Mál nr. 180/2022 - Úrskurður

Úrskurðarnefnd velferðarmála

Mál nr. 180/2022
Þriðjudaginn 17. maí 2022

A

gegn

umboðsmanni skuldara

ÚRSKURÐUR

Mál þetta úrskurða Kári Gunndórsson lögfræðingur, Björn Jóhannesson lögfræðingur og Þórhildur Líndal lögfræðingur.

Þann 31. mars 2022 barst úrskurðarnefnd velferðarmála kæra A. Kærð var ákvörðun umboðsmanns skuldara sem tilkynnt var með bréfi, dags. 22. mars 2022, þar sem umsókn kæranda um greiðsluaðlögun var synjað.

Með bréfi, dags. 7. apríl 2022, óskaði úrskurðarnefnd velferðarmála eftir greinargerð umboðsmanns skuldara sem barst með bréfi, dags. 11. apríl 2022. Greinargerð umboðsmanns skuldara var send kæranda til kynningar með bréfi, dags. 11. apríl 2022, og henni gefinn kostur á að koma að athugasemdum. Engar athugasemdir bárust.

I. Málsatvik og málsmeðferð

Kærandi, sem er fædd X, lagði fram umsókn um greiðsluaðlögun 8. febrúar 2022. Með bréfi, dags. 3. mars 2022, var kæranda tilkynnt að við vinnslu á umsókn hennar hefðu komið í ljós atriði sem leitt gætu til synjunar umsóknar hennar um greiðsluaðlögun. Með bréfinu var kæranda veitt færi á að leggja fram skýringar og gögn áður en ákvörðun um afgreiðslu umsóknar yrði tekin. Engar skýringar bárust frá kæranda. Með ákvörðun umboðsmanns skuldara, dags. 22. mars 2022, var umsókn kæranda synjað á grundvelli b-liðar 1. mgr. 6. gr. og b- og c-liða 2. mgr. 6. gr. laga um greiðsluaðlögun einstaklinga nr. 101/2010 (lge.).

II. Sjónarmið kæranda

Kærandi gerir ekki sérstakar kröfur í málinu en skilja verður kæru hennar svo að þess sé krafist að ákvörðun umboðsmanns skuldara um að synja henni um heimild til að leita greiðsluaðlögunar verði felld úr gildi.

Í kæru kemur fram að kærandi hafi orðið veik árið 2020 og eftir miklar rannsóknir hafi hún verið greind með […]. Kærandi kveðst ekki hafa fengið greiðslur frá Tryggingastofnun og hafi hún því óskað eftir aðstoð hjá umboðsmanni skuldara. Kærandi kveðst vera búin að selja allt sem hún geti og hafa borgað sumar skuldir.

Kærandi bendir á að starfsmaður umboðsmanns skuldara hafi ekki skilið sig nógu vel og kærandi ekki skilið starfsmann umboðsmanns nægilega vel heldur. Kærandi vilji endurgreiða skuldir sínar og þegar hún hafi fengið beiðni um upplýsingar frá umboðsmanni skuldara hafi hún talið að embættið vildi gera sig gjaldþrota. Hún hafi reynt að spyrja og útskýra í tölvupósti.

Þar sem kærandi sé nú komin með greiningu á veikindum sínum muni hún fá greiðslur frá Tryggingastofnun og geti þá greitt af skuldum. Kærandi bendir á að greiðsluerfiðleika hennar megi rekja til framangreindra veikinda.

III. Sjónarmið umboðsmanns skuldara

Í bréfi umboðsmanns skuldara til kæranda, dags. 3. mars 2022, þar sem óskað er upplýsinga er vísað til þess að í b-lið 1. mgr. 6. gr. lge. sé kveðið á um að synja skuli um heimild til að leita greiðsluaðlögunar, gefi fyrirliggjandi gögn ekki nægilega glögga mynd af fjárhag skuldara eða væntanlegri þróun fjárhags hans á tímabili greiðsluaðlögunar.

