Nr. 547/2018 Úrskurður
KÆRUNEFND ÚTLENDINGAMÁLA
Þann 15. janúar 2019 er kveðinn upp svohljóðandi
úrskurður nr. 547/2018
í stjórnsýslumáli nr. KNU18110014
Kæra […]
á ákvörðun
Útlendingastofnunar
I. Kröfur, kærufrestir og kæruheimild
Þann 6. nóvember 2018 kærði einstaklingur er kveðst heita […], vera fæddur […], og vera ríkisborgari Pakistan (hér eftir nefndur kærandi) ákvörðun Útlendingastofnunar, dags. 17. október 2018, um að taka ekki til efnismeðferðar umsókn hans um alþjóðlega vernd á Íslandi og vísa honum frá landinu.
Þess er krafist að hin kærða ákvörðun Útlendingastofnunar verði felld úr gildi og að stofnuninni verði gert að taka umsókn kæranda um alþjóðlega vernd hér á landi til efnismeðferðar í fyrsta lagi á grundvelli 3. mgr. 36. gr. laga nr. 80/2016 um útlendinga, sbr. 1. mgr. 42. gr. sömu laga, sbr. og 3. gr. mannréttindasáttmála Evrópu, og í öðru lagi á grundvelli sérstakra ástæðna, sbr. 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga.
Fyrrgreind ákvörðun er kærð á grundvelli 7. gr. laga um útlendinga og barst kæran fyrir lok kærufrests.
II. Málsmeðferð
Kærandi lagði fram umsókn um alþjóðlega vernd á Íslandi þann 22. júní 2018. Við leit að fingraförum kæranda í Eurodac gagnagrunninum, þann sama dag, kom í ljós að fingraför hans höfðu verið skráð í grunninn af yfirvöldum á Ítalíu. Þann 16. júlí 2018 var beiðni um viðtöku kæranda og umsóknar hans um alþjóðlega vernd beint til yfirvalda á Ítalíu, sbr. b-lið 1. mgr. 18. gr. reglugerðar Evrópuþingsins og ráðsins (ESB) nr. 604/2013 (hér eftir nefnd Dyflinnarreglugerðin). Þar sem ekki barst svar innan tilskilins tímafrests litu íslensk stjórnvöld svo á að ítölsk stjórnvöld hefðu samþykkt viðtöku, sbr. 2. mgr. 25. gr. Dyflinnarreglugerðarinnar, og sendi Útlendingastofnun ítölskum yfirvöldum bréf þess efnis, dags. 8. ágúst 2018. Útlendingastofnun ákvað þann 17. október 2018 að taka ekki umsókn kæranda um alþjóðlega vernd hér á landi til efnismeðferðar og að honum skyldi vísað frá landinu. Ákvörðunin var birt fyrir kæranda þann 23. október 2018 og kærði kærandi ákvörðunina þann 6. nóvember 2018 til kærunefndar útlendingamála. Greinargerð kæranda barst kærunefnd 15. nóvember 2018 ásamt fylgigögnum.
III. Ákvörðun Útlendingastofnunar
Í ákvörðun Útlendingastofnunar kom fram að ítölsk stjórnvöld bæru ábyrgð á meðferð umsóknar kæranda um alþjóðlega vernd á grundvelli Dyflinnarreglugerðarinnar. Umsóknin yrði því ekki tekin til efnismeðferðar, sbr. c-lið 1. mgr. 36. gr. laga um útlendinga, enda fæli flutningur kæranda til Ítalíu ekki í sér brot gegn 42. gr. laga um útlendinga, sbr. jafnframt 3. mgr. 36. gr. laganna. Þá hefði kærandi ekki slík tengsl við Ísland að nærtækast væri að hann fengi hér vernd eða að sérstakar aðstæður væru fyrir hendi þannig að taka bæri umsókn kæranda til efnismeðferðar, sbr. 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga. Kæranda var vísað frá landinu, sbr. c-lið 1. mgr. 106. gr. laga um útlendinga, og skyldi hann fluttur til Ítalíu.
IV. Málsástæður og rök kæranda
Í greinargerð sinni vísar kærandi til viðtala sinna hjá Útlendingastofnun, dags. 26. júní og 12. september 2018. Þar hafi kærandi greint frá því að hann sé í vandræðum með rauðu og hvítu blóðkornin og hann hafi mikla liðverki vegna þessa, m.a. í öxlum, hnjám og höndum. Kærandi hafi flúið heimaríki sitt vegna þess að hann tilheyri Ahmadiyya (Ahmadi) trúarsamfélaginu. Loks hafi kærandi mótmælt því að vera sendur aftur til Ítalíu. Hann hafi haft atvinnuleyfi þar en enga vinnu þar að fá og hann geti ekki endurnýjað atvinnuleyfið þar nema að hann sé í vinnu. Hann hafi dvalið við mjög slæmar aðstæður á Ítalíu sem hann hafi aðeins lifað af með aðstoð vina sinna, sem séu nú fluttir á brott. Hann hafi reynt að hafa í sig og á með því að selja skran á ströndinni en slík starfsemi sé ólögleg. Kærandi kveði að hann hafi sótt um alþjóðlega vernd á Ítalíu árið 2009 en hafi fengið synjun á umsókn sinni. Á meðan umsóknarferlinu hafi staðið hafi kærandi ekki fengið neina aðstoð frá ítölskum stjórnvöldum.
