Mál nr. 148/2012

Fimmtudaginn 4. desember 2014

A

gegn

umboðsmanni skuldara

Úrskurður

Mál þetta úrskurða Sigríður Ingvarsdóttir formaður, Arndís Anna K. Gunnarsdóttir og Eggert Óskarsson.

Þann 24. júlí 2012 barst kærunefnd greiðsluaðlögunarmála kæra A Kærð var ákvörðun umboðsmanns skuldara sem tilkynnt var með bréfi 16. júlí 2012 þar sem umsókn kæranda um greiðsluaðlögun var synjað.

Með bréfi 13. ágúst 2012 óskaði kærunefnd greiðsluaðlögunarmála eftir greinargerð umboðsmanns skuldara sem barst með bréfi 28. ágúst 2012. Greinargerð umboðsmanns var send kæranda með bréfi sama dag þar sem henni var gefinn kostur á að koma á framfæri athugasemdum við greinargerðina. Engar athugasemdir bárust.

I. Málsatvik

Kærandi lagði inn umsókn um greiðsluaðlögun ásamt eiginmanni sínum 22. júní 2011. Eiginmaður hennar dró umsókn sína til baka 13. apríl 2012. Í umsókn kæranda er meðal annars greint frá því að kærandi sé 37 ára og búi ásamt eiginmanni sínum og nýfæddu barni í eigin íbúð að B götu nr. 6 í sveitarfélaginu C Kærandi hafði þá verið atvinnulaus um hríð en var þá í fæðingarorlofi. Nettótekjur kæranda nema 116.514 krónum á mánuði samkvæmt gögnum málsins.

Að mati kæranda má rekja fjárhagserfiðleika þeirra hjóna til þrenginga í rekstri eiginmanns hennar. Þá hafi kærandi verið atvinnulaus um nokkurt skeið og vinna eiginmanns hennar verið stopul. Kærandi rekur greiðsluerfiðleika sína einnig til hækkana á lánum.

Með bréfi 21. mars 2012 óskaði umboðsmaður skuldara eftir upplýsingum og gögnum frá kæranda til þess að unnt væri að leggja mat á umsókn hennar um greiðsluaðlögun. Ekkert svar barst við beiðninni en eiginmaður kæranda dró umsókn sína um greiðsluaðlögun til baka í kjölfar bréfsins. Við skoðun á umsókn kæranda kom í ljós að skattframtali 2009 hefði verið hafnað af ríkisskattstjóra. Hinn 13. júní 2012 var kæranda gefinn kostur á að bæta úr þessu og skila nýju skattframtali. Eiginmaður kæranda hafði samband við umboðsmann skuldara 26. júní 2012 og sagði að skattframtalinu yrði skilað daginn eftir. Hinn 27. júní 2012 óskaði umboðsmaður kæranda eftir fresti til að skila inn umbeðnum gögnum og var frestur veittur til 9. júlí 2012. Umbeðnum gögnum var ekki skilað og þóttu fyrirliggjandi gögn því ekki gefa nægilega glögga mynd af fjárhag kæranda og/eða væntanlegri þróun hans á tímabili greiðsluaðlögunar. Var kæranda því synjað um heimild til að leita greiðsluaðlögunar á grundvelli b-liðar 1. mgr. 6. gr. lge.

II. Sjónarmið kæranda

Málatilbúnað kæranda verður að skilja svo að þess sé krafist að ákvörðun umboðsmanns skuldara um að synja henni um heimild til greiðsluaðlögunar verði felld úr gildi.

Í kæru segir að verið sé að lagfæra skattframtal kæranda vegna tekjuársins 2008. Þá kveðst kærandi vilja benda á að hún hafi nýverið eignast barn en áður hafi hún einungis starfað í X sem þjónn frá árinu 2011 og muni hún halda því starfi áfram um ókomna framtíð. Óskar kærandi eindregið eftir því að fá réttláta meðferð í gegnum greiðsluaðlögun. Þá kemur fram í kærunni að kærandi geti lagt fram launaseðla vegna vinnu sinnar í X 2011.

III. Sjónarmið umboðsmanns skuldara

Í ákvörðun umboðsmanns skuldara kemur fram að sá einstaklingur geti leitað greiðsluaðlögunar sem sýni fram á að hann sé eða verði um fyrirsjáanlega framtíð ófær um að standa í skilum með fjárskuldbindingar sínar. Sé þá miðað við að hann geti ekki eða eigi í verulegum erfiðleikum með að standa við fjárskuldbindingar sínar um fyrirséða framtíð með tilliti til eðlis skuldanna, eigna og fjárhagslegra og félagslegra aðstæðna hans að öðru leyti.

