Úrskurður nr. 140/2017

KÆRUNEFND ÚTLENDINGAMÁLA

Þann 14. mars 2017 er kveðinn upp svohljóðandi

úrskurður nr. 140/2017

í stjórnsýslumáli nr. KNU17020015

Kæra [...]

á ákvörðun

Útlendingastofnunar

I. Kröfur, kærufrestir og kæruheimild

Þann 8. febrúar 2017 kærði [...], fd. [...], ríkisborgari [...] (hér eftir nefndur kærandi) ákvörðun Útlendingastofnunar, dags. 10. janúar 2017, um að taka ekki til efnismeðferðar umsókn hans um alþjóðlega vernd á Íslandi og endursenda hann til Tékklands.

Kærandi krefst þess að hin kærða ákvörðun verði felld úr gildi og að Útlendingastofnun verði gert að taka umsókn hans um alþjóðlega vernd til efnislegrar meðferðar.

Fyrrgreind ákvörðun er kærð á grundvelli 7. gr. laga um útlendinga og barst kæran fyrir lok kærufrests sbr. sama ákvæði.

II. Málsmeðferð

Kærandi lagði fram umsókn um alþjóðlega vernd á Íslandi þann 9. október 2016. Við leit að fingraförum kæranda í svokölluðum Eurodac gagnagrunni, þann sama dag, kom í ljós að fingraför hans höfðu verið skráð í grunninn af yfirvöldum í Eistlandi, Svíþjóð, Belgíu og Lettlandi. Þann 12. október 2016 var beiðni um viðtöku kæranda og umsóknar hans um alþjóðlega vernd beint til yfirvalda í Tékklandi, sbr. 4. mgr. 12. gr. reglugerðar Evrópuþingsins og ráðsins (ESB) nr. 604/2013 (hér eftir nefnd Dyflinnarreglugerðin), þar sem kærandi hafði fengið útgefna vegabréfsáritun af tékkneskum yfirvöldum. Þann 2. desember 2016 barst svar frá tékkneskum yfirvöldum þess efnis að þau samþykktu viðtöku kæranda á grundvelli 4. mgr. 12. gr. Dyflinnarreglugerðarinnar. Útlendingastofnun ákvað þann 10. janúar 2017 að taka ekki umsókn kæranda um alþjóðlega vernd hér á landi til efnismeðferðar og að hann skyldi endursendur til Tékklands. Kærandi kærði ákvörðunina þann 8. febrúar 2017 til kærunefndar útlendingamála. Greinargerð kæranda barst kærunefnd 16. febrúar 2017.

Kæra þessi hefur hlotið hefðbundna málsmeðferð, gagnaöflun er lokið og er málið hér með tekið til úrskurðar.

III. Ákvörðun Útlendingastofnunar

Niðurstaða ákvörðunar Útlendingastofnunar var sú að umsókn kæranda um alþjóðlega vernd yrði ekki tekin til efnismeðferðar hér á landi og hann skyldi endursendur til Tékklands. Lagt var til grundvallar að Tékkland virði ákvæði mannréttindasáttmála Evrópu og flóttamannasamnings Sameinuðu þjóðanna, þar með talið bann við endursendingu til ríkis þar sem líf og frelsi kæranda kynni að vera í hættu (non-refoulement). Því fæli flutningur kæranda til Tékklands ekki í sér brot gegn 42. gr. laga um útlendinga. Þá var talið að kærandi hefði ekki slík tengsl við Ísland að ástæða væri til að beita ákvæði 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga. Aðstæður kæranda féllu ekki undir 16. gr. Dyflinnarreglugerðarinnar og væru ekki slíkar að ástæða væri til að beita 1. mgr. 17. gr. reglugerðarinnar í málinu. Kærandi skyldi yfirgefa Ísland og bæri að senda hann til Tékklands, sbr. c-lið 1. mgr. 36. gr. laga um útlendinga.