Kærandi gerir athugasemdir í fjórum liðum við mat Útlendingastofnunar, í hinni kærðu ákvörðun, á því hvort taka þurfi tillit til sérstaklega viðkvæma stöðu kæranda. Í fyrsta lagi bendi kærandi á að við meðferð málsins hjá Útlendingastofnun hafi hann lagt fram afrit af blóðrannsóknum sem hann hafi undirgengist í heimaríki og hér á landi. Stofnunin hafi hins vegar ekki tekið tillit til þeirra áður en ákvörðun var tekin í máli kæranda. Þessar rannsóknir bendi til þess að kærandi glími við blóðsjúkdóm. Læknir hafi ekki skoðað kæranda á Göngudeild sóttvarna heldur hjúkrunarfræðingur en þeir séu ekki sérfræðingar í blóðsjúkdómum. Í öðru lagi telji kærandi fráleitt að túlka þögn í samskiptaseðli Göngudeildar sem fullnægjandi staðfestingu á því að kærandi sé heill heilsu. Þvert á móti telji kærandi að skoðun og eftirfylgni Göngudeildar hafi verið mjög ábótavant. Í þriðja lagi hafi kærandi greint frá sjúkdómi sínum í viðtölum hjá Útlendingastofnun og lagt fram blóðrannsóknir því til stuðnings að hann sé í sérstaklega viðkvæmri stöðu. Ef stofnunin hafi ekki viljað fallast á þá stöðu eða hafi verið í óvissu um þýðingu blóðrannsóknanna hafi stofnuninni borið að óska eftir áliti frá sérfræðilækni þess efnis. Í fjórða og síðasta lagi telji kærandi að stofnuninni sé ekki stætt á að leggja þá byrði á umsækjendur um alþjóðlega vernd að leggja fram gögn sem staðfesti sjúkdómsgreiningu, líkt og lesa megi úr hinni kærðu ákvörðun. Í lögum um útlendinga sé lögð frumkvæðisskylda á herðar Útlendingastofnunar um að framkvæma einstaklingsbundna greiningu á því hvort umsækjendur um alþjóðlega vernd séu í sérstaklega viðkvæmri stöðu.
Að mati kæranda benda gögn frá Heilsugæslu Keflavíkur til þess að frekari rannsókna sé þörf til að greina sjúkdóm sinn og fer kærandi fram á að kærunefnd útlendingamála gæti að skyldu stjórnvalda samkvæmt 1. mgr. 25. gr. laga um útlendinga. Í ákvæðinu komi fram að stjórnvöld skuli tryggja að fram fari, með aðstoð viðeigandi sérfræðinga, að einstaklingsbundin greining á því hvort kærandi teljist vera í sérstaklega viðkvæmri stöðu, sbr. 6. tölul. 3. gr. laga um útlendinga. Þá vísi kærandi jafnframt til rannsóknarreglu 10. gr. stjórnsýslulaga, sbr. einnig 2. mgr. 23. gr. laga um útlendinga. Að öðrum kosti fari kærandi fram á að kærunefnd meti hann í viðkvæmri stöðu í skilningi 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga og í sérstaklega viðkvæmri stöðu í skilningi 6. tölul. 3. gr. sömu laga.
Kærandi mótmælir enn fremur því offorsi sem Útlendingastofnun sýnir við mat á trúverðugleika frásagnar kæranda, hreinum rangfærslum stofnunarinnar sem og villandi umfjöllun í hinni kærðu ákvörðun. Kærandi bendi á að hann hafi sótt um alþjóðlega vernd á Ítalíu árið 2009, en honum hafi ekki staðið til boða nein aðstoð frá ítölskum stjórnvöldum á meðan umsókn hans var til umfjöllunar þar. Hann hafi komið aftur til Ítalíu árið 2014 og hafi þá fengið dvalarleyfi þar, en hann hafi greint frá því að hann hafi lifað við erfiðar aðstæður. Kærandi telji að Útlendingastofnun hafi ruglað þessum tveimur tímabilum saman í mati sínu á trúverðugleika sínum og á mjög villandi máta láti stofnunin liggja að því að kærandi muni hafa dvalarleyfi á Ítalíu við endursendingu frá Íslandi.
Krafa kæranda um að taka skuli umsókn hans um alþjóðlega vernd hér á landi til efnismeðferðar er reist á því að ótækt sé að beita heimild c-liðar 1. mgr. 36. gr. laga um útlendinga þar sem hann njóti verndar 1. mgr. 42. gr. sömu laga, sbr. 3. gr. mannréttindasáttmála Evrópu sem lögfestur var hér á landi með lögum nr. 62/1994. Í 42. gr. laga um útlendinga sé lögfest grundvallarregla þjóðaréttar um að vísa ekki fólki brott þangað sem líf þess eða frelsi kunni að vera í hættu (non-refoulement).