Í 4. gr. lge. séu raktar þær upplýsingar og þau gögn sem skuldara beri að leggja fram þegar sótt sé um heimild til að leita greiðsluaðlögunar. Samkvæmt 2. tölul. 1. mgr. 4. gr. skal skuldari leggja fram með umsókn um greiðsluaðlögun sundurliðaðar upplýsingar um allar eignir sínar. Samkvæmt 4. tölul. 1. mgr. 4. gr. lge. segir að umsókn skuli fylgja upplýsingar um hverjar tekjur skuldara séu, hvort sem er af vinnu eða öðrum sökum, upplýsingar um af hvaða samningum eða öðru tekjurnar ráðist svo og hvort horfur séu á að breytingar verði á tekjum eða atvinnuhögum. Jafnframt skuli greina frá því hvort skuldari muni hafa aðra fjármuni en vinnutekjur sínar til að greiða af skuldum, svo sem vegna sölu eigna eða fjárframlaga annarra. Fram komi í 3. mgr. 4. gr. lge. að umsókn skuli meðal annars fylgja gögn til staðfestingar þeim upplýsingum sem hún hafi að geyma.

Í 5. gr. lge. sé kveðið á um að umboðsmaður skuldara skuli óska eftir öllum nauðsynlegum upplýsingum frá skuldara, opinberum aðilum og einkaaðilum. Þá segir í greinargerð með lögunum að eigi umboðsmaður erfitt um vik með að nálgast einhver gögn, sé það á ábyrgð skuldara að afla þeirra.

Við skoðun á fyrirliggjandi gögnum frá Samgöngustofu hafi komið fram upplýsingar um að kærandi væri skráður eigandi að B bifreið með skráningarnúmerið […] frá X. október 2018 til X. ágúst 2021 og aftur frá 7. september 2021 til 30. september 2021. Samkvæmt upplýsingum frá Greiðslumiðlun ehf. hafi kærandi fengið 800.000 króna lán vegna kaupa á bifreiðinni þann X. september 2021. Óskaði umboðsmaður eftir upplýsingum, studdum gögnum, um söluandvirði bifreiðarinnar, annars vegar X. ágúst 2021 og hins vegar X. september 2021. Hægt sé að leggja fram afrit af kaupsamningi eða afrit af eigendaskráningu hjá Samgöngustofu ef upplýsingar um kaupverð koma fram þar. Þá hafi umboðsmaður skuldara óskað eftir upplýsingum, studdum gögnum, um hvernig söluandvirði bifreiðarinnar þann X. september 2021 hafi verið ráðstafað.

Samkvæmt 2. mgr. 6. gr. lge. sé umboðsmanni skuldara heimilt að synja um heimild til greiðsluaðlögunar ef óhæfilegt þykir að veita hana. Fram komi í greinargerð með frumvarpi því sem varð að lögum um greiðsluaðlögun að þær ástæður sem fjallað sé um í 2. mgr. 6. gr. laganna eigi það sameiginlegt að ekki geti verið viðeigandi að skuldari eigi kost á greiðsluaðlögun ef vandi hans verður að einhverju eða öllu leyti rakinn til atvika sem hann ber sjálfur ábyrgð á með framgöngu sinni. Við mat á slíku skuli taka sérstakt tillit til nánar tilgreindra aðstæðna sem taldar séu upp í stafliðum a-g í ákvæðinu.

Í b-lið 2. mgr. 6. gr. lge. segi að heimilt sé að synja umsókn um greiðsluaðlögun hafi verið stofnað til skulda á þeim tíma sem skuldari hafi greinilega verið ófær um að standa við fjárhagsskuldbindingar sínar. Í c-lið 2. mgr. 6. gr. lge. segi enn fremur að heimilt sé að synja umsókn um greiðsluaðlögun hafi skuldari hagað fjármálum sínum á verulega ámælisverðan hátt eða tekið fjárhagslega áhættu sem ekki hafi verið í samræmi við fjárhagsstöðu hans á þeim tíma sem til fjárhagsskuldbindingarinnar var stofnað.

Samkvæmt yfirliti um skuldbindingar kæranda var mánaðarleg greiðslubyrði allra skuldbindinga hennar samtals 467.546 krónur að meðaltali. Samkvæmt upplýsingum frá Samgöngustofu seldi kærandi bifreiðina […] þann 16. nóvember 2021 og virðist bílalán frá Lykli fjármögnun hafa verið greitt upp við sölu bifreiðarinnar. Greiðslubyrði kæranda í árslok 2019 nam 160.691 krónu. Þá hafi ekki verið gert ráð fyrir mánaðarlegum afborgunum af veðkröfu Tító ehf. þar sem upplýsingar um kröfuna lágu ekki fyrir í málinu, heldur aðeins gert ráð fyrir að kærandi stæði undir 1/3 af mánaðarlegri afborgun af húsnæðisláni hjá Íslandsbanka.

