Mál nr. 51/2014

Mál nr. 51/2014

Fimmtudaginn 22. september 2016

A

gegn

umboðsmanni skuldara

Úrskurður

Mál þetta úrskurða Sigríður Ingvarsdóttir formaður, Eggert Óskarsson og Lára Sverrisdóttir.

Þann 25. apríl 2014 barst kærunefnd greiðsluaðlögunarmála kæra A. Kærð var ákvörðun umboðsmanns skuldara sem tilkynnt var með bréfi 8. apríl 2014 þar sem greiðsluaðlögunarumleitanir kæranda voru felldar niður.

Með bréfi 7. maí 2014 óskaði kærunefnd greiðsluaðlögunarmála eftir greinargerð umboðsmanns skuldara sem barst með bréfi 7. júlí 2014.

Greinargerðin var send kæranda til kynningar með bréfi 9. júlí 2014 og henni gefinn kostur á að koma að athugasemdum. Ítrekun var send 14. janúar 2015. Engar athugasemdir bárust.

I. Málsatvik

Kærandi er fædd X. Hún er [...].

Heildarskuldir kæranda, samkvæmt skuldayfirliti umboðsmanns skuldara 20. febrúar 2014, eru 126.260.262 krónur. Til helstu skuldbindinga var stofnað á árunum 2005-2007.

Að sögn kæranda má rekja fjárhagserfiðleika hennar til fasteignakaupa og efnahagshrunsins.

Með ákvörðun umboðsmanns skuldara 16. maí 2011 var kæranda veitt heimild til að leita greiðsluaðlögunar og umsjónarmaður skipaður með greiðsluaðlögunar-umleitunum hennar.

Með bréfi umsjónarmanns til umboðsmanns skuldara 5. febrúar 2014 kom fram að kærandi hefði ekki lagt til hliðar nægilega fjármuni á því tímabili sem frestun greiðslna hafði staðið yfir eða allt frá 26. október 2010. Auk þess hafi umsjónarmaður talið nauðsynlegt að kveða á um sölu fasteignar í greiðsluaðlögunarsamningi þar sem kröfuhafar hafi ekki samþykkt frumvarp til samnings um greiðsluaðlögun sem gengi út frá því að kærandi héldi fasteign sinni. Þá hafi umsjónarmaður talið fasteign kæranda umfram þá stærð sem henni og fjölskyldu hennar væri nauðsynleg og kærandi hefði ekki lagt fram gögn sem sýndu fram á að félagslegar aðstæður barna hennar leiddu til þess að ekki skyldi selja fasteignina.

Umboðsmaður skuldara sendi kæranda bréf 20. febrúar 2014 þar sem henni var gefinn kostur á að láta álit sitt í ljós og leggja fram frekari gögn máli sínu til stuðnings áður en umboðsmaður skuldara tæki ákvörðun um hvort fella skyldi niður heimild hennar til greiðsluaðlögunar. Kærandi óskaði eftir fundi til skýringa á bréfi umboðsmanns skuldara og mætti á fund hjá embættinu 19. mars 2014.

Með ákvörðun 4. apríl 2014 felldi umboðsmaður skuldara greiðsluaðlögunarumleitanir kæranda niður með vísan til 15. gr., sbr. a-lið 1. mgr. 12. gr. og 5. mgr. 13. gr. laga um greiðsluaðlögun einstaklinga nr. 101/2010 (lge.).

II. Sjónarmið kæranda

Kærandi kærir ákvörðun umboðsmanns skuldara um að fella niður heimild til greiðsluaðlögunar. Skilja verður þetta svo að þess sé krafist að hin kærða ákvörðun verði felld úr gildi.