Við mat á því hvort veita skuli heimild til greiðsluaðlögunar beri umboðsmanni að kanna hvort fyrir liggi þær ástæður sem komið geta í veg fyrir að greiðsluaðlögun verði heimiluð, sbr. 6. gr. lge. 

Umboðsmaður skuldara hafi farið yfir umsókn kæranda og meðfylgjandi gögn. Embættið hafi ítrekað óskað eftir frekari gögnum og upplýsingum frá kæranda en þau hafi ekki borist. Hinn 21. mars 2012 hafi kæranda verið sent bréf þar sem farið hafi verið yfir málsgögn. Engin svör hafi borist við bréfinu en eiginmaður kæranda hafi dregið umsókn sína til baka og kærandi óskað eftir því að lagt yrði mat á umsókn hennar sem einstaklings. Við skoðun umsóknar kæranda hafi komið í ljós að skattframtali fyrir gjaldárið 2009 hafi verið hafnað af ríkisskattstjóra. Hafi kæranda verið gefinn kostur á að skila inn nýju skattframtali, en það hafi ekki verið gert. Gefi fyrirliggjandi gögn því ekki nægilega glögga mynd af fjárhag umsækjanda og/eða væntanlegri þróun hans á tímabili greiðsluaðlögunar. Af þeim sökum beri umboðsmanni skuldara að synja umsókn kæranda um greiðsluaðglögun á grundvelli b-liðar 1. mgr. 6. gr. lge. 

Í greinargerð umboðsmanns skuldara til kærunefndarinnar segir að embættið hafi í tvígang óskað eftir nánari upplýsingum frá kæranda og að skattframtali vegna tekjuársins 2008 yrði skilað til skattstjóra. Verði að telja að kæranda hafi gefist nægur tími til að bregðast við óskum umboðsmanns skuldara um að leggja fram umbeðin gögn svo hægt yrði að leggja mat á fjárhag hennar sem og væntanlega þróun hans á tímabili greiðsluaðlögunar.

Vísar umboðsmaður skuldara til úrskurðar kærunefndar greiðsluaðlögunarmála í máli nr. 5/2011 þar sem sambærileg ákvörðun umboðsmanns skuldara hafi verið staðfest. Við meðferð þess máls hafi embættið óskað eftir upplýsingum og útskýringum frá kæranda um fjárhagsstöðu hans. Í úrskurðinum segi m.a. að upplýsingar þær og útskýringar sem umboðsmaður skuldara hafi óskað eftir væru þess eðlis að það væri ekki á færi annarra en kæranda sjálfs að leggja þær fram. Jafnframt væri ljóst að gögnin væru nauðsynleg til að unnt væri að leggja mat á það hvort kærandi uppfyllti skilyrði laga til að fá heimild til að leita greiðsluaðlögunar, meðal annars í ljósi 4. gr. lge.

Verði því að telja að kærandi hafi ein getað skilað inn réttu skattframtali svo unnt væri að meta fjárhagslega stöðu hennar og ganga þannig úr skugga um að hún uppfyllti skilyrði laga til að fá heimild til greiðsluaðlögunar.

Rétt sé að benda á að kærandi hafi ekki skilað inn skattframtali 2012 vegna tekjuársins 2011. Auk þess hafi ekki verið greidd staðgreiðsla af launum vegna vinnu hennar sem þjónn í X á árinu 2011 sem kærandi fjalli um í kæru. Ekkert hafi komið fram á síðari stigum sem breytt geti þeim forsendum sem synjun um heimild til greiðsluaðlögunar sé byggð á. Með vísan til forsendna hinnar kærðu ákvörðunar fer umboðsmaður skuldara því fram á að hún verði staðfest.

IV. Niðurstaða

Ákvörðun umboðsmanns skuldara byggist á b-lið 1. mgr. 6. gr. lge. þar sem kveðið er á um að synja skuli um heimild til greiðsluaðlögunar ef fyrirliggjandi gögn gefa ekki nægilega glögga mynd af fjárhag skuldara eða væntanlegri þróun fjárhags hans á tímabili greiðsluaðlögunar. Við mat á því hvað teljist vera nægilega glögg mynd af fjárhag skuldara telur kærunefndin meðal annars rétt að líta til 4. og 5. gr. lge.