Að mati kæranda sé ljóst að hann muni standa frammi fyrir ómannúðlegum og vanvirðandi aðstæðum á Ítalíu. Þá telji kærandi að lífskjör hans á Ítalíu séu lífshættuleg og skilyrði Mannréttindadómstóls Evrópu um lágmarkskröfu alvarleika sé náð. Því muni íslensk stjórnvöld gerast brotleg við grundvallarreglu þjóðaréttar um non-refoulement með endursendingu kæranda til Ítalíu.
Krafa kæranda er einnig reist á því að íslenskum stjórnvöldum sé skylt að taka mál hans til efnislegrar meðferðar vegna sérstakra ástæðna, sbr. 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga. Í því sambandi vísi kærandi til lagaáskilnaðarreglu 2. málsl. 2. mgr. 66. gr. stjórnarskrár lýðveldisins Íslands nr. 33/1944 sem hann telji að setji stjórnvöldum afar þröngar skorður við setningu stjórnvaldsfyrirmæla vegna meðferðar umsókna um alþjóðlega vernd. Kærandi telji einnig að nýleg reglugerð nr. 276/2018, um breytingu á reglugerð um útlendinga nr. 540/2017, brjóti gegn lögmætisreglunni. Þar séu að finna skilyrði vegna sérstakra ástæðna sem ekki hafi stoð í settum lögum og önnur sem beinlínis gangi gegn ákvæðum laga um útlendinga. Í því ljósi telji kærandi að litið skuli framhjá umræddri reglugerð í máli hans. Þá vísar kærandi til lögskýringargagna máli sínu til stuðnings og kveður að stjórnvöld hér á landi hafi við túlkun sína á hugtakinu sérstakar ástæður horft í of ríkum mæli til mannréttindasáttmála Evrópu og notað dómafordæmi alþjóðadómstóla til að skerða réttindi umsækjenda um alþjóðlega vernd. Í ljósi markmiðs laga um útlendinga, sbr. 4. mgr. 2. gr. laganna, um að tryggja beri mannúðlega meðferð stjórnvalda í málefnum útlendinga hér á landi, hafni kærandi því að við mat á sérstökum ástæðum hafi sjónarmið um skilvirkni umsóknarferilsins og mikilvægi samvinnu aðildarríkja Dyflinnarsamstarfsins nokkurt vægi. Þá bendi kærandi á að hvergi í lögskýringargögnum sé að finna kröfur um hátt alvarleikastig erfiðleika, alvarlega mismunun, verulegar og óafturkræfar neikvæðar afleiðingar á andlega eða líkamlega heilsu eða að meðferð sjúkdóms sé aðgengileg hér á landi en ekki í viðtökuríki. Þessar kröfur hafi enga stoð í lögum og gangi gegn lögmætisreglunni.
Kærandi bendir enn fremur á ummæli í greinargerð innanríkisráðuneytisins frá desember 2015 en þar komi m.a. fram að áfram skuli miða við þá framkvæmd íslenskra stjórnvalda að þeir sem teljist vera í sérstaklega viðkvæmri stöðu skuli ekki sendir til Ítalíu. Að mati kæranda séu aðstæður á Ítalíu enn afar slæmar og fari versnandi og því beri íslenskum stjórnvöldum að taka tillit til framangreindrar greinargerðar.
V. Niðurstaða kærunefndar útlendingamála
Ákvæði 1. mgr. 36. gr. laga um útlendinga
Í 1. mgr. 36. gr. laga um útlendinga er mælt fyrir um að umsókn um alþjóðlega vernd skuli tekin til efnismeðferðar nema undantekningar sem greindar eru í a-, b- og c-liðum ákvæðisins eigi við. Samkvæmt c-lið 1. mgr. 36. gr. laga um útlendinga er stjórnvöldum heimilt að synja því að taka umsókn um alþjóðlega vernd til efnismeðferðar ef krefja má annað ríki, sem tekur þátt í samstarfi á grundvelli samninga sem Ísland hefur gert um viðmiðanir og fyrirkomulag við að ákvarða hvaða ríki skuli fara með beiðni um alþjóðlega vernd sem lögð er fram hér á landi eða í einhverju samningsríkjanna, um að taka við umsækjanda. Í samræmi við samning ráðs Evrópusambandsins og Íslands og Noregs um þátttöku hinna síðarnefndu í framkvæmd, beitingu og þróun Schengen-gerðanna samþykkti Ísland áðurnefnda Dyflinnarreglugerð, sbr. auglýsingu í C-deild Stjórnartíðinda nr. 1/2014.
Í III. kafla Dyflinnarreglugerðarinnar koma fram viðmið, í ákveðinni forgangsröð, um hvaða ríki skuli bera ábyrgð á umsókn um alþjóðlega vernd. Ábyrgð Ítalíu á umsókn kæranda er byggð á 2. mgr. 25. gr. Dyflinnarreglugerðarinnar þar sem ítölsk stjórnvöld hafi ekki svarað beiðni um endurviðtöku innan tilskilins frests. Samkvæmt framansögðu er heimilt að krefja ítölsk stjórnvöld um að taka við kæranda, sbr. c-lið 1. mgr. 36. gr. laga um útlendinga.