Kærandi vísar til þess að hún hafi aldrei getað lagt til hliðar þá upphæð sem umboðsmaður skuldara tilgreini, um 7.000.000 króna. Viðmið umboðsmanns skuldara séu ekki í samhengi við raunverulegan framfærslukostnað hennar undanfarin ár. Hún hafi framvísað reikningum vegna bílaviðgerða til umsjónarmanns en fram komi í greinargerð hans að hún hafi ekki gert það. Hún hafi einnig sent umsjónarmanni læknisvottorð um stöðu tveggja elstu barna sinna. Kærandi kveðst ekki senda frekari gögn um börnin.  

Kærandi þurfi á húsnæði sínu að halda þar sem hún búi ásamt X öðrum og að stjúpsonur hennar sé á heimilinu aðra hvora viku. Börn hennar muni búa hjá henni næstu árin. Þá sé vonlaust að finna hentugt leiguhúsnæði á verði sem hægt sé að ráða við.

III. Sjónarmið umboðsmanns skuldara

Umboðsmaður skuldara vísar til þess að komi fram upplýsingar, sem ætla megi að komi í veg fyrir að greiðsluaðlögun sé heimil á grundvelli lge., skuli umsjónarmaður tilkynna það til umboðsmanns skuldara sem í kjölfarið taki afstöðu til málsins með rökstuddri ákvörðun, sbr. 1. mgr. 15. gr. lge. Skuldara skuli gefið tækifæri til að láta álit sitt í ljós áður en slík ákvörðun sé tekin.

Í 12. gr. lge. séu tilgreindar skyldur skuldara á meðan hann njóti frestunar greiðslna, svokallaðs greiðsluskjóls. Samkvæmt a-lið 1. mgr. 12. gr. lge. skuli skuldari leggja til hliðar af launum og öðrum tekjum sínum það fé sem sé umfram það sem hann þurfi til að sjá sér og fjölskyldu sinni farborða.

Kærandi hafi sótt um heimild til greiðsluaðlögunar 26. október 2010 og hafi frestun greiðslna, svokallað greiðsluskjól, hafist á þeim degi. Öllum er sóttu um heimild til greiðsluaðlögunar og nutu greiðsluskjóls hafi verið send bréf 8. apríl 2011 og 27. nóvember 2012 þar sem brýndar hafi verið fyrir þeim skyldur þeirra samkvæmt 12. gr. lge. Umræddar upplýsingar hafi einnig verið að finna á heimasíðu umboðsmanns skuldara www.ums.is. Skriflegar leiðbeiningar um 12. gr. lge. hafi fylgt með ákvörðun um samþykki umsóknar kæranda um greiðsluaðlögun sem henni hafi borist með ábyrgðarbréfi. Auk þess séu skyldur skuldara í greiðsluskjóli ávallt útskýrðar og ítrekaðar á fyrsta fundi umsjónarmanns og skuldara. Hafi kæranda því mátt vel vera ljóst að hún skyldi halda til haga þeim fjármunum sem hún hafi átt aflögu í lok hvers mánaðar til greiðslu af skuldum sínum þegar að því kæmi að semja við kröfuhafa.

Greiðsluskjól kæranda hafi staðið yfir í 39 mánuði en miðað sé við tímabilið frá 1. nóvember 2010 til 31. janúar 2014. Samkvæmt fyrirliggjandi gögnum hafi kærandi haft neðangreindar tekjur á tímabilinu í krónum:

Samkvæmt 4. mgr. 16. gr. lge. skuli umsjónarmaður notast við framfærsluviðmið sem umboðsmaður skuldara setji. Sé umsjónarmanni almennt óheimilt að miða við hærri framfærslukostnað en þann sem reiknaður hafi verið fyrir kæranda með tilliti til fjölskylduaðstæðna. Framfærsluviðmið umboðsmanns skuldara byggist á hlutlægum viðmiðum um almennan framfærslukostnað með tilliti til fjölskyldustærðar og taki mið af vísitölu. Að auki skuli lagt til grundvallar við mat á því hvort skuldarar hafi sinnt skyldum sínum í greiðsluskjóli að þeim sé að jafnaði játað nokkurt svigrúm til að mæta óvæntum útgjöldum í mánuði hverjum. Þá sé almennt tekið tillit til annarra útgjalda sem fella megi undir almennan heimilisrekstur samkvæmt a-lið 1. mgr. 12. gr. lge.