Á árinu 2020 stofnaði kærandi til frekari skuldbindinga. Mánaðarleg greiðslubyrði skuldbindinga, sem stofnað var til það ár, nam 173.483 krónum. Þá hafi mánaðarleg greiðslubyrði kæranda af skuldbindingum sínum verið orðin að meðaltali 334.174 krónur í árslok 2020.

Kærandi stofnaði einnig til frekari skuldbindinga á árinu 2021. Mánaðarleg greiðslubyrði skuldbindinga, sem kærandi stofnaði til það ár, nam 133.372 krónum og hafi mánaðarleg greiðslubyrði þá verið orðin að meðaltali 467.546 krónur.

Greiðslugeta árið 2020

Samkvæmt skattframtali 2021 námu skattskyldar tekjur kæranda árið 2020 samtals 5.196.369 krónum eftir frádrátt skatts. Vaxtabætur á árinu 2020 námu 139.852 krónur samkvæmt álagningarseðli. Heildartekjur kæranda námu því samtals 5.336.221 krónu samkvæmt fyrirliggjandi gögnum.

Framfærslukostnaður kæranda hafi verið áætlaður samkvæmt framfærsluviðmiðum umboðsmanns skuldara í mars 2022 fyrir sambúðarfólk sem ekki væri með barn á framfæri. Við áætlun á greiðslugetu hafi framfærslukostnaði verið skipt til helminga á móti sambúðarmaka. Áætlaður framfærslukostnaður kæranda á árinu 2020 hafi því samtals verið 1.525.692 krónur. Samkvæmt umsókn um greiðsluaðlögun nam annar framfærslukostnaður kæranda að meðaltali 117.528 krónum á mánuði, eða samtals 1.410.336 krónum á árinu 2020. Heildarframfærslukostnaður kæranda á árinu 2020 hafi því verið áætlaður samtals 2.936.028 krónur.

Þegar tekið hafi verið mið af fyrirliggjandi forsendum um tekjur og áætlaðan framfærslukostnað hafi greiðslugeta kæranda til að greiða af lánum og öðrum skuldbindingum verið 2.400.193 krónur á árinu 2020, eða að meðaltali 200.016 krónur á mánuði, sbr. eftirfarandi töflu í krónum:

Mánaðarleg greiðslubyrði skuldbindinga kæranda í árslok 2020 var að meðaltali 334.174 krónur. Virðist því kæranda hafa vantað um 134.000 krónur á mánuði til þess að geta staðið við þær skuldbindingar.

Greiðslugeta árið 2021

Samkvæmt staðgreiðsluskrá launa frá Ríkisskattstjóra vegna ársins 2021 námu skattskyldar tekjur kæranda á árinu 2021 samtals 1.953.472 krónum eftir frádrátt skatts. Vaxtabætur á árinu 2021 voru samkvæmt álagningarseðli 78.629 krónur. Heildartekjur á árinu 2021 námu því samtals 2.032.101 krónu samkvæmt fyrirliggjandi gögnum.

Heildarframfærslukostnaður kæranda á árinu 2021 hafi verið áætlaður samtals 2.936.028 krónur.

Þegar tekið hafi verið mið af fyrirliggjandi forsendum um tekjur og áætlaðan framfærslukostnað hafi greiðslugeta kæranda til að greiða af lánum og öðrum skuldbindingum verið neikvæð um samtals 903.927 krónur á árinu 2021, eða neikvæð að meðaltali um 75.237 krónur á mánuði, sbr. eftirfarandi töflu í krónum:

Þegar tekið sé mið af fyrirliggjandi forsendum um tekjur og áætlaðan framfærslukostnað virðist kærandi ekki hafa haft greiðslugetu til þess að standa við þær skuldbindingar sem stofnað hafi verið til árið 2020 eða á árinu 2021.

