10. apríl 2018

Nr. 180/2018 - Úrskurður

KÆRUNEFND ÚTLENDINGAMÁLA

Þann 10. apríl 2018 er kveðinn upp svohljóðandi

úrskurður nr. 180/2018

í stjórnsýslumáli nr. KNU18020018

Kæra [...]

á ákvörðun

Útlendingastofnunar

I. Kröfur, kærufrestir og kæruheimild

Þann 7. febrúar 2018 kærði [...], fd. [...], ríkisborgari [...] (hér eftir nefndur kærandi) ákvörðun Útlendingastofnunar, dags. 17. janúar 2018, um að taka ekki til efnismeðferðar umsókn hans um alþjóðlega vernd á Íslandi og endursenda hann til Ítalíu.

Kærandi krefst þess að hin kærða ákvörðun verði felld úr gildi og að Útlendingastofnun verði gert að taka umsókn kæranda um alþjóðlega vernd hér á landi til efnismeðferðar, í fyrsta lagi með vísan til 1. og 2. mgr. 36. gr. laga nr. 80/2016 um útlendinga og í öðru lagi með vísan til 3. mgr. 36. gr., sbr. 2. mgr. 42. gr., sömu laga.

Fyrrgreind ákvörðun er kærð á grundvelli 7. gr. laga um útlendinga og barst kæran fyrir lok kærufrests.

II. Málsmeðferð

Kærandi lagði fram umsókn um alþjóðlega vernd á Íslandi þann 8. júlí 2017. Þar sem kærandi hafði fengið útgefna vegabréfsáritun hjá ítölskum yfirvöldum var þann 30. ágúst 2017 send beiðni um viðtöku kæranda og umsóknar hans um alþjóðlega vernd beint til yfirvalda á Ítalíu, sbr. 4. mgr. 12. gr. reglugerðar Evrópuþingsins og ráðsins (ESB) nr. 604/2013 (hér eftir nefnd Dyflinnarreglugerðin). Þar sem ekki barst svar innan tilskilins tímafrests litu íslensk stjórnvöld svo á að ítölsk stjórnvöld hefðu samþykkt viðtöku, sbr. 7. mgr. 22. gr. Dyflinnarreglugerðarinnar, og sendi Útlendingastofnun ítölskum yfirvöldum bréf þess efnis, dags. 1. nóvember 2017. Útlendingastofnun ákvað þann 17. janúar 2018 að taka ekki umsókn kæranda um alþjóðlega vernd hér á landi til efnismeðferðar og að hann skyldi endursendur til Ítalíu. Kæranda var birt ákvörðun Útlendingastofnunar þann 23. janúar 2018. Kærandi kærði ákvörðunina þann 7. febrúar 2018 til kærunefndar útlendingamála. Greinargerð kæranda barst kærunefnd 19. febrúar 2018, ásamt fylgigögnum.

III. Ákvörðun Útlendingastofnunar

Niðurstaða ákvörðunar Útlendingastofnunar var sú að umsókn kæranda um alþjóðlega vernd yrði ekki tekin til efnismeðferðar hér á landi og hann skyldi endursendur til Ítalíu. Lagt var til grundvallar að Ítalía virði ákvæði mannréttindasáttmála Evrópu og flóttamannasamnings Sameinuðu þjóðanna, þar með talið bann við endursendingu til ríkis þar sem líf og frelsi kæranda kynni að vera í hættu (non-refoulement). Því fæli flutningur kæranda til Ítalíu ekki í sér brot gegn 42. gr. laga um útlendinga. Þá var talið að kærandi hefði ekki slík tengsl við Ísland að ástæða væri til að beita ákvæði 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga. Þá var það mat stofnunarinnar að sérstakar ástæður í skilningi 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga væru ekki til staðar í málinu. Kærandi var ekki talinn í sérstaklega viðkvæmri stöðu sem áhrif hefði á mál hans. Aðstæður kæranda féllu ekki undir 16. gr. Dyflinnarreglugerðarinnar og væru ekki slíkar að ástæða væri til að beita 1. mgr. 17. gr. reglugerðarinnar í málinu. Kærandi skyldi yfirgefa Ísland og bæri að senda hann til Ítalíu, sbr. c-lið 1. mgr. 36. gr. laga um útlendinga.

