Mál nr. 338/2019 - Úrskurður

Úrskurðarnefnd velferðarmála

Mál nr. 338/2019

Miðvikudaginn 4. desember 2019

A

gegn

Tryggingastofnun ríkisins

Ú R S K U R Ð U R

Mál þetta úrskurða Rakel Þorsteinsdóttir lögfræðingur, Eva Dís Pálmadóttir lögfræðingur og Ásmundur Helgason lögfræðingur

Með rafrænni kæru, móttekinni 18. ágúst 2019, kærði A, til úrskurðarnefndar velferðarmála ákvörðun Tryggingastofnunar ríkisins frá 23. maí 2019 um að synja kæranda um milligöngu meðlagsgreiðslna lengra en 12 mánuði aftur í tímann.

I.  Málsatvik og málsmeðferð

Með rafrænni umsókn, móttekinni 9. apríl 2018, sótti kærandi um milligöngu Tryggingastofnunar ríkisins um meðlagsgreiðslur með syni sínum frá X 2017. Með bréfi stofnunarinnar, dags. 30. apríl 2018, var umsóknin samþykkt frá X 2017. Með rafrænni umsókn, móttekinni 16. júlí 2019, sótti kærandi á ný um milligöngu Tryggingastofnunar ríkisins um meðlagsgreiðslur með syni sínum frá X 2016. Með bréfi stofnunarinnar, dags. 23. maí 2019, var umsókn kæranda synjað á þeim grundvelli að ekki væri heimilt að greiða meðlag lengra en 12 mánuði aftur í tímann.

Kæra barst úrskurðarnefnd velferðarmála þann 18. ágúst 2019. Með bréfi, dags. 19. ágúst 2019, óskaði úrskurðarnefnd eftir greinargerð Tryggingastofnunar ríkisins ásamt gögnum málsins. Greinargerð Tryggingastofnunar ríkisins barst með bréfi, dags. 23. ágúst 2019. Með bréfi úrskurðarnefndar, dags. 26. ágúst 2019, var greinargerð Tryggingastofnunar ríkisins send kæranda til kynningar. Athugasemdir bárust ekki.

II.  Sjónarmið kæranda

Kærandi fer fram á að fallist verði á milligöngu meðlags til hennar frá X 2016 og til vara að fallist verði á milligöngu meðlags frá X 2017.

Í kæru kemur fram að kærð sé ákvörðun Tryggingastofnunar um að synja kæranda um milligöngu á meðlagi þar sem ekki sé heimilt að greiða meðlag lengra en eitt ár aftur í tímann. Það hafi tekið sýslumannsembættin meira en eitt og hálft ár að staðfesta meðlagsgreiðslur til hennar. Kærandi hafi kært úrskurð sýslumanns til dómsmálaráðuneytisins en þá hafi tekið við ferli sem hafi tekið eitt ár. Í ljósi þess hve langan tíma það geti tekið fyrir embættin að vinna að svona málum sé ljóst að tímarammi Tryggingastofnunar, þ.e. að horfa á gögn eingöngu eitt ár aftur í tímann, sé ansi þröngur.

Meðlag sé réttur barns. Í úrskurði dómsmálaráðuneytisins komi fram að seinagangur sýslumanns eigi ekki að koma niður á móðurinni. Það sé þó einmitt það sem Tryggingastofnun sé að gera með ákvörðun sinni.

Kærandi sé nokkuð viss um að mál hennar sé ekki einsdæmi. Um sé að ræða ansi háa fjárhæð sem hana muni sannarlega um. Farið sé fram á að málið sé skoðað og athugað hvort lögum þurfi ekki að breyta eða gera undantekningarákvæði einmitt vegna sambærilegra mála.

Í ljósi þess hve langan tíma þetta hafi tekið spyrji kærandi hvort ekki sé að minnsta kosti hægt að fallast á milligöngu meðlags frá X 2017 til X 2017. Rökin fyrir þessum tímaramma séu þau að kærandi hafi fengið fyrri úrskurðinn í X 2018 og ef hann hefði hljóðað upp á það sama og úrskurður ráðuneytisins hefði hún fengið greitt ár aftur tímann eins og lögin segi til um. Það að höfða einkamál á hendur barnsföður sínum sé eitthvað sem hún hafi hvorki fjárhagsleg tök á né heilsu til.

III.  Sjónarmið Tryggingastofnunar ríkisins

Í greinargerð Tryggingastofnunar kemur fram að kærð sé synjun á milligöngu meðlags til kæranda frá X 2016.

