Nr. 495/2022 Úrskurður
KÆRUNEFND ÚTLENDINGAMÁLA
Hinn 1. desember 2022 er kveðinn upp svohljóðandi
úrskurður nr. 495/2022
í stjórnsýslumáli nr. KNU22100068
Beiðni [...] um endurupptöku
-
Málsatvik
Með úrskurði kærunefndar útlendingamála nr. 206/2021, dags. 6. maí 2021, staðfesti nefndin ákvörðun Útlendingastofnunar frá 11. febrúar 2021 um að taka ekki umsókn einstaklings er kveðst heita [...], vera fæddur [...] og vera ríkisborgari Sómalíu (hér eftir kærandi), um alþjóðlega vernd á Íslandi til efnismeðferðar og vísa honum frá landinu. Niðurstaða kærunefndar var birt kæranda 10. maí 2021.
Hinn 17. maí 2021 lagði kærandi fram beiðni um frestun réttaráhrifa á úrskurði kærunefndar og var þeirri beiðni synjað með úrskurði kærunefndar nr. 266/2021, dags. 7. júní 2021. Hinn 17. nóvember 2021 barst kærunefnd beiðni kæranda um endurupptöku málsins. Var þeirri beiðni synjað með úrskurði kærunefndar nr. 677/2021, dags. 16. desember 2021. Þá barst kærunefnd beiðni kæranda um endurupptöku að nýju 18. október 2022.
Beiðni kæranda um endurupptöku byggir á 1. mgr. 24. gr. stjórnsýslulaga nr. 37/1993.
-
Málsástæður og rök kæranda
Kærandi byggir beiðni sína um endurupptöku á tvíþættum grundvelli, annars vegar á því að aðstæður hafi breyst verulega frá því að ákvörðun var tekin í máli hans og hins vegar að ákvörðun í málinu hafi byggst á ófullnægjandi upplýsingum. Kærandi vísar til dóms Héraðsdóms Reykjavíkur í máli nr. E-351/2022 frá 13. október 2022. Dómurinn hafi slegið því föstu að ekki hafi verið réttmætt að leggja til grundvallar að umsækjandi í því máli bæri ábyrgð á þeirri töf sem varð á meðferð máls hans og leiddi til þess að ekki varð af flutningi innan 12 mánaðar frestsins sem kveðið sé á um í 2. málsl. 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga nr. 80/2016.
Kærandi byggir í fyrsta lagi á því að hann hafi ekki verið upplýstur með formlegum og sannanlegum hætti á móðurmáli sínu um skyldur sínar gagnvart Útlendingastofnun og afleiðingar þess að mæta ekki í sýnatöku eða framvísa ekki bólusetningarvottorði. Kærandi vísar til þess að í máli hans liggi ekki fyrir fullnægjandi upplýsingar um hvernig staðið hafi verið að upplýsingagjöf af hálfu stoðdeildar ríkislögreglustjóra eða hvort túlkað hafi verið frá ensku eða íslensku yfir á móðurmál hans.
Í öðru lagi byggir kærandi á því að það sé ekki í samræmi við 11. gr. laga um útlendinga að birta tilkynningu um frávísun frá Íslandi án nokkurs samráðs við lögmann viðkomandi aðila. Kærandi telur að dómur Héraðsdóms Reykjavíkur feli í sér áfellisdóm hvað varði birtingu og framkvæmd ákvarðana Útlendingastofnunar af hálfu stoðdeildar. Af dómnum megi ráða að það verklag sem hafi verið viðhaft gagnvart aðilum sem hafi ílengst hér vegna heimsfaraldurs, m.t.t. framkvæmdar um brottvísun hafi verið ófullnægjandi. Kærandi telur að endurupptaka þurfi mál hans vegna ófullnægjandi verklags. Kærandi telur því óásættanlegt að skella skuldinni á umsækjendur og synja þeim um efnismeðferð vegna ófullnægjandi verklags.
Kærandi telur skýr og haldgóð rök fyrir því að 1. mgr. 24. gr. stjórnsýslulaga verði beitt í máli hans. Með hliðsjón af rannsóknarreglu stjórnsýsluréttar, meginreglu 11. gr. laga um útlendinga, hagsmunum þeim sem í húfi séu og hvernig nýfallinn dómur Héraðsdóms Reykjavíkur breytir niðurstöðu málsins sé ljóst að fullt tilefni sé til endurupptöku málsins.
-
Niðurstaða kærunefndar útlendingamála
Samkvæmt 24. gr. stjórnsýslulaga á aðili máls rétt á því að mál hans verði tekið upp á ný ef ákvörðun hefur byggst á ófullnægjandi eða röngum upplýsingum um málsatvik eða íþyngjandi ákvörðun um boð eða bann hefur byggst á atvikum sem breyst hafa verulega frá því að ákvörðun var tekin.