Að mati umboðsmanns skuldara hafi aðstæður verið með þeim hætti að ákvæði b- og c-liða lge. gætu átt við í málinu. Teldi kærandi að hún hefði ekki stofnað til skulda á þeim tíma sem hún var greinilega ófær um að standa við fjárhagsskuldbindingar sínar og hafi þannig ekki hagað fjármálum sínum á verulega ámælisverðan hátt eða tekið fjárhagslega áhættu sem ekki hafi verið í samræmi við fjárhagsstöðu hennar á þeim tíma sem til fjárhagsskuldbindinganna var stofnað,  hafi umboðsmaður skuldara óskað eftir skýringum kæranda og gögnum þeim til stuðnings. Teldi kærandi útreikning embættisins rangan á greiðslugetu sinni væri þess jafnframt óskað að kærandi legði fram gögn því til stuðnings.

Ábyrgðarbréf hafi verið sent kæranda, dags. 25. september 2021, þar sem greint hafi verið frá því að mikilvægt hefði verið að óska skýringa og bent á mikilvægi þess að skýra þar tilgreind álitaefni og leggja fram gögn. Afrit af bréfinu hafi jafnframt verið sent kæranda í tölvupósti þann 3. mars 2022. Umboðsmaður skuldara telur að kæranda hafi verið veitt færi á að andmæla fyrirsjáanlegri synjun umsóknar um greiðsluaðlögun, sbr. 13. gr. stjórnsýslulaga nr. 37/1993, með fyrrgreindu ábyrgðarbréfi og tölvupósti. Í ljósi þess að engin svör eða gögn hafi borist frá kæranda hafi embættið þurft að taka ákvörðun á grundvelli fyrirliggjandi upplýsinga. Það hafi verið mat embættisins að synja bæri umsókninni á grundvelli b-liðar 1. mgr. 6. gr. og b- og c-liða 2. mgr. 6. gr. lge, sbr. það sem rakið hafi verið.

Í greinargerð umboðsmanns skuldara, dags. 8. apríl 2022, kemur fram að kærandi hafi lagt inn umsókn um greiðsluaðlögun þann 8. febrúar 2022. Í hinni kærðu ákvörðun hafi núverandi fjárhagsstaða kæranda verið rakin, auk annarra upplýsinga sem málið varðaði. Við meðferð málsins hafi komið í ljós atvik sem þótt hafi getað leitt til synjunar um heimild til greiðsluaðlögunar. Því hafi kæranda verið sent ábyrgðarbréf, dags. 3. mars 2022, þar sem henni hafi verið boðið að leggja fram frekari gögn í málinu og láta álit sitt í ljós. Viðbrögð kæranda hafi borist með tölvupóstum, dags. 4. mars, 7. mars og 9. mars sl. Með ákvörðun, dags. 22. mars 2022, hafi kæranda verið synjað um greiðsluaðlögun með vísan til b-liðar 1. mgr. 6. gr. lge. og b- og c-liða 2. mgr. 6. gr. lge.

Umboðsmanni skuldara ber við mat á umsókn að líta til þeirra aðstæðna sem geta komið í veg fyrir að greiðsluaðlögun verði heimiluð, sbr. 6. gr. lge. Í 1. mgr. greinarinnar kemur fram að skylt sé að synja umsókn um greiðsluaðlögun, með vísan til þeirra aðstæðna sem þar eru tilgreindar og í 2. mgr. greinarinnar kemur fram að heimilt sé að synja, með vísan til þeirra aðstæðna sem þar eru tilgreindar.

Í hinni kærðu ákvörðun sé ítarlegur rökstuðningur fyrir synjun umsóknar kæranda um greiðsluaðlögun, með vísan til 6. gr. lge. Þar sé enn fremur farið yfir atvik málsins og hvernig þau heimfærast undir umrædd ákvæði 6. gr. lge. Í rökstuðningi kæranda komi fram að hún telji að um misskilning á milli sín og umboðsmanns skuldara sé að ræða.

