Mál nr. 80/2013

Fimmtudaginn 25. júní 2015

A

gegn

umboðsmanni skuldara

Úrskurður

Mál þetta úrskurða Lára Sverrisdóttir formaður, Arndís Anna K. Gunnarsdóttir og Eggert Óskarsson.

Þann 10. júní 2013 barst kærunefnd greiðsluaðlögunarmála kæra A. Kærð var ákvörðun umboðsmanns skuldara sem tilkynnt var með bréfi 24. maí 2013 þar sem greiðsluaðlögunarumleitanir kæranda voru felldar niður.

Með bréfi 13. júní 2013 óskaði kærunefnd greiðsluaðlögunarmála eftir greinargerð umboðsmanns skuldara sem barst með bréfi 26. september 2013. Greinargerð umboðsmanns var send kæranda með bréfi 4. október 2013 þar sem henni var gefinn kostur á að koma á framfæri athugasemdum við greinargerðina. Engar frekari athugasemdir bárust.

I. Málsatvik

Með ákvörðun umboðsmanns skuldara 21. júní 2012 var kæranda veitt heimild til að leita greiðsluaðlögunar og var umsjónarmaður skipaður með greiðsluaðlögunar­umleitunum hennar. Hinn 25. mars 2013 sendi umsjónarmaður bréf til umboðsmanns skuldara þar sem lagt var til að greiðsluaðlögunarumleitanir kæranda yrðu felldar niður á grundvelli 15. gr. lge., sbr. 5. mgr. 13. gr. laganna, þar sem kærandi hefði ekki fallist á það við undirbúning frumvarps til samnings um greiðsluaðlögun að fasteign hennar yrði seld.

Með bréfi umboðsmanns skuldara 19. apríl 2013 var kæranda tilkynnt um hugsanlega niðurfellingu greiðsluaðlögunarumleitana og henni gefinn kostur á að láta álit sitt í ljós innan tilskilins frests og leggja fram frekari gögn máli sínu til stuðnings áður en endanleg ákvörðun yrði tekin.

Kærandi svaraði erindi umboðsmanns með bréfi 15. maí 2013. Kom þar fram að kærandi teldi lausn hennar mála ekki felast í því að fasteign hennar yrði seld. Ástæða þess væri sú að tvö börn hennar búi hjá henni aðra hverja viku en hina vikuna hjá föður sínum. Kærandi verði að búa í sveitarfélaginu B til þess að fyrirkomulag þetta geti gengið upp. Þá fengi kærandi ekki séð hvernig hún ætti að geta staðið undir leigugreiðslum eins og staða hennar væri. Hún byggist við að ljúka háskólanámi árið 2014 og sæi þá fram á að geta greitt af eign sinni.

Með ákvörðun umboðsmanns skuldara 24. maí 2013 voru greiðsluaðlögunar-umleitanir kæranda felldar niður með vísan til 15. gr. lge., sbr. 5. mgr. 13. gr. sömu laga.

II. Sjónarmið kæranda

Kærandi gerir kröfu um að ákvörðun umboðsmanns skuldara verði felld úr gildi.

Til stuðnings kröfu sinni vísar kærandi í 13. gr. lge. þar sem fram kemur að umsjónarmaður geti ákveðið að selja skuli þær eignir skuldara sem umsjónarmaður telji af sanngirni og með hliðsjón af greiðslugetu skuldara og fjölskylduaðstæðum að skuldari geti verið án. Í frumvarpi til laganna segi enn fremur að umboðsmaður skuli síður kveða á um sölu íbúðar ef hann telji hana að stærð og staðsetningu hæfa skuldara og fjölskyldu hans. Einnig skuli líta til áhrifa þess á skuldara og fjölskyldu hans að þurfa að flytja á milli staða, með tilliti til starfsstöðvar, skólagöngu og félagslegra aðstæðna.

Kærandi segir að ástæða þeirrar afstöðu sinnar að ekki skuli selja eignina sé sú að staða hennar við sölu yrði mun verri en ef hún héldi eftir eigninni. Við sölu þyrfti kærandi augljóslega að verða sér úti um annað húsnæði fyrir sig og börnin sín og yrðu leigugreiðslur að öllum líkindum hærri en afborganir af veðkröfum vegna eignarinnar. Þá sé kærandi bundin við búsetu í sveitarfélaginu B vegna samkomulags við barnsföður sinn um umgengni við börnin. Kærandi sé með tvö börn á framfæri og eldra barnið þjáist af miklum kvíða. Það rót sem fylgja myndi flutningum myndi auka á kvíðann og spilla bataferli.

Kærandi kveðst stunda nám í félagsráðgjöf og muni ljúka BA-gráðu að tæpu ári liðnu. Eftir þann tíma sjái hún fram á að geta greitt af veðkröfum vegna fasteignarinnar. Kærandi óskar því eftir að fá að halda greiðsluaðlögunarumleitunum áfram án þess að gert sé ráð fyrir sölu fasteignarinnar.

