Nr. 430/2022 Úrskurður

KÆRUNEFND ÚTLENDINGAMÁLA

Hinn 27. október 2022 er kveðinn upp svohljóðandi

úrskurður nr. 430/2022

í stjórnsýslumáli nr. KNU22090026

Beiðni um endurupptöku í máli [...]

1. Málsatvik

   Með úrskurði kærunefndar útlendingamála nr. 178/2020, dags. 14. maí 2020, staðfesti nefndin ákvörðun Útlendingastofnunar, dags. 24. febrúar 2020, um að synja einstaklingi er kveðst heita [...], vera fæddur [...] og vera ríkisborgari Nígeríu (hér eftir kærandi), um alþjóðlega vernd á Íslandi ásamt því að synja honum um dvalarleyfi á grundvelli 74. gr. laga um útlendinga nr. 80/2016. Hinn 1. júní 2020 barst kærunefnd beiðni kæranda um frestun réttaráhrifa á úrskurði nefndarinnar og var þeirri beiðni hafnað með úrskurði kærunefndar nr. 217/2020, dags. 12. júní 2020. Hinn 9. desember 2020 óskaði kærandi eftir frestun á framkvæmd úrskurðar kærunefndar og 11. desember 2020 barst kærunefnd beiðni kæranda um endurupptöku á máli hans. Kærandi kom til viðtals hjá kærunefnd útlendingamála 28. janúar 2021 ásamt lögmanni sínum. Með úrskurði kærunefndar nr. 56/2021, dags. 11. febrúar 2021, var beiðnum kæranda um frestun á framkvæmd og endurupptöku hafnað. Hinn 6. apríl 2021 barst kærunefnd önnur beiðni kæranda um endurupptöku. Með úrskurði kærunefndar nr. 167/2021, dags. 21. apríl 2021, var þeirri beiðni kæranda hafnað. Hinn 13. september 2022 barst kærunefnd þriðja beiðni kæranda um endurupptöku á máli hans, ásamt fylgigögnum.

   Beiðni kæranda um endurupptöku á máli hans er reist á grundvelli 1. og 2. tölul. 1. mgr. 24. gr. stjórnsýslulaga nr. 37/1993.

2. Málsástæður og rök kæranda

   Kærandi byggir beiðni sína um endurupptöku annars vegar á því að aðstæður hafi breyst verulega frá því úrskurður kærunefndar var kveðinn upp og hins vegar að ákvörðun hafi verið byggð á ófullnægjandi upplýsingum. Þá sé krafa um endurupptöku jafnframt reist á óskráðri meginreglu þess að endurupptaka sé heimil sé ákvörðunin haldin verulegum annmarka.

   Kærandi vísar til þess að í fyrri úrskurði kærunefndar hafi nefndin komist að þeirri niðurstöðu að upplýsingar í endurupptökubeiðni kæranda hafi ekki getað leitt til endurupptöku úrskurðarins, þrátt fyrir að kærandi hafi lagt fram yfirlýsingar bæði elskhuga síns og sálfræðings Samtakanna '78 til staðfestingar á kynhneigð sinni. Ekki verði annað séð en að kærunefnd hafi komist að þeirri niðurstöðu að umsækjandi um alþjóðlega vernd geti lögum samkvæmt ekki fært sönnur á kynhneigð sinni í formi vitnaleiðslna, enda viðurkenni nefndin að það eitt að umsækjandi um alþjóðlega vernd tefli fram nýjum málsástæðum í beiðni um endurupptöku leiði ekki sjálfkrafa til þess að hin nýja frásögn teljist ótrúverðug. Nefndin vísi til þess að kærandi hafi ekki fært sönnur á að hafa verið í ástarsambandi með manni í heimaríki tæpum áratugi áður, þrátt fyrir að kærandi hafi áréttað að hann væri ekki í neinum samskiptum við fjölskyldu sína né aðra einstaklinga þar í landi. Þá hafi kærunefnd ekki séð ástæðu til að taka tillit til yfirlýsingar sálfræðings Samtakanna '78 þess efnis að kærandi hafi átt í ástríku sambandi við annan mann innan samtakanna, A, síðustu tíu mánuði áður en yfirlýsingin hafi verið rituð. Þá hafi kærandi ekki verið spurður út í samband sitt við A í viðtali hjá kærunefnd og þá hafi nefndin enga tilraun gert til að fá A á sinn fund í viðleitni til að varpa ljósi á trúverðugleika frásagnar kæranda.

