Mál nr. 31/2010
Úrskurður
Á fundi úrskurðarnefndar atvinnuleysistrygginga og vinnumarkaðsaðgerða þann 26. ágúst 2010 var kveðinn upp svohljóðandi úrskurður í máli A, nr. 31/2010.
1.
Málsatvik og kæruefni
Málsatvik eru þau að með bréfi, dags. 8. febrúar 2010, tilkynnti Vinnumálastofnun kæranda, A, að í ljósi þess að hún hefði fengið greiddar atvinnuleysisbætur á því tímabili sem um ræði í 4. mgr. bráðabirgðaákvæðis VI við lög um atvinnuleysistryggingar, nr. 54/2006, eins og þeim var breytt með lögum nr. 134/2009, ætti hún rétt á atvinnuleysisbótum á grundvelli ákvæðisins til 28. febrúar 2010. Greiðslur atvinnuleysisbóta til hennar myndu falla niður frá og með 1. mars 2010 að óbreyttum aðstæðum. Vinnumálastofnun krefst þess að hin kærða ákvörðun verði staðfest.
Í greinargerð Vinnumálastofnunar, dags. 18. júní 2010, kemur fram að kærandi hafi sótt um atvinnuleysisbætur hjá stofnuninni þann 19. febrúar 2009, fyrir gildistöku laga nr. 37/2009 um breytingu á lögum um atvinnuleysistryggingar. Kærandi hafi starfað hjá fyrirtækinu X ehf. og sé það að hálfu í eigu kæranda. Kæranda hafi verið reiknaður bótaréttur í samræmi við 3. gr. þágildandi laga um atvinnuleysistryggingar, sbr. einnig 18. og 19. gr. laganna.
Fram kemur af hálfu Vinnumálastofnunar að skv. 3. gr. laga um atvinnuleysistryggingar hafi tryggingahlutfall kæranda byggt á reglum er lutu að sjálfstætt starfandi einstaklingum innan atvinnuleysistryggingakerfisins sem voru í gildi þegar hann sótti um atvinnuleysisbætur. Vinnumálastofnun hafi verið gert, skv. þágildandi 4. mgr. 19. gr. laganna, að taka mið af skrám skattyfirvalda til að finna vinnuframlag sjálfstætt starfandi einstaklinga á ávinnslutímabili. Hafi verið litið til þess hvort staðið hafi verið skil á tryggingagjaldi á ávinnslutímabili og ekki horft til þeirra launa sem atvinnuleitandi hafi greitt sér á tímabilinu. Kærandi hafi í framhaldinu verði samþykkt með 100% bótarétt og fengið greiddar atvinnuleysisbætur í samræmi við rétt sinn.
Með lögum nr. 37/2009 um breytingar á lögum um atvinnuleysistryggingar, með síðari breytingum, hafi skilgreiningu á sjálfstætt starfandi einstaklingum verið breytt og eingöngu þeir sem höfðu starfað við rekstur á eigin kennitölu skilgreindir sem sjálfstætt starfandi einstaklingar innan kerfisins. Breytingin hafi átt við um þá sem sótt hafi um atvinnuleysisbætur eftir 8. apríl 2009 þegar lagabreytingin tók gildi. Þeir sem störfuðu hjá eigin einkahlutafélögum, sameignarfélögum eða hlutafélögum hafi þar með lotið reglum um launafólk, sbr. a-lið 3. gr. laga um atvinnuleysistryggingar.
Kveðið sé á um lagaskil í bráðabirgðaákvæði VII með lögum nr. 37/2009 um breytingu á lögum um atvinnuleysistryggingar. Samkvæmt athugasemdum með frumvarpi sem varð að lögum nr. 37/2009 hafi þótt ástæða til að leggja til að breytingar þær sem tóku gildi með lögunum hefðu ekki áhrif á rétt þeirra sem þegar fengu greiðslur úr Atvinnuleysistryggingasjóði nema breytingarnar leiddu til betri réttar fyrir hinn tryggða. Hafi þeim sem þegar höfðu fengið greiddar atvinnuleysisbætur verið gert að óska leiðréttinga á greiðslum fyrir 1. júní 2009. Það sé ljóst að framangreindar breytingar á lögum um atvinnuleysistryggingar hafi ekki leitt til betri réttar fyrir kæranda enda hefði ákvörðun sem tekið hefði mið af viðmiðunarfjárhæð fjármálaráðherra haft neikvæð áhrif á bótaútreikning hennar. Þá hafi hún ekki óskað leiðréttinga á grundvelli ákvæðisins. Því hafi kærandi áfram verið skráð sem sjálfstætt starfandi einstaklingur og hafi bótaréttur hennar haldist í 100%.
Fram kemur af hálfu Vinnumálastofnunar að ágreiningur í máli því er liggi til úrlausnar hjá úrskurðarnefnd snúi að því hvort 4. mgr. bráðabirgðaákvæðis VI sem samþykkt var með lögum nr. 134/2009 eigi við í máli kæranda. Þar sem breytingar á lögum um atvinnuleysistryggingar hvað varðar skilgreiningu á sjálfstætt starfandi einstaklingum hafi ekki leitt til betri réttar til handa kæranda og ekki hafi verið óskað leiðréttinga á grundvelli ákvæðisins, hafi kærandi áfram verið skilgreind sem sjálfstætt starfandi einstaklingur. Það sé ljóst að framangreindar breytingar hefðu haft í för með sér töluverða lækkun á bótarétti kæranda og telji Vinnumálastofnun í ljósi afdráttarlausra leiðbeininga bráðabirgðaákvæðis VII um lagaskil að ekki hafi verið heimilt að meta einhliða að nýju bótarétt kæranda með hliðsjón af viðmiðunarfjárhæð fjármálaráðherra í máli kæranda. Bótaréttur kæranda hafi því verið áfram 100% eins og áður hafi verið ákveðið og hafi gilt að sama skapi aðrar reglur um sjálfstætt starfandi einstaklinga, um rétt kæranda innan atvinnuleysistryggingakerfisins.
Regla sú er fram komi í 4. mgr. bráðabirgðaákvæðis VI eigi við um þá sem kunna að eiga rétt til greiðslu eða hafi fengið greitt á grundvelli 1. mgr. og 2. mgr. ákvæðisins. Kærandi hafi þegið greiðslur á grundvelli bráðabirgðaákvæðis VI með lögum um atvinnuleysistryggingar.
Kærandi hafi áfram verið skráð sem sjálfstætt starfandi einstaklingur enda hafi það leitt til betri réttar fyrir hana og hafi hún ekki óskað eftir leiðréttingu á greiðslum fyrir 1. júní 2009. Með tilkomu 4. mgr. bráðabirgðaákvæðis VI hafi löggjafinn ákvarðað að þrír mánuðir séu hæfilegur tími fyrir sjálfstæða atvinnurekendur á atvinnuleysisbótum í minnkuðu starfshlutfalli til að meta hvort rekstrarforsendur fyrirtækis séu brostnar. Þeir sem þegar hafi fengið greitt á grundvelli ákvæðisins eigi rétt á að fá greiddar atvinnuleysisbætur á grundvelli þess í tvo mánuði frá gildistöku laganna. Með vísan til framangreindra sjónarmiða telji stofnunin að kærandi falli undir bráðabirgðaákvæði VI með lögum um atvinnuleysistryggingar og þar af leiðandi 