Einstaklingsbundnar aðstæður kæranda
Samkvæmt gögnum málsins er kærandi […] karlmaður sem kvaðst í viðtölum hjá Útlendingastofnun vera við góða andlega heilsu. Í komunótum frá Göngudeild sóttvarna, dags. 2. til 5. júlí 2018, kemur fram að kærandi sé almennt heilbrigður karlmaður. Af gögnum málsins má þó jafnframt ráða að kærandi er með lækkuð gildi blóðflaga og hafi sögu um blóðflögufæð (e. thrombocytopenia) og liðverki auk þess sem gögn málsins bera með sér að kærandi þjáist af kviðverkjum. Þar kemur jafnframt fram að kærandi hafi verið í frekari rannsóknum, þ.m.t. farið í ómskoðun á lifur, galli og brisi, sem hafi komið eðlilega út. Þá kemur fram í samskiptaseðli frá Heilbrigðisstofnun Suðurnesja, dags. 20. nóvember 2018, að kærandi hafi farið í aðrar rannsóknir hjá hjartalækni á Domus og óskaði kærunefnd eftir frekari upplýsingum um þær í tölvupósti til talsmanns kæranda þann 12. desember 2018. Þann 13. desember bárust þau svör frá talsmanni að framangreind ummæli í samskiptaseðli væru byggð á misskilningi og að kærandi hafi ekki farið í rannsókn hjá umræddum sérfræðingi.
Þrátt fyrir að gögn málsins, þ. á m. framburður kæranda og komunótur frá Göngudeild sóttvarna og Heilbrigðisstofnun Suðurnesja, beri með sér að kærandi glími við áðurnefnda blóðflögufæð og aðra líkamlega kvilla bera gögn málsins ekki með sér að kærandi þjáist af alvarlegum veikindum sem þurfi meðferð eða að kærandi hafi vegna þeirra sérþarfir sem taka þarf tillit til. Því er það mat kærunefndar að kærandi sé ekki í sérstaklega viðkvæmri stöðu, sbr. 6. tölul. 3. gr. laga um útlendinga.
Aðstæður á Ítalíu
Kærunefnd útlendingamála hefur lagt mat á aðstæður og málsmeðferð umsókna um alþjóðlega vernd á Ítalíu, m.a. með hliðsjón af eftirfarandi skýrslum og gögnum:
· Amnesty International Report 2017/18 – Italy (Amnesty International, 22. febrúar 2018),
· Annual Report on the Situation of Asylum in the European Union 2017 (European Asylum Support Office, 18. júní 2018),
· Asylum Information Database. Country Report – Italy (European Council on Refugees and Exiles, mars 2018),
· Concluding observations of the Committee on the Elimination of Racial Discrimination (UN Committee on the Elimination of Racial Discrimination, 17. febrúar 2017),
· ECRI Report on Italy (European Commission against Racism and Intolerance, 7. júní 2016),
· Freedom in the World 2018 – Italy (Freedom House, 5. apríl 2018),
· Information note, Dublin transfers post-Tarakhel: Update on European case law and practice (Elena, European legal network on asylum, október 2015),
· Italy 2017 Human Rights Report (United States Department of State, 20. apríl 2018),
· Reception conditions in Italy. Report of the current situation of asylum seekers and beneficiaries of protection, in particular Dublin returnees (Swiss Refugee Council, ágúst 2016),
· Submission by the United Nations High Commissioner for Refugees. For the Office of the High Commissioner for Human Rights’ Compilation Report – Universal Periodic Review: Italy (UNHCR, mars 2014),
· UNHCR Recommendations on Important Aspects of Refugee Protection in Italy (UNHCR, júlí 2013),
· Upplýsingar af vefsíðu ítalska flóttamannaráðsins (í. Consiglio Italiano per I Rifugiati - http://www.cir-onlus.org/en/),
- Upplýsingar af vefsíðu OSCE Office for Democratic Institutions and Human Rights (http://hatecrime.osce.org/italy),
- Upplýsingar af vefsíðu samtakanna Baobab Experience (https://baobabexperience.org/) og
· World Report 2018 – European Union (Human Rights Watch, 18. janúar 2018).
Í framangreindum gögnum kemur fram að þegar umsækjendur um alþjóðlega vernd eru sendir til Ítalíu á grundvelli Dyflinnarreglugerðarinnar geta þeir lagt fram umsókn hjá lögreglunni (í. Questura) eða hjá landamæralögreglunni (í. Polizia di Frontiera) hafi þeir ekki áður lagt fram umsókn þar í landi. Fái umsækjandi um alþjóðlega vernd synjun á umsókn sinni þá hefur hann kost á því að bera synjunina undir stjórnsýsludómstól (í. Tribunale Civile). Jafnframt eiga umsækjendur um alþjóðlega vernd þess kost að leggja fram beiðni fyrir Mannréttindadómstól Evrópu um bráðabirgðaráðstöfun skv. 39. gr. málsmeðferðarreglna dómstólsins, telji þeir endanlega niðurstöðu um synjun á umsókn um alþjóðlega vernd og brottvísun til heimaríkis hafa í för með sér hættu á ofsóknum eða að um meðferð sé að ræða sem brjóti í bága við ákvæði mannréttindasáttmála Evrópu.