Í ákvörðun Útlendingastofnunar kemur enn fremur fram að engin ástæða sé fyrir tékknesk stjórnvöld til að beita kæranda varðhaldi eða nein sýnileg ástæða sé fyrir hann að óttast slíkt. Í Tékklandi sé varðhaldi einkum beitt í málum þeirra umsækjenda um alþjóðlega vernd sem hafi komið ólöglega til landsins eða hafi haft í fórum sínum fölsuð skilríki. Framangreint eigi ekki við um kæranda enda beri tékknesk yfirvöld ábyrgð í máli hans á grundvelli vegabréfsáritunar sem þau hafi gefið út honum til handa og því verði um að ræða löglega dvöl kæranda í Tékklandi. Fyrir liggi staðfesting tékkneskra yfirvalda frá 16. desember 2016, eftir fyrirspurn Útlendingastofnunar frá 15. desember 2016, um að varðhaldi hafi ekki verið beitt vegna mála í Tékklandi síðan núgildandi Dyflinnarreglugerð tók gildi. Þá sé það mat Útlendingastofnunar að ekkert bendi til annars en að kærandi geti leitað til lögreglu eða annarra yfirvalda í Tékklandi óttist hann glæpasamtök þar í landi.

IV. Málsástæður og rök kæranda

Í greinargerð kæranda kemur fram að hann hafi í viðtali hjá Útlendingastofnun greint frá ástæðum flótta síns frá [...]. Kærandi hafi flúið heimaland sitt vegna ofsókna af hálfu [...]. Kærandi hafi því sótt um vegabréfsáritun til Tékklands til að komast löglega inn á Schengen-svæðið. Kærandi hafi aldrei lagt fram umsókn um alþjóðlega vernd í Tékklandi þar sem hann hafi einungis millilent þar á leið sinni til Íslands. Kærandi telji sig ekki geta fengið raunverulega vernd í Tékklandi vegna sterkra tengsla og samvinnu [...]. Þá geti hann ekki leitað verndar lögregluyfirvalda, hvorki í [...] né Tékklandi, vegna ítakanna sem glæpagengin hafi í þeim.

Krafa kæranda um að verða ekki sendur aftur til Tékklands byggir aðallega á því að þangað megi ekki senda hann vegna non-refoulement reglu þjóðaréttar sem komi fram í 42. gr. laga um útlendinga. Ákvæðið mæli fyrir um bann við því að vísa fólki brott eða endursenda þangað sem líf þess eða frelsi kunni að vera í hættu. Reglan feli bæði í sér bann við beinni endursendingu einstaklings til slíks ríkis og jafnframt endursendingu til þriðja ríkis ef ekki sé tryggt að það muni ekki senda hann áfram í slíka hættu.

Þær aðstæður sem kærandi muni mæta við endursendingu til Tékklands séu svo slæmar að þær jafnist á við ómannúðlega eða vanvirðandi meðferð í skilningi 3. gr. mannréttindasáttmála Evrópu og 42. gr. laga um útlendinga. Svo virðist vera sem mál kæranda megi fella undir c-lið 1. mgr. 36. gr. laga um útlendinga en að mati kæranda njóti hann verndar 42. gr. laganna sem mæli fyrir um áðurnefnda non-refoulement reglu. Ákvæði 1. mgr. 36. gr. feli að sama skapi aðeins í sér heimild til handa stjórnvöldum til að synja um efnismeðferð en ekki skyldu.

Enn fremur er á það bent í greinargerð kæranda að kerfisbundinn galli á aðbúnaði og meðferð umsækjenda um alþjóðlega vernd í aðildarríki sé ekki ákvörðunarástæða fyrir því að umsókn sé tekin til meðferðar í öðru aðildarríki en því sem ber ábyrgð skv. Dyflinnarreglugerðinni. Það fái stoð í greinargerð innanríkisráðuneytisins um endursendingar umsækjenda um alþjóðlega vernd til Ítalíu frá desember 2015. Þar komi meðal annars fram að nýlegir dómar Mannréttindadómstóls Evrópu hafi skýrt að það sé ekki nauðsynlegt að sýna fram á kerfislæga annmarka á málsmeðferð eða móttöku umsækjenda í viðtökulandinu heldur skuli miða við það hvort veruleg ástæða sé til að ætla að hlutaðeigandi einstaklingur standi frammi fyrir raunverulegri hættu á að verða fyrir meðferð í viðtökuríkinu sem samrýmist ekki 3. gr. mannréttindasáttmálans.