Málavextir séu þeir að með bréfi Tryggingastofnunar, dags. 24. maí 2019, hafi kæranda verið synjað um milligöngu á meðlagi frá X 2016 þar sem ekki væri heimilt að hafa milligöngu á meðlagi lengra en 12 mánuði aftur í tímann.

Forsaga málsins sé sú að kærandi hafi sótt um milligöngu meðlagsgreiðslna með rafrænni umsókn þann X 2018 og þann X 2018 hafi hún skilað inn úrskurði Sýslumannsins X, dags. X 2018, þar sem fram hafi komið að barnsfaðir kæranda skyldi greiða henni meðlag með syni þeirra frá X 2017 til 18 ára aldurs. Tryggingastofnun hafi samþykkt umsóknina með bréfi, dags. 30. apríl 2018.

Í 67. gr. barnalaga nr. 76/2003 sé kveðið á um greiðsluskyldu Tryggingastofnunar. Þar segi að Tryggingastofnun sé skylt að greiða rétthafa greiðslna, samkvæmt IV. og IX. kafla, sem búsettur sé hér á landi, samkvæmt dómi, dómsátt, úrskurði sýslumanns eða samningi staðfestum af honum, þó innan þeirra marka sem lög um almannatryggingar setji.

Í 63. gr. laga nr. 100/2007 um almannatryggingar sé kveðið á um það að hver sá sem fái úrskurð stjórnvalds um meðlag með barni sem hann hafi á framfæri sínu eða um aðrar greiðslur samkvæmt IX. kafla barnalaga, geti snúið sér til Tryggingastofnunar ríkisins og fengið fyrirframgreiðslu meðlags eða annarra framfærsluframlaga samkvæmt úrskurðinum. Í 4. mgr. sömu greinar segi síðan að Tryggingastofnun sé einungis heimilt að greiða meðlag aftur í tímann í allt að 12 mánuði, talið frá byrjun þess mánaðar sem stjórnvaldsúrskurður, staðfestur samningur eða vottorð sýslumanns um að hann hafi veitt viðtöku ósk móður um öflun faðernisviðurkenningar berist stofnuninni.

Í 6. mgr. 63. gr. laga um almannatryggingar segi síðan að heimilt sé að setja reglugerð um framkvæmd greinarinnar. Það hafi verið gert með reglugerð nr. 945/2009 um framkvæmd meðlagsgreiðslna og annarra framfærsluframlaga. 

Í 7. gr. reglugerðarinnar segi að heimilt sé að greiða meðlag í allt að 12 mánuði aftur í tímann, talið frá byrjun þess mánaðar sem gögn samkvæmt 5. gr. berist Tryggingastofnun, þ.e. umsókn og meðlagsákvörðun.

Kærandi hafi sótt um milligöngu Tryggingastofnunar á meðlagi með syni sínum með rafrænni umsókn, dags. 16. apríl 2019. Kærandi hafi óskað eftir greiðslum í samræmi við úrskurð dómsmálaráðuneytisins, dags. 4. apríl 2019, sem hafi borist á sama tíma og umsóknin. Í úrskurðinum komi fram að barnsfaðir kæranda skuli greiða henni meðlag með syni þeirra frá X 2016 til 18 ára aldurs. 

Samkvæmt framangreindum laga- og reglugerðarákvæðum sé Tryggingastofnun einungis heimilt að hafa milligöngu um meðlag 12 mánuði aftur í tímann, talið frá byrjun þess mánaðar sem nauðsynleg gögn, þ.e. umsókn og meðlagsákvörðun, berist Tryggingastofnun. Þar sem umsókn kæranda og úrskurður dómsmálaráðuneytisins hafi borist Tryggingastofnun í apríl 2019 hafði stofnunin ekki heimild til að hafa milligöngu um greiðslu meðlagsins frá X 2016 þar sem um sé að ræða tímabil sem sé lengra en 12 mánuðir aftur í tímann. Vegna þessara skýlausu ákvæða hafi Tryggingastofnun ekki heimild til að breyta ákvörðun sinni um synjun á milligöngu meðlagsgreiðslna frá X 2016.

Að lokum tiltekur Tryggingastofnun það, að gefnu tilefni, að ákvörðun stofnunarinnar hafi engin áhrif á skyldu barnsföður kæranda samkvæmt úrskurðinum til að greiða henni meðlag frá X 2016 og fram að þeim tíma sem Tryggingastofnun hóf milligöngu meðlagsins. Kærandi geti því sótt þær greiðslur samkvæmt almennum reglum úr hendi barnsföður síns.