Fyrir liggur að umsækjendur um alþjóðlega vernd á Íslandi sem falla undir ákvæði Dyflinnarreglugerðarinnar eru sendir til baka til meginlandsins með flugi. Í framangreindum gögnum kemur fram að á stærstu flugvöllum landsins, í Róm og Mílanó, eru frjáls félagasamtök til staðar sem veita umsækjendum um alþjóðlega vernd ráðgjöf og þjónustu. Umsækjendur um alþjóðlega vernd á Ítalíu eiga almennt ekki rétt á gjaldfrjálsri lögfræðiaðstoð þegar þeir leggja fram umsókn um alþjóðlega vernd en frjáls félagasamtök veita gjaldfrjálsa lögfræðiaðstoð í umsóknarferlinu. Þó geta umsækjendur lagt fram beiðni um gjafsókn (í. gratuito patrocinio) kjósi þeir að bera endanlega synjun á umsókn sinni undir dómstóla.
Af framangreindum gögnum má sjá að ítölsk stjórnvöld hafa verið gagnrýnd vegna aðbúnaðar umsækjenda um alþjóðlega vernd og flóttamanna þar í landi. Í ofangreindum gögnum kemur fram að umsækjendur um alþjóðlega vernd eiga rétt á gistirými í móttökumiðstöðvum. Flestir fái úthlutað gistirými í CAS (í. Centro di accoglienza straordinaria) sem eru tímabundnar móttökumiðstöðvar en ella eiga umsækjendur um alþjóðlega vernd rétt á gistiplássi í SPRAR (í. Sistema di protezione per richiedenti asilo e rifugiati) móttökumiðstöðvunum. Framboðið sé hins vegar takmarkað og ekki fái allir umsækjendur úthlutað gistirými í þessum miðstöðvum. Þá bjóði sveitarfélög, frjáls félagasamtök og trúfélög í Róm og Mílanó upp á gistiaðstöðu en þau séu einnig af skornum skammti. Ítölsk yfirvöld vinni að því að byggja upp fleiri móttökumiðstöðvar í því skyni að mæta þessum vanda.
Á grundvelli framangreindra skýrslna og gagna sem kærunefnd hefur kynnt sér verður jafnframt ráðið að umsækjendur um alþjóðlega vernd á Ítalíu eiga sama rétt og ítalskir ríkisborgarar til lögboðinnar heilbrigðisþjónustu, þar á meðal geðheilbrigðisþjónustu. Þeir þurfa þó að skrá sig inn í heilbrigðiskerfið en við slíka skráningu fá þeir útgefið tryggingarkort (í. Tessera sanitaria) sem veitir þeim m.a. rétt á meðferð sérfræðilækna. Umsækjendur um alþjóðlega vernd fá aðgang að ítalska vinnumarkaðnum tveimur mánuðum eftir að þeir hafa lagt fram umsókn sína. Þó kemur fram í framangreindum gögnum að atvinnuleysi á Ítalíu hafi verið mjög mikið á undanförnum árum og erfitt hafi reynst fyrir marga, bæði ítalska ríkisborgara sem og umsækjendur um alþjóðlega vernd, að finna atvinnu.
Af framangreindum skýrslum verður ráðið að fordómar í garð fólks af erlendum uppruna sé vandamál á Ítalíu en ítölsk stjórnvöld hafi gripið til aðgerða til að sporna við kynþáttafordómum og mismunun á grundvelli kynþáttar, m.a. með lagasetningu. Í kjölfar athugasemda alþjóðlegra eftirlitsnefnda, stofnana og frjálsra félagasamtaka hafa ítölsk yfirvöld tekið mikilvæg skref í þá átt að vinna gegn kynþáttafordómum, mismunun á grundvelli kynþáttar og hatursglæpum, þ. á m. með aðgerðaráætlun gegn kynþáttahyggju (e. National Action Plan against Racism, Xenophobia and Intolerance). Þá hefur rannsóknum og ákærum fjölgað í málum er varða mismunun, hatursorðræðu og hatursglæpi á grundvelli kynþáttar og þjóðernis.
Ítalía er aðildarríki Evrópusambandsins og hefur innleitt tilskipanir sambandsins vegna meðferðar og móttöku umsækjenda um alþjóðlega vernd. Þá er Ítalía jafnframt aðili að flóttamannasamningi Sameinuðu þjóðanna (e. 1951 Convention Relating to the Status of Refugees) og mannréttindasáttmála Evrópu, en grundvallarreglan um bann við endursendingu einstaklinga til svæðis þar sem þeir hafi ástæðu til að óttast ofsóknir eða verða fyrir ómannúðlegri eða vanvirðandi meðferð er lögfest í þessum alþjóðasáttmálum.