Kærandi kveðst hafa borið straum af auknum kostnaði á tímabilinu vegna viðhalds og reksturs bifreiðar, læknisþjónustu, viðgerða á heimilistækjum og fasteign, samtals að fjárhæð 793.362 krónur auk þess að hafa styrkt son sinn fjárhagslega um 365.000 krónur. Engin gögn hafi verið lögð fram þessu til stuðnings og geti umboðsmaður skuldara því að óbreyttu ekki tekið tillit til framangreinds kostnaðar.

Vegna aukins framfærslukostnaðar kæranda í janúar 2012 dragist 176.089 krónur frá áætluðum sparnaði. Kærandi hafi lagt 750.000 krónur til hliðar. Hafi því verið gerð grein fyrir alls 926.089 krónum af þeim 7.275.316 krónum sem reiknað sé með að kærandi hefði getað lagt til hliðar á tímabilinu.

Kærandi hafi því brotið gegn skyldum sínum samkvæmt a-lið 1. mgr. 12. gr. lge. með því að leggja ekki til hliðar þá fjármuni sem hafi fallið til umfram framfærslukostnað á tímabili frestunar greiðslna.

Samkvæmt 1. mgr. 13. gr. lge. geti umsjónarmaður ákveðið að selja skuli þær eignir skuldara sem umsjónarmaður telji af sanngirni og með hliðsjón af greiðslugetu og fjölskylduaðstæðum að skuldari geti verið án. Þá segi í 5. mgr. 13. gr. lge. að framfylgi skuldari ekki ákvörðun umsjónarmanns samkvæmt 1. mgr. skuli umsjónarmaður óska þess við umboðsmann skuldara að greiðsluaðlögunarumleitanir verði felldar niður samkvæmt 15. gr. lge.

Kærandi hafi ekki samþykkt sölu fasteignar sinnar þrátt fyrir mat umsjónarmanns um að nauðsynlegt sé að selja fasteignina í greiðsluaðlögunarferli.

Kærandi eigi 50% hlut í fasteigninni B. Um sé að ræða X fermetra [...] og sé verðmæti eignarinnar í heild 51.500.000 krónur samkvæmt verðmati fasteignasala 2013. Fasteignamat eignarinnar sé 50.800.000 krónur. Samkvæmt frumvarpsdrögum umsjónarmanns sé afborgun veðkrafna innan matsverðs 311.838 krónur á mánuði. Samkvæmt greiðsluáætlun vegna febrúar 2014 reiknist greiðslugeta kæranda 303.070 krónur á mánuði. Umsjónarmaður hafi talið kæranda geta staðið við greiðslur áhvílandi veðkrafna innan matsverðs ásamt sambýlismanni sínum.

Kærandi kveðst þurfa á húsnæðinu að halda vegna erfiðra félagslegra aðstæðna barna sinna og einnig vegna þess að samtals eigi hún og sambýlismaður hennar X börn og búi X þeirra hjá þeim að hluta og að fullu. Sé þeim því nauðsynlegt að halda fasteign sinni þar sem þau þurfi á nægilega rúmgóðu húsnæði að halda með hagsmuni fjölskyldunnar og barnanna í huga.