IV. Niðurstaða

Kærð er ákvörðun Tryggingastofnunar ríkisins, dags. 23. maí 2019, um að synja kæranda um milligöngu meðlagsgreiðslna lengra en 12 mánuði aftur í tímann.

Kveðið er á um greiðsluskyldu Tryggingastofnunar ríkisins í 67. gr. barnalaga nr. 76/2003. Þar segir að Tryggingastofnun sé skylt að greiða rétthafa greiðslna, samkvæmt IV. og IX. kafla, sem búsettur sé hér á landi, samkvæmt dómi, dómsátt, úrskurði sýslumanns eða samningi staðfestum af honum, þó innan þeirra marka sem lög um almannatryggingar setja.

Samkvæmt 1. mgr. 63. gr. laga nr. 100/2007 um almannatryggingar getur hver sá sem fær úrskurð um meðlag með barni sem hann hefur á framfæri sínu snúið sér til Tryggingastofnunar ríkisins og fengið fyrirframgreiðslu meðlags eða annarra framfærsluframlaga samkvæmt úrskurðinum. Sama gildir þegar lagt er fram staðfest samkomulag um meðlagsgreiðslur og aðrar greiðslur samkvæmt IX. kafla barnalaga nr. 76/2003. Samkvæmt 4. mgr. 63. gr. laga um almannatryggingar er Tryggingastofnun heimilt að greiða meðlag aftur í tímann allt að 12 mánuði, talið frá byrjun þess mánaðar sem stjórnvaldsúrskurður, staðfestur samningur eða vottorð sýslumanns um að hann hafi veitt viðtöku ósk móður um öflun faðernisviðurkenningar berst stofnuninni, enda eigi þá 4. mgr. 20. gr. laganna ekki við.

Samkvæmt framangreindu lagaákvæði ber Tryggingastofnun ríkisins að hafa milligöngu um meðlagsgreiðslur berist beiðni þar um frá meðlagsmóttakanda á grundvelli lögformlegrar meðlagsákvörðunar. Þann 9. apríl 2018 sótti kærandi um milligöngu Tryggingastofnunar um meðlagsgreiðslur með syni sínum frá X 2017 í samræmi við úrskurð Sýslumannsins X, dags. X 2018. Stofnunin samþykkti milligöngu meðlagsgreiðslna frá X 2017. Af hálfu kæranda var framangreindur úrskurður sýslumanns kærður til dómsmálaráðuneytisins þann 9. apríl 2018. Ráðuneytið kvað upp úrskurð í málinu þann 4. apríl 2019 þar sem kveðið var á um að barnsföður kæranda bæri að greiða henni einfalt meðlag með syni þeirra frá X 2016 til 18 ára aldurs hans. Þann 16. apríl 2019 sótti kærandi um milligöngu Tryggingastofnunar um meðlagsgreiðslur með syni sínum frá X 2016. Stofnunin synjaði umsókn kæranda á þeim grundvelli að ekki væri heimilt að greiða meðlag lengra en 12 mánuði aftur í tímann.

Tryggingastofnun er einungis heimilt að greiða meðlag aftur í tímann allt að 12 mánuði, talið frá byrjun þess mánaðar sem stjórnvaldsúrskurður eða staðfestur samningur berst stofnuninni, sbr. 4. mgr. 63. gr. laga um almannatryggingar. Engin heimild er í lögum til þess að greiða meðlag lengra en 12 mánuði aftur í tímann. Að því virtu er það niðurstaða úrskurðarnefndar velferðarmála að staðfesta ákvörðun Tryggingastofnunar um að synja kæranda um að hafa milligöngu um meðlagsgreiðslur til kæranda frá X 2016.

Úrskurðarnefndin telur rétt að benda kæranda á að hún geti sótt greiðslu meðlags úr hendi barnsföður síns samkvæmt almennum reglum kröfuréttar. Samkvæmt 66. gr. barnalaga má gera fjárnám fyrir meðlagi á grundvelli dóms, dómsáttar eða úrskurðar. Kæranda er því bent á að hún geti leitað aðfarar til tryggingar kröfu sinni á hendur hinum meðlagsskylda í samræmi við lög nr. 90/1989 um aðför.

Ú R S K U R Ð A R O R Ð

Ákvörðun Tryggingastofnunar ríkisins um að synja A, um að hafa milligöngu meðlagsgreiðslna með syni hennar frá X 2016, er staðfest.

F.h. úrskurðarnefndar velferðarmála

Rakel Þorsteinsdóttir