Mál nr. 391/2016

Úrskurðarnefnd velferðarmála

Mál nr. 391/2016

Mánudaginn 13. febrúar 2017

A

gegn

Barnaverndarnefnd Reykjavíkur

Ú R S K U R Ð U R

Mál þetta úrskurða Lára Sverrisdóttir lögfræðingur, Guðfinna Eydal sálfræðingur og Sigríður Ingvarsdóttir lögfræðingur.

Með bréfi 11. október 2016 kærði B hdl., f.h. A, til úrskurðarnefndar velferðarmála úrskurð Barnaverndar-nefndar Reykjavíkur 15. september 2016 vegna umgengni kæranda við son sinn, C. Gerð er krafa um að úrskurðurinn verði felldur úr gildi.

I. Málsatvik og málsmeðferð

Drengurinn C er fæddur árið X og lýtur forsjá Barnaverndarnefndar Reykjavíkur. Kærandi, sem er móðir drengsins, var svipt forsjá hans og X systkina hans með dómi Héraðsdóms Reykjavíkur X 2016 sem staðfestur var í Hæstarétti X 2016. Kærandi er nú búsett í D. Faðir drengsins er E.

Samkvæmt gögnum málsins hafa barnaverndaryfirvöld haft afskipti af högum drengsins frá fæðingu. Drengurinn var fyrst vistaður utan heimilis X en þá dvaldi hann á heimili á vegum barnaverndarnefndar. Hann var í tímabundnu fóstri frá X fram í X sama ár en dvaldi eftir það á Vistheimili barna í nokkra daga. Hann hefur verið hjá núverandi fósturforeldrum frá X þar sem hann er nú í varanlegu fóstri.

Með dómi Hæstaréttar X 2016 var staðfestur dómur Héraðsdóms Reykjavíkur frá X 2016 um að kærandi skyldi svipt forsjá X barna sinna, þeirra á meðal C. Í dómi Héraðsdóms Reykjavíkur er greint frá því að fram komi í niðurstöðum og ályktunum dómkvaddra matsmanna að kærandi hafi átt við geðræn vandamál að stríða frá árinu X. Í dóminum kemur jafnframt fram að barnaverndaryfirvöld hafi samkvæmt gögnum málsins haft málefni barna kæranda til meðferðar allt frá árinu X. Á þeim tíma hafi borist fjöldi tilkynninga um gróft ofbeldi á heimili kæranda sem meðal annars hafi beinst að börnunum. Kæranda hafi verið veittur margvíslegur stuðningur og hjálp af hálfu barnaverndarnefndar í þeim tilgangi að vinna bug á skaðlegum aðstæðum barnanna í hennar umsjá en án árangurs. Var það niðurstaða dómsins að almenn úrræði til stuðnings kæranda hefðu verið fullreynd. Í dóminum kemur einnig fram með afdráttarlausum hætti að forsjárhæfni kæranda var talin verulega skert og hún því ófær um að sinna umönnun og uppeldi barna sinni. Taldi dómurinn fullvíst að andlegri og líkamlegri heilsu barnanna og þroska þeirra væri hætta búin færi kærandi áfram með forsjá þeirra. Hafi þá einnig verið litið til persónuleikavanda kæranda sem teldist verulegur og langvarandi að mati geðlækna og sálfræðinga.

Með dómi Héraðsdóms Reykjavíkur X 2016 var kærandi dæmd til 18 mánaða fangelsisvistar og til að greiða börnum sínum miskabætur. Talið var sannað að kærandi hefði sýnt börnum sínum vanvirðandi háttsemi. Vísað er til þess í dóminum að börnin hafi átt erfitt uppdráttar og búið við mikla vanlíðan. Þau hafi öll að einhverju marki sýnt af sér óeðlilega hegðun. F og C séu til meðferðar í Barnahúsi en G gangi til sálfræðings. Að því er varðar X elstu börnin var kærandi sakfelld fyrir að hafa í nokkur skipti sparkað í þau, slegið, hrint, togað í hár þeirra eða slegið utan í veggi og hluti, tekið þau kverkataki og kastað hlutum í þau. Kærandi var einnig sakfelld fyrir að hafa haft í hótunum við börnin og kallað þau öllum illum nöfnum.

