Bæjarhreppur - Heimild til að veita afslátt af fasteignaskatti eftir sameiningu sveitarfélaga
Glax – viðskiptaráðgjöf
5. júlí 2005
FEL05040086/1031-5508
Garðar Jónsson
Borgartúni 30
105 REYKJAVÍK
Vísað er til erindis yðar, dags. 28. júní 2005, um túlkun 99. gr. sveitarstjórnarlaga, nr. 45/1998,
með síðari breytingum.
Í fyrsta lagi er í erindinu óskað eftir áliti ráðuneytisins á því hvort ákvæðið veiti sameinuðu
sveitarfélagi Húnaþings vestra og Bæjarhrepps, ef slík sameining yrði samþykkt, heimild til að
nota lægri álagningarprósentu á fasteignir í Bæjarhreppi en notaðar yrðu við álagningu
fasteignaskatts á öðrum svæðum hins sameinaða sveitarfélags.
Það er álit ráðuneytisins að ákvæðið, samkvæmt orðanna hljóðan, veiti einungis heimild til
afsláttar af fasteignaskatti af eignum í dreifbýli þegar um er að ræða sameiningu
dreifbýlissveitarfélags og sveitarfélags í þéttbýli. Það þýðir að ákvæðið veitir aðeins heimild til
afsláttar af fasteignasköttum í þeim hluta hins nýja sveitarfélags sem telst vera dreifbýli þegar
dreifbýlt sveitarfélag hefur sameinast þéttbýlu sveitarfélagi.
Eins og fram kemur í erindinu er um að ræða hugsanlega sameiningu tveggja sveitarfélaga,
Bæjarhrepps og Húnaþings vestra. Það er álit ráðuneytisins að hvorugt sveitarfélagið geti talist
vera þéttbýlissveitarfélag þar sem um helmingur íbúa Húnaþings vestra og meiri hluti íbúa
Bæjarhrepps býr í dreifbýli.
Ráðuneytið telur því að ákvæði 99. gr. laga nr. 45/1998 veiti sameinuðu sveitarfélagi
Bæjarhrepps og Húnaþings vestra ekki heimild til afsláttar af fasteignaskatti til handa
fasteignaeigendum í Bæjarhreppi.
Í öðru lagi er óskað álits ráðuneytisins á því hvort ákvæðið veiti hinu sameinaða sveitarfélagi
heimild til að nota lægri álagningarprósentu á fasteignir í öllu dreifbýli sveitarfélagsins, sé ekki
heimild til mismunandi álagningarprósentu, sbr.1. lið.
Eins og fyrr segir er það álit ráðuneytisins að ákvæði 99. gr. laga nr. 45/1998 veiti einungis
heimild til afsláttar af fasteignaskatti þegar um er að ræða sameiningu sveitarfélags í dreifbýli og
sveitarfélags í þéttbýli. Í ljósi þess telur ráðuneytið að umrætt ákvæði verði ekki túlkað sem
almenn heimild til lækkunar fasteignaskatts í öllu dreifbýli innan sameinaðs sveitarfélags.
Ráðuneytið bendir á að í 5. mgr. 3. gr. laga um tekjustofna sveitarfélaga, nr. 4/1995, með síðari
breytingum, er sveitarstjórn heimilað að undanþiggja fasteignir í dreifbýli álagi á fasteignaskatt.
Miðað við núverandi álagningarhlutfall á a-stofn fasteignaskatts í Húnaþingi vestra getur sú
heimild þó ekki nýst sameinuðu sveitarfélagi á þann hátt sem spurt er um í erindi yðar.
Í erindi yðar er í þriðja lagi óskað álits ráðuneytisins á því, við hvers konar „mismunandi
þjónustu“ er átt í fyrrnefndri 99. gr. sveitarstjórnarlaga.
Umrætt ákvæði á sér langa sögu í sveitarstjórnarlögunum, en efnislega samhljóða ákvæði má
finna í sveitarstjórnarlögunum allt frá árinu 1970. Ekki er þó að finna útskýringar á ákvæðinu í
greinargerðum með frumvörpum til sveitarstjórnarlaga heldur segir þar aðeins að greinin skýri
sig sjálf. Lögskýringargögn veita því enga leiðsögn um þýðingu orðanna „mismunandi
þjónustu“.
Að mati ráðuneytisins er forsaga ákvæðisins að líkindum sú að fyrr á árum var íbúum bæja og
kauptúna áskilin tiltekin þjónusta á móti skattheimtunni. Skal í því sambandi bent á að með
lögum um tekjur bæjar- og sveitarfélaga og eftirlit með fjárstjórn bæjar- og sveitarstjórna nr.
69/1937 (síðar lög um fasteignaskatt til bæjar- og hreppsfélaga og Jöfnunarsjóð sveitarfélaga, nr.
67/1945, sbr. lög nr. 53/1945) varð fasteignaskattur tekjustofn sveitarfélaga. Í 7. gr. þeirra laga
sagði eftirfarandi:
„Ef bæjarstjórn í kaupstað eða hreppsnefnd í kauptúni leggur á húseignir skatt, sem er
helmingur eða meira þess hámarks, sem heimilað er í 1. gr., skal bæjarsjóður á sinn kostnað
annast í kaupstaðnum sótthreinsun, sorphreinsun, salernahreinsun, en um vatnsskatt, gjald til
holræsa, gangstétta, og brunatrygginga, fer eftir ákvæðum þeim, sem nú gilda eða síðar verða
sett.“
Í seinni tíð hefur heimildum sveitarstjórna til að innheimta sérstakt gjald fyrir ýmsa
framangreinda þjónustu fjölgað. Um leið hefur þjónusta sem fasteignaskatti er ætlað að
fjármagna orðið óskilgreindari og í raun má segja að eðli fasteignaskatts sé nú hið sama og
útsvars, þ.e. tekjustofn sveitarfélaga sem ætlað er að standa undir almennum rekstri án þess að
íbúar eða fasteignareigendur geti gert kröfur um tiltekna þjónustu á móti. Að mati ráðuneytisins
er því ekki hægt að segja með neinni vissu til um það hvaða þjónustu sveitarfélaga löggjafinn
vísar til í 99. gr. sveitarstjórnarlaga.
F. h. r.
Guðjón Bragason (sign.)
Guðrún A Þorsteinsdóttir (sign.)