Mál nr. 74/2014

Mál nr. 74/2014

Fimmtudaginn 24. nóvember 2016

A og B

gegn

umboðsmanni skuldara

Úrskurður

Mál þetta úrskurða Sigríður Ingvarsdóttir formaður, Eggert Óskarsson og Þórhildur Líndal.

Þann 17. júlí 2014 barst kærunefnd greiðsluaðlögunarmála kæra A og B, kt. 020758-3179. Kærð var ákvörðun umboðsmanns skuldara sem tilkynnt var með bréfi 4. júlí 2014 þar sem greiðsluaðlögunarumleitanir kærenda voru felldar niður.

Með bréfi 21. júlí 2014 óskaði kærunefnd greiðsluaðlögunarmála eftir greinargerð umboðsmanns skuldara sem barst með bréfi 14. ágúst 2014.

Greinargerðin var send kærendum til kynningar með bréfi 19. ágúst 2014 og þeim gefinn kostur á að koma að athugasemdum. Kærendur komu athugasemdum sínum á framfæri með bréfi 29. ágúst 2014 og voru þær sendar umboðsmanni skuldara með bréfi 2. september 2014. Engar frekari athugasemdir bárust.

I. Málsatvik

Kærendur eru fæddir 1969 og 1958 og eru í sambúð. Þau búa í eigin húsnæði, sem er 76 fermetra íbúð, að C. Kærandi A starfar á D. Kærandi B starfar sjálfstætt við [...].

Heildarskuldir kærenda, samkvæmt skuldayfirliti umboðsmanns skuldara frá 26. júlí 2011, eru 35.418.922 krónur. Kærendur stofnuðu til helstu skuldbindinga í maí 2005 og í nóvember 2007 vegna atvinnureksturs kæranda B.

Kærendur rekja fjárhagserfiðleika sína einkum til lægri tekna vegna rekstrarerfiðleika félags í eigu kæranda B í kjölfar breytinga á lögum um [...] árið 2007 og efnahagshrunsins 2008. Þá hafi kærandi B einnig verið atvinnulaus.

Kærendur sóttu um greiðsluaðlögun hjá Embætti umboðsmanns skuldara 26. október 2010 og með ákvörðun embættisins 26. júlí 2011 var þeim veitt heimild til að leita greiðsluaðlögunar og umsjónarmaður skipaður með greiðsluaðlögunarumleitunum þeirra. Frestun greiðslna hófst við móttöku umsóknar 26. október 2010, sbr. bráðabirgðaákvæði nr. II. í lögum nr. 101/2010 um greiðsluaðlögun einstaklinga (lge.), sbr. 1. gr. laga nr. 128/2010.

Með bréfi umsjónarmanns til umboðsmanns skuldara 17. febrúar 2014 tilkynnti umsjónarmaður að hann teldi fjárhag kærenda óljósan þar sem hvorki hefði verið gerð fullnægjandi grein fyrir tekjum kæranda B á tímabili greiðsluaðlögunarumleitana né til framtíðar. Þá taldi umsjónarmaður að kærendur hefðu brugðist skyldum sínum samkvæmt 12. gr. lge. Mat umsjónarmanns var að kærendur hefðu ekki uppfyllt skyldur sínar samkvæmt a- og d-liðum 1. mgr. 12. gr. lge. með því að leggja ekki til hliðar fjármuni vegna arfs, sem féll til á tímabili greiðsluskjóls, og með því að ráðstafa hluta hans til bifreiðakaupa á sama tímabili. Fram kemur í bréfi umsjónarmanns að engar frekari skýringar hafi fengist á því hvernig 4.540.000 krónum af fyrrgreindum arfi hafi verið ráðstafað, að því frátöldu að kærendur hefðu upplýst að bifreiðakaup á árinu 2012 hefðu verið fjármögnuð með þeim fjármunum. Fjárhagur kærenda væri því einnig óljós að þessu leyti, sbr. b-lið 1. mgr. 6. gr. lge.

Umboðsmaður skuldara sendi kærendum bréf 30. maí 2014 þar sem þeim var kynnt framkomin tillaga umsjónarmanns um að fella niður greiðsluaðlögunarumleitanir þeirra. Þá var kærendum jafnframt gefinn kostur á að láta álit sitt í ljós innan tiltekins frests og leggja fram frekari gögn áður en tekin yrði ákvörðun um hvort fella skyldi niður heimild þeirra til greiðsluaðlögunarumleitana, sbr. 1. mgr. 15. gr. lge. Svör kærenda bárust með bréfi 27. júní 2014.

