Mál nr. 104/2013

Úrskurður

 Á fundi úrskurðarnefndar atvinnuleysistrygginga og vinnumarkaðsaðgerða 30. september 2014 var kveðinn upp svohljóðandi úrskurður í máli A, nr. 104/2013.

 1. Málsatvik og kæruefni

Málsatvik eru þau að með bréfi, dags. 21. maí 2013, tilkynnti Vinnumálastofnun kæranda, A, að stofnunin hefði á fundi sínum 15. maí 2013 fjallað um greiðslur atvinnuleysisbóta til hennar. Við samkeyrslu Vinnumálastofnunar við nemendaskrá sem gerð var í mars 2013 skv. 4. mgr. 9. gr. laga um atvinnuleysistryggingar, nr. 54/2006, hafi komið í ljós að kærandi væri skráð í nám jafnhliða því að fá greiddar atvinnuleysisbætur án þess að fyrir lægi námssamningur við stofnunina. Í ljósi þess hafi greiðslum atvinnuleysisbóta til hennar verið hætt með vísan til 52. gr. laga um atvinnuleysistrygginga. Jafnframt taldi Vinnumálastofnun að kærandi hefði fengið ofgreiddar atvinnuleysisbætur á tímabilinu frá 1. janúar til 30. apríl 2013 samtals að fjárhæð 525.604 kr. sem henni bæri að endurgreiða skv. 2. mgr. 39. gr. laga um atvinnuleysistryggingar að meðtöldu 15% álagi. Kærandi vildi ekki una þessari ákvörðun og kærði hana til úrskurðarnefndar atvinnuleysistrygginga og vinnumarkaðsaðgerða með erindi, dags. 17. september 2013. Kærandi krefst þess að hin kærða ákvörðun verði endurskoðuð. Vinnumálastofnun telur að staðfesta beri hina kærðu ákvörðun.

Kærandi sótti síðast um atvinnuleysisbætur hjá Vinnumálastofnun 1. nóvember 2012.

Við samkeyrslu við menntastofnanir í mars 2013 kom í ljós að kærandi stundaði 30 ECTS-eininga nám við Háskóla Íslands samhliða því að fá greiddar atvinnuleysisbætur og án þess að fyrir lægi námssamningur við stofnunina. Í tölvupósti kæranda til Vinnumálastofnunar 9. apríl 2013 kvaðst hún hafa byrjað í námi 22. mars 2013 og þurfi því að segja sig af atvinnuleysisbótum frá þeirri dagsetningu.

Í kjölfar þess að ákvörðun Vinnumálastofnunar var send kæranda færði hún fram vottorð frá Háskóla Íslands, dags. 31. maí 2013, þar sem fram kom að hún hefði ekki verið skráð í nein námskeið á háskólaárinu en hún hefði greitt skráningargjöld á tímabilinu til að eiga kost á því að útskrifast. Mál kæranda var tekið upp að nýju skv. 24. gr. stjórnsýslulaga, nr. 37/1993, og var fyrri ákvörðun Vinnumálastofnunar staðfest. Kærandi óskaði eftir rökstuðningi fyrir ákvörðuninni 26. júlí 2013 og var hún þá innt eftir upplýsingum um fyrirkomulag á námi hennar. Skýringabréf kæranda barst 8. ágúst 2013 og þar kemur fram að hún hafi ákveðið að hafa aftur samband við leiðbeinanda sinn í mars 2013 til að skila ritgerð sinni. Hún hafi síðan útskrifast 22. júní 2013 sem fjármálasérfræðingur. Rökstuðningur var sendur kæranda með bréfi, dags. 13. ágúst 2013.