Ákvæði 3. mgr. 36. gr. laga um útlendinga
Í 3. mgr. 36. gr. laganna kemur fram að ef beiting 1. mgr. myndi leiða til þess að brotið væri gegn 42. gr., t.d. vegna aðstæðna í því ríki sem senda á umsækjanda til, skuli taka umsókn til efnismeðferðar. Í 1. mgr. 42. gr. laga um útlendinga er kveðið á um að ekki sé heimilt að senda útlending eða ríkisfangslausan útlending til svæðis þar sem hann hefur ástæðu til að óttast ofsóknir, sbr. 37. og 38. gr., eða vegna svipaðra aðstæðna og greinir í flóttamannahugtakinu er í yfirvofandi hættu á að láta lífið eða verða fyrir ómannúðlegri eða vanvirðandi meðferð. Þá segir í 2. mgr. ákvæðisins að 1. mgr. eigi einnig við um sendingu útlendings til svæðis þar sem ekki er tryggt að hann verði ekki sendur áfram til slíks svæðis sem greinir í 1. mgr. Við túlkun á inntaki 42. gr. laga um útlendinga telur kærunefnd jafnframt að líta verði til þess að ákvörðun aðildarríkis um brottvísun eða frávísun sem setur einstakling í raunverulega hættu á að verða fyrir pyndingum, ómannúðlegri eða vanvirðandi meðferð eða refsingu er í andstöðu við 3. gr. mannréttindasáttmála Evrópu, sbr. lög nr. 62/1994, sbr. jafnframt 68. gr. stjórnarskrár lýðveldisins Íslands, nr. 33/1944.
Í dómaframkvæmd Mannréttindadómstóls Evrópu hefur verið byggt á því að sú meðferð sem einstaklingur á von á við brottvísun eða frávísun verði að ná tilteknu lágmarks alvarleikastigi til að ákvörðunin verði talin brot á 3. gr. mannréttindasáttmálans. Horfa verði til allra aðstæðna í fyrirliggjandi máli, svo sem lengdar og eðlis meðferðar, andlegra og líkamlegra áhrifa hennar auk stöðu einstaklings hverju sinni, svo sem kyns, aldurs og heilsufars. Við mat á umræddu alvarleikastigi hefur dómstólinn jafnframt litið til annarra þátta, t.d. hvort einstaklingurinn er í viðkvæmri stöðu, sbr. t.d. dóm Mannréttindadómstóls Evrópu í máli Khlaifia o.fl. gegn Ítalíu (nr. 16483/12) frá 15. desember 2016. Í því sambandi hefur dómstólinn lagt ákveðna áherslu á að umsækjendur um alþjóðlega vernd tilheyri jaðarsettum og viðkvæmum þjóðfélagshóp sem þurfi sérstaka vernd, sbr. t.d. dóm í máli Tarakhel gegn Sviss (nr. 29217/12) frá 4. nóvember 2012. Þrátt fyrir það verði 3. gr. mannréttindasáttmálans ekki túlkuð á þann hátt að í greininni felist skylda aðildarríkja til að sjá umsækjendum um alþjóðlega vernd fyrir húsnæði eða fjárhagsaðstoð sem geri þeim kleift að viðhalda ákveðnum lífskjörum, sbr. dóm í máli M.S.S. gegn Belgíu og Grikklandi (nr. 30696/09) frá 21. janúar 2011. Í ákvörðun í máli Samsam Mohammed Hussein o.fl. gegn Hollandi og Ítalíu (nr. 27725/10) frá 2. apríl 2013 kemur m.a. fram að það eitt að efnahagsstaða einstaklings versni við slíka endursendingu nái ekki alvarleikastigi 3. gr. mannréttindasáttmálans. Þá verði greinin ekki túlkuð þannig að í henni felist skylda aðildarríkja til að sjá einstaklingum sem njóta alþjóðlegrar verndar fyrir húsnæði eða fjárhagsaðstoð sem geri þeim kleift að viðhalda ákveðnum lífskjörum. Dómstóllinn áréttaði jafnframt að einstaklingur sem stendur til að vísa brott geti ekki gert kröfu um áframhaldandi dvöl í ríki í því skyni að njóta þar heilbrigðis- eða félagsþjónustu. Veruleg skerðing lífsgæða sé ekki nægjanleg til að valda broti á 3. gr. mannréttindasáttmálans nema sérstaklega sannfærandi mannúðarástæður mæltu gegn endursendingu.
Að því er varðar aðstæður umsækjenda um alþjóðlega vernd á Ítalíu hefur Mannréttindadómstóll Evrópu lagt til grundvallar að uppbygging móttökukerfis fyrir umsækjendur um alþjóðlega vernd og almennar aðstæður Ítalíu séu ekki þess eðlis að þær standi í vegi fyrir öllum sendingum umsækjenda um alþjóðlega vernd til landsins, sbr. t.d. ákvörðun í máli Ali o.fl. gegn Sviss (mál nr. 30474/14) frá 4. október 2016. Aftur á móti hefur í framkvæmd dómstólsins verið byggt á því að viðhlítandi trygging verði að liggja fyrir af hálfu ítalskra yfirvalda um viðunandi móttökuaðstæður áður en umsækjendur um alþjóðlega vernd sem eru í svo viðkvæmri stöðu að þeir þurfi sérstaka vernd eru sendir þangað. Um endursendingar umsækjenda um alþjóðlega vernd til Ítalíu á grundvelli Dyflinnarreglugerðarinnar vísar kærunefnd jafnframt til dóms Hæstaréttar frá 1. október 2015 í máli nr. 114/2015.