   Kærandi byggir beiðni sína um endurupptöku einnig á nýlegum dómi Héraðsdóms Reykjavíkur í máli nr. E-5409-2021, þar sem deilt hafi verið um mat stjórnvalda á samkynhneigð umsækjanda um alþjóðlega vernd, en kærandi telji aðstæður sínar um margt sambærilegar stefnanda málsins. Kærandi byggir á því að kærunefnd hafi við úrlausn málsins ekki tekið fullnægjandi tillit til 3. mgr. 37. gr. laga um útlendinga. Samkvæmt ákvæðinu sé það ekki forsenda þess að útlendingur teljist flóttamaður samkvæmt 1. eða 2. mgr. að hann hafi fullnægt þeim skilyrðum sem þar komi fram þegar hann hafi yfirgefið land sitt en fyrir liggi að kærunefnd hafi ekki dregið í efa að samkynhneigð geti leitt til þess að umsækjandi um alþjóðlega vernd hafi ástæðuríkan ótta við að vera ofsóttur. Raunar sé rakið í úrskurði kærunefndar nr. 419/2020 að samkvæmt nígerískum lögum séu kynferðisathafnir milli samkynja einstaklinga refsiverðar í landinu og að lög sem varði kynhneigð fólks stuðli að neikvæðu viðhorfi almennings til samkynhneigðra. Þá vísar kærandi til ummæla í fyrrnefndum dómi Héraðsdóms Reykjavíkur en þar sé kveðið á um að ekki skipti höfuðmáli af hvaða ástæðum sá sem leiti alþjóðlegrar verndar hafi flúið heimaland sitt heldur verði að leggja til grundvallar þær ástæður og aðstæður sem fyrir hendi séu þegar ákvörðun sé tekin um hvort viðkomandi teljist flóttamaður, sbr. 3. mgr. 37. gr. laga um útlendinga.

   Kærunefnd hafi vísað til þess í úrskurði sínum nr. 56/2021 að kærandi hafi ekki lagt fram haldbærar skýringar á því hvers vegna hann hafi ekki greint frá samkynhneigð sinni fyrr en rúmum tveimur árum eftir að hann hafi komið hingað til lands og sótt um alþjóðlega vernd. Í fyrrnefndum dómi segi einnig að ekki sé óalgengt að fólk vilji ekki að kynhneigð sín spyrjist út, enda geti upplýsingar um kynhneigð verið feimnismál. Geti og átt sínar eðlilegu skýringar að umsækjendur um alþjóðlega vernd opinberi kynhneigð sína ekki í upphafi málsmeðferðar. Kærandi telji að rannsókn máls hans hafi verið svo ábótavant að ógildingu varði og því sé full ástæða til að endurupptaka málið. Í úrskurði sínum nr. 56/2021 hafi nefndin ekki nefnt það einu orði hvernig mat á trúverðugleika frásagnar kæranda um samkynhneigð hafi farið fram með tilliti til þess menningarmunar sem sé milli heimaríkis kæranda og Íslands í málaflokknum.