Í greinargerð kæranda er að finna umfjöllun um þá gagnrýni sem tékknesk stjórnvöld hafi sætt fyrir að notast við varðhald fyrir umsækjendur um alþjóðlega vernd í miklum mæli og er vísað til ýmissa heimilda hvað það var, þ. á m. ummæla umboðsmanns borgara í Tékklandi og mannréttindafulltrúa Sameinuðu þjóðanna. Í þeim komi fram vaxandi áhyggjur af beitingu tékkneskra stjórnvalda á varðhaldi fyrir umsækjendur um alþjóðlega vernd. Aðstæður þeirra í varðhaldi séu afar slæmar, jafnvel verri en í fangelsi og jafngildi bráðu og alvarlegu mannúðarvandamáli. Umsækjendur séu færðir í varðhald í járnum og hafi ekkert ferðafrelsi meðan á varðhaldinu standi. Farsímar séu bannaðir, hreinlæti í svefnklefum sé ábótavant og matur sem þar sé á borð borinn sé næringarlítill. Skortur á túlkaþjónustu í varðhaldi valdi því að erfitt sé fyrir umsækjendur um alþjóðlega vernd að sækja sér heilbrigðisþjónustu og þá hafi stjórnvöld ákveðið að stöðva fjárveitingar til lögfræðiþjónustu fyrir umsækjendur í varðhaldi. Því sé endurgjaldslaus lögfræðiþjónusta ekki lengur í boði nema frá sjálfboðaliðum sem oft eigi erfitt með að fá greiðan aðgang að umsækjendum í varðhaldi. Enn fremur hafi lengd varðhalds verið sérstaklega gagnrýnd en umsækjendum sé haldið þar í allt að 90 daga. Fyrir dvölina í varðhaldinu þurfi þeir svo að borga sjálfir, u.þ.b. 266 evrur fyrir hvern mánuð. Líklegt sé að kærandi verði settur í varðhald strax við komuna til Tékklands og verði þá settur í aðstæður sem embættismenn landsins hafi sagt vera jafngildi vanvirðandi meðferðar.

Þá hafi hatur á útlendingum í Tékklandi vaxið með auknu streymi flóttafólks til landsins. Hafi forseti Tékklands meðal annars lýst þeirri skoðun sinni opinberlega að tékknesk stjórnvöld eigi alfarið að hætta að veita flóttafólki vernd.

Verði ekki fallist á það að endursending kæranda til Tékklands brjóti í bága við framangreind ákvæði alþjóðasamninga og íslenskra laga telur kærandi að taka skuli mál hans til efnislegrar meðferðar með vísan til sérstakra ástæðna, sbr. 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga. Vísar kærandi til athugasemda með frumvarpi því er varð að lögum um útlendinga og athugasemda með frumvarpi því er varð að lögum nr. 115/2010 sem breyttu þágildandi lögum um útlendinga. Með hinum nýju lögum um útlendinga sé leiddur í ljós vilji löggjafans til að víkka út gildissvið ákvæðisins miðað við beitingu stjórnvalda á sambærilegu ákvæði í eldri lögum um útlendinga.

V. Niðurstaða kærunefndar útlendingamála

Fyrir liggur í máli þessu að tékknesk stjórnvöld hafa samþykkt viðtöku á kæranda á grundvelli 4. mgr. 12. gr. Dyflinnarreglugerðarinnar, en Ísland skuldbatt sig til að fylgja reglugerðinni með samningi Íslands, Noregs og Evrópusambandsins frá 19. janúar 2001, um viðmiðanir og fyrirkomulag við að ákvarða hvaða ríki skuli fara með beiðni um alþjóðlega vernd sem lögð er fram í aðildarríki eða á Íslandi eða í Noregi. Í III. kafla Dyflinnarreglugerðarinnar koma fram viðmið, í ákveðinni forgangsröð, um hvaða ríki skuli bera ábyrgð á umsókn um alþjóðlega vernd. Samþykki Tékklands er byggt á því að kærandi hafi fengið útgefna vegabréfsáritun af tékkneskum yfirvöldum.