Í kærunni ber kærandi fyrir sig veikindi sem komi í veg fyrir að hún geti greitt af skuldbindingum sínum tímabundið og að hana vanti aðstoð við að semja um kröfur sínar. Kærandi sótti um greiðsluaðlögun einstaklinga þann 8. febrúar [2022] með því að staðfesta í tölvupósti að hún vildi sækja um úrræðið. Áður en hægt er að skoða tillögur að lausnum hjá kröfuhöfum, eins og til dæmis greiðslufrest á kröfum hjá kröfuhöfum, þarf að meta hvort kærandi uppfylli skilyrði þess að leita greiðsluaðlögunar. Í hinni kærðu ákvörðun kemur fram að umboðsmaður skuldara telji að ákvæði b-liðar 1. mgr. 6 gr. og b- og c-liða 2. mgr. 6. gr. standi því í vegi að hægt sé að samþykkja umsókn kæranda. Kærandi svaraði andmælabréfi því sem sent var 3. mars [2022] í nokkrum tölvupóstum. Þrátt fyrir svör kæranda komst umboðsmaður skuldara engu að síður að þeirri niðurstöðu að óhæfilegt þætti að veita kæranda heimild til greiðsluaðlögunar þar sem engin efnisleg svör bárust við þeim álitaefnum sem uppi voru. Í hinni kærðu ákvörðun sé sú niðurstaða rökstudd og með því var tekin afstaða til framkominna upplýsinga og gagna.

Um framkvæmd b- og c-liða 2. mgr. 6. gr. lge. í greiðsluaðlögunarmálum hjá umboðsmanni skuldara og kærunefnd greiðsluaðlögunarmála sé vísað til úrskurða nefndarinnar í málum nr. 11/2011, nr. 17/2011, nr. 23/2011 og nr. 31/2011. Af þeim verði ráðið að taka beri tillit til samspils tekna og skulda á þeim tíma sem umsækjendur um greiðsluaðlögun stofna til skuldbindinga og ef ljóst þykir að þeir hafi ekki getað staðið við þær þegar til þeirra var stofnað, sé umboðsmanni skuldara heimilt að synja um greiðsluaðlögun. Hin kærða ákvörðun hafi byggt á heildstæðu mati á aðstæðum kærenda miðað við þau gögn sem lágu fyrir. Ekkert hafi komið fram á síðari stigum sem breytt getur þeim forsendum sem synjun á heimild kæranda til greiðsluaðlögunar er byggð á.

Með vísan til forsendna hinnar kærðu ákvörðunar fer umboðsmaður skuldara fram á að hún verði staðfest.

IV. Niðurstaða

Ákvörðun umboðsmanns skuldara byggist á b-lið 1. mgr. 6. gr. lge. og b- og c-liðum 2. mgr. 6. gr. lge.

Samkvæmt b-lið 1. mgr. 6. gr. skal synja um heimild til greiðsluaðlögunar gefi fyrirliggjandi gögn ekki nægilega glögga mynd af fjárhag skuldara eða væntanlegri þróun fjárhags hans á tímabili greiðsluaðlögunar.

Við mat á því hvað teljist vera nægjanlega glögg mynd af fjárhag skuldara í skilningi b-liðar 1. mgr. 6. gr. lge. telur úrskurðarnefndin meðal annars rétt að líta til 4. og 5. gr. lge.

Í 4. gr. lge. er gerð grein fyrir því hvernig umsókn um greiðsluaðlögun skuli vera úr garði gerð. Í 1. mgr. 4. gr. er upptalning í 10 töluliðum á því sem koma skal fram í umsókninni. Í 2. tölul. lagaákvæðisins kemur fram að í umsókn skuli koma fram sundurliðaðar upplýsingar um eignir skuldara. Í 4. tölul. lagaákvæðisins segir síðan að í umsókn um greiðsluaðlögun skuli koma fram hverjar tekjur skuldara séu, hvort sem er af vinnu eða öðrum sökum, og upplýsingar um af hvaða samningum eða öðru tekjurnar ráðist, svo og hvort horfur séu á að breytingar verði á tekjum eða atvinnuhögum.

Í athugasemdum með 4. gr. í frumvarpi til lge. kemur fram að gert sé ráð fyrir að skuldari, eftir atvikum með aðstoð umboðsmanns skuldara, leggi mat á hversu háa fjárhæð hann geti greitt mánaðarlega til að standa skil á skuldbindingum sínum. Upptalning í 1. mgr. sé ekki tæmandi, enda gert ráð fyrir að umboðsmaður skuldara geti krafist þess að skuldari afli frekari upplýsinga en þeirra sem tilgreindar séu í ákvæðinu.