Frá því að drengurinn fór í fóstur hefur umgengni verið við kæranda undir eftirliti í húsnæði á vegum Barnaverndar Reykjavíkur. Á tímabilinu maí til október 2015 var umgengni á hálfs mánaðar fresti í tvær klukkustundir í senn. Var það mat starfsmanna Barnaverndar Reykjavíkur að sú umgengni fæli í sér of mikið álag fyrir drenginn og hefði neikvæð áhrif á líf hans. Með úrskurði Barnaverndarnefndar Reykjavíkur 24. nóvember 2015 var ákveðið að drengurinn hefði umgengni við kæranda á sex vikna fresti

Þar sem ekki náðist samkomulag á milli kæranda og Barnaverndar Reykjavíkur um umgengni eftir að kærandi var með dómi svipt forsjá drengsins og hann kominn í varanlegt fóstur var úrskurðað um umgengni á grundvelli 4. mgr. 74. gr. barnaverndarlaga nr. 80/2002 (bvl.). Umgengni kæranda við drenginn var með úrskurði Barnaverndarnefndar Reykjavíkur 15. september 2016 ákveðin tvisvar sinnum á ári í tvær klukkustundir í senn undir eftirliti í húsnæði á vegum Barnaverndar Reykjavíkur. Úrskurðarorð hins kærða úrskurðar er svohljóðandi, auk þess sem þar er bent á kæruheimild til úrskurðarnefndar velferðarmála:

„Barnaverndarnefnd Reykjavíkur ákveður að C, hafi umgengni við móður sína, A, tvisvar á ári í tvær klukkustundir í senn. Umgengni fari fram undir eftirliti í húsnæði Barnaverndar Reykjavíkur.“

II. Sjónarmið kæranda og kröfur

Kærandi krefst þess að úrskurður Barnaverndarnefndar Reykjavíkur frá 15. september 2016 verði felldur úr gildi. Því til stuðnings vísar kærandi til meginreglna barnaverndarlaga og meginreglna stjórnsýsluréttar, aðallega 12. gr. stjórnsýslulaga nr. 37/1993. Þá er vísað til 70. gr., sbr. 74. gr. bvl., svo og 7. mgr. 4. gr. laganna. Einnig er vísað til meginreglna barnaréttar, meðal annars 2. mgr. 1. gr. barnalaga nr. 76/2013 sem og 3. gr. laga um samning Sameinuðu þjóðanna um réttindi barnsins nr. 19/2013. Loks er vísað til 1. mgr. 71. gr. stjórnarskrárinnar, sbr. 8. gr. Mannréttindasáttmála Evrópu, sbr. lög 62/1994.

Af hálfu kæranda er vísað til þess að 24. nóvember 2015 hafi Barnaverndarnefnd Reykjavíkur úrskurðað um umgengni kæranda við drenginn. Niðurstaðan hafi verið sú að umgengni skyldi vera í tvær klukkustundir í senn á tveggja vikna fresti undir eftirliti í húsnæði á vegum barnaverndar. Þá hafi kæranda verið meinað að eiga samskipti við drenginn í gegnum síma eða net. Með dómi Héraðsdóms Reykjavíkur X 2016 hafi kærandi verið svipt forsjá barna sinna. Í kjölfar dómsins hafi verið gengið frá varanlegu fóstri drengsins hjá fósturforeldrum. Þann 15. september 2016 hafi Barnaverndarnefnd Reykjavíkur úrskurðað aftur um umgengni kæranda við drenginn. Úrskurðurinn hafi verið þess efnis að kærandi skyldi hafa umgengni við drenginn tvisvar á ári í tvær klukkustundir í senn undir eftirliti í húsnæði á vegum Barnaverndar Reykjavíkur. Úrskurðarorðin hafi verið í samræmi við tillögu starfsmanna barnaverndar en rökin fyrir svo takmarkaðri umgengni hafi verið þau að frekari umgengni væri mjög andstæð hagsmunum drengsins. Þá hafi starfsmenn barnaverndar vísað til þess að í tengslaprófi sem gert var á drengnum hefðu svör hans verið mjög sérstök og virtust ekki lýsa raunverulegum tengslum innan fjölskyldunnar. Samkvæmt prófinu hafi drengnum verið mest í mun að lýsa óaðfinnanlegu fjölskyldulífi þar sem blíða og kærleikur einkenndu samskipti. Þó að drengurinn hafi sýnt vanlíðan fyrir og eftir umgengni telur kærandi að það jafngildi því ekki að það þjóni ekki hagsmunum hans að eiga reglulega umgengni við hana. Telur kærandi að frekar mætti túlka það þannig að drengurinn sé að venjast því að vera í fóstri og eðlilega taki tíma fyrir barn að venjast slíku.