Í c-lið 1. mgr. 36. gr. laga um útlendinga kemur fram að umsókn um alþjóðlega vernd skv. 37. gr. skuli tekin til efnismeðferðar nema heimilt sé að krefja annað ríki sem tekur þátt í samstarfi á grundvelli Dyflinnarreglugerðarinnar um að taka við umsækjanda. Í 2. mgr. 36. gr. kemur fram að ef svo standi á sem greini í 1. mgr. skuli þó taka umsókn um alþjóðlega vernd til efnismeðferðar ef útlendingurinn hefur slík sérstök tengsl við landið að nærtækast sé að hann fái hér vernd eða ef sérstakar ástæður mæli annars með því. Ef meira en 12 mánuðir hafa liðið frá því að umsókn um alþjóðlega vernd barst fyrst íslenskum stjórnvöldum og tafir á afgreiðslu hennar eru ekki á ábyrgð umsækjanda sjálfs skal taka hana til efnismeðferðar.

Þá er í 3. mgr. 36. gr. laga um útlendinga tekið fram að ef beiting 1. mgr. myndi leiða til þess að brotið væri gegn 42. gr., t.d. vegna aðstæðna í því landi sem senda á umsækjanda til, skuli taka umsókn til efnismeðferðar. Í 1. mgr. 42. gr. laga um útlendinga er kveðið á um að ekki sé heimilt að senda útlending eða ríkisfangslausan útlending til svæðis þar sem hann hefur ástæðu til að óttast ofsóknir, sbr. 37. og 38. gr., eða vegna svipaðra aðstæðna og greinir í flóttamannahugtakinu er í yfirvofandi hættu á að láta lífið eða verða fyrir ómannúðlegri eða vanvirðandi meðferð. Þá segir í 2. mgr. ákvæðisins að 1. mgr. eigi einnig við um sendingu útlendings til svæðis þar sem ekki er tryggt að hann verði ekki sendur áfram til slíks svæðis sem greinir í 1. mgr.

Við mat á því hvort senda eigi umsækjanda um alþjóðlega vernd til ríkis, sem hefur samþykkt að taka við honum á grundvelli Dyflinnarreglugerðarinnar, ber stjórnvöldum jafnframt að leggja sjálfstætt mat á hvort aðstæður þar brjóti gegn 3. gr. mannréttindasáttmála Evrópu. Þá ber stjórnvöldum að leggja mat á hvort málsmeðferð vegna umsókna um alþjóðlega vernd tryggi umsækjendum raunhæfa leið til að ná fram rétti sínum, sbr. 13. gr. sáttmálans. Í samræmi við framkvæmd Mannréttindadómstóls Evrópu skal mat á meðferð umsókna um alþjóðlega vernd og móttöku og aðbúnaði umsækjenda taka mið af einstaklingsbundnum aðstæðum í hverju máli.

Kærunefnd útlendingamála hefur lagt mat á aðstæður og málsmeðferð í Tékklandi, m.a. með hliðsjón af eftirfarandi skýrslum og gögnum:

· 2016 Country Reports on Human Rights Practices – Czech Republic (United States Department of State, 3. mars 2017),

· 2015 Country Reports on Human Rights Practices – Czech Republic (United States Department of State, 13. apríl 2016),

· Amnesty International Report 2016/17 – Czech Republic (Amnesty International, 22. febrúar 2017),

· Freedom in the World 2016 – Czech Republic (Freedom House, 12. ágúst 2016)

·,

· Annual Report on the Situation of Asylum in the European Union 2015 (European Union: European Asylum Support Office, júlí 2016),

· Immigration Detention in the Czech Republic (Global Detention Project, september 2016) og

· EDAL Country Overview – Czech Republic (European Database of Asylum Law, 21. febrúar 2014).