III. Sjónarmið umboðsmanns skuldara

Umboðsmaður skuldara vísar til þess að komi fram upplýsingar sem ætla megi að komi í veg fyrir að greiðsluaðlögun sé heimil á grundvelli lge. skuli umsjónarmaður tilkynna það til umboðsmanns skuldara sem í kjölfarið taki afstöðu til málsins með rökstuddri ákvörðun, sbr. 1. mgr. 15. gr. lge. Skuldara skuli gefið tækifæri til að láta álit sitt í ljós áður en slík ákvörðun sé tekin.

Samkvæmt 1. mgr. 13. gr. lge. geti umsjónarmaður ákveðið að selja skuli þær eignir skuldara sem umsjónarmaður telji af sanngirni og með hliðsjón af greiðslugetu og fjölskylduaðstæðum að skuldari geti verið án. Þá segi í 5. mgr. 13. gr. laganna að framfylgi skuldari ekki ákvörðun umsjónarmanns samkvæmt 1. mgr. eða komi með einhverjum hætti í veg fyrir fyrirhugaða sölu eigna, skuli umsjónarmaður óska þess við umboðsmann skuldara að greiðsluaðlögunarumleitanir verði felldar niður samkvæmt 15. gr.

Í athugasemdum við 13. gr. frumvarpsins er síðar varð að lge. segi að við mat á því hvort mælt skuli með sölu fasteignar skuldara samkvæmt 1. mgr. 13. gr. skuli meðal annars horft til þess hvort íbúðarhúsnæði skuldara sé bersýnilega verulega umfram þá stærð sem skuldari og fjölskyldu hans hæfir, auk þess sem miklar líkur þurfi að vera á því að hann geti greitt afborganir af áhvílandi veðlánum eftir að greiðsluaðlögun lýkur. Þá segi í niðurlagi 1. mgr. 13. gr. lge. að umsjónarmanni sé heimilt að leita afstöðu lánardrottna áður en mælt sé með sölu fasteignar, þyki honum ástæða til.

Samkvæmt a-lið 1. mgr. 21. gr. lge. skuli skuldari greiða fastar mánaðarlegar greiðslur af þeim veðkröfum sem séu innan matsverðs eignar á tímabili greiðsluaðlögunar. Þessar greiðslur megi ekki nema lægri fjárhæð en þeirri sem umsjónarmaður ætli að svari til hæfilegrar leigu á almennum markaði fyrir þá eign er greiðsluaðlögun varði nema sérstakar og tímabundnar aðstæður séu fyrir hendi. Við slíkar aðstæður sé umsjónarmanni heimilt að ákveða tímabundið lægri mánaðargreiðslu veðkrafna en þó ekki lægri en 60% af hæfilegri leigu.

Að mati umboðsmanns skuldara sé ekki hægt að slá því föstu að fasteign kæranda sé umfram þá stærð sem hæfi þörfum hennar. Ekki verði hins vegar séð að samkomulag við barnsföður kæranda eitt og sér réttlæti áframhaldandi eignarhald á fasteigninni, þó fallast megi á það með kæranda að fjölskylduaðstæðum kunni að einhverju leyti að verða raskað með sölunni.

Ljóst sé að tekjur kæranda nægi ekki til að standa undir mánaðarlegum greiðslum fasteignaveðlána sem á eigninni hvíli. Nettómeðaltekjur kæranda árið 2012 samkvæmt skattframtali 2013 hafi verið 172.648 krónur á mánuði. Framfærslukostnaður hennar samkvæmt framfærsluviðmiði umboðsmanns skuldara hafi verið um 177.000 krónur á mánuði á sama tíma miðað við einstakling með tvö börn á framfæri aðra hverja viku. Þá hafi önnur útgjöld samkvæmt greiðsluáætlun numið um 55.000 krónum. Greiðslugeta kæranda hafi því verið neikvæð um tæplega 60.000 krónur á mánuði. Því liggi ljóst fyrir að kærandi geti ekki staðið undir mánaðarlegum greiðslum fasteignaveðlána sem á fasteign hennar hvíli.

Kærandi hafi ekki sýnt fram á fyrirsjáanlegar breytingar á reglulegum tekjum sínum þrátt fyrir að hún muni ljúka BA-námi og sjái að því loknu fram á að geta greitt af eigninni. Þá verði ekki unnt að taka tillit til fjölskylduaðstæðna kæranda nema hún búi yfir nægilegri greiðslugetu til að standa undir mánaðarlegum greiðslum veðkrafna, sbr. 1. mgr. 13. gr. lge.

Samkvæmt fyrirliggjandi gögnum verði að slá því föstu að kærandi hafi ekki framfylgt ákvörðun umsjónarmanns samkvæmt 1. mgr. 13. gr., sbr. 5. mgr. 13. gr. lge.

Með vísan til forsendna hinnar kærðu ákvörðunar fer umboðsmaður skuldara fram á að hún verði staðfest.

IV. Niðurstaða

Ákvörðun umboðsmanns skuldara byggist á 15. gr., sbr. 5. mgr. 13. gr. lge.