Í 4. gr. lge. er gerð grein fyrir umsókn um greiðsluaðlögun. Í 1. mgr. 4. gr. er upptalning í 11 töluliðum á því sem koma skal fram í umsókninni. Í 4. tölul. 1. mgr. 4. gr. lge. segir að í umsókn um greiðsluaðlögun skuli koma fram hverjar tekjur skuldara séu, hvort sem er af vinnu eða öðrum sökum, og upplýsingar um af hvaða samningum eða öðru tekjurnar ráðist, svo og hvort horfur séu á að breytingar verði á tekjum eða atvinnuhögum. Í athugasemdum með 4. gr. lge. kemur fram að gert sé ráð fyrir að skuldari, eftir atvikum með aðstoð umboðsmanns skuldara, leggi mat á hversu háa fjárhæð hann geti greitt mánaðarlega til að standa skil á skuldbindingum sínum. Upptalning 1. mgr. sé ekki tæmandi, enda sé gert ráð fyrir að umboðsmaður skuldara geti krafist þess að skuldari afli frekari upplýsinga en tilgreindar eru í ákvæðinu.

Í 5. gr. er kveðið á um að umboðsmaður skuldara skuli ganga úr skugga um að í umsókn komi fram allar nauðsynlegar upplýsingar og getur embættið krafist þess að skuldari staðfesti upplýsingarnar með skriflegum gögnum. Rannsókn á fjárhagsstöðu skuldara hefur bæði þýðingu við mat á því hvort tilefni sé til að synja umsókn á grundvelli 2. mgr. 6. gr. lge. og varpar jafnframt ljósi á núverandi fjárhagsstöðu skuldara og væntanlegri þróun hennar til framtíðar.

Í skýringum við frumvarp til lge. er fjallað um inntak b-liðar 1. mgr. 6. gr. Þar segir að umboðsmanni sé skylt að hafna umsókn þegar fyrirliggjandi gögn gefa ekki nægilega glögga mynd af fjárhag skuldara eða væntanlegri þróun hans á tímabili greiðsluaðlögunar, enda mikilvægt að skuldari veiti fullnægjandi upplýsingar um fjárhagsleg málefni sín. Hér sé einungis um það að ræða að skuldari hafi ekki orðið við áskorunum umboðsmanns skuldara um öflun gagna eða upplýsingagjöf sem honum einum sé unnt að afla eða gefa. Áréttað sé að skuldari skuli taka virkan þátt í og sýna viðleitni til að varpa sem skýrustu ljósi á skuldastöðu sína og félagslegar aðstæður.

Hver sá sem leitar greiðsluaðlögunar skal veita umboðsmanni skuldara ítarlegar upplýsingar og gögn. Í þessu felst skylda til að veita allar þær upplýsingar sem nauðsynlegar eru til að greina fjárhagsstöðu viðkomandi til fulls. Með öðru móti verður ekki lagt efnislegt mat á hvort heimilt eða hæfilegt sé að veita skuldara greiðsluaðlögun. Rannsóknarskylda stjórnvalda leysir umsækjendur um greiðsluaðlögun ekki undan þeirri skyldu.

Í 3. mgr. 4. gr. lge. segir að með umsókn um greiðsluaðlögun skuli fylgja gögn til staðfestingar þeim upplýsingum sem hún hefur að geyma, vottorð um hjúskaparstöðu og fjölskyldu og síðustu fjögur skattframtöl skuldara. Þá kemur fram í niðurlagi 4. mgr. sömu lagagreinar að skuldari skuli að jafnaði útvega nauðsynleg gögn og koma þeim til umboðsmanns skuldara. Af þessu er ljóst að skattframtöl skuldara eru mikilvæg til að varpa ljósi á og skýra fjárhag skuldara. Þetta eru gögn sem almennt er aðeins á færi skuldara sjálfs að útvega.

Eins og rakið er hér að framan óskaði umboðsmaður skuldara ítrekað eftir frekari gögnum og upplýsingum frá kæranda í því skyni að fá gleggri mynd af fjárhag hans. Þau gögn sem óskað var eftir var skattframtal 2009 vegna tekna ársins 2008. Kæranda var sent bréf með þessari beiðni 13. júní 2012 og voru ítrekaðir frestir veittir til þess að skila umbeðnum gögnum. Staðfest afrit af skattframtali vegna tekna ársins 2008 barst embættinu aldrei. Kærunefndinni hafa engin gögn borist frá kæranda við meðferð málsins.

Að mati kærunefndarinnar skortir því á að kærandi hafi lagt fram nauðsynleg gögn til að fyrir liggi nægilega glögg mynd af fjárhag hennar eða væntanlegri þróun fjárhags hennar á tímabili greiðsluaðlögunar, svo sem ákvæði b-liðar 1. mgr. 6. gr. lge. áskilur.

Með vísan til alls framangreinds er ákvörðun umboðsmanns skuldara um að synja A um heimild til að leita greiðsluaðlögunar staðfest.

ÚRSKURÐARORÐ

Ákvörðun umboðsmanns skuldara um að synja A um heimild til að leita greiðsluaðlögunar er staðfest.

Sigríður Ingvarsdóttir

Arndís Anna K. Gunnarsdóttir

Eggert Óskarsson