Mál nr. 108/2012

Fimmtudaginn 25. september 2014

A

gegn

umboðsmanni skuldara

 Úrskurður

Mál þetta úrskurða Sigríður Ingvarsdóttir formaður, Arndís Anna K. Gunnarsdóttir og Eggert Óskarsson.

Þann 14. júní 2012 barst kærunefnd greiðsluaðlögunarmála kæra A. Kærð var ákvörðun umboðsmanns skuldara sem tilkynnt var með bréfi 14. maí 2012 þar sem felldar voru niður greiðsluaðlögunarumleitanir kæranda.

Með bréfi 18. júní 2012 óskaði kærunefnd greiðsluaðlögunarmála eftir greinargerð umboðsmanns skuldara sem barst með bréfi 28. júní 2012. Greinargerð umboðsmanns var send kæranda með bréfi 20. júlí 2012 þar sem henni var gefinn kostur á að koma á framfæri athugasemdum við greinargerðina. Engar athugasemdir bárust.

I. Málsatvik

Með ákvörðun umboðsmanns skuldara 7. júní 2011 var kæranda veitt heimild til að leita greiðsluaðlögunar samkvæmt lögum um greiðsluaðlögun einstaklinga nr. 101/2010 (lge.) og var umsjónarmaður skipaður með greiðsluaðlögunarumleitunum.

Hinn 24. júlí 2007 fékk kærandi leyfi til setu í óskiptu búi eiginmanns síns heitins, B. Við innköllun á kröfum við vinnslu máls kæranda hjá umsjónarmanni með greiðsluaðlögunarumleitunum barst kröfulýsing frá Tollstjóranum í Reykjavík vegna ógreidds virðisaukaskatts frá árinu 2008 að fjárhæð 8.629.951 króna að meðtöldum dráttarvöxtum og kostnaði.

Með bréfi 2. janúar 2012 lagði umsjónarmaður til við umboðsmann skuldara að greiðsluaðlögunarumleitanir kæranda yrðu felldar niður á grundvelli 15. gr., sbr. d-lið 2. mgr. 6. gr. lge.

II. Sjónarmið kæranda

Í kæru eru ekki settar fram neinar sérstakar kröfur, en skilja verður málatilbúnað kæranda þannig að hún krefjist þess að hin kærða ákvörðun verði felld úr gildi. Í kærunni kemur fram að kæruefnið varði áætlun virðisaukaskattskuldar að fjárhæð 8.629.951 króna.

III. Sjónarmið umboðsmanns skuldara

Í ákvörðun umboðsmanns skuldara kemur fram að sá einstaklingur geti leitað greiðsluaðlögunar er sýni fram á að hann sé eða verði um fyrirsjáanlega framtíð ófær um að standa í skilum með fjárskuldbindingar sínar. Sé þá miðað við að hann geti ekki staðið við eða eigi í verulegum erfiðleikum með að standa við fjárskuldbindingar sínar um fyrirséða framtíð með tilliti til eðlis skulda, eigna og fjárhagslegra og félagslegra aðstæðna hans að öðru leyti, sbr. 1. og 2. mgr. 2. gr. laganna. Komi fram upplýsingar sem ætla megi að hindri að greiðsluaðlögun sé heimild á grundvelli laganna skuli umsjónarmaður tilkynna slíkt til umboðsmanns skuldara sem í kjölfarið taki afstöðu til málsins með rökstuddri ákvörðun.

Í 6. gr. lge. séu tilteknar þær aðstæður sem geti komið í veg fyrir að greiðsluaðlögun verði heimiluð. Í 2. mgr. 6. gr. lge. segi að heimilt sé að synja um heimild til greiðsluaðlögunar þyki óhæfilegt að veita hana. Í d-lið sömu greinar segi að við mat á því skuli taka sérstakt tillit til þess hvort skuldari hafi bakað sér skuldbindingu sem einhverju nemi miðað við fjárhag hans með háttsemi sem varðar refsingu eða skaðabótaskyldu.