Með ákvörðun 4. júlí 2014 felldi umboðsmaður skuldara í framhaldinu niður greiðsluaðlögunarumleitanir kærenda með vísan til 15. gr., sbr. b–lið 1. mgr. 6. gr. og d-lið 1. mgr. 12. gr. lge.

II. Sjónarmið kærenda

Kærendur krefjast endurskoðunar á málsmeðferð umboðsmanns skuldara. Kærendur gera ekki aðrar kröfur í málinu, en skilja verður kæru þeirra þannig að þess sé krafist að ákvörðun umboðsmanns skuldara verði felld úr gildi.

Kærendur kveða frumrit skuldabréfa vegna lána, sem upphaflega hafi verið tekin hjá Búnaðarbankanum í E, ekki hafa verið lögð fram í málinu. Þá séu lán þeirra verðtryggð og þarfnist leiðréttingar. Kærendur mótmæla einnig kröfugerð umboðsmanns skuldara vegna ráðstöfunar á arfi sem komið hafi til skipta úr dánarbúi foreldra kæranda A og hafi verið skipt á milli X systkina í árslok 2011. Ráðstöfun fjárins sé útilokað að rifja upp en hluti þess hafi farið til greiðslu tannlæknakostnaðar.

III. Sjónarmið umboðsmanns skuldara

Af hálfu umboðsmanns skuldara er vísað til þess að komi fram upplýsingar, sem ætla megi að hindri að greiðsluaðlögun sé heimil á grundvelli lge., skuli umsjónarmaður tilkynna um það til umboðsmanns skuldara sem í kjölfarið taki afstöðu til málsins með rökstuddri ákvörðun, sbr. 1. mgr. 15. gr. lge.

Samkvæmt b-lið 1. mgr. 6. gr. lge. skuli synja um heimild til greiðsluaðlögunar ef fyrirliggjandi gögn gefi ekki nægilega glögga mynd af fjárhag skuldara eða væntanlegri þróun fjárhags hans á tímabili greiðsluaðlögunar. Í 12. gr. lge. sé fjallað um skyldur skuldara á meðan hann njóti greiðsluskjóls. Í a-lið 1. mgr. 12. gr. segi að skuldari skuli leggja til hliðar af launum og öðrum tekjum sínum það fé sem sé umfram það sem hann þurfi til að sjá sér og fjölskyldu sinni farborða. Í d-lið 12. gr. segi að skuldari skuli ekki stofna til nýrra skulda eða gera aðrar ráðstafanir sem gætu skaðað hagsmuni lánardrottna, nema þær séu nauðsynlegar til að sjá skuldara og fjölskyldu hans farborða.

Kærendur hafi ekki veitt fullnægjandi upplýsingar um tekjur kæranda B á tímabili greiðsluskjóls í skilningi b-liðar 1. mgr. 6. gr. lge., en af því leiði að ekki sé hægt að leggja mat á það hvort þau hafi uppfyllt skyldur sínar samkvæmt a-lið 1. mgr. 12. gr. lge.

Þá hafi kærendur ekki veitt fullnægjandi skýringar á því hvernig þau hafi ráðstafað 4.540.000 krónum sem þau áttu á bankareikningi sínum samkvæmt skattframtali 2012. Þar sem kærendur hafi ekki veitt fullnægjandi skýringar á þessu telji embættið að kærendur hafi brotið gegn d-lið 1. mgr. 12. gr. lge. með ráðstöfun sem hafi skaðað hagsmuni kröfuhafa.

Umboðsmaður hafi sent öllum þeim sem nutu greiðsluskjóls bréf 27. nóvember 2012 þar sem brýndar hafi verið fyrir þeim skyldur skuldara samkvæmt 12. gr. lge. Upplýsingarnar hafi enn fremur verið aðgengilegar á heimasíðu umboðsmanns skuldara. Að auki séu skyldur skuldara í greiðsluskjóli samkvæmt 12. gr. lge. ávallt útskýrðar og ítrekaðar á fyrsta fundi umsjónarmanns og skuldara.