Í framangreindum gögnum kemur fram að umsækjendur um alþjóðlega vernd í Tékklandi eiga rétt á viðtali áður en ákvörðun er tekin í máli þeirra og fá aðstoð túlks í gegnum alla málsmeðferðina ef þess þarf. Viðtölin eru tekin af starfsmönnum innanríkisráðuneytis Tékklands sem jafnframt úrskurða í málum. Endurgjaldslaus lögfræðiþjónusta er ekki til staðar en umsækjendur geta leitað til hjálparsamtaka varðandi slíka aðstoð. Fái umsækjendur synjun á umsókn sinni geta þeir áfrýjað til viðkomandi héraðsdómstóls. Staðfesti héraðsdómstóll neikvæða niðurstöðu innanríkisráðuneytisins geta umsækjendur áfrýjað máli sínu til æðri stjórnsýsludómstóls. Fyrir dómstólum eiga umsækjendur rétt á lögmanni eða sérfræðingi á vegum hjálparsamtaka án endurgjalds ef þeir hafa ekki bolmagn til að greiða fyrir slíka þjónustu sjálfir.

Af framangreindum gögnum má jafnframt ráða að þeir umsækjendur um alþjóðlega vernd sem koma á löglegan hátt til Tékklands eru færðir í sérstakar móttökumiðstöðvar. Komi umsækjendur á ólöglegan hátt til landsins geta þeir á hinn bóginn verið færðir í varðhald eða sérstaka móttökumiðstöð á alþjóðlegum flugvelli. Ljóst er af þeim gögnum sem kærunefnd hefur kynnt sér að tékknesk stjórnvöld hafa verið gagnrýnd fyrir notkun sína á varðhaldi. Varðar sú gagnrýni einkum lengd varðhaldsins, skort á túlkaþjónustu og upplýsingagjöf og að umsækjendur séu látnir standa undir kostnaði við varðhaldið. Á hinn bóginn kemur einnig fram í framangreindum gögnum að umboðsmaður borgara í Tékklandi hafi greint frá því í nóvember 2015 að aðstæður umsækjenda um alþjóðlega vernd í varðhaldi hafi batnað á undanförnum misserum. Í nýútgefinni skýrslu bandaríska utanríkisráðuneytisins kemur að sama skapi fram að lögfræðiþjónusta er aðgengileg þeim sem eru í varðhaldi í Tékklandi.

Kærunefnd hefur sérstaklega skoðað gögn um notkun tékkneskra stjórnvalda á varðhaldi fyrir umsækjendur um alþjóðlega vernd. Meðal gagna málsins er tölvupóstur frá innanríkisráðuneyti Tékklands, dags. 16. desember 2016, vegna fyrirspurnar Útlendingastofnunar, dags. 15. desember 2016, sem laut að því hvort þeir umsækjendur um alþjóðlega vernd, sem sendir eru til Tékklands á grundvelli Dyflinnarreglugerðarinnar, verði settir í varðhald. Í svari innanríkisráðuneytis Tékklands kemur fram að í þeim málum þar sem tékknesk stjórnvöld hafa viðurkennt ábyrgð sína á umsókn um alþjóðlega vernd (e. Take Charge Cases), líkt og þau hafa gert í máli kæranda, er umsækjendum almennt komið fyrir í móttökumiðstöðvum en ekki varðhaldi. Þá kemur einnig fram í ofangreindu svari að innanríkisráðuneyti Tékklands sé ekki kunnugt um að varðhaldi hafi verið beitt í slíkum málum frá því núgildandi Dyflinnarreglugerð tók gildi. Telur kærunefnd því með hliðsjón af framangreindu að ekki sé tilefni til þess að ætla að brotið verði gegn 1. mgr. 42. gr. laga um útlendinga með endursendingu kæranda þangað af þessari ástæðu.