Í máli kæranda nemi fjárhæð virðisaukaskattskuldar 8.629.951 krónu en ekki sé um að ræða áætlun skatts samkvæmt 25. og 26. gr. laga um virðisaukaskatt nr. 50/1988. Samkvæmt 40. gr. sömu laga geti kærandi þurft að sæta refsiábyrgð vegna ógreiddrar virðisaukaskattskuldar. Þá sé það talið leiða af 5. mgr. 40. gr. laganna að kærandi beri persónulega ábyrgð á greiðslu umræddrar skuldar, sbr. einnig 12. gr. erfðalaga nr. 8/1962. Að mati umsjónarmanns hefði því borið að synja kæranda um heimild til greiðsluaðlögunar á grundvelli d-liðar 2. mgr. 6. gr. lge. við meðferð umsóknarinnar samkvæmt 7. gr. lge. Að framangreindu virtu og með hliðsjón af gögnum málsins verði ekki hjá því komist að fella niður heimild umsækjanda til greiðsluaðlögunar samkvæmt 15. gr. lge.

Í greinargerð umboðsmanns skuldara til kærunefndarinnar segir að berist embættinu tilkynning umsjónarmanns með greiðsluaðlögun um að hann telji að fram hafi komið upplýsingar sem ætla megi að hindri að greiðsluaðlögun sé heimil beri umboðsmanni skuldara að taka afstöðu til málsins með rökstuddri ákvörðun, sbr. 15. gr. lge. Geti slík ákvörðun ýmist falið í sér að ekki þyki tilefni til að fella niður heimild skuldara til greiðsluaðlögunar eða að heimildin sé felld niður.

Segir í greinargerðinni að þegar kærandi sótti um greiðsluaðlögun hafi embættinu ekki verið kunnugt um skuld við Tollstjóra vegna virðisaukaskatts. Í úrskurði kærunefndarinnar frá 15. desember 2011 í máli nr. 17/2011 segi meðal annars að við mat á því hvort rétt sé að synja um heimild til greiðsluaðlögunar vegna skulda sem geta bakað skuldara refsingu, svo sem gildi um vörsluskatta, skipti máli hver afdrif þeirra skulda verði nái greiðsluaðlögun fram að ganga. Með öðrum orðum sé við mat á því hvort óhæfilegt sé að veita skuldara heimild til greiðsluaðlögunar meðal annars háð því hvort hann losni þar með undan greiðslu slíkra skuldbindinga eða ekki.

Greiðsluaðlögun einstaklinga samkvæmt lge. sé tiltölulega nýtt úrræði og því hafi ýmsir þættir greiðsluaðlögunarúrræðisins skýrst eftir því sem meðferð mála hjá umboðsmanni skuldara og umsjónarmönnum með greiðsluaðlögunarumleitunum vindi fram. Þyki þannig ljóst nú að Tollstjóri telji sér að mestu leyti óheimilt að semja um eftirgjöf skulda vegna vangoldins virðisaukaskatts í tengslum við greiðsluaðlögunarumleitanir. Þessi afstaða Tollstjóra hafi ekki legið fyrir með jafn skýrum hætti við meðferð umsóknar kæranda um greiðsluaðlögun. Við töku ákvörðunar um heimild til greiðsluaðlögunar hafi heldur ekki legið fyrir framangreindur skilningur kærunefndarinnar um samspil f-liðar 3. gr. lge. og d-liðar 2. mgr. 6. gr. laganna við mat á því hvort óhæfilegt þyki að veita heimild til greiðsluaðlögunar.

Hafi þannig komið fram upplýsingar sem hindri að greiðsluaðlögun nái fram að ganga. Kæranda hafi verið veitt tækifæri til að láta álit sitt í ljós. Að mati umboðsmanns skuldara hafi þótt rétt að fella niður heimild kæranda til greiðsluaðlögunar, sbr. 15. g. lge.