Að framangreindu virtu og með hliðsjón af gögnum málsins hafi ekki verið hjá því komist að fella niður heimild kærenda til greiðsluaðlögunar samkvæmt 15. gr., sbr. b-lið 1. mgr. 6. gr. og d-lið 1. mgr. 12. gr. lge.

Umboðsmaður skuldara fer fram á að hin kærða ákvörðun verði staðfest með vísan til forsendna sem fram komi í henni.

IV. Niðurstaða

Ákvörðun umboðsmanns skuldara byggist á 15. gr., sbr. b-lið 1. mgr. 6. gr. og d-lið 1. mgr. 12. gr. lge.

Samkvæmt b-lið 1. mgr. 6. gr. lge. skal synja um heimild til greiðsluaðlögunar ef fyrirliggjandi gögn gefa ekki nægilega glögga mynd af fjárhag skuldara eða væntanlegri þróun fjárhags hans á tímabili greiðsluaðlögunar.

Í d-lið 1. mgr. 12. gr. lge. er kveðið á um að skuldari skuli ekki stofna til nýrra skulda eða gera aðrar ráðstafanir sem gætu skaðað hagsmuni lánardrottna á meðan leitað er greiðsluaðlögunar. Sú undantekning er gerð að heimilt er að stofna til nýrra skuldbindinga þegar skuldbinding er nauðsynleg til að sjá skuldara og fjölskyldu hans farborða. Í 2. mgr. 12. gr. kemur fram að telji umsjónarmaður að skuldari hafi brugðist skyldum sínum skuli hann óska þess við umboðsmann skuldara að greiðsluaðlögunarumleitanir verði felldar niður samkvæmt 15. gr. lge.

Í 1. mgr. 11. gr. lge. kemur fram að frestun greiðslna, svokallað greiðsluskjól, hefjist þegar umboðsmaður skuldara hefur samþykkt umsókn um greiðsluaðlögun. Samkvæmt þeim gögnum sem liggja fyrir í málinu var umsókn kæranda móttekin af hálfu umboðsmanns skuldara 26. október 2010 og hófst frestun greiðslna þann dag samkvæmt bráðabirgðaákvæði nr. II í lögum um greiðsluaðlögun einstaklinga. Frá og með þeim degi bar kærendum jafnframt að virða skyldur sínar samkvæmt 12. gr. lge. Samkvæmt gögnum málsins hafa kærendur verið upplýst um skyldur sínar samkvæmt 12. gr. lge.

Í skýringum með frumvarpi til lge. er fjallað um inntak b-liðar 1. mgr. 6. gr. Þar segir að umboðsmanni sé skylt að hafna umsókn þegar fyrirliggjandi gögn gefi ekki nægilega glögga mynd af fjárhag skuldara eða væntanlegri þróun hans á tímabili greiðsluaðlögunar, enda mikilvægt að skuldari veiti fullnægjandi upplýsingar um fjárhagsleg málefni sín. Hér sé einungis um það að ræða að skuldari hafi ekki orðið við áskorunum umboðsmanns skuldara um öflun gagna eða upplýsingagjöf sem honum einum er unnt að afla eða gefa. Áréttað er að skuldari skuli taka virkan þátt og sýna viðleitni til að varpa sem skýrustu ljósi á skuldastöðu sína og félagslegar aðstæður.

Við mat á því hvað teljist vera nægilega glögg mynd af fjárhag skuldara telur kærunefndin meðal annars rétt að líta til 4. og 5. gr. lge. Í 4. gr. laganna er gerð grein fyrir því hvernig umsókn um greiðsluaðlögun eigi að vera úr garði gerð og er þar talið upp í ellefu töluliðum hvaða upplýsingar skuli koma fram í umsókninni. Í 4. tölul. 1. mgr. 4. gr. lge. segir að umsókn skuli fylgja upplýsingar um hverjar tekjur skuldara eru, hvort sem er af vinnu eða öðrum sökum, og upplýsingar um af hvaða samningum eða öðru tekjurnar ráðist svo og hvort horfur séu á að breytingar verði á tekjum eða atvinnuhögum. Jafnframt skuli greina hvort hann muni hafa aðra fjármuni en vinnutekjur sínar til að greiða af skuldum, svo sem vegna sölu eigna eða fjárframlaga annarra.