Eins og að framan greinir er það mat kærunefndar að kærandi sé ekki einstaklingur í sérstaklega viðkvæmri stöðu í skilningi 6. tölul. 3. gr. laga um útlendinga. Að mati kærunefndar eru einstaklingsbundnar aðstæður kæranda ekki slíkar að vegna stöðu hans sem umsækjanda um alþjóðlega vernd á Ítalíu verði endursending hans þangað talin ómannúðleg eða vanvirðandi meðferð. Þá er það mat kærunefndar ekki séu fyrir hendi sérstaklega sannfærandi mannúðarástæður sem mæli gegn endursendingu kæranda til Ítalíu. Með vísan til umfjöllunar um aðstæður og móttökuskilyrði umsækjenda um alþjóðlega vernd á Ítalíu er það niðurstaða kærunefndar að synjun á efnismeðferð umsóknar kæranda um alþjóðlega vernd leiði ekki til brots gegn 1. mgr. 42. gr. laga um útlendinga, sbr. jafnframt 3. gr. mannréttindasáttmála Evrópu. Þá benda öll gögn til þess að kærandi hafi raunhæf úrræði á Ítalíu, bæði fyrir landsrétti og fyrir Mannréttindadómstól Evrópu, sbr. jafnframt 13. gr. mannréttindasáttmála Evrópu, sem tryggja að hann verði ekki sendur áfram til annars ríkis þar sem líf hans eða frelsi kann að vera í hættu, sbr. 2. mgr. 42. gr. laga um útlendinga.
Ákvæði 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga
Í 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga kemur fram að ef svo standi á sem greini í 1. mgr. skuli þó taka umsókn um alþjóðlega vernd til efnismeðferðar ef útlendingurinn hefur slík sérstök tengsl við landið að nærtækast sé að hann fái hér vernd eða ef sérstakar ástæður mæli annars með því. Í 32. gr. a og 32. gr. b reglugerðar um útlendinga nr. 540/2017, sbr. 4. mgr. 36. gr. laganna, koma fram viðmið varðandi mat á því hvort taka skuli umsókn um alþjóðlega vernd til efnismeðferðar vegna sérstakra tengsla eða ef sérstakar ástæður mæla með því. Þá segir í 2. mgr. 36. gr. laganna að ef meira en 12 mánuðir hafa liðið frá því að umsókn um alþjóðlega vernd barst fyrst íslenskum stjórnvöldum og tafir á afgreiðslu hennar eru ekki á ábyrgð umsækjanda sjálfs skal taka hana til efnismeðferðar.
Aðstæðum kæranda hefur þegar verið lýst og telur kærunefnd að þær séu ekki þess eðlis að viðmið sem talin eru upp í dæmaskyni í 32. gr. a reglugerðar um útlendinga eigi við í málinu. Í því sambandi hefur nefndin m.a. litið til þess að heilsufar kæranda sé ekki með þeim hætti að hann teljist glíma við mikil og alvarleg veikindi eða að aðstæður hans að því leyti séu svo einstaklingsbundnar og sérstakar að ekki verði framhjá þeim litið. Af þeim gögnum sem kærunefnd hefur kynnt sér um aðstæður og aðbúnað flóttamanna og umsækjenda um alþjóðlega vernd á Ítalíu verður ráðið að slíkir einstaklingar hafa sama aðgang að heilbrigðiskerfinu þar í landi og ítalskir ríkisborgarar. Er það mat kærunefndar að ekki sé unnt að byggja á öðru en að kærandi komi til með að hafa aðgengi að fullnægjandi heilbrigðisþjónustu þar í landi.
Af framangreindum gögnum um aðstæður á Ítalíu verður jafnframt ráðið að þótt fordómar og mismunun á grundvelli kynþáttar séu til staðar á Ítalíu hafi ítölsk stjórnvöld yfir að ráða fullnægjandi úrræðum til að bregðast við þeim. Er það því mat kærunefndar að kærandi geti leitað ásjár ítalskra yfirvalda óttist hann um öryggi sitt eða að á honum verði brotið. Þá benda framangreind gögn jafnframt til þess að umsækjendur um alþjóðlega vernd á Ítalíu fái aðgang að vinnumarkaðnum þar í landi tveimur mánuðum eftir að þeir leggja fram umsókn sína um alþjóðlega vernd. Að mati kærunefndar bera gögn málsins ekki með sér að kærandi muni eiga erfitt uppdráttar í viðtökuríki vegna alvarlegrar mismununar eða að kærandi geti af sömu ástæðu vænst þess að staða hans verði verulega síðri en staða almennings í viðtökuríki, sbr. áðurnefnd viðmið í 32. gr. a reglugerðar um útlendinga.
Í ljósi aðstæðna á Ítalíu og að teknu tilliti til einstaklingsbundinna aðstæðna kæranda er það mat kærunefndar að ekki séu fyrir hendi sérstakar ástæður sem mæli með því að mál hans verði tekið til efnismeðferðar hér á landi, sbr. 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga.