Í 15. gr. lge. segir að komi fram upplýsingar sem ætla megi að hindri að greiðsluaðlögun sé heimil á grundvelli laganna skuli umsjónarmaður tilkynna það til umboðsmanns skuldara sem í kjölfarið taki afstöðu til málsins með rökstuddri ákvörðun. Skuldara skal gefið tækifæri til að láta álit sitt í ljós áður en ákvörðun er tekin. Eins og fram hefur komið tilkynnti umsjónarmaður umboðsmanni skuldara með bréfi 25. mars 2013 að kærandi hefði ekki framfylgt ákvörðun umsjónarmanns um sölu fasteignar sinnar, sbr. 1. og 5. mgr. 13. gr. lge., og var kæranda í kjölfarið gefinn kostur á að koma að athugasemdum. Ítrekaði kærandi þá afstöðu sína að hún vildi ekki að fasteign hennar yrði seld.

Samkvæmt 1. mgr. 13. gr. lge. getur umsjónarmaður ákveðið að selja skuli þær eignir skuldara sem umsjónarmaður telur af sanngirni og með hliðsjón af greiðslugetu og fjölskylduaðstæðum að skuldari geti verið án. Í 5. mgr. 13. gr. lge. segir að framfylgi skuldari ekki ákvörðun umsjónarmanns samkvæmt 1. mgr. eða komi með einhverjum hætti í veg fyrir fyrirhugaða sölu eigna skuli umsjónarmaður óska þess við umboðsmann skuldara að greiðsluaðlögunarumleitanir skuldara verði felldar niður samkvæmt 15. gr.

Í athugasemdum með frumvarpi til lge. kemur fram að markmið aðgerða þeirra sem gripið hafi verið til vegna skuldavanda fólks hafi verið að forða fólki frá því að missa heimili sín og gera því kleift að standa undir greiðslubyrði lána. Að jafnaði skuli gefa skuldara kost á að búa áfram í húsnæði sínu ef það telst ekki bersýnilega ósanngjarnt, svo sem vegna stærðar þess eða verðmætis. Umsjónarmaður getur þó ákveðið að selja skuli þær eignir skuldara sem umsjónarmaður telur af sanngirni og með hliðsjón af greiðslugetu og fjölskylduaðstæðum að skuldari geti verið án.

Þegar skuldari heldur eftir eignum sem veðkröfur á hendur honum hvíla á skal hann greiða fastar mánaðarlegar greiðslur af þeim veðkröfum eins og mælt er fyrir um í a-lið 1. mgr. 21. gr. lge. Fastar mánaðargreiðslur mega samkvæmt lagaákvæðinu ekki nema lægri fjárhæð en þeirri sem ætla má samkvæmt mati umsjónarmanns að svari til hæfilegrar leigu á almennum markaði fyrir eignina sem greiðsluaðlögun varðar nema sérstakar og tímabundnar ástæður séu fyrir hendi. Við slíkar aðstæður er umsjónarmanni heimilt að ákveða tímabundið lægri mánaðargreiðslu til greiðslu veðkrafna en þó ekki lægri en 60% af hæfilegri leigu. Þessar kröfur falla ekki niður þegar greiðsluaðlögun lýkur.

Í athugasemdum með 13. gr. lge. segir að í ljósi þess að í greiðsluaðlögun felist að jafnaði eftirgjöf af kröfum með tilheyrandi afskriftum í lok greiðsluaðlögunartímabils sé rétt að gera skuldara að leggja sitt af mörkum til að eins hátt hlutfall verði greitt af kröfum og sanngjarnt er. Í málinu liggur fyrir greiðsluáætlun sem byggð er á framfærsluviðmiðum umboðsmanns skuldara og hefur henni ekki verið mótmælt af hálfu kæranda. Samkvæmt áætluninni er greiðslugeta kæranda neikvæð um 56.208 krónur á mánuði þegar framfærslukostnaður hefur verið greiddur. Miðað við ákvæði lge. er eini möguleikinn til að koma á greiðsluaðlögunarsamningi í tilvikum eins og því sem hér um ræðir að selja þá eign sem veðsett er, enda ljóst að kærandi getur ekki staðið undir greiðslum af veðkröfum samkvæmt a-lið 1. mgr. 21. gr. lge., jafnvel þó miðað yrði við að sérstakar og tímabundnar ástæður væru fyrir hendi.

Sem fyrr segir hefur kærandi ítrekað lýst yfir þeirri afstöðu sinni að hún vilji ekki að fasteignin verði seld. Hefur kærandi þannig ekki framfylgt ákvörðun umsjónarmanns samkvæmt 1. mgr. 13. gr., sbr. 5. mgr. sömu greinar. 

Með vísan til alls framangreinds er ákvörðun umboðsmanns skuldara staðfest.

ÚRSKURÐARORÐ

Ákvörðun umboðsmanns skuldara um að fella niður greiðsluaðlögunarumleitanir A er staðfest.

Lára Sverrisdóttir

Arndís Anna K. Gunnarsdóttir

Eggert Óskarsson