Athugun kærunefndar á aðstæðum umsækjenda um alþjóðlega vernd í Tékklandi hefur ekki leitt í ljós gögn sem gefa tilefni til að líta svo á að aðstæður eða móttökuskilyrði þeirra þar í landi séu þess eðlis að hætta sé á að endursending umsækjenda um alþjóðlega vernd til Tékklands brjóti í bága við 1. eða 2. mgr. 42. gr. laga um útlendinga eða 3. gr. mannréttindasáttmála Evrópu. Þá benda öll gögn til þess að umsækjendum um alþjóðlega vernd séu tryggð úrræði til að leita réttar síns í Tékklandi bæði fyrir landsrétti og fyrir Mannréttindadómstól Evrópu, sbr. 13. gr. mannréttindasáttmála Evrópu. Enn fremur er haft til hliðsjónar að Flóttamannastofnun Sameinuðu þjóðanna hefur ekki lagst gegn endursendingu umsækjenda um alþjóðlega vernd til Tékklands á grundvelli Dyflinnarreglugerðarinnar.

Kærandi hefur greint frá því að hann óttist ákveðna aðila bæði í heimalandi sínu og Tékklandi. Þau gögn sem kærunefnd hefur kynnt sér benda til þess að kærandi geti leitað aðstoðar yfirvalda í Tékklandi óttist hann tilgreinda aðila eða að á honum verði brotið.

Kærandi, sem er [...] karlmaður, kvaðst í viðtali hjá Útlendingastofnun þann 26. október 2016 vera [...]. [...]. Ekkert í gögnum málsins bendir því til þess að kærandi sé í sérstaklega viðkvæmri stöðu, sbr. 6. tölul. 3. gr. laga um útlendinga. Það er mat kærunefndar, að teknu tilliti til einstaklingsbundinna aðstæðna kæranda, að aðstæður kæranda séu ekki slíkar að sérstakar ástæður mæli með því að mál hans verði tekið til efnismeðferðar hér á landi, sbr. 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga.

Kærandi kvaðst í viðtali hjá Útlendingastofnun þann 26. október 2016 ekki hafa sérstök tengsl við Ísland. Þar að auki er ekkert í gögnum málsins sem bendir til þess að kærandi hafi slík tengsl við landið að beita beri ákvæði 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga.

Þá telur kærunefnd ljóst að síðari málsliður 2. mgr. 36. gr. eigi ekki við í máli kæranda þar sem ekki eru liðnir 12 mánuðir frá því að kærandi sótti um alþjóðlega vernd hér á landi, en hann lagði fram umsókn sína þann 9. október 2016.

Í máli þessu hafa tékknesk stjórnvöld fallist á að taka við kæranda og umsókn hans um alþjóðlega vernd á grundvelli ákvæða Dyflinnarreglugerðarinnar. Í ljósi alls ofangreinds er það niðurstaða kærunefndar að rétt sé að synja því að taka til efnismeðferðar umsókn kæranda um alþjóðlega vernd hér á landi og senda kæranda til Tékklands með vísan til c-liðar 1. mgr. 36. gr. laga um útlendinga. Ákvörðun Útlendingastofnunar er því staðfest.

Athygli kæranda er vakin á því að skv. 6. mgr. 104. gr. laga um útlendinga frestar málshöfðun fyrir dómstólum til ógildingar á endanlegri ákvörðun um að útlendingur skuli yfirgefa landið ekki framkvæmd hennar. Að kröfu útlendings getur kærunefnd útlendingamála þó ákveðið að fresta réttaráhrifum endanlegrar ákvörðunar sé talin ástæða til þess. Krafa þess efnis skal gerð ekki síðar en sjö dögum frá birtingu endanlegrar ákvörðunar. Skal frestun bundin því skilyrði að útlendingur beri málið undir dómstóla innan fimm daga frá birtingu ákvörðunar um frestun réttaráhrifa úrskurðar og óski eftir að það hljóti flýtimeðferð. Nú er beiðni um flýtimeðferð synjað og skal þá mál höfðað innan sjö daga frá þeirri synjun. Þó getur kærunefnd útlendingamála tekið ákvörðun um að fresta framkvæmd ef sýnt er fram á að verulega breyttar aðstæður hafi skapast frá því að endanleg ákvörðun var tekin.

Úrskurðarorð

Ákvörðun Útlendingastofnunar er staðfest.

The decision of the Directorate of Immigration is affirmed.

Anna Tryggvadóttir

Erna Kristín Blöndal Þorbjörg Inga Jónsdóttir