Kærandi bendir á að hún sé krafin um endurgreiðslu atvinnuleysisbóta frá 1. janúar til 31. mars 2013, en hún hafi lagt fram vottorð frá Háskóla Íslands þar sem fram komi að hún hafi hvorki verið skráð nemandi né skráð í nein námskeið við skólann fyrr en 22. mars 2013. Í lok mars hafi hún fengið undanþágu fyrir að borga skólagjöldin, en skólagjöld við Háskóla Íslands séu alltaf greidd í júlí ár hvert fyrir heilt skólaár. Hún kveðst ekki skilja hvernig hún eigi að hafa sótt skólann frá 1. janúar 2013 þar sem hún hafi hvorki verið skráð í hann á þeim tíma né sótt nein námskeið. Fram kemur af hálfu kæranda að hún hafi hafið meistaranám í B við Háskóla Íslands haustið 2010 og lokið öllum bóklegum greinum vorið 2011. Síðan hafi hún hafið störf hjá C um sumarið 2011 og boðist að vera þar auk þess að vinna að ritgerðinni um haustið 2011. Henni hafi síðan boðist að fara í fullt starf um áramótin 2012 og þá hafi hún lagt ritgerðina til hliðar. Hún hafi síðan misst vinnuna hjá C. Kærandi hafi haft samband við leiðbeinanda sinn í mars 2013 og ákveðið að skila ritgerðinni sem hún hafi gert í júní 2013.

Í greinargerð Vinnumálastofnunar til úrskurðarnefndar atvinnuleysistrygginga og vinnumarkaðsaðgerða, dags. 26. nóvember 2013, segir að lög um atvinnuleysistryggingar gildi um atvinnuleysistryggingar launamanna eða sjálfstætt starfandi einstaklinga á innlendum vinnumarkaði þegar þeir verða atvinnulausir. Vísar stofnunin í c-lið 3. gr. laga um atvinnuleysistryggingar um skilgreiningu á hugtakinu námi. Vinnumálastofnun vísar einnig til 52. gr. laga um atvinnuleysistryggingar.

Vinnumálastofnun bendir á að meginreglan sé sú að námsmenn eigi ekki rétt á atvinnuleysisbótum meðan þeir leggi stund á nám sem ekki sé hluti af vinnumarkaðsaðgerð sem samþykkt sé af hálfu Vinnumálastofnunar, sbr. 52. gr. laga um atvinnuleysistryggingar. Í 1. mgr. 52. gr. laganna sé mælt fyrir um þá meginreglu að hver sá sem stundi nám sé ekki tryggður samkvæmt lögum þessum meðan nám sé stundað. Mælt sé fyrir um undanþágur frá þessari meginreglu í 2. og 3. mgr. sömu lagagreinar. Það sé ljóst að kærandi uppfylli ekki skilyrði þess að gera námssamning við Vinnumálastofnun enda hafi hún lokið 30 ECTS-eininga námi. Vinnumálastofnun sé að hámarki heimilt að samþykkja undanþágu fyrir námi upp að 20 ECTS-einingum. Sú undanþága sé þó háð því meðal annars að námshlutfallið sé svo lágt að það sé ekki lánshæft hjá Lánasjóði íslenskra námsmanna. Þar sem kærandi uppfylli ekki skilyrði undanþágureglna 2. og 3. mgr. 52. gr. laganna þá eigi meginregla 1. mgr. 52. gr. við í máli hennar. Teljist kærandi því ekki tryggð samkvæmt lögum um atvinnuleysistryggingar á sama tímabili og hún stundi nám.