Stjórnvöldum beri ávallt að líta til meðalhófsreglunnar þegar þau standi frammi fyrir því að taka íþyngjandi ákvörðun. Telur kærandi að hinn kærði úrskurður sé í andstöðu við þá reglu en samkvæmt 7. mgr. 4. gr. bvl. beri barnavernd að beita vægustu ráðstöfunum sem mögulegt sé til að ná þeim markmiðum sem að er stefnt. Meðalhófsreglan sé einnig lögfest í 12. gr. stjórnsýslulaga nr. 37/1993. Álítur kærandi að umgengni kynforeldris við barn sitt tvisvar sinnum á ári hljóti að teljast svo takmörkuð að úrskurðurinn brjóti í bága við meðalhófsreglu.

Samkvæmt 9. gr. laga um samning Sameinuðu þjóðanna um réttindi barnsins nr. 19/2013 skulu aðildarríki virða rétt barns, sem skilið hefur verið frá foreldrum, til að halda persónulegum tengslum og beinu sambandi við foreldra með reglubundnum hætti, sé það ekki andstætt hagsmunum þess. Kveðið sé á um réttindi barns í fóstri á umgengni við foreldra eða aðra nákomna í 70. gr. bvl. Sýna þurfi fram á að umgengni kynforeldris við barn sé bersýnilega andstæð þörfum barnsins ef meina á um umgengnisrétt eða takmarka hann verulega, sbr. 2. mgr. 74. gr. bvl.

Í skýrslu löglærðs talsmanns komi vilji drengsins fram. Þar segi að í heimsókn talsmanns 12. september 2016 hafi drengurinn sérstaklega tekið fram að sér þætti umgengni á sex mánaða fresti of takmörkuð og óskaði drengurinn frekar eftir því að umgengni gæti verið á um tveggja mánaða fresti. Löglærður talsmaður drengsins hafi talið mikilvægt að tekið yrði réttmætt og eðlilegt tillit til vilja drengsins áður en úrskurður yrði kveðinn upp, enda hafi hann aldur og þroska til að lýsa vilja sínum.

Réttur foreldra til að umgangast börn sín, þrátt fyrir að vera ekki með forsjá þeirra, sé tryggður í 8. gr. Mannréttindasáttmála Evrópu sem hafi verið lögfestur hér á landi með lögum nr. 62/1994. Ákvæðið fjalli um friðhelgi einkalífs og sé sambærilegt við 1. mgr. 71. gr. Stjórnarskrár lýðveldisins Íslands. Feli það meðal annars í sér friðhelgi fjölskyldulífs en talið er að fjölskyldulíf hefjist við fæðingu barns, sbr. dóm Mannréttindadómstóls Evrópu í málinu Keegan gegn Írlandi (16969/90), og haldist óháð forsjá. Hafi meðal annars verið talið felast í friðhelgi einkalífs að þekkja uppruna sinn, sbr. dóm Mannréttindadómstóls Evrópu í málinu Odievre gegn Frakklandi (42326/98).

Samkvæmt dómum Mannréttindadómstóls Evrópu geti það talist brot á 8. gr. Mannréttindasáttmála Evrópu að koma í veg fyrir umgengni og hamla þannig foreldrum og börnum að rækta fjölskyldutengsl og þekkja uppruna sinn. Í dómi Mannréttindadómstóls Evrópu í málinu T gegn Tékklandi (19315/11) hafi verið talið brot á 8. gr. Mannréttindasáttmála Evrópu þegar ríki komi í veg fyrir að barn sem væri í fóstri fengi að hitta föður sinn og þar með viðhalda fjölskyldutengslum þeirra. Sömu niðurstöðu sé að finna í dómi Mannréttindadómstóls Evrópu í málinu Bondavalli gegn Ítalíu (35532/12). Þrátt fyrir að atvik hafi verið þannig í þeim dómum Mannréttindadómstólsins, sem hér hafi verið vísað til, að umgengni hafi verið bönnuð verði að telja að svo takmörkuð umgengni sem hinn kærði úrskurður feli í sér hafi svipuð áhrif á börn og móður og væri umgengnin engin.