   Þá komi fram í úrskurði kærunefndar að kærandi hafi ekki getað lagt fram gögn um samband hans við karlmann í heimaríki þrátt fyrir að frásögn hans og hlutlægar upplýsingar um heimaríki bendi til þess að slíkt ástarsamband yrði erfitt ef ekki ómögulegt að sanna. Í því sambandi vísar kærandi til dóms héraðsdóms í máli nr. E-5409/2021 og dóms Landsréttar í máli nr. 149/2020, þ.e. að sönnunarkröfur megi ekki vera svo ríkar að viðkomandi njóti ekki raunhæfrar verndar gegn alvarlegum mannréttindabrotum. Í dómi héraðsdóms hafi dómstóllinn talið fullnægjandi að fram hefði farið sönnunarfærsla í formi vitnaleiðslna til staðfestingar á kynhneigð stefnanda. Í máli kæranda hafi kærunefnd enga tilraun gert til að kalla yfirlýstan elskhuga kæranda til viðtals eða fá frá honum frekari skýringar. Þá hafi kærunefnd ekki gert tilraun til að hafa samband við sálfræðing Samtakanna '78 en hafi komist að þeirri niðurstöðu að þær upplýsingar sem að framan greinir hafi ekki verið þess eðlis að þær gætu leitt til endurupptöku úrskurðarins. Kærandi mótmæli fyrrgreindri fullyrðingu með vísan til niðurstöðu héraðsdóms enda leiði af niðurstöðu dómsins að mat kærunefndar hvað þetta varðar geti ekki talist annað en efnislega rangt.

   Með vísan til framangreinds telur kærandi að full ástæða sé til að endurupptaka mál hans enda hafi úrskurður kærunefndar nr. 178/2020 byggt á röngum upplýsingum og þá hafi úrskurður nefndarinnar nr. 56/2021 byggst á ófullnægjandi upplýsingum enda hafi kærunefnd við það tilefni vanrækt rannsóknarskyldu sína á sambærilegan hátt og á reyndi í máli nr. E-5409/2021.

3. Niðurstaða kærunefndar útlendingamála um endurupptöku stjórnsýslumáls

Samkvæmt 24. gr. stjórnsýslulaga á aðili máls rétt á því að mál sé tekið upp á ný ef ákvörðun hefur byggst á ófullnægjandi eða röngum upplýsingum um málsatvik eða íþyngjandi ákvörðun um boð eða bann hefur byggst á atvikum sem breyst hafa verulega frá því að ákvörðun var tekin.

Eins og áður hefur komið fram kvað kærunefnd upp úrskurð í máli kæranda 14. maí 2020. Með úrskurðinum var komist að þeirri niðurstöðu að kærandi uppfyllti ekki skilyrði 1. eða 2. mgr. 37. gr. laga um útlendinga og ætti því ekki rétt á alþjóðlegri vernd hér á landi, sbr. 40. gr. laga um útlendinga. Þá var það mat kærunefndar að aðstæður kæranda væru ekki með þeim hætti að veita bæri honum dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða, sbr. 74. gr. laga um útlendinga.

Kærandi byggði umsókn sína um alþjóðlega vernd m.a. á því að hann ætti á hættu ofsóknir í heimaríki, m.a. vegna ítrekaðs ofbeldis sem hann hefði orðið fyrir, þeirrar hættu á að vera fangelsaður að ósekju og þeirrar mismununar og illu meðferðar sem hann ætti á hættu að sæta vegna þess geðsjúkdóms sem hann væri haldinn. Kærandi greindi þá frá ástæðum flótta síns frá heimaríki. Faðir hans væri […] í […] borg í Nígeríu. Kærandi væri elsti sonur föður síns og því […] hans og eigna. Síðan faðir hans hafi tilkynnt honum um væntanlegan arf hafi systkini hans ekki virt hann viðlits og hótað honum lífláti, afsalaði hann sér ekki arfinum. Dag einn hafi lögregla gert húsleit hjá kæranda. Við leit í herbergi hans hafi fundist fíkniefni sem hafi komið kæranda á óvart enda væri hann hvorki fíkniefnaneytandi né fíkniefnasali. Hann hafi í kjölfarið verið settur í fangageymslu og að lokum verið ákærður. Nokkrum dögum síðar hafi kærandi verið skotinn í hægri fótlegg og nokkrum dögum eftir það lent í alvarlegu slysi sem hafi valdið meðvitundarleysi í nokkra daga. Nokkrir félagar hans hafi látist í slysinu. Nokkru síðar hafi vinur kæranda verið myrtur og blóðugur fatnaður og byssukúla fundist við húsleit hjá kæranda. Kærandi hafi eftir það farið til föðurbróður síns í Lagos. Föðurbróðir hans hafi svo verið myrtur nokkrum dögum síðar. Kærandi hafi þá ekki átt í nein hús að venda og flúið til Líbíu. Eftir rannsókn kærunefndar taldi nefndin frásögn kæranda ótrúverðuga í heild sinni og var hún því ekki lögð til grundvallar í málinu. 