Kærandi beri ábyrgð á virðisaukaskattskuld dánarbús B. Þrátt fyrir háan aldur og félagslegar aðstæður kæranda komist umboðsmaður skuldara ekki hjá því að líta til þess að virðisaukaskattskuld falli undir aðstæður þær sem lýst sé í d-lið 2. mgr. 6. gr. lge. og þyki því óhæfilegt að veita kæranda heimild til greiðsluaðlögunar.

Með vísan til forsendna hinnar kærðu ákvörðunar fer umboðsmaður skuldara fram á að hún verði staðfest.

IV. Niðurstaða

Ákvörðun umboðsmanns skuldara byggist á 15. gr., sbr. 2. mgr. 6. gr. lge., með sérstakri tilvísun til d-liðar.

Í 15. gr. lge. segir að komi fram upplýsingar sem ætla megi að hindri að greiðsluaðlögun sé heimil á grundvelli laganna skuli umsjónarmaður tilkynna um slíkt til umboðsmanns skuldara sem í kjölfarið taki afstöðu til málsins með rökstuddri ákvörðun. Í athugasemdum með frumvarpi til lge. segir að samkvæmt 15. gr. skuli umsjónarmaður tilkynna umboðsmanni skuldara um það ef á tímabili greiðsluaðlögunarumleitana komi upp tilvik eða aðstæður sem hann telji að muni hindra að greiðsluaðlögun verði samþykkt. Þar sé fyrst og fremst átt við þau tilvik þegar nánari skoðun umsjónarmanns eða nýjar upplýsingar leiði til þess að skuldari uppfylli ekki skilyrði greiðsluaðlögunar samkvæmt I. og II. kafla lge.

Eins og fyrr greinir lagði umsjónarmaður það til með bréfi til umboðsmanns skuldara 2. janúar 2012 að greiðsluaðlögunarumleitunum kæranda yrðu felldar niður á grundvelli 15. gr., sbr. d-lið 2. mgr. 6. gr. lge. Í 2. mgr. 6. gr. lge. er kveðið á um heimild til að synja um heimild til greiðsluaðlögunar ef óhæfilegt þykir að veita hana. Samkvæmt d-lið 2. mgr. 6. gr. lge. skal við mat á því litið til þess hafi skuldari bakað sér skuldbindingu sem einhverju nemi miðað við fjárhag hans með háttsemi sem varðar refsingu eða skaðabótaskyldu.

Eiginmaður kæranda, sem lést 30. júní 2007, hafði stundað sjálfstæðan atvinnurekstur. Með leyfi til setu í óskiptu búi sem gefið var út til kæranda 24. júlí 2007 öðlaðist kærandi eignarráð á fjármunum búsins, sbr. 12. gr. erfðalaga nr. 8/1962. Tók hún þar með við þeim skyldum er fylgja eignarráðunum og bar jafnframt frá þeim tíma ábyrgð á skuldum hins látna eins og um hennar eigin skuldir væri að ræða, þar með talið að innheimta og skila inn innheimtum virðisaukaskatti vegna rekstursins.

Samkvæmt 1. mgr. 40. gr. laga um virðisaukaskatt nr. 50/1988 skal sá, sem er skattskyldur og hefur innheimt virðisaukaskatt en stendur ekki skil á honum á lögmæltum tíma af ásetningi eða stórkostlegu hirðuleysi, greiða fésekt sem nemur allt að tífaldri þeirri skattfjárhæð sem ekki var greidd og aldrei lægri en sem nemur tvöfaldri þessari fjárhæð. Stórfellt brot gegn ákvæði þessu varðar við 1. mgr. 262. gr. almennra hegningarlaga. Samkvæmt þessu ber skattskyldum aðila að sjá til þess að virðisaukaskattur sé greiddur að viðlögðum sektum eða fangelsisrefsingu. Eiga framangreind ákvæði því við um kæranda sem virðisaukaskattskyldan aðila.