Kærandi kvaðst í viðtali hjá Útlendingastofnun þann 12. september 2018 ekki hafa sérstök tengsl við Ísland. Þar að auki er ekkert í gögnum málsins sem bendir til þess að kærandi hafi slík tengsl við landið að beita beri ákvæði 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga.
Þá telur kærunefnd ljóst að síðari málsliður 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga eigi ekki við í máli kæranda þar sem ekki eru liðnir 12 mánuðir frá því að kærandi sótti um alþjóðlega vernd hér á landi, en hann lagði fram umsókn sína þann 22. júní 2018.
Athugasemdir kæranda við ákvörðun Útlendingastofnunar
Líkt og áður hefur komið fram þá gerir kærandi nokkrar athugasemdir við mat Útlendingastofnunar á því hvort taka þurfi tillit til sérstakrar stöðu kæranda. Meðal annars gerir kærandi athugasemd við að hjúkrunarfræðingur hafi annast heilbrigðisskoðun kæranda, en kærandi kveðst glíma við blóðvandamál. Í greinargerð kæranda er því m.a. haldið fram að rannsókn á þessu atriði hafi verið ábótavant m.a. þar sem hjúkrunarfræðingar séu ekki sérfræðingar í blóðsjúkdómum.
Eins og að framan hefur verið rakið hefur kærandi notið ýmis konar heilbrigðisþjónustu hér á landi og hafa m.a. verið gerðar á honum blóðrannsóknir og ómskoðun. Þá liggur fyrir að kærandi hefur á tveimur stjórnsýslustigum fengið leiðbeiningar frá stjórnvöldum um framlagningu gagna um heilsufar sitt, sbr. 7. og 10. gr. stjórnsýslulaga og lagt fram gögn sem varpa ljósi á það atriði. Að mati kærunefndar er mál kæranda nægjanlega upplýst m.t.t. heilsufars hans og ekki tilefni til að gera athugasemd við meðferð málsins að þessu leyti.
Frávísun
Kærandi kom hingað til lands þann 22. júní 2018 og sótti um alþjóðlega vernd þann sama dag. Eins og að framan greinir hefur umsókn hans um alþjóðlega vernd verið synjað um efnismeðferð og hefur hann því ekki tilskilin leyfi til dvalar enda verður að líta á umsókn hans um alþjóðlega vernd sem áform um að dveljast í landinu meira en 90 daga, sbr. til hliðsjónar 3. mgr. 42. gr. reglugerðar um útlendinga. Verður kæranda því vísað frá landinu á grundvelli c-liðar 1. mgr. 106. gr. laga um útlendinga, sbr. 2. og 5. mgr. 106. gr. laganna, enda hafði hann verið hér á landi í innan við níu mánuði þegar málsmeðferð umsóknar hans hófst hjá Útlendingastofnun.
Kærandi skal fluttur til Ítalíu eigi síðar en 6 mánuðum eftir birtingu þessa úrskurðar, sbr. til hliðsjónar 29. gr. Dyflinnarreglugerðarinnar, nema ákveðið verði að fresta réttaráhrifum úrskurðar þessa að kröfu kæranda, sbr. 6. mgr. 104. gr. laga um útlendinga.
Samantekt
Í máli þessu hafa ítölsk stjórnvöld fallist á að taka við kæranda og umsókn hans um alþjóðlega vernd á grundvelli ákvæða Dyflinnarreglugerðarinnar. Í ljósi alls ofangreinds er það niðurstaða kærunefndar að rétt sé að synja því að taka til efnismeðferðar umsókn kæranda um alþjóðlega vernd hér á landi og senda kæranda til Ítalíu með vísan til c-liðar 1. mgr. 36. gr. laga um útlendinga.
Ákvörðun Útlendingastofnunar er því staðfest.
Athygli kæranda er vakin á því að skv. 6. mgr. 104. gr. laga um útlendinga frestar málshöfðun fyrir dómstólum til ógildingar á endanlegri ákvörðun um að útlendingur skuli yfirgefa landið ekki framkvæmd hennar. Að kröfu útlendings getur kærunefnd útlendingamála þó ákveðið að fresta réttaráhrifum endanlegrar ákvörðunar sé talin ástæða til þess. Krafa þess efnis skal gerð ekki síðar en sjö dögum frá birtingu endanlegrar ákvörðunar. Skal frestun bundin því skilyrði að útlendingur beri málið undir dómstóla innan fimm daga frá birtingu ákvörðunar um frestun réttaráhrifa úrskurðar og óski eftir að það hljóti flýtimeðferð. Nú er beiðni um flýtimeðferð synjað og skal þá mál höfðað innan sjö daga frá þeirri synjun. Þó getur kærunefnd útlendingamála tekið ákvörðun um að fresta framkvæmd ef sýnt er fram á að verulega breyttar aðstæður hafi skapast frá því að endanleg ákvörðun var tekin.
Úrskurðarorð
Ákvörðun Útlendingastofnunar er staðfest.
The decision of the Directorate of Immigration is affirmed.
Anna Tryggvadóttir
Árni Helgason Erna Kristín Blöndal