Þann 10. desember 2020 lagði kærandi fram beiðni um endurupptöku á máli hans. Var beiðni kæranda byggð á því annars vegar að ákvörðun í máli hans hafi byggst á ófullnægjandi eða röngum upplýsingum um málsatvik og hins vegar að atvik hafi breyst verulega frá því ákvörðun var tekin. Byggði kærandi á því að hafa flúið heimaríki sitt vegna samkynhneigðar og lagði fram ný gögn með beiðni sinni, m.a. yfirlýsingu frá meintum elskhuga, yfirlýsingu frá sálfræðingi Samtakanna '78, auk mynda og skjáskota af samtölum kæranda og meints elskhuga, A. Vegna þessarar nýju málsástæðu kæranda taldi kærunefnd rétt að boða hann í viðtal hjá nefndinni til að leggja mat á trúverðugleika frásagnar hans. Í viðtali hjá nefndinni, dags. 28. janúar 2021, greindi kærandi frá því að hann hafi flúið heimaríki sitt vegna samkynhneigðar. Kona hans hafi komið að honum með öðrum manni og í kjölfarið greint lögreglu og fjölskyldu hans frá því. Hann hafi óttast um líf sitt og flúið til Líbíu þaðan sem hann hafi svo farið til Ítalíu með báti. Kvað hann fyrri sögu sína vera uppspuna og þá sögu hafi hann fengið frá herbergisfélaga sínum á Ítalíu.

Í viðtali hjá nefndinni var kærandi spurður af því af hverju hann hafi ekki greint frá samkynhneigð sinni fyrr í málsmeðferðinni en kærandi svaraði því að það hafi verið sökum hræðslu og ótta um líf sitt. Kærunefnd er sammála því sjónarmiði að ekki sé hægt að ætlast til þess að kærandi greini frá kynhneigð sinni á fyrstu stigum málsmeðferðar enda geta slíkar upplýsingar verið viðkvæmar. Að mati kærunefndar lagði kærandi þó ekki fram haldbærar skýringar á því hvers vegna hann hafi ekki greint frá samkynhneigð sinni fyrr en rúmum tveimur árum eftir að hann sótti um alþjóðlega vernd hér á landi, sex mánuðum eftir að hafa fengið lokaákvörðun í máli sínu á stjórnsýslustigi og um einu og hálfu ári eftir að hann kvaðst hafa kynnst núverandi elskhuga sínum. Kærunefnd telur að líta verði til þess að kærandi hafi við meðferð málsins mætt í þrjú viðtöl hjá Útlendingastofnun, 15. nóvember 2018, 18. febrúar 2019 og 4. september 2019, og lagt fram tvær greinargerðir fyrir stjórnvöldum hér á landi auk beiðni um frestun réttaráhrifa á úrskurði kærunefndar, dags. 1. júní 2020, en greindi ekki frá meintri samkynhneigð sinni fyrr en með endurupptökubeiðni, dags. 10. desember 2020.