Að því er varðar nefnda virðisaukaskattskuld verður að líta til ákvæða d-liðar 2. mgr. 6. gr. lge., sem er samhljóða eldra ákvæði í 4. tölul. 1. mgr. 63. gr. d laga um gjaldþrotaskipti o.fl. nr. 21/1991, og hefur verið skilið svo í framkvæmd að skattskuldir sem refsing liggur við girði fyrir heimild til að leita greiðsluaðlögunar, óháð því hvort refsinæmi verknaðar hefur verið staðfest með dómi eður ei, að því tilskildu að skuldbindingin nemi einhverju miðað við fjárhag skuldara. Liggur þessi skilningur ekki síður í orðalagi ákvæðisins en athugasemdum með frumvarpi að lge. og 63. gr. d laga um gjaldþrotaskipti o.fl. nr. 21/1991. Með því að láta hjá líða að skila virðisaukaskatti hefur kærandi bakað sér skuldbindingu með háttsemi sem varðar refsingu samkvæmt fortakslausum ákvæðum 1. mgr. 40. gr. laga um virðisaukaskatt nr. 50/1988.

Samkvæmt framansögðu hefur kærunefndin í máli þessu ekki annað svigrúm til mats að því er varðar aðstæður d-liðar 2. mgr. 6. gr. lge. en að kanna hvort vörsluskattskuld nemi einhverju miðað við fjárhag kæranda. Við það mat telur kærunefndin að líta verði heildstætt á eigna- og skuldastöðu, tekjur og greiðslugetu. Eftir því sem ráðið verður af gögnum málsins er eignastaða kæranda neikvæð þar eð skuldir nema 65.611.270 krónum og eignir 53.686.103 krónum. Tekjur kæranda eru í formi ellilífeyris að fjárhæð 159.477 krónur á mánuði eftir frádrátt skatts. Skuld sem kærandi hefur stofnað til með vanskilum á virðisaukaskatti nemur samkvæmt gögnum málsins alls 8.629.951 krónu eða um 13% af heildarskuldum hennar og má ráða af gögnum málsins að um álagningu sé að ræða, á grundvelli innsendra virðisaukaskattskýrslna, en ekki áætlun skatts eins og haldið er fram af hálfu kæranda. Þetta eru skuldir sem ekki falla undir samning um greiðsluaðlögun samkvæmt f-lið 1. mgr. 3. gr. lge.

Með dómi Hæstaréttar Íslands í máli nr. 721/2009 var skuldara synjað um nauðasamning til greiðsluaðlögunar vegna vangreiddra vörsluskatta. Komst rétturinn að þeirri niðurstöðu að skuldari, sem hafði bakað sér skuldbindingu að fjárhæð 1.780.437 krónur, sem nam um 8,3% af heildarskuldum og var ekki talin smávægileg með hliðsjón af eignum skuldara, með háttsemi er varðaði refsingu, hefði skapað sér skuldbindingu sem einhverju næmi og því bæri að synja honum um heimild til nauðasamnings til greiðsluaðlögunar.

Er það mat kærunefndarinnar, eins og á stendur í máli þessu, með tilliti til þess sem rakið hefur verið og með vísan til dóms Hæstaréttar í máli nr. 721/2009, að skuldir sem stofnað hefur verið til með framangreindum hætti falli undir d-lið 2. mgr. 6. gr. lge. og að þær verði að telja verulegar miðað við fjárhag kæranda þannig að ekki sé hæfilegt að veita henni heimild til greiðsluaðlögunar. Uppfyllir kærandi þar með ekki skilyrði lge. til að leita greiðsluaðlögunar.

Samkvæmt öllu því sem hér hefur verið rakið telur kærunefndin að umboðsmanni skuldara hafi verið rétt að fella niður greiðsluaðlögunarumleitanir kæranda samkvæmt 15. gr. lge. með vísan til d-liðar 2. mgr. 6. gr. lge. Hin kærða ákvörðun er því staðfest.

ÚRSKURÐARORÐ

Ákvörðun umboðsmanns skuldara um að fella niður greiðsluaðlögunarumleitanir A er staðfest.

 Sigríður Ingvarsdóttir

Arndís Anna K. Gunnarsdóttir

Eggert Óskarsson