Kærandi geri í kæru sinni athugasemdir við endurgreiðslukröfu Vinnumálastofnunar á ofgreiddum atvinnuleysisbótum fyrir tímabilið frá 1. janúar 2013. Þar sem hún hafi fyrst verið skráð nemandi í háskólanum frá 22. mars 2013 telji hún að stofnunin geti ekki gert kröfu um endurgreiðslu fyrir þann tíma. Vinnumálastofnun bendi í þessu sambandi á að skv. 52. gr. laga um atvinnuleysistryggingar geti námsmenn ekki átt rétt á atvinnuleysisbótum fyrir sama tímabil og þeim sé tryggð framfærsla frá Lánasjóði íslenskra námsmanna. Fyrir liggi að kærandi hafi stundað 30 ECTS-eininga háskólanám á vorönn 2013. Verði ekki fallist á það að kærandi geti átt rétt á atvinnuleysisbótum á sama tíma og hún eigi rétt á námslánum frá lánasjóðnum. Breyti engu um þá niðurstöðu á hvaða tímapunkti kærandi hafi verið skráð til náms enda hafi hún lokið fullu námi á vorönn 2013 sem teljist að fullu lánshæft hjá Lánasjóði íslenskra námsmanna. Þá skipti heldur ekki máli hvort kærandi hafi sótt um námslán hjá lánasjóðnum eða ekki, enda sé einungis tekið fram í 52. gr. laganna að lánshæfi komi í veg fyrir að atvinnuleitandi geti þegið atvinnuleysisbætur samhliða námsþátttöku. Atvinnuleitandi þurfi því hvorki að hafa sótt um né fengið greidd námslán. Meginregla 52. gr. laganna eigi við um nám atvinnuleitanda ef það er lánshæft.

Samkvæmt úthlutunarreglum Lánasjóðs íslenskra námsmanna skuli grunnframfærsla sýna lánsþörf námsmanns á námstíma. Öll aðstoð til framfærslu á námstíma skólaárið 2012‒2013 miðist við grunnframfærslu á Íslandi, sem skilgreind sé af sjóðnum. Sú fjárhæð miðist við hverja ECTS-einingu sem námsmaður ljúki. Framfærslugrunnur lánasjóðsins miðist að auki við níu mánuði sem lagðir séu til grundvallar við útreikning á framfærslu á Íslandi. Grunnframfærsla samkvæmt úthlutunarreglum sjóðsins sé þannig ákveðin sem 1/9 af mismuni framfærslugrunnsins, eins og hann sé á hverjum tíma og ráðstöfunartekna námsmanna.

Þar sem framfærsla lánasjóðsins taki mið af föstum mánaðafjölda á skólaári og af fjölda þeirra eininga sem námsmaður stundi sé ekki unnt að fallast á að kærandi eigi rétt á atvinnuleysisbótum á vorönn 2013 enda liggi fyrir að kærandi hafi lokið 30 ECTS-eininga háskólanámi á sama tíma sem teljist fullt nám.

Vinnumálastofnun tekur fram að kærandi beri að endurgreiða stofnuninni ofgreiddar atvinnuleysisbætur í samræmi við 39. gr. laga um atvinnuleysistryggingar.

 Kæranda var með bréfi úrskurðarnefndarinnar, dags. 4. desember 2013, sent afrit af greinargerð Vinnumálastofnunar og gefinn kostur á að koma á framfæri frekari athugasemdum fyrir 18. desember 2013. Ekki bárust athugasemdir frá kæranda.

 2. Niðurstaða

Mál þetta lýtur að túlkun á 52. gr. laga um atvinnuleysistryggingar en hún er svohljóðandi:

„Hver sá sem stundar nám, sbr. c-lið 3. gr., telst ekki tryggður samkvæmt lögum þessum á sama tímabili enda er námið ekki hluti vinnumarkaðsaðgerða samkvæmt ákvörðun Vinnumálastofnunar.

Þrátt fyrir 1. mgr. er hinum tryggða heimilt að stunda nám á háskólastigi sem nemur að hámarki 10 ECTS-einingum á námsönn enda sé um svo lágt námshlutfall að ræða að námið telst ekki lánshæft hjá Lánasjóði íslenskra námsmanna. Hinn tryggði skal leggja fram staðfestingu frá viðkomandi menntastofnun um námshlutfallið.