Með tölvubréfi kærunefndar, dags. 29. janúar 2021, óskaði nefndin eftir svörum frá kæranda varðandi það hvernig og hvenær kærandi og A hefðu kynnst. Í svari frá kæranda þann sama dag kom fram að þeir hafi kynnst í ágúst 2019 á [...][MRGK1] . Við meðferð málsins lagði kærandi einungis fram gögn sem sýndu fram á samskipti hans við A frá 9. ágúst 2020 og síðar, en fyrstu samskiptin voru rúmum tveimur mánuðum eftir að kæranda var birt niðurstaða kærunefndar í máli hans. Engin gögn lágu fyrir um samskipti kæranda við A eða meinta samkynhneigð kæranda fyrir þann tíma þrátt fyrir að kærandi hafi m.a. greint frá því að hafa kynnst A í ágúst 2019 og átt í ástríku sambandi við hann frá því haustið 2019. Að mati kærunefndar drógu framangreind atriði úr trúverðugleika kæranda að því er varðar meinta samkynhneigð hans. Var það niðurstaða kærunefndar að málsástæða kæranda varðandi meinta samkynhneigð væri ekki trúverðug með vísan til heildarmats á frásögn kæranda, þeirrar staðreyndar að hann hafði viðurkennt að hafa logið að stjórnvöldum við fyrri meðferð máls síns og þeirra gagna sem fyrir lágu í málinu. Til stuðnings beiðni sinni lagði kærandi fram yfirlýsingu meints elskhuga, dags. 23. október 2020, og yfirlýsingu sálfræðings Samtakanna '78, dags. 1. september 2020. Í ljósi mats nefndarinnar á trúverðugleika frásagnar kæranda og framlögðum gögnum var ekki talin ástæða til að fá fram frekari sjónarmið meints elskhuga kæranda, A, eða sálfræðings Samtakanna '78, með viðtölum. Var beiðni hans um endurupptöku því synjað með úrskurði kærunefndar, dags. 11. febrúar 2021.

Hinn 13. september 2022 lagði kærandi að nýju fram beiðni um endurupptöku máls hans sem byggir á þeirri málsástæðu að hann sé samkynhneigður. Til stuðnings beiðni sinni lagði kærandi fram sömu gögn og hann lagði fram með endurupptökubeiðni sinni, dags. 10. desember 2020, þ.e. yfirlýsingu meints elskhuga og yfirlýsingu sálfræðings Samtakanna '78. Að teknu tilliti til gagna málsins er það mat kærunefndar að í greinargerð kæranda með beiðni um endurupptöku á máli hans sé byggt á sömu gögnum, málsatvikum og málsástæðum og hann byggði á og bar fyrir sig í endurupptökubeiðni, dags. 10. desember 2020, en kærunefnd hefur þegar tekið afstöðu til þeirra málsástæðna og gagna.

Vegna tilvísunar kæranda til dóms Héraðsdóms Reykjavíkur í máli nr. E-5409/2021 tekur kærunefnd fram að atvik málanna séu ekki sambærileg nema að því leyti að í báðum tilvikum er um að ræða karlmenn sem að kváðust vera í hættu í heimaríki sínu vegna kynhneigðar og það var mat kærunefndar að sú málsástæða þeirra væri ótrúverðug m.a. í ljósi þess hve seint henni var borið við. Að öðru leyti er það mat kærunefndar að málin séu ekki sambærileg. Þá er ástæða til að ítreka að líkt og að framan greinir var tekin afstaða til yfirlýsingar bæði meints elskhuga og sálfræðings Samtakanna '78 í því heildarmati sem fram fór í máli kæranda og leiddi til niðurstöðu nefndarinnar í úrskurði nr. 56/2021 er varðaði fyrstu beiðni kæranda um endurupptöku.  

Samantekt

Að framangreindu virtu er það mat kærunefndar að ekki sé hægt að fallast á að úrskurður nefndarinnar  frá 14. maí 2020 hafi byggst á ófullnægjandi eða röngum upplýsingum um málsatvik eða að atvik í máli kæranda hafi breyst verulega þannig að taka beri mál hans upp að nýju á grundvelli 24. gr. stjórnsýslulaga.

Úrskurðarorð:

Kröfu kæranda um endurupptöku er hafnað.

The appellant’s request to re-examine the case is denied.

Tómas Hrafn Sveinsson

Þorbjörg I. Jónsdóttir                                                            Sindri M. Stephensen