IV. Málsástæður og rök kæranda

Í greinargerð kæranda kemur fram að hann hafi flúið heimaland sitt þar sem hann hafi átt í útistöðum við [...] vegna þátttöku sinnar í [...] . Kærandi óttist áhrif sem þessi [...] hafi á Ítalíu, m.a. í gegnum mafíuna þar í landi. Hann óttist um líf sitt á Ítalíu en þar geti mafían fundið hann og drepið hann. Kærandi telur miklar líkur á því að hann sé í sérstaklega viðkvæmri stöðu í skilningi 6. tölul. 3. gr. laga um útlendinga. Hann sé hræddur, sofi illa og vakni oft upp af martröðum, fyllist kvíða og verði rennsveittur í tilfinningalegu ójafnvægi.

Í greinargerð kæranda er að finna ítarlega lýsingu á aðstæðum og réttindum umsækjenda um alþjóðlega vernd á Ítalíu og vísar kærandi til fjölda alþjóðlegra skýrslna í því sambandi. Þar kemur meðal annars fram að ítölsk stjórnvöld ráði ekki við allan þann fjölda einstaklinga sem þangað leiti eftir alþjóðlegri vernd. Sérstaklega hafi reynst erfitt að sjá umsækjendum um alþjóðlega vernd fyrir húsnæði, en aðstæður þeirra sem fái pláss í gistimiðstöðvum séu skelfilegar. Þær séu yfirfullar og aðgangur að heilsugæslu, grunnmenntun eða aðstoð lögfræðinga mjög takmarkaður. Vegna plássleysis búi þúsundir umsækjenda í yfirgefnum byggingum í Róm og öðrum stærri borgum landsins. Þá nýti atvinnurekendur og skipulagðir glæpahópar sér bágbornar aðstæður umsækjenda um alþjóðlega vernd og skort þeirra á lagalegri vernd. Einnig sé ekki neitt sérstakt kerfi sem taki við þeim einstaklingum sem sendir séu aftur til Ítalíu á grundvelli Dyflinnarreglugerðarinnar og óvíst hvort þeir komist aftur inn í hæliskerfi landsins. Kynþáttahatur fari jafnframt vaxandi á Ítalíu og þá hafi ítölsk stjórnvöld gengið hart fram undanfarið við að stöðva flæði umsækjenda um alþjóðlega vernd til landsins, m.a. [...].

Til stuðnings kröfu sinni um efnismeðferð vísar kærandi m.a. til lögskýringargagna að baki 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga og túlkunar kærunefndar útlendingamála í því sambandi, en auk þess vísar kærandi til aðstæðna og réttinda umsækjenda um alþjóðlega vernd á Ítalíu. Kærandi leggi áherslu á að kærunefnd skoði einstaklingsbundnar aðstæður sínar, en ekkert í gögnum málsins bendi til þess að Útlendingastofnun hafi gefið sér tíma til þess að afla nauðsynlegra gagna og upplýsinga um andlegt ástand kæranda.

Þá vísar kærandi, kröfu sinni til stuðnings, til 3. mgr. 36. gr., sbr. 2. mgr. 42. gr., laga um útlendinga sem kveði á um bann við brottvísun eða endursendingu einstaklinga til ríkja þar sem líf þeirra eða frelsi kunni að vera í hættu. Telur kærandi ótækt með vísan til þessarar reglu, sem meðal annars hafi verið tekin upp í alþjóðlegum samningum, að endursenda hann til Ítalíu. Í 2. mgr. 42. gr. laga um útlendinga sé kveðið á um bann við endursendingu einstaklinga til svæðis þar sem ekki sé tryggt að þeir verði ekki sendur áfram til slíks svæðis sem greinir í 1. mgr. 42. gr. Að mati kæranda geti íslensk stjórnvöld aðeins tryggt að kærandi verði ekki áframsendur frá Ítalíu eða tryggt að slík áframsending brjóti ekki gegn 2. mgr. 42. gr. laga um útlendinga með því að fara fram á yfirlýsingu þess efnis frá ítölskum stjórnvöldum eða með því að meta sjálfstætt hvort umsækjandi megi óttast ofsóknir eða hvort hann sé í yfirvofandi hættu á að láta lífið eða verða fyrir ómannúðlegri eða vanvirðandi meðferð í [...].