Þrátt fyrir 1. og 2. mgr. er Vinnumálastofnun heimilt að meta þegar sérstaklega stendur á hvort sá er stundar nám á háskólastigi sem nemur allt að 20 ECTS-einingum á námsönn uppfylli skilyrði laganna enda sé um svo lágt námshlutfall að ræða að námið telst ekki lánshæft hjá Lánasjóði íslenskra námsmanna. Skilyrði er að námið kunni að nýtast hinum tryggða beint við atvinnuleit að mati ráðgjafa Vinnumálastofnunar og skal hinn tryggði leggja fram staðfestingu frá viðkomandi menntastofnun um námshlutfallið. Hinn tryggði á þá rétt til skertra atvinnuleysisbóta fyrir sama tímabil og skal Vinnumálastofnun meta skerðinguna á tryggingahlutfalli sem hann á rétt til skv. 15. eða 19. gr. í samræmi við umfang námsins.“

Þá segir í c-lið 3. gr. sömu laga:

„Nám: Samfellt nám, verklegt eða bóklegt, í viðurkenndri menntastofnun innan hins almenna menntakerfis á Íslandi sem stendur yfir í a.m.k. sex mánuði. Enn fremur er átt við nám á háskólastigi og það nám annað sem gerir sambærilegar kröfur til undirbúningsmenntunar og nám á háskólastigi. Einstök námskeið teljast ekki til náms.“

Í athugasemdum við 52. gr. í frumvarpi því sem varð að lögum um atvinnuleysistryggingar kemur fram að ekki séu lagðar til breytingar á þeirri meginreglu að námsmenn eigi ekki rétt á atvinnuleysisbótum. Miðað sé við að það skipti ekki máli hvort um sé að ræða dag- eða kvöldskóla eða fjarnám.

Samkvæmt upplýsingum sem úrskurðarnefnd atvinnuleysistrygginga og vinnumarkaðsaðgerða hefur aflað frá Hagfræðideild Háskóla Íslands hóf kærandi vinnu við meistararitgerð sína í september 2012 og skilaði henni af sér 25. mars 2013. Kærandi skráði sig formlega í nám í Háskóla Íslands eftir nokkurt hlé aðeins þremur dögum áður en hún skilaði ritgerðinni eða 22. mars 2013 og hún útskrifaðist úr meistaranámi í júní 2013 en það var 30 ECTS-eininga nám. Að mati úrskurðarnefndar atvinnuleysistrygginga og vinnumarkaðsaðgerða verður ekki litið framhjá því að kærandi var í lánshæfu námi skólaárið 2012 til 2013 samkvæmt reglum Lánasjóðs íslenskra námsmanna og hún hefði átt rétt á námsláni. Hún skráði sig formlega í nám í Háskóla Íslands svo til um leið og hún lagði fram meistararitgerð sína sem hún hafði aðeins unnið að frá því í september 2012. Kærandi stundaði nám í skilningi 1. mgr. 52. gr. laga um atvinnuleysistryggingar á sama tíma og hún þáði atvinnuleysisbætur hjá Vinnumálastofnun. Meginregla 52. gr. á því við um kæranda, en undanþáguheimildir 2. og 3. mgr. 52. gr. laganna koma til skoðunar meðal annars þegar nám er ekki lánshæft og eiga þær því ekki við í málinu. Þar sem kærandi uppfyllir ekki skilyrði 2. og 3. mgr. 52. gr. laganna á meginregla 1. mgr. 52. gr. laganna við um hana.

Samkvæmt 2. mgr. 39. gr. laga um atvinnuleysistryggingar ber að endurgreiða ofgreiddar atvinnuleysisbætur fyrir það tímabil sem atvinnuleitandi uppfyllir ekki skilyrði laga um atvinnuleysistryggingar. Því er staðfest sú ákvörðun að kærandi endurgreiði ofgreiddar atvinnuleysisbætur, að viðbættu 15% álagi samtals að fjárhæð 525.604 kr.

Með vísan til framanskráðs er hin kærða ákvörðun staðfest.

Úrskurðarorð

Hin kærða ákvörðun Vinnumálastofnunar frá 15. maí 2013 í máli A um stöðvun á greiðslum atvinnuleysistrygginga er staðfest. Kærandi skal endurgreiða ofgreiddar atvinnuleysisbætur að fjárhæð samtals 525.604 kr. með inniföldu 15% álagi.

 Brynhildur Georgsdóttir, formaður

Hulda Rós Rúriksdóttir

Helgi Áss Grétarsson