Umsjónarmaður hafi lagt fram frumvarp með ofangreind sjónarmið í huga en hafi brýnt fyrir kæranda að kröfuhafar gætu farið fram á gögn sem sýndu fram á félagslega stöðu barna kæranda, en líklegt væri að þeir myndu gera athugasemdir við þá tilhögun að kærandi kæmist hjá sölu fasteignar í greiðsluaðlögunarferli. Frumvarpinu hafi verið hafnað og í samskiptum við kröfuhafa hafi komið fram að þeir telji húsnæði kæranda óhóflegt í skilningi laganna og einnig að afborgun af húsnæðislánum sé of há með tilliti til sanngirnissjónarmiða, sér í lagi gagnvart samningskröfuhöfum. Hafi einnig komið fram að afstöðu þeirra mætti endurskoða yrðu lögð fram gögn sem sýndu fram á félagslega stöðu elstu barna kæranda, bæði varðandi þann möguleika að kærandi myndi halda fasteign sinni og einnig varðandi hærri framfærslukostnað kæranda og sambýlismanns hennar vegna ungmennanna. Kærandi og sambýlismaður hennar hafi ekki viljað leggja fram frekari gögn með vísan til þess að um afar persónuleg málefni væri að ræða.

Kærandi hafi ekki lagt fram gögn sem sýni fram á félagslega erfiða stöðu elstu barna sinna og telji umsjónarmaður því ekki forsendur til að komast hjá sölu fasteignar í greiðsluaðlögunarferli, sérstaklega með vísan til verðmætis og hárrar greiðslubyrði.

Að framangreindu virtu og með hliðsjón af gögnum málsins hafi ekki verið hjá því komist að fella niður heimild kæranda til greiðsluaðlögunar samkvæmt 15. gr., sbr. a-lið 1. mgr. 12. gr. og 5. mgr. 13. gr. lge.

Með vísan til forsendna hinnar kærðu ákvörðunar fer umboðsmaður skuldara fram á að hún verði staðfest.

IV. Niðurstaða

Ákvörðun umboðsmanns skuldara byggist á 15. gr., sbr. a-lið 1. mgr. 12. gr. og 5. mgr. 13. gr. lge.

Samkvæmt a-lið 1. mgr. 12. gr. lge. skal skuldari leggja til hliðar af launum og öðrum tekjum það fé sem er umfram það sem hann þarf til að sjá sér og fjölskyldu sinni farborða. Í 2. mgr. 12. gr. kemur fram að telji umsjónarmaður að skuldari hafi brugðist skyldum sínum, skuli hann óska þess við umboðsmann skuldara að greiðsluaðlögunarumleitanir verði felldar niður samkvæmt 15. gr. lge. Í 1. mgr. 15. gr. lge. segir að komi fram upplýsingar sem ætla megi að hindri að greiðsluaðlögun sé heimil á grundvelli lge. skuli umsjónarmaður tilkynna um slíkt til umboðsmanns skuldara sem í kjölfarið taki afstöðu til málsins með rökstuddri ákvörðun.

Með bréfi til umboðsmanns skuldara 5. febrúar 2014 lagði umsjónarmaður til að greiðsluaðlögunarumleitanir kæranda yrðu felldar niður samkvæmt 15. gr. lge. Í bréfinu kemur fram að kærandi hefði brugðist skyldum sínum samkvæmt annars vegar a-lið 1. mgr. 12. gr. lge. með því að láta hjá líða að leggja fé til hliðar í greiðsluskjóli og hins vegar 5. mgr. 13. gr. lge. með því að veita ekki samþykki fyrir sölu fasteignar, sem umsjónarmaður taldi þó nauðsynlega í ljósi verðmætis hennar og afstöðu kröfuhafa. Í framhaldi af þessu felldi umboðsmaður skuldara greiðsluaðlögunarumleitanir kæranda niður 4. apríl 2014.

Í 1. mgr. 11. gr. lge. kemur fram að frestun greiðslna hefjist þegar umboðsmaður skuldara hefur samþykkt umsókn til greiðsluaðlögunar. Samkvæmt bráðabirgðaákvæði laganna, sbr. 1. gr. laga nr. 128/2010, hófst tímabundin frestun greiðslna samkvæmt 11. gr. þegar umboðsmaður tók á móti umsókn kæranda um greiðsluaðlögun 26. október 2010. Þá kemur einnig fram í bráðabirgðaákvæðinu að skyldur samkvæmt 12. gr. laganna eigi við þegar umboðsmaður skuldara hefur tekið á móti umsókn. Bar kæranda því að virða skyldur sínar samkvæmt 12. gr. laganna strax eftir að umsókn hans var móttekin hjá umboðsmanni skuldara. Samkvæmt gögnum málsins hefur kærandi verið upplýstur um skyldur sínar samkvæmt a-lið 1. mgr. 12. gr. lge.