Í 5. gr. lge. er kveðið á um að umboðsmaður skuldara skuli ganga úr skugga um að í umsókn komi fram allar nauðsynlegar upplýsingar og getur embættið krafist þess að skuldari staðfesti upplýsingarnar með gögnum. Rannsókn á fjárhagsstöðu skuldara hefur þýðingu við mat á því hvort tilefni sé til að synja umsókn á grundvelli 2. mgr. 6. gr. lge. og varpar jafnframt ljósi á núverandi fjárhagsstöðu skuldara og væntanlega þróun hennar til framtíðar.

Í skýringum við frumvarp til lge. er fjallað um inntak b-liðar 1. mgr. 6. gr. Þar segir að umboðsmanni skuldara sé skylt að hafna umsókn, gefi fyrirliggjandi gögn ekki nægilega glögga mynd af fjárhag skuldara eða væntanlegri þróun hans á tímabili greiðsluaðlögunar, enda mikilvægt að skuldari veiti fullnægjandi upplýsingar um fjárhagsleg málefni sín. Hér sé einungis um það að ræða að skuldari hafi ekki orðið við áskorunum umboðsmanns skuldara um öflun gagna eða upplýsingagjöf sem honum einum er unnt að afla eða gefa. Áréttað er að skuldari skuli taka virkan þátt í og sýna viðleitni til að varpa sem skýrustu ljósi á skuldastöðu sína og félagslegar aðstæður.

Hver sá sem leitar greiðsluaðlögunar skal þannig veita umboðsmanni skuldara ítarlegar upplýsingar og gögn, sbr. 4. og 5. gr. lge. Í þessu felst skylda til að veita allar þær upplýsingar sem nauðsynlegar eru til að greina fjárhagsstöðu viðkomandi til fulls. Með öðru móti verður ekki lagt efnislegt mat á hvort heimilt eða hæfilegt sé að veita skuldara greiðsluaðlögun. Rannsóknarskylda stjórnvalda leysir umsækjanda um greiðsluaðlögun ekki undan þeirri skyldu.

Í beiðni umboðsmanns skuldara um upplýsingar frá kæranda, dags. 3. mars 2022, var óskað eftir upplýsingum, studdum gögnum, um söluandvirði Ford bifreiðarinnar […], annars vegar þann X. ágúst 2021 og hins vegar X. september 2021. Í skýringum kæranda, sem bárust umboðsmanni skuldara með tölvupósti 7. mars 2022, kemur fram að kærandi hafi selt bílinn til ömmu sinnar sem hafi lánað henni peninga. Frekari skýringar koma ekki fram í tölvupóstsamskiptum á milli kæranda og umboðsmanns skuldara í kjölfar beiðni um upplýsingar.

Að mati úrskurðarnefndar velferðarmála hefur kærandi hvorki lagt fram viðhlítandi gögn um  sölu bifreiðarinnar né veitt fullnægjandi skýringar á henni. Fjárhagur hennar verður því að teljast óljós að þessu leyti.

Það er markmið lge. að gera einstaklingum kleift að endurskipuleggja fjárhag sinn með samningum við kröfuhafa og eftir atvikum með niðurfellingu skulda að einhverju eða öllu leyti. Samkvæmt reglum lge. er skuldara gert að greiða eins hátt hlutfall af kröfum og sanngjarnt þykir þar sem í greiðsluaðlögun felst að jafnaði eftirgjöf af kröfum með tilheyrandi afskriftum í lok greiðsluaðlögunartímabils. Hér verður að hafa í huga að skuldari hefur sjálfur óskað þess að fá heimild til greiðsluaðlögunarsamnings við kröfuhafa.

Að mati úrskurðarnefndarinnar eru þær upplýsingar sem tilgreindar eru í ákvæði 1. mgr. 4. gr. lge. grundvallarupplýsingar til þess að unnt sé að taka umsókn um greiðsluaðlögun til afgreiðslu, enda er ómögulegt án þeirra upplýsinga að átta sig á greiðslugetu skuldara þegar gerður er samningur um greiðsluaðlögun, sbr. ákvæði 2. mgr. 16. gr. lge. um gerð frumvarps til samnings um greiðsluaðlögun.

Með vísan til þess er það mat úrskurðarnefndarinnar að fjárhagur kæranda sé óljós í skilningi b-liðar 1. mgr. 6. gr. lge. og því hafi verið rétt að synja henni um heimild til að leita greiðsluaðlögunar á þeim grundvelli.