Þá gerir kærandi athugasemd við meðferð máls hans hjá Útlendingastofnun og telur að stofnunin hafi ákveðið að setja mál hans í efnismeðferð áður en öll gögn þess hafi legið fyrir, og að stofnunin hafi tilkynnt sér að umsókn hans fengi efnismeðferð. Útlendingastofnun hafi hins vegar tekið umsókn hans fyrirvaralaust úr efnismeðferð í kjölfar þess að stofnunin hafi fengið upplýsingar um vegabréfsáritun kæranda til Ítalíu. Stofnunin hafi ekki tilkynnt sér um það og hafi borið að afturkalla ákvörðunina með formlegum hætti.

V. Niðurstaða kærunefndar útlendingamála

Lagagrundvöllur

Í 1. mgr. 36. gr. laga nr. 80/2016 um útlendinga er mælt fyrir um að umsókn um alþjóðlega vernd skuli tekin til efnismeðferðar nema undantekningar sem greindar eru í a-, b- og c-liðum ákvæðisins eigi við. Samkvæmt c-lið 1. mgr. 36. gr. laga um útlendinga er stjórnvöldum heimilt að synja því að taka umsókn um alþjóðlega vernd til efnismeðferðar ef heimilt sé að krefja annað ríki sem tekur þátt í samstarfi á grundvelli Dyflinnarreglugerðarinnar um að taka við umsækjanda.

Fyrir liggur í máli þessu að ítölsk stjórnvöld bera ábyrgð á umsókn kæranda á grundvelli 7. mgr. 22. gr. Dyflinnarreglugerðarinnar, en Ísland skuldbatt sig til að fylgja reglugerðinni með samningi Íslands, Noregs og Evrópusambandsins frá 19. janúar 2001, um viðmiðanir og fyrirkomulag við að ákvarða hvaða ríki skuli fara með beiðni um alþjóðlega vernd sem lögð er fram í aðildarríki eða á Íslandi eða í Noregi. Í III. kafla Dyflinnarreglugerðarinnar koma fram viðmið, í ákveðinni forgangsröð, um hvaða ríki skuli bera ábyrgð á umsókn um alþjóðlega vernd. Samþykki Ítalíu er byggt á því að ítölsk yfirvöld hafi ekki svarað beiðni um endurviðtöku innan tilskilins frests. Eru skilyrði c-liðar 1. mgr. 36. gr. laga um útlendinga uppfyllt.

Í 2. mgr. 36. gr. kemur fram að ef svo standi á sem greini í 1. mgr. skuli þó taka umsókn um alþjóðlega vernd til efnismeðferðar ef útlendingurinn hefur slík sérstök tengsl við landið að nærtækast sé að hann fái hér vernd eða ef sérstakar ástæður mæli annars með því. Ef meira en 12 mánuðir hafa liðið frá því að umsókn um alþjóðlega vernd barst fyrst íslenskum stjórnvöldum og tafir á afgreiðslu hennar eru ekki á ábyrgð umsækjanda sjálfs skal taka hana til efnismeðferðar.

Í 32. gr. a-b reglugerðar um útlendinga nr. 540/2017 koma fram viðmið varðandi mat á því hvort taka skuli umsókn um alþjóðlega vernd til efnismeðferðar vegna sérstakra tengsla eða ef sérstakar ástæður mæla með því, sbr. 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga. Í 32. gr. a kemur m.a. fram að með sérstökum ástæðum sé átt við einstaklingsbundnar ástæður er varða umsækjanda sjálfan, aðrar en þær sem myndu að jafnaði rúmast innan 3. mgr. 36. gr. laga um útlendinga. Þá er m.a. nefnt í dæmaskyni ef umsækjandi mun eiga erfitt uppdráttar í viðtökuríki vegna alvarlegrar mismununar og ef umsækjandi glímir við mikil og alvarleg veikindi.

Þá er í 3. mgr. 36. gr. laga um útlendinga tekið fram að ef beiting 1. mgr. myndi leiða til þess að brotið væri gegn 42. gr., t.d. vegna aðstæðna í því landi sem senda á umsækjanda til, skuli taka umsókn til efnismeðferðar. Í 1. mgr. 42. gr. laga um útlendinga er kveðið á um að ekki sé heimilt að senda útlending eða ríkisfangslausan útlending til svæðis þar sem hann hefur ástæðu til að óttast ofsóknir, sbr. 37. og 38. gr., eða vegna svipaðra aðstæðna og greinir í flóttamannahugtakinu er í yfirvofandi hættu á að láta lífið eða verða fyrir ómannúðlegri eða vanvirðandi meðferð. Þá segir í 2. mgr. ákvæðisins að 1. mgr. eigi einnig við um sendingu útlendings til svæðis þar sem ekki er tryggt að hann verði ekki sendur áfram til slíks svæðis sem greinir í 1. mgr.