Umboðsmaður skuldara telur að kærandi hefðii átt að leggja til hliðar 7.275.316 krónur frá því að umsókn hennar um greiðsluaðlögun var lögð fram. Ákvörðun umboðsmanns skuldara byggist á því að kærandi hafi látið hjá líða að leggja fyrir fé í greiðsluskjóli og þar með brotið gegn skyldum sínum á þeim tíma. Kærandi telur að framfærsluviðmið umboðsmanns skuldara sé ekki í samræmi við raunverulegan framfærslukostnað hennar og fjölskyldu hennar. Kærandi hefði aldrei getað lagt svo mikið til hliðar.

Samkvæmt fyrirliggjandi skattframtölum og launaupplýsingum ríkisskattstjóra, sem eru meðal gagna málsins, hafa mánaðartekjur kæranda í krónum verið eftirfarandi í greiðsluskjóli á neðangreindu tímabili:

Sé miðað við framfærslukostnað samkvæmt ákvörðun umboðsmanns skuldara, tekjur kæranda, vaxtabætur og sérstaka vaxtaniðurgreiðslu, meðlag og umönnunargreiðslur var greiðslugeta kæranda þessi í greiðsluskjóli í krónum:

Við mat á því hvaða fjárhæð skuldarar eiga að leggja til hliðar af launum sínum í greiðsluskjóli ber samkvæmt 4. mgr. 16. gr. lge. að notast við framfærsluviðmið sem umboðsmaður skuldara setur. Þegar metið er hvort skuldari hafi sinnt skyldum sínum meðan á frestun greiðslna hefur staðið er gert ráð fyrir svigrúmi til að mæta óvæntum útgjöldum.

Kærandi kveðst hafa borið straum af auknum kostnaði á tímabilinu vegna læknisþjónustu og viðgerða á bifreið, heimilistækjum og fasteign, samtals að fjárhæð 793.362 krónur auk þess að hafa styrkt son sinn fjárhagslega um 365.000 krónur. Kærandi hefur ekki lagt fram reikninga vegna þessa og er því ekki unnt að draga framangreindan kostnað frá reiknaðri fjárhæð sparnaðar kæranda. Vegna aukins framfærslukostnaðar kæranda í janúar 2012 dragast 176.089 krónur frá áætluðum sparnaði.

Samkvæmt ofangreindu hefði kærandi átt að geta lagt til hliðar 7.200.221 krónu á tímabili greiðsluskjóls. Kærandi kveðst hafa lagt fyrir 750.000 krónur.

Í ljósi þess sem að framan greinir verður að líta svo á að kærandi hafi brugðist skyldum sínum samkvæmt  a-lið 1. mgr. 12. gr. lge. og að umboðsmanni skuldara hafi því borið samkvæmt 1. mgr. 15. gr. laganna að fella greiðsluaðlögunarumleitanir hennar niður. Ákvörðun umboðsmanns skuldara er að þessu leyti staðfest.

Samkvæmt 1. mgr. 13. gr. lge. getur umsjónarmaður ákveðið að selja skuli þær eignir skuldara sem umsjónarmaður telur af sanngirni og með hliðsjón af greiðslugetu og fjölskylduaðstæðum að skuldari geti verið án. Í 5. mgr. segir að framfylgi skuldari ekki ákvörðun umsjónarmanns samkvæmt 1. mgr. eða komi með einhverjum hætti í veg fyrir fyrirhugaða sölu eigna, skuli umsjónarmaður óska þess við umboðsmann skuldara að greiðsluaðlögunarumleitanir skuldara verði felldar niður samkvæmt 15. gr. lge.