Ákvörðun umboðsmanns skuldara byggist einnig á b- og c-liðum 2. mgr. 6. gr. lge. Samkvæmt b-lið er heimilt að synja um heimild til greiðsluaðlögunar hafi skuldari stofnað til skulda á þeim tíma er hann var greinilega ófær um að standa við fjárhagsskuldbindingar sínar. Samkvæmt c-lið ákvæðisins er heimilt að synja um heimild til greiðsluaðlögunar hafi skuldari hagað fjármálum sínum á verulega ámælisverðan hátt eða tekið fjárhagslega áhættu sem ekki var í samræmi við fjárhagsstöðu hans á þeim tíma sem til fjárhagsskuldbindingarinnar var stofnað.

Kærandi sótti um heimild til að leita greiðsluaðlögunar 8. febrúar 2022. Að mati úrskurðarnefndarinnar þykir rétt að líta til áranna 2020 og 2021 að því er varðar tekjur og framfærslukostnað kæranda í aðdraganda þess að hún sótti um greiðsluaðlögun.

Samkvæmt fyrirliggjandi skattframtali ársins 2021 vegna tekna ársins 2020 og öðrum gögnum málsins var fjárhagsstaða kæranda eftirfarandi á árunum 2020 og 2021 í krónum:

Samkvæmt fyrirliggjandi gögnum var greiðslubyrði kæranda vegna skuldbindinga hennar í árslok 2020 334.174 krónur en greiðslugeta hennar var einungis 200.016 krónur. Á tímabilinu janúar til desember 2021 tók kærandi ný lán hjá ýmsum aðilum, samtals að höfuðstólsfjárhæð 3.050.235 krónur, og nam greiðslubyrði af höfuðstól þessara lána 133.399 krónum á mánuði.

Í 6. gr. lge. er gerð grein fyrir þeim atriðum sem geta komið í veg fyrir að greiðsluaðlögun verði heimiluð. Í 2. mgr. 6. gr. kemur fram að umboðsmanni skuldara sé heimilt að synja um heimild til greiðsluaðlögunar ef óhæfilegt þykir að veita hana. Í því lagaákvæði eru í sjö stafliðum rakin þau atriði sem umboðsmaður skuldara skal sérstaklega líta til við mat á slíku. Þetta eru ástæður sem eiga það sameiginlegt að byggjast á því að ekki geti verið viðeigandi að skuldari eigi kost á greiðsluaðlögun, verði vandi hans að einhverju leyti eða öllu rakinn til atvika sem hann ber sjálfur ábyrgð á með framgöngu sinni, sbr. athugasemdir með frumvarpi til lge. Meðal þeirra atriða eru b- og c-liðir 2. mgr. 6. gr. lge., sem þegar hefur verið gerð grein fyrir, en umboðsmaður skuldara synjaði kæranda um heimild til greiðsluaðlögunar, meðal annars á grundvelli þessara ákvæða.

Eins og að framan er rakið var greiðslugeta kæranda neikvæð um 134.158 krónur að meðaltali á mánuði við árslok 2020. Fyrir liggur að kærandi stofnaði til fjölda nýrra skuldbindinga hjá ýmsum aðilum á árinu 2021, án þess að hafa til þess greiðslugetu. Úrskurðarnefndin telur því sýnt, með vísan til þess sem að framan greinir, að kærandi hafi stofnað til skuldbindinga á árinu 2021 sem hún var greinilega ófær um að standa við. Með þessu hagaði hún jafnframt fjármálum sínum á verulega ámælisverðan hátt, enda hefði henni mátt vera ljóst að hún gæti ekki greitt þau lán sem hún tók á árinu 2021.

Með vísan til alls þess, sem hér hefur verið rakið, bar að synja umsókn kæranda um heimild til að leita greiðsluaðlögunar á grundvelli b-liðar 1. mgr. 6. gr. og b- og c-liða 2. mgr. 6. gr. lge. Ákvörðun umboðsmanns skuldara er samkvæmt því staðfest.

ÚRSKURÐARORÐ

Ákvörðun umboðsmanns skuldara um að synja umsókn A, um heimild til að leita greiðsluaðlögunar, er staðfest.

F.h. úrskurðarnefndar velferðarmála

Kári Gunndórsson