Við mat á því hvort senda eigi umsækjanda um alþjóðlega vernd til ríkis, sem hefur samþykkt að taka við honum á grundvelli Dyflinnarreglugerðarinnar, ber stjórnvöldum að leggja sjálfstætt mat á hvort aðstæður þar brjóti gegn 3. gr. mannréttindasáttmála Evrópu, sem kveður á um að enginn maður skuli sæta pyndingum eða ómannlegri eða vanvirðandi meðferð eða refsingu. Í dómaframkvæmd Mannréttindadómstóls Evrópu hefur verið lagt til grundvallar að sú meðferð, sem einstaklingur eigi von á, verði að ná tilteknu lágmarks alvarleikastigi til þess að falla undir 3. gr. sáttmálans. Við það mat verði að horfa til allra aðstæðna í fyrirliggjandi máli, svo sem lengdar og eðlis meðferðar, andlegra og líkamlegra áhrifa hennar og í einhverjum tilvikum kyns, aldurs og heilsufars viðkomandi. Þá ber stjórnvöldum að leggja mat á hvort málsmeðferð vegna umsókna um alþjóðlega vernd tryggi umsækjendum raunhæfa leið til að ná fram rétti sínum, sbr. 13. gr. sáttmálans. Í samræmi við framkvæmd Mannréttindadómstóls Evrópu skal mat á meðferð umsókna um alþjóðlega vernd og móttöku og aðbúnaði umsækjenda í viðtökuríki taka mið af einstaklingsbundnum aðstæðum í hverju máli.

Greining á sérþörfum sbr. 25. gr. og 6. tölul. 3. gr. laga um útlendinga

Kærandi var ekki metinn í sérstaklega viðkvæmri stöðu sem áhrif hefði á mál hans hjá Útlendingastofnun. Kærandi er einhleypur karlmaður á fertugsaldri og kvaðst í viðtölum hjá Útlendingastofnun glíma við líkamlega og andlega vanlíðan, þ. á m. svefnörðugleika, hann hafi verki í baki og fengið útbrot sem hafi þó lagast eftir að hafa fengið lyf. Af gögnum um heilsu kæranda sem liggja fyrir í málinu má m.a. ráða að kærandi hafi leitað til heilbrigðisstarfsfólks vegna andlegrar vanlíðunar, mjóbaksverkja og svefnörðugleika. Í samskiptaseðli frá hjúkrunarfræðingi á göngudeild sóttvarna, [...], kemur fram að kærandi sé ekki með nein merki um þunglyndi, sé ekki á varðbergi né í tilfinningalegu ójafnvægi. Þá má sjá af gögnunum að kærandi hefur sitt sálfræðing í eitt skipti.

Í ljósi gagna málsins metur kærunefnd líkamlegt og andlegt ástand kæranda ekki svo alvarlegt að hann teljist vera í sérstaklega viðkvæmri stöðu að því er varðar meðferð máls hans hér á landi. Kærunefnd telur að persónulegir eiginleikar hans og aðstæður hans séu ekki þess eðlis að hann teljist hafa sérþarfir sem taka þurfi tillit til við meðferð máls hans hér auk þess sem ekki verður talið að hann geti ekki að fullu eða með engu móti nýtt sér rétt eða uppfyllt skyldur sem kveðið er á um í lögum um útlendinga án aðstoðar eða sérstaks tillits, sbr. 6. tölul. 3. gr. og 25. gr. laga um útlendinga.

Aðstæður og málsmeðferð á Ítalíu

Kærunefnd útlendingamála hefur lagt mat á aðstæður og málsmeðferð á Ítalíu, m.a. með hliðsjón af eftirfarandi skýrslum og gögnum:

2016 Country Reports on Human Rights Practices – Italy (United States Department of State, 3. mars 2017),
Amnesty International Report 2017/2018 – Italy (Amnesty International, 22. febrúar 2018),
Annual Report on the Situation of Asylum in the European Union 2016 (European Asylum Support Office, 5. júlí 2017),
Asylum Information Database. Country Report – Italy (European Council on Refugees and Exiles, 21. mars 2018),
ECRI Report on Italy (fifth monitoring cycle) (European Commission against Racism and Intolerance, 7. júní 2016),
Freedom in the World 2017 – Italy (Freedom House, 1. september 2017),
Is mutual trust enough? – The situation of persons with special reception needs upon return to Italy (Danish Refugee Council, febrúar 2017),
OSCE Office for Democratic Institutions and Human Rights (http://hatecrime.osce.org/italy),
Reception conditions in Italy. Report of the current situation of asylum seekers and beneficiaries of protection, in particular Dublin returnees (Swiss Refugee Council, ágúst 2016),
Report of the Working Group of Experts on People of African Descent on its mission to Italy (United Nations Human Rights Council, 12. ágúst 2016),
Stjórnarskrá Ítalíu (aðgengileg á ensku á heimasíðu öldungadeildar ítalska þingsins, http://www.senato.it),
Submission by the United Nations High Commissioner for Refugees. For the Office of the High Commissioner for Human Rights‘ Compilation Report – Universal Periodic Review: Italy (UNHCR, mars 2014) og
World Report 2018 – European Union (Human Rights Watch, 18. janúar 2018).

Í framangreindum gögnum kemur fram að þegar umsækjendur um alþjóðlega vernd eru sendir til Ítalíu á grundvelli Dyflinnarreglugerðarinnar geta þeir lagt fram umsókn hjá lögreglunni (í. Questura) eða hjá landamæralögreglunni (í. Polizia di Frontiera) hafi þeir ekki áður lagt fram umsókn þar í landi. Fái umsækjandi um alþjóðlega vernd synjun á umsókn sinni þá hefur hann kost á því að bera synjunina undir stjórnsýsludómstól (í. Tribunale Civile). Jafnframt eiga umsækjendur um alþjóðlega vernd þess kost að leggja fram beiðni fyrir Mannréttindadómstól Evrópu um bráðabirgðaráðstöfun skv. 39. gr. málsmeðferðarreglna dómstólsins, telji þeir endanlega niðurstöðu um synjun á umsókn um alþjóðlega vernd og brottvísun til heimaríkis hafa í för með sér hættu á ofsóknum eða að um meðferð sé að ræða sem brjóti í bága við ákvæði mannréttindasáttmálans.

Umsækjendur um alþjóðlega vernd á Ítalíu eiga almennt ekki rétt á gjaldfrjálsri lögfræðiaðstoð þegar þeir leggja fram umsókn um alþjóðlega vernd en frjáls félagasamtök veita gjaldfrjálsa lögfræðiaðstoð í umsóknarferlinu. Þó geta umsækjendur lagt fram beiðni um gjafsókn (í. gratuito patrocinio) kjósi þeir að bera endanlega synjun á umsókn sinni undir dómstóla.

Af framangreindum gögnum má sjá að ítölsk stjórnvöld hafa verið gagnrýnd vegna aðbúnaðar umsækjenda um alþjóðlega vernd og flóttamanna þar í landi. Hefur Flóttamannastofnun Sameinuðu þjóðanna meðal annars gagnrýnt skipulag og bolmagn hæliskerfisins til að taka við skyndilegu eða verulegu flæði flóttamanna til landsins. Þá hefur stofnunin einnig gert athugasemdir við brotakennd móttökuskilyrði og aðbúnað umsækjenda um alþjóðlega vernd og flóttamanna. Jafnframt hefur Flóttamannastofnunin gagnrýnt að aðstoð við sérstaklega viðkvæma umsækjendur um alþjóðlega vernd sé oft ófullnægjandi vegna skorts á samhæfingu þjónustuaðila og eftirfylgni. Verður af framangreindu ráðið að ítölsk stjórnvöld hafa átt við margvíslegan vanda að etja í þessum málaflokki. Hins vegar hefur Flóttamannastofnunin ekki lagst gegn endursendingu umsækjenda um alþjóðlega vernd til Ítalíu á grundvelli Dyflinnarreglugerðarinnar.

Fyrir liggur að umsækjendur um alþjóðlega vernd á Íslandi sem falla undir ákvæði Dyflinnarreglugerðarinnar eru sendir til baka til meginlandsins með flugi. Í framangreindum gögnum kemur fram að á stærstu flugvöllum landsins, í Róm og Mílanó, eru frjáls félagasamtök til staðar sem veita umsækjendum um alþjóðlega vernd ráðgjöf og þjónustu.