Umboðsmaður barna hafi gagnrýnt það hversu takmörkuð umgengni fósturbarna við kynforeldra hafi alla tíð verið hér á landi, þ.e. einu sinni til tvisvar á ári í eina til tvær klukkustundir í senn. Hafi hann meðal annars bent á að slík tilhögun fari í bága við 3. mgr. 37. gr. Barnasáttmálans. Umboðsmaðurinn telji að þrátt fyrir að barn hafi búið við slæmar aðstæður hjá kynforeldrum og þeir taldir vanhæfir sem uppalendur sé almennt byggt á því að það þjóni hagsmunum barns að umgangast kynforeldra sína og þá jafnvel í þeim tilvikum sem þeir hafa verið sviptir forsjá. Mikilvægt sé fyrir börn að halda tengslum við kynforeldra sína, ekki einungis með tilliti til tilfinningalegra tengsla þeirra á milli heldur einnig svo að barn fái tilfinningu fyrir samfellu í lífi sínu. Það geti haft gríðarleg og óafturkræf áhrif á barn að taka það úr umsjá móður og veita því svo takmarkaða umgengni við hana sem hinn kærði úrskurður feli í sér. Barn geti upplifað mikla sorg og geti umgengni barns í varanlegu fóstri dregið úr þeim sorgarviðbrögðum.

Samkvæmt greinargerð starfsmanna barnaverndar hafi umgengni farið fram 7. júlí 2016. Fram komi að sú umgengni hafi gengið vel. Engar athugasemdir hafi verið gerðar en að venju hafi umgengnin verið undir eftirliti í húsnæði á vegum Barnaverndar Reykjavíkur. Því sé ekkert sem gefi til kynna að umgengni sé svo andstæð hagsmunum drengsins að það réttlæti þessa takmörkuðu umgengni.

Með vísan til þess, sem komið hafi fram hér að framan, sé þess krafist að úrskurðarnefnd velferðarmála felli úr gildi hinn kærða úrskurð Barnaverndarnefndar Reykjavíkur.

III. Afstaða Barnaverndarnefndar Reykjavíkur

Í greinargerð Barnaverndarnefndar Reykjavíkur til úrskurðarnefndarinnar 3. nóvember 2016 er vísað til þess að markmiðið með varanlegu fóstri sé að barn aðlagist og tilheyri fósturfjölskyldu eins og um eigið barn fjölskyldunnar væri að ræða. Umgengni við kynforeldra taki mið af þessu, sbr. 65. og 74. gr. bvl. og reglugerð um fóstur nr. 804/2004. Barn eigi rétt á umgengni við kynforeldra og aðra sem séu því nákomnir samkvæmt 74. gr. bvl. Samkvæmt sömu lagagrein eigi kynforeldrar rétt á umgengni við barn í fóstri, nema umgengni sé bersýnilega andstæð hagsmunum og þörfum barnsins og ósamrýmanleg þeim markmiðum sem stefnt sé að með fóstrinu. Taka skuli mið af því hvað þjóni hagsmunum barnsins best og hve lengi fóstri sé ætlað að vara.

Drengurinn hafi ekki verið í umsjá kæranda frá því í X er hann, ásamt systkinum sínum, hafi verið tekinn úr umsjá hennar vegna óviðunandi uppeldisaðstæðna. Hann sé nú vistaður í varanlegu fóstri og markmiðið að svo verði til 18 ára aldurs hans. Drengurinn sé í mikilli þörf fyrir stöðugleika og öryggi í umhverfi sínu eftir áfallasama bernsku. Hann sé sömuleiðis í mikilli varnarstöðu og lýsi ekki raunverulegum tengslum við upprunafjölskyldu sína. Það sé niðurstaða Barnaverndarnefndar Reykjavíkur að það séu ótvíræðir hagsmunir drengsins að umgengni hans við kæranda verði í lágmarki, en með þeim hætti séu hagsmunir hans best hafðir að leiðarljósi.