Í athugasemdum með frumvarpi til lge. kemur fram að markmið aðgerða þeirra, sem gripið hafi verið til vegna skuldavanda fólks, hafi verið að forða fólki frá því að missa heimili sín og gera því kleift að standa undir greiðslubyrði lána. Að jafnaði skuli gefa skuldara kost á að búa áfram í húsnæði sínu ef það telst ekki bersýnilega ósanngjarnt svo sem vegna stærðar þess eða verðmætis. Umsjónarmaður geti þó ákveðið að selja skuli þær eignir skuldara sem umsjónarmaður telji af sanngirni og með hliðsjón af greiðslugetu og fjölskylduaðstæðum að skuldari geti verið án. Í ljósi nauðsynjar skuldara á að halda íbúðarhúsnæði sé almennt miðað við að skuldari verði ekki krafinn um sölu þess nema í sérstökum tilvikum. Þó verði að gæta þess að skuldari geti til frambúðar staðið undir greiðslubyrði afborgana af húsnæði.

Í athugasemdum með 13. gr. lge. segir að í ljósi þess að í greiðsluaðlögun felist að jafnaði eftirgjöf af kröfum með tilheyrandi afskriftum í lok greiðsluaðlögunartímabils sé rétt að gera skuldara að leggja sitt af mörkum til að eins hátt hlutfall verði greitt af kröfum og sanngjarnt sé.

Greiðslugeta kæranda er 179.910 krónur á mánuði að teknu tilliti til kostnaðar vegna framfærslu. Mánaðarlegar afborganir lána innan matsverðs, sem hvíla á umræddri fasteign kæranda, eru 311.838 krónur. Þrátt fyrir að umsjónarmaður hafi talið kæranda geta staðið við greiðslu áhvílandi veðkrafna innan matsverðs ásamt sambýlismanni sínum var frumvarpinu hafnað. Var það vegna þess að kröfuhafar töldu húsnæði kæranda óhóflegt í skilningi laganna og að afborgun af húsnæðislánum væri of há með tilliti til sanngirnissjónarmiða. Á grundvelli þess að kærandi lagði ekki fram gögn til stuðnings því að hún þyrfti að halda húsnæðinu vegna félagslegra aðstæðna taldi umsjónarmaður að selja bæri húsnæðið. Kærandi féllst ekki á það og lagði umsjónarmaður því til að greiðsluaðlögunarumleitarnir kæranda yrðu felldar niður samkvæmt 15. gr., sbr. 5. mgr. 13. gr. lge. Umboðsmaður skuldara felldi niður greiðsluaðlögunarumleitarnir kæranda með ákvörðun 4. apríl 2014.

Miðað við ákvæði lge. er eini möguleikinn til að koma á greiðsluaðlögunarsamningi í tilvikum sem þessum að selja þá eign sem veðsett er til að létta á greiðslubyrði skuldara vegna fasteignaveðkrafna. Þá telur kærunefndin að ekki sé unnt að líta öðruvísi á málavexti en að kærandi hafi hafnað því að framfylgja fyrirmælum umsjónarmanns um sölu á eigninni B. Við þessar aðstæður verður að telja að umboðsmanni skuldara hafi borið að fella greiðsluaðlögunarumleitanir kæranda niður með vísan til 1. mgr. 15. gr., sbr. 5. mgr. 13. gr. lge.

Samkvæmt öllu framansögðu er hin kærða ákvörðun umboðsmanns skuldara um að fella greiðsluaðlögunarumleitanir kæranda niður staðfest.

ÚRSKURÐARORÐ

Ákvörðun umboðsmanns skuldara um að fella niður greiðsluaðlögunarumleitanir A er staðfest.

Sigríður Ingvarsdóttir

Eggert Óskarsson

Lára Sverrisdóttir