Í 1. mgr. 40. gr. laga um útlendinga kemur fram að flóttamaður skv. 37. gr. laganna, sem er hér á landi eða kemur hér að landi, hefur samkvæmt umsókn rétt á að fá hér alþjóðlega vernd. Stjórnvöldum er þó heimilt, á grundvelli a-, b- og c-liðar 1. mgr. 36. gr. laganna, að taka umsókn ekki til efnismeðferðar við þær aðstæður sem tilgreindar eru í umræddum stafliðum.
Í 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga kemur fram að ef svo standi á sem greini í 1. mgr. skuli þó taka umsókn um alþjóðlega vernd til efnismeðferðar ef útlendingurinn hefur slík sérstök tengsl við landið að nærtækast sé að hann fái hér vernd eða ef sérstakar ástæður mæli annars með því. Ef meira en 12 mánuðir hafa liðið frá því að umsókn um alþjóðlega vernd barst fyrst íslenskum stjórnvöldum og tafir á afgreiðslu hennar eru ekki á ábyrgð umsækjanda sjálfs skal taka hana til efnismeðferðar.
Af orðalagi 2. málsl. 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga leiðir að umrætt 12 mánaða tímabil hefst þegar umsækjandi leggur fyrst fram umsókn um alþjóðlega vernd hjá stjórnvöldum en ekki við komu til landsins. Þá hefur í úrskurðum kærunefndar verið lagt til grundvallar að tímabilinu ljúki þegar endanleg niðurstaða stjórnvalda er framkvæmd með flutningi umsækjanda til viðtökuríkis eða þegar kærandi fer úr landi sjálfviljugur eftir að ákvörðun í máli hans hefur verið tekin.
Kærunefnd telur að túlka beri 2. málsl. 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga á þann hátt að þó að 12 mánaða fresturinn sé liðinn verði umsókn ekki tekin til efnismeðferðar af þeim sökum ef tafir á málsmeðferð eða flutningi verði raktar til athafna eða athafnaleysis umsækjanda sem hann ber ábyrgð á, nema þær tafir hafi verið óverulegar og ljóst er að hægt hefði verið að flytja kæranda áður en 12 mánaða fresturinn var liðinn.
Kærandi lagði fram umsókn um alþjóðlega vernd á Íslandi 17. nóvember 2020 og rann því umræddur 12 mánaða frestur út á miðnætti 17. nóvember 2021. Hinn 17. nóvember 2021 barst kærunefnd beiðni kæranda um endurupptöku á þeim grundvelli að meira en 12 mánuðir væru liðnir frá því hann lagði fram umsókn um alþjóðlega vernd hér á landi. Með úrskurði kærunefndar í máli nr. 677/2021, dags. 16. desember 2021, var það niðurstaða kærunefndar að tafir á afgreiðslu umsóknar kæranda hefðu verið á hans ábyrgð, sbr. 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga. Var því ekki fallist á beiðni kæranda um endurupptöku máls hans.
Í tengslum við fyrri endurupptökubeiðni kæranda barst kærunefnd tölvubréf frá stoðdeild 9. desember 2021, þar sem fram kemur að stoðdeild hafi borist verkbeiðni í máli kæranda 5. júlí 2021. Hinn 12. júlí 2021 hafi verið haft samband við kæranda símleiðis og kærandi hafi upplýst starfsmann stoðdeildar um að hann væri tilbúinn til að ferðast sjálfviljugur til Grikklands. Þá kvaðst kærandi vera bólusettur og var honum leiðbeint um að nálgast bólusetningarvottorð sitt á heilsugæslunni Mjódd. Hinn 15. júlí 2021 var aftur haft samband við kæranda símleiðis og ítrekað fyrir honum að sækja umrætt bólusetningarvottorð. Þá fékk kærandi sent heimilisfang heilsugæslunnar. Hinn 24. ágúst 2021 hafi tveir starfsmenn stoðdeildar farið að dvalarstað kæranda. Kærandi hafi þá ekki vera búinn að sækja bólusetningarvottorðið en hann hafi greint frá því að vera tilbúinn til að ferðast til Grikklands og að hann ætlaði sækja það daginn eftir. Í kjölfarið hafi verið bókaður flugmiði til Grikklands og fyrirhuguð brottför hafi verið þann 30. ágúst 2021. Hinn 25. ágúst 2021 hafi verið hringt í kæranda og hann upplýstur um fyrirhugaðan flutning til Grikklands 30. ágúst 2021. Kærandi kvaðst ekki vera búinn að sækja vottorðið en ætlaði að gera það síðar um daginn. Þá hafi kærandi óskað eftir því að fara til Grikklands þar sem hann skuldaði ótilgreindum aðila pening. Kærandi hafi verið upplýstur um að starfsmenn stoðdeildar kæmu að dvalarstað hans daginn eftir. Hinn 26. ágúst 2021 hafi tveir starfmenn stoðdeildar farið að dvalarstað kæranda. Kæranda kvaðst þá ekki vilja fara til Grikklands og að hann hafi fengið vilyrði fyrir því að fá atvinnuleyfi hjá Útlendingastofnun. Haft hafi verið samband við Útlendingastofnun sem kannaðist ekki við að hafa veitt kæranda vilyrði fyrir því að fá útgefið dvalarleyfi. Kærandi hafi þó verið ákveðinn í því að vilja ekki snúa aftur til Grikklands. Starfsmaður stoðdeildar hafi því haft samband við flugrekandann og flugmiði kæranda afbókaður.