Í 3. mgr. 4. gr. lge. segir að með umsókn um greiðsluaðlögun skuli fylgja gögn til staðfestingar þeim upplýsingum sem hún hefur að geyma, vottorð um hjúskaparstöðu og fjölskyldu og síðustu fjögur skattframtöl skuldara. Þá kemur fram í niðurlagi 4. mgr. sömu lagagreinar að skuldari skuli að jafnaði útvega nauðsynleg gögn og koma þeim til umboðsmanns skuldara. Þá ber einnig að líta til þess sem kemur fram í 2. mgr. 16. gr. lge. að í frumvarpi til samnings um greiðsluaðlögun skuli tiltaka viðeigandi upplýsingar til að gefa heildarmynd af fjárhag og greiðslugetu skuldara, meðal annars upplýsingar um tekjur, skuldir, eignir og mánaðarleg útgjöld.

Að mati umboðsmanns skuldara veittu kærendur ekki fullnægjandi upplýsingar um tekjur kæranda B á tímabili greiðsluskjóls, auk þess sem ekki hafi verið útskýrt hvernig fjármunum vegna arfs að fjárhæð 4.540.000 krónum hafi verið ráðstafað á tímabili greiðsluskjóls.

Í málinu liggja fyrir skattframtöl kærenda vegna tekna þeirra árin 2010-2013 og koma þar fram upplýsingar um tekjur kæranda B. Í staðgreiðsluskrá Ríkisskattstjóra er aftur á móti ekki að finna upplýsingar um tekjur kæranda B frá 1. janúar til 4. júlí 2014. Með bréfi umboðsmanns skuldara 30. maí 2014 var óskað eftir upplýsingum og gögnum um tekjur kærenda B frá október 2010 til maí 2014. Kærendur hafa ekki lagt fram gögn sem sýna fram á tekjur hans á tímabilinu 1. janúar 2014 til 31. maí 2014 þrátt fyrir að óskað hafi verið eftir því.

Með hliðsjón af því sem fram hefur komið telur kærunefndin að kærendur hefðu þurft að leggja fram gögn sem sýndu fram á tekjur kæranda B frá 1. janúar 2014 til 31. maí 2014 til að glögg mynd fengist af fjárhag kærenda eða væntanlegri þróun fjárhags þeirra á tímabili greiðsluaðlögunar, svo sem ákvæði b-liðar 1. mgr. 6. gr. lge. áskilur. Af þeim sökum skortir fullnægjandi upplýsingar til að gefa nægilega glögga heildarmynd af fjárhag og greiðslugetu kærenda til að unnt sé að gera frumvarp til samnings um greiðsluaðlögun, sbr. 2. mgr. 16. gr. lge. Þar af leiðandi verður að telja að ákvæði b-liðar 1. mgr. 6. gr. lge. komi í veg fyrir að greiðsluaðlögun sé heimil við þessar aðstæður.

Í hinni kærðu ákvörðun kemur fram að kærendur hefðu ekki útskýrt með fullnægjandi hætti hvernig 4.540.000 krónum, sem þau áttu inni á bankareikningi samkvæmt skattframtali á árinu 2012, hefði verið ráðstafað. Hefðu þau með því gert ráðstafanir sem skaðað gætu hagsmuni lánardrottna á meðan leitað var greiðsluaðlögunar, sbr. d-lið 1. mgr. 12. gr. lge. Samkvæmt c-lið 1. mgr. 12. gr. lge. er það skylda skuldara að láta ekki af hendi eða veðsetja eignir og verðmæti sem gagnast geta lánardrottnum sem greiðsla á meðan leitað er greiðsluaðlögunar Kærunefndin telur að ráðstöfun á fjármunum með þessum hætti geti varðað við c-lið 1. mgr. 12. gr. lge. en ekki d-lið ákvæðisins. Að því leyti verður ekki fallist á að fella niður greiðsluaðlögunar-umleitanir kærenda á grundvelli d-liðar 1. mgr. 12. gr. lge.

Í ljósi þess sem að framan greinir telur kærunefndin að umboðsmanni skuldara hafi borið að fella greiðsluaðlögunarumleitanir kærenda niður með vísan til 1. mgr. 15. gr., sbr. b-lið 1. mgr. 6. gr. lge. Hin kærða ákvörðun umboðsmanns skuldara er því staðfest.

ÚRSKURÐARORÐ

Ákvörðun umboðsmanns skuldara um að fella niður greiðsluaðlögunarumleitanir A og B er staðfest.

Sigríður Ingvarsdóttir

Eggert Óskarsson

Þórhildur Líndal