Einnig beri að hafa í huga að frá því að úrskurður Barnaverndarnefndar Reykjavíkur lá fyrir 15. september 2016 hafi Héraðsdómur Reykjavíkur dæmt kæranda í 18 mánaða fangelsi vegna andlegs og líkamlegs ofbeldis í garð barna sinna. Styðji niðurstaða dómsins framangreint mat nefndarinnar og verði að telja ljóst að gífurlega mikilvægt sé að umgengni barnanna við kæranda verið bæði takmörkuð og undir eftirliti svo að hægt sé að tryggja hagsmuni þeirra, velferð og öryggi.

Barnaverndarnefndin vísar til þess að drengurinn gangi í H skóla. Hann hafi samkvæmt upplýsingum frá skóla glímt við erfiðleika í skólanum og eigi við hegðunarerfiðleika að stríða. Sjálfsmat drengsins sé sagt afar lágt, hann sé gagnrýninn á eigin hegðun og sýni neikvæða afstöðu gagnvart náminu. Drengurinn hafi fengið regluleg meðferðarviðtöl í Barnahúsi vegna ofbeldis kæranda í hans garð og telji meðferðaraðili að meðferð miði hægt en vel.

Tengslamat hafi verið gert á drengnum og systkinum hans við kæranda en matsmenn hafi verið viðstaddir umgengni hennar við börn sín. Niðurstöður þess hafi verið þær að drengurinn sé í mikilli varnarstöðu og hann lýsi ekki raunverulegum tengslum við upprunafjölskyldu sína. Hann hafi greint frá því að kærandi hefði bannað honum að ræða átök inni á heimilinu og hafi drengurinn ekki viljað svara spurningum því tengdu. Matsmenn telji að drengurinn hafi gefið óeðlilega ýkta mynd af fullkomnu fjölskyldulífi í svörum sínum til matsmanna.

Drengurinn hafi átt umgengni við kæranda frá því að hann var vistaður utan heimilis í X. Frá X til X hafi umgengni verið á hálfs mánaðar fresti í tvær klukkustundir í senn. Mat starfsmanna Barnaverndar Reykjavíkur hafi verið að umgengni fæli í sér of mikið álag fyrir drenginn og hefði neikvæð áhrif á líf hans. Með hagsmuni drengsins að leiðarljósi hafi Barnaverndarnefnd Reykjavíkur úrskurðað 24. nóvember 2015 að drengurinn hefði umgengni við kæranda á sex vikna fresti. Umgengni yrði með þessum hætti þar til forsjársviptingarmál yrði rekið fyrir héraðsdómi. Í bréfi frá skóla drengsins 29. febrúar 2016 komi fram að eftir áramót hafi drengurinn komið þokkalega vel stefndur í skólann og hefði honum gengið betur með nám og hegðun fram til þess tíma að hann fór í umgengni til kæranda um miðjan janúar 2016. Eftir það hefði hann aftur sýnt fyrri hegðun og virtist vera að reyna að fá neikvæð viðbrögð. Þá hafi hann nánast daglega rætt um að hann vilji og ætli að drepa sig.

Fram kemur í greinargerð starfsmanna Barnaverndar Reykjavíkur 5. september 2016 að drengurinn eigi í mikilli hollustuklemmu á milli móður og fósturforeldra sem hann ráði illa við í tengslum við umgengni við kæranda. Hann sé að tengjast fósturforeldrum vel en staðan sé honum þungbær. Það sé mat starfsmanna barnaverndar að það þjóni hagsmunum drengsins best að umgengni hans við kæranda verði að vera í algjöru lágmarki.

Í ljósi þessa, allra gagna málsins og með hagsmuni drengsins að leiðarljósi gerir Barnaverndarnefnd Reykjavíkur þá kröfu að hinn kærði úrskurður verði staðfestur.

IV. Afstaða fósturforeldra

Á fundi Barnaverndarnefndar Reykjavíkur 13. september 2016 kom fram hjá fósturforeldrum drengsins að þó að sterk tengsl væru á milli kæranda og drengsins, væru þau tengsl ekki uppbyggileg og umgengni við móður hefði slæm áhrif á drenginn. Sögðu þau drenginn sýna mikla andlega- og líkamlega ofbeldishegðun. Þau litu á það sem verkefni sitt að kenna drengnum að umgangast sjálfan sig og aðra af virðingu og án ofbeldis.

Í tölvupósti fósturforeldra til úrskurðarnefndarinnar kemur fram að fósturforeldrar óski þess að umgengni drengsins við kæranda verði sem minnst þar sem drengurinn ætti erfiða tíma bæði í skóla og á heimili í kjölfar umgengni.

V. Afstaða C

Í skýrslu löglærðs talsmanns drengsins 13. september 2016 kemur fram að drengurinn teldi umgengni við kæranda ganga fínt en jafnframt að drengurinn hefði lítið viljað ræða umgengnina. Drengurinn hefði aðspurður greint frá því að honum þætti sex mánuðir of langur tími á milli umgengni, tveir mánuðir þætti honum betra.

Talsmaður drengsins vísar til þess að tekið verði réttmætt og eðlilegt tillit til vilja hans áður en úrskurður er kveðinn upp en þó með það að leiðarljósi að niðurstaðan, að teknu tilliti til allra þátta, byggi á því sem þjónar hagsmunum hans best.

VI. Niðurstaða

C er X ára. Hann var í umsjá móður sinnar til X er hann var X ára en hefur frá þeim degi dvalið utan heimilis og hjá fósturforeldrum sínum frá X. Samkvæmt gögnum málsins hafa barnaverndaryfirvöld haft afskipti af högum drengsins frá fæðingu.

Með dómi Hæstaréttar X 2016 var sem fyrr segir staðfestur dómur Héraðsdóms Reykjavíkur frá X 2016 um að kærandi skyldi svipt forsjá X barna sinna, þeirra á meðal C. Í dómi Héraðsdóms Reykjavíkur er greint frá því að Barnaverndaryfirvöld hafi haft málefni barna kæranda til meðferðar allt frá árinu X. Borist hafi fjöldi tilkynninga um gróft ofbeldi á heimili kæranda sem meðal annars hafi beinst að börnunum. Kæranda hafi verið veittur margvíslegur stuðningur og hjálp af hálfu barnaverndarnefndar í þeim tilgangi að vinna bug á skaðlegum aðstæðum barnanna í hennar umsjá en án árangurs. Var það niðurstaða dómsins að almenn úrræði til stuðnings kæranda hefðu verið fullreynd. Í dóminum kemur einnig fram með afdráttarlausum hætti að forsjárhæfni kæranda sé verulega skert og að andlegri og líkamlegri heilsu barnanna og þroska þeirra væri hætta búin fari kærandi áfram með forsjá þeirra.

Með dómi Héraðsdóms Reykjavíkur X 2016 var kærandi dæmd til 18 mánaða fangelsisvistar og til að greiða börnum sínum miskabætur vegna háttsemi hennar í garð þeirra frá árinu X til X.

Frá því að drengurinn fór í fóstur hefur umgengni hans við kæranda verið undir eftirliti í húsnæði á vegum Barnaverndar Reykjavíkur. Með hinum kærða úrskurði frá 15. september 2016 var umgengnin ákveðin tvisvar á ári í tvær klukkustundir í senn, undir eftirliti í húsnæði á vegum Barnaverndar Reykjavíkur.

Kærandi gerir ekki umgengniskröfu fyrir úrskurðarnefnd velferðarmála, en krefst þess að hinn kærði úrskurður Barnaverndarnefndar Reykjavíkur frá 15. september 2016 verði felldur úr gildi. Þessa kröfu styður kærandi þeim rökum að brotin hafi verið meðalhófsregla við úrlausn málsins hjá barnaverndarverndarnefnd. Telur kærandi að hinn kærði úrskurður Barnaverndarnefndar Reykjavíkur sé í andstöðu við þá reglu að beita skuli vægustu ráðstöfunum sem mögulegt er til að ná þeim markmiðum sem stefnt sé að. Jafnframt byggir kærandi á því að með hinum kærða úrskurði hafi verið brotinn réttur á kæranda samkvæmt Mannréttindasáttmála Evrópu og sömuleiðis á drengnum samkvæmt samningi Sameinuðu þjóðanna um réttindi barnsins sem tryggi þeim rétt til friðhelgi fjölskyldulífs. Ólögmætt sé að takmarka verulega, líkt og gert hafi verið með hinum kærða úrskurði, umgengni kæranda við drenginn nema sýnt hafi verið fram á að umgengni sé bersýnilega andstæð hagsmunum hans. Þá beri að taka tillit til vilja drengsins en það hafi ekki verið gert.

Samkvæmt 1. mgr. 74. gr. barnaverndarlaga nr. 80/2002 á barn í fóstri rétt á umgengni við kynforeldra og aðra sem eru því nákomnir. Kynforeldrar eiga með sama hætti rétt á umgengni við barn sitt samkvæmt 2. mgr. sömu lagagreinar, nema umgengni sé bersýnilega andstæð hagsmunum og þörfum barnsins og ósamrýmanleg þeim markmiðum sem stefnt er að með ráðstöfun þess í fóstur. Við mat á þessu skal meðal annars taka tillit til þess hversu lengi fóstri er ætlað að vara. Samkvæmt 3. mgr. lagagreinarinnar skal taka afstöðu til umgengni barns, sem ráðstafað er í fóstur, við foreldra og aðra nákomna og skal taka mið af því hvað þjóni hagsmunum barnsins best. Samkvæmt 4. mgr. sömu lagagreinar hefur barnaverndarnefnd úrskurðarvald um ágreiningsefni er varða umgengni barns við foreldra og aðra nákomna, hvort sem það varðar rétt til umgengni, umfang umgengnisréttarins eða framkvæmd.

Samkvæmt því sem fram kemur í framangreindum lagaákvæðum ber að leysa úr málinu með tilliti til þess hvað þjónar hagsmunum drengsins best. Umgengni kæranda við drenginn þarf að vera við hæfi miðað við aðstæður og samrýmanleg þeim markmiðum sem stefnt var að með ráðstöfun hans í varanlegt fóstur, en markmið fósturs er að jafnaði að barn aðlagist og tilheyri fósturfjölskyldu. Í því tilliti ber sérstaklega að horfa til þess að tryggja þarf að friður, ró og stöðugleiki ríki í lífi barnsins í hinu varanlega fóstri. Verði það ekki gert ber að líta svo á að þess hafi ekki verið nægilega gætt að umgengnin þjóni hagsmunum barnsins best, sbr. 3. mgr. 74. gr. bvl.

Fósturforeldrar lýsa afstöðu sinni til umgengni í tölvupósti til úrskurðarnefndarinnar 25. janúar 2017. Þau fara fram á að umgengni drengsins við kæranda verði sem minnst þar sem drengurinn eigi í erfiðleikum bæði í skóla og á heimili í kjölfar umgengni.

Samkvæmt 2. mgr. 46. gr. bvl. skal gefa barni kost á að tjá sig um mál er það varðar í samræmi við aldur og þroska og taka réttmætt tillit til skoðana þess við úrlausn máls. Í skýrslu talsmanns drengsins frá 13. september 2016 kemur fram að talsmaður hafi hitt hann á heimili fósturforeldra. Drengurinn hafi verið hress og kátur og varið mestum tíma í fangi fósturmóður sinnar og að klappa heimilishundinum. Aðspurður um síðustu umgengni hafi drengurinn sagt að „það hefði verið fínt“. Hann hefði þó lítið vilja ræða umgengnina. Þegar drengurinn hefði verið spurður um hvenær hann vildi fara næst í umgengni hafi hann svarað því til að hann væri ekki viss. Loks hafi talsmaður spurt drenginn að því hvað honum þætti um að umgengni færi fram á sex mánaða fresti hafi honum fundist dálítið langt á milli. Aðspurður sagði hann að tveir mánuðir á milli væri betra. Hann vildi að umgengni færi fram á sama stað og venjulega.

Kærandi vísar til þess að drengurinn vilji hitta sig oftar en hinn kærði úrskurður kveði á um. Úrskurðarnefndin telur erfitt að meta vilja drengs sem hefur búið við þær uppeldisaðstæður sem lýst er í gögnum málsins. Hann á sennilega erfitt með að gera sér raunverulega grein fyrir kenndum sínum og tilfinningum gagnvart kæranda. Nefndin telur líklegt að drengurinn eigi í innri togstreitu vegna vissrar hollustuklemmu á milli fósturforeldra og kæranda sem annaðist hann til um X ára aldurs. Því tekur það langan tíma fyrir þennan dreng að ná jafnvægi og sálarró. Ekki er því hægt að ganga út frá því að fyrir liggi skýr vilji drengsins og að hann geti vitað með vissu hvað honum er fyrir bestu. Úrskurðarnefndin telur enn fremur að skýrsla löglærðs talsmanns drengsins styðji það að ekki liggi fyrir skýr vilji drengsins varðandi umgengni við kæranda.

Að mati úrskurðarnefndarinnar ber að hafa í huga að upplýsingar frá skóla og fósturforeldrum bera með sér að hegðun drengsins og líðan taki miklum breytingum til hins verra í tengslum við umgengni við kæranda. Kærandi telur á hinn bóginn að vanlíðan drengsins í tengslum við umgengni mætti túlka á þann veg að drengurinn sé að venjast því að vera í fóstri og fjarri móður sinni. Mikilvægt sé að börn fái að halda tengslum við kynforeldra sína með tilliti til tilfinningalegra tengsla og til að börnin fái tilfinningu fyrir samfellu í lífi sínu. Það geti haft gríðarleg og óafturkræf áhrif á barn að taka það úr umsjá móður og veita því jafn takmarkaða umgengni og gert hafi verið með hinum kærða úrskurði.

Úrskurðarnefndin vísar til þess að drengurinn hefur búið við vanrækslu og ofbeldi af hálfu móður sinnar mest alla ævi svo sem rakið er í dómum Héraðsdóms Reykjavíkur, annars vegar varðandi forsjársviptingu kæranda og hins vegar þá refsingu sem henni hefur verið gert að sæta vegna ofbeldis í garð barna sinna. C er í mikilli þörf fyrir stöðugleika og öryggi í lífinu og fram kemur í hinum kærða úrskurði Barnaverndarnefndar Reykjavíkur að umgengni við kæranda hafi ekki verið honum til hagsbóta eða til þess fallin að stuðla að góðri líðan hans heldur þvert á móti virðist umgengni valda honum vanlíðan.

Úrskurðarnefndin fellst á þetta mat barnaverndarnefndarinnar og telur í ljósi ofangreindra atriða að nauðsyn beri til að takmarka umgengni kæranda við drenginn og að tryggja þurfi að virt verði þau mörk sem um hana gilda. Með því verði hagsmunir og þarfir drengsins best virtir. Að mati úrskurðarnefndarinnar er framangreind niðurstaða í fullu samræmi við ákvæði 9. gr. samnings Sameinuðu þjóðanna um réttindi barnsins, sbr. lög nr. 19/2013. Jafnframt verður að telja að við úrlausn málsins hafi verið tekið tillit til vilja drengsins að því marki sem unnt er til að hagsmunir hans verði tryggðir á þann hátt sem mælt er fyrir um í lögum. Er í því sambandi jafnframt litið til þess að telja verður að þeir dómar Mannréttindadómstóls Evrópu sem kærandi vísar til hafi ekki fordæmisgildi í málinu.

Þá telur kærandi að brotið hafi verið gegn meðalhófsreglu 12. gr. stjórnsýslulaga nr. 37/1993 og meðalhófsreglu 7. mgr. 4. gr. bvl. með því að takmarka umgengni hennar á þann hátt sem gert var með hinum kærða úrskurði, en samkvæmt reglunni eigi að beita vægustu úrræðum sem möguleg eru til að ná þeim markmiðum sem að er stefnt. Eins og rakið hefur verið hlaut kærandi dóm fyrir að beita X börn sín, þeirra á meðal drenginn sem um ræðir í máli þessu, vanvirðandi háttsemi. Vísað er til þess að börnin hafi átt erfitt uppdráttar og búið við mikla vanlíðan. Þau hafi öll að einhverju marki sýnt af sér óeðlilega hegðun. Kærandi var svipt forsjá barna sinna. Eins og hér hefur verið rakið er rúm umgengni við kæranda ekki talin drengnum til hagsbóta. Með tilliti til þessa verður að telja að meðalhófsreglunnar hafi verið gætt við úrlausn málsins hjá Barnaverndarnefnd Reykjavíkur.

Með vísan til þess er að framan greinir svo og 2. og 3. mgr. 74. gr. barnaverndarlaga þykir umgengni kæranda við drenginn hæfilega ákveðin með hinum kærða úrskurði. Samkvæmt því ber að staðfesta úrskurðinn.

Úrskurðarorð

Úrskurður Barnaverndarnefndar Reykjavíkur frá 15. september 2016 varðandi umgengni A við son hennar, C, er staðfestur.

Lára Sverrisdóttir

Guðfinna Eydal

Sigríður Ingvarsdóttir