Með dómi Héraðsdóms Reykjavíkur í máli nr. E-351/2022 frá 13. október 2022, var það niðurstaða dómsins að þar sem stefnandi í því máli skildi takmarkaða ensku hefði verið fullt tilefni til að tryggja að hann skildi inntak Tilkynningar um framkvæmd ákvörðunar um frávísun frá Íslandi til Grikklands og mikilvægi þess að mæta til Covid-19 sýnatöku degi síðar. Að mati dómsins stæðist ekki grunnforsenda úrskurðarins um að stefnandi hefði tafið afgreiðslu málsins með því að mæta ekki í sýnatöku nema því yrði slegið föstu að stefnandi hefði áttað sig á því hvar og hvenær sýnatakan ætti að fara fram. Þá hafi neðanmálsgrein í fyrirliggjandi tilkynningu, sem fjallaði m.a. um hugsanlega ábyrgð stefnanda á töfum, einungis verið á íslensku. Samkvæmt 11. gr. laga um útlendinga sé skylt að veita útlendingum leiðbeiningar um réttindi sín og meðferð máls á tungumáli sem ætla má með sanngirni að þeir geti skilið. Tók dómurinn fram að horfa yrði til íþyngjandi áhrifa þess að tafir á málsmeðferð væru taldar á ábyrgð umsækjanda um alþjóðlega vernd, sbr. 2. málsl. 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga. Dómurinn taldi því ekki réttmætt að leggja til grundvallar að stefnandi bæri ábyrgð á þeirri töf sem varð á meðferð máls hans og leiddi til þess að ekki varð af flutningi hans innan 12 mánaða frestsins. Hafi því úrskurður kærunefndar að þessu leyti verið byggður á efnisannmarka sem teljist verulegur. Af þeirri ástæðu var fallist á kröfu stefnanda um að ógilda úrskurð nefndarinnar frá 18. nóvember 2021 þar sem beiðni stefnanda var synjað um endurupptöku málsins.
Í því máli sem hér er til meðferðar sýndi kærandi upphaflega samstarfsvilja við framkvæmd flutnings til Grikklands. Flytja átti kæranda til Grikklands 30. ágúst 2021 en þegar starfsmenn stoðdeildar fóru að dvalarstað kæranda 26. ágúst 2021 hafði kærandi breytt afstöðu sinni og neitaði samvinnu við stjórnvöld við framkvæmd flutnings til Grikklands. Ekkert í gögnum málsins bendir til þess að kallaður hafi verið til túlkur á móðurmáli kæranda í samskiptum hans við starfsmenn stoðdeildar. Þá liggur ekki fyrir hvort kærandi hafi verið upplýstur með formlegum og sannanlegum hætti um skyldur sínar gagnvart stjórnvöldum. Þrátt fyrir að gögn málsins bendi til þess að kærandi hafi áttað sig á því að samskipti hans við starfsmenn stoðdeildar tengdust framkvæmd frávísunar hans frá landinu telur kærunefnd, með hliðsjón af framangreindum dómi héraðsdóms, að ekki sé hægt að slá því föstu að kærandi hafi með sanngirni skilið þær leiðbeiningar sem honum hafi verið kynntar.
Með hliðsjón af framangreindu er því ekki grundvöllur fyrir kærunefnd til að ákvarða að tafir á afgreiðslu umsóknar kæranda hafi verið á hans ábyrgð, sbr. 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga. Af framangreindu leiðir að skilyrði 2. málsl. 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga er uppfyllt og ber að taka umsókn kæranda um alþjóðlega vernd til efnismeðferðar.
Í ljósi framangreinds er því fallist á að atvik hafi breyst verulega í máli kæranda á þann hátt að hann eigi rétt á endurupptöku á máli sínu, sbr. 1. mgr. 24. gr. stjórnsýslulaga. Það er jafnframt niðurstaða kærunefndar að fella ákvörðun Útlendingastofnunar í máli hans úr gildi. Lagt er fyrir Útlendingastofnun að taka umsókn kæranda um alþjóðlega vernd til efnismeðferðar á grundvelli 2. málsl. 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga.
Úrskurðarorð:
Fallist er á beiðni kæranda um endurupptöku á máli hans.
Ákvörðun Útlendingastofnunar er felld úr gildi og lagt er fyrir Útlendingastofnun að taka mál kæranda til efnismeðferðar.
The appellant‘s request for re-examination of the case is granted.
The decision of the Directorate is vacated. The Directorate shall examine the merits of the appellant‘s application for interantional protection in Iceland.
Tómas Hrafn Sveinsson
Bjarnveig Eiríksdóttir Gunnar Páll Baldvinsson