Ítalía er aðildarríki Evrópusambandsins og hefur innleitt tilskipanir sambandsins vegna meðferðar og móttöku umsækjenda um alþjóðlega vernd. Þá er Ítalía jafnframt aðili að flóttamannasamningi Sameinuðu þjóðanna (e. 1951 Convention Relating to the Status of Refugees) og mannréttindasáttmála Evrópu, en grundvallarreglan um bann við endursendingu einstaklinga til svæðis þar sem þeir hafi ástæðu til að óttast ofsóknir eða verða fyrir ómannúðlegri eða vanvirðandi meðferð er lögfest í þessum alþjóðasáttmálum. Í [...] komust ítölsk og [...] að samkomulagi um aðgerðir til að draga úr ólögmætri för einstaklinga frá [...] til Ítalíu. Samkomulagið felur ekki í sér að [...] sé sjálfkrafa synjað um alþjóðlega vernd á Ítalíu. Ekkert bendir til annars en að kærandi fái rétta og hefðbundna málsmeðferð á Ítalíu og úrlausn mála sinna í kerfinu á Ítalíu.

Í ofangreindum gögnum kemur fram að umsækjendur um alþjóðlega vernd eiga rétt á gistirými í móttökumiðstöðvum. Flestir fái úthlutað gistirými í CAS (í. Centro di accoglienza straordinaria) sem eru tímabundnar móttökumiðstöðvar en ella eiga umsækjendur um alþjóðlega vernd rétt á gistiplássi í SPRAR (í. Sistema di protezione per richiedenti asilo e rifugiati) móttökumiðstöðvunum. Framboðið sé hins vegar takmarkað og ekki fái allir umsækjendur úthlutað gistirými í þessum stöðvum. Þá bjóða sveitarfélög, frjáls félagasamtök og trúfélög í Róm og Milanó upp á gistiaðstöðu en þau séu einnig af skornum skammti. Ítölsk yfirvöld vinni að því í að byggja upp fleiri móttökumiðstöðvar í því skyni að mæta þessum vanda.

Á grundvelli framangreindra skýrslna og gagna sem kærunefnd hefur kynnt sér verður jafnframt ráðið að umsækjendur um alþjóðlega vernd á Ítalíu eiga sama rétt og ítalskir ríkisborgarar til lögboðinnar heilbrigðisþjónustu. Þeir þurfa þó að skrá sig inn í heilbrigðiskerfið en við slíka skráningu fá þeir útgefið tryggingarkort (í. Tessera sanitaria) sem veitir þeim m.a. rétt á meðferð sérfræðilækna.

Samkvæmt ítölskum lögum er kynþáttahatur, kynþáttafordómar og hvers kyns mismunun bönnuð, hvort sem er á grundvelli kynþáttar, trúar, uppruna eða annarra atriða. Í kjölfar athugasemda alþjóðlegra eftirlitsnefnda, stofnana og frjálsra félagasamtaka hafa ítölsk yfirvöld tekið mikilvæg skref í þá átt að vinna gegn kynþáttafordómum og hatursglæpum, þ. á m. með innleiðingu aðgerðaráætlunar gegn kynþáttahyggju, hræðslu við útlendinga og umburðarleysi (e. National Action Plan against Racism, Xenophobia and Intolerance). Þá hefur rannsóknum og ákærum fjölgað í málum er varða mismunun, hatursorðræðu og hatursglæpi á grundvelli kynþáttar og þjóðernis.

Samkvæmt dómaframkvæmd Mannréttindadómstóls Evrópu er bann við meðferð sem fer gegn 3. gr. mannréttindasáttmála Evrópu fortakslaust en meðferð verður þó að ná ákveðinni lágmarkskröfu um alvarleika til að teljast brot gegn 3. gr. sáttmálans, sem fyrr segir. Mannréttindadómstóll Evrópu hefur lagt til grundvallar að sú staðreynd ein og sér að efnahagsstaða einstaklings versni við frávísun eða brottvísun frá aðildarríki sáttmálans sé ekki fullnægjandi til að uppfylla grundvallarkröfu um alvarleika sem 3. gr. sáttmálans geri kröfu um, þ.e. þar sem ekki sé um að ræða sérstaklega sannfærandi mannúðarástæður sem mæli gegn flutningi, sbr. ákvörðun í máli Samsam Mohammed Hussein o.fl. gegn Hollandi og Ítalíu (mál nr. 27725/10) frá 2. apríl 2013. Um endursendingar umsækjenda um alþjóðlega vernd til Ítalíu á grundvelli Dyflinnarreglugerðarinnar vísar kærunefnd jafnframt til dóms Hæstaréttar frá 1. október 2015 í máli nr. 114/2015.

Athugun kærunefndar á aðstæðum umsækjenda um alþjóðlega vernd á Ítalíu hefur ekki leitt í ljós gögn sem gefa tilefni til að líta svo á að aðstæður eða móttökuskilyrði þeirra þar í landi séu þess eðlis að hætta sé á að endursending kæranda þangað brjóti í bága við 1. eða 2. mgr. 42. gr. laga um útlendinga eða 3. gr. mannréttindasáttmála Evrópu. Þá benda öll gögn til þess að kæranda séu tryggð úrræði til að leita réttar síns á Ítalíu bæði fyrir landsrétti og fyrir Mannréttindadómstól Evrópu, sbr. 13. gr. mannréttindasáttmála Evrópu. Enn fremur er haft til hliðsjónar að Flóttamannastofnun Sameinuðu þjóðanna hefur ekki lagst gegn endursendingu umsækjenda um alþjóðlega vernd til Ítalíu á grundvelli Dyflinnarreglugerðarinnar.

Einstaklingsbundnar aðstæður kæranda

Aðstæður kæranda hafa þegar verið raktar. Að mati kærunefndar bera gögn málsins ekki með sér að kærandi muni eiga erfitt uppdráttar í viðtökuríki vegna alvarlegrar mismununar eða að hann glími við mikil og alvarleg veikindi, sbr. viðmið í 32. gr. a reglugerðar um útlendinga. Ekki sé fyrir hendi ástæða í máli kæranda er varðar heilsufar hans sem sé svo einstaklingsbundin og sérstök að ekki verði framhjá henni litið, sbr. 32. gr. a reglugerðar um útlendinga. Af þeim gögnum sem kærunefnd hefur kynnt sér um aðstæður og aðbúnað umsækjenda um alþjóðlega vernd á Ítalíu má ráða að umsækjendur eiga sama rétt og ítalskir ríkisborgarar til lögboðinnar heilbrigðisþjónustu. Þá geti kærandi leitað sér sálfræðiaðstoðar vegna andlegrar heilsu sinnar á Ítalíu. Er það mat kærunefndar að kærandi komi til með að hafa aðgengi að fullnægjandi heilbrigðisþjónustu þar í landi.

Að mati kærunefndar fá fullyrðingar kæranda um að hann sé í hættu á Ítalíu vegna tengsla [...] stjórnvöld á Ítalíu og ítölsku mafíuna ekki stoð í þeim gögnum sem kærunefnd hefur kynnt sér. Það er mat kærunefndar að kærandi geti leitað sér aðstoðar yfirvalda á Ítalíu óttist hann að á honum verði brotið.

Að teknu tilliti til einstaklingsbundinna aðstæðna kæranda er það mat kærunefndar að ekki séu fyrir hendi slíkar sérstakar ástæður sem mæli með því að mál hans verði tekið til efnismeðferðar hér á landi, sbr. 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga.

Kærandi kvaðst í viðtali hjá Útlendingastofnun þann 12. október 2017 ekki hafa sérstök tengsl við Ísland. Þar að auki er ekkert í gögnum málsins sem bendir til þess að kærandi hafi slík tengsl við landið að beita beri ákvæði 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga.

Þá telur kærunefnd ljóst að síðari málsliður 2. mgr. 36. gr. eigi ekki við í máli kæranda þar sem ekki eru liðnir 12 mánuðir frá því að kærandi sótti um alþjóðlega vernd hér á landi, en hann lagði fram umsókn sína þann 8. júlí 2017.

Reglur stjórnsýsluréttar

Í greinargerð sinni gerir kærandi athugasemd við meðferð máls síns hjá Útlendingastofnun. Mál kæranda hafi verið skráð á lista Útlendingastofnunar yfir mál í efnismeðferð og telur kærandi að stofnunin hafi þar með ákveðið að taka mál hans til efnismeðferðar. Sú ákvörðun hafi verið birt honum með tilkynningu til Rauða krossins þann 23. ágúst 2017 og teljist hún því vera bindandi stjórnvaldsákvörðun. Eftir að upplýsingar um vegabréfsáritun kæranda til Ítalíu hafi borist Útlendingastofnun, hafi stofnunin fyrirvaralaust ákveðið að taka umsókn kæranda úr efnismeðferð og sett hana í Dyflinnarmeðferð. Þar með hafi stofnunin afturkallað fyrri ákvörðun, en afturköllun sé stjórnvaldsákvörðun og því hafi Útlendingastofnun verið skylt að haga málsmeðferð við afturköllun með formlegum hætti, sbr. 25. gr. stjórnsýslulaga nr. 37/1993. Ákvæðið setji ströng skilyrði fyrir því að stjórnvald geti afturkallað ákvörðun sem tilkynnt hafi verið til aðila máls. Telur kærandi að afturköllun ákvörðunarinnar sé mjög íþyngjandi fyrir sig. Í kjölfar tilkynningarinnar þann 23. ágúst 2017 hafi kærandi haft réttmætar væntingar til þess mál hans yrði tekið til efnismeðferðar hér á landi, en réttmætar væntingar sé óskráð regla sem hafi fengið aukið vægi í stjórnsýslurétti undanfarin ár.

Í 2. mgr. 1. gr. stjórnsýslulaga segir að lögin gildi þegar stjórnvöld taki ákvarðanir um rétt eða skyldu manna. Stjórnvaldsákvörðun er ákvörðun sem tekin er í skjóli stjórnsýsluvalds og er beint milliliðalaust út á við að tilteknum aðila eða aðilum og með henni er kveðið á bindandi hátt um rétt eða skyldur þeirra í ákveðnu og fyrirliggjandi máli. Þótt Útlendingastofnun hafi haft til skoðunar við meðferð máls kæranda að leggja það í annan farveg en mögulegrar synjunar á efnismeðferð, sbr. 36. gr. laga um útlendinga, fela slíkar breytingar á farvegi ekki í sér ákvörðun sem bindur enda á stjórnsýslumál sem hefst með umsókn um alþjóðlega vernd. Þá er það mat kærunefndar að listar yfir mál sem Útlendingastofnun sendi Rauða krossinum ekki geta falið í sér sérstaka tilkynningu gagnvart umsækjanda um farveg máls sem geti vakið hjá honum réttmætar væntingar til að þess að mál hans hafi verið lagt í þann farveg. Að mati kærunefndar er ekki tilefni til að gera athugasemdir við meðferð máls Útlendingastofnunar að þessu leyti.

Samantekt

Í máli þessu hafa ítölsk stjórnvöld fallist á að taka við kæranda og umsókn hans um alþjóðlega vernd á grundvelli ákvæða Dyflinnarreglugerðarinnar. Í ljósi alls ofangreinds er það niðurstaða kærunefndar að rétt sé að synja því að taka til efnismeðferðar umsókn kæranda um alþjóðlega vernd hér á landi og senda kæranda til Ítalíu með vísan til c-liðar 1. mgr. 36. gr. laga um útlendinga. Ákvörðun Útlendingastofnunar er því staðfest.

Athygli kæranda er vakin á því að skv. 6. mgr. 104. gr. laga um útlendinga frestar málshöfðun fyrir dómstólum til ógildingar á endanlegri ákvörðun um að útlendingur skuli yfirgefa landið ekki framkvæmd hennar. Að kröfu útlendings getur kærunefnd útlendingamála þó ákveðið að fresta réttaráhrifum endanlegrar ákvörðunar sé talin ástæða til þess. Krafa þess efnis skal gerð ekki síðar en sjö dögum frá birtingu endanlegrar ákvörðunar. Skal frestun bundin því skilyrði að útlendingur beri málið undir dómstóla innan fimm daga frá birtingu ákvörðunar um frestun réttaráhrifa úrskurðar og óski eftir að það hljóti flýtimeðferð. Nú er beiðni um flýtimeðferð synjað og skal þá mál höfðað innan sjö daga frá þeirri synjun. Þó getur kærunefnd útlendingamála tekið ákvörðun um að fresta framkvæmd ef sýnt er fram á að verulega breyttar aðstæður hafi skapast frá því að endanleg ákvörðun var tekin.

Úrskurðarorð

Ákvörðun Útlendingastofnunar er staðfest.

The decision of the Directorate of Immigration is affirmed.

Anna Tryggvadóttir

Erna Kristín Blöndal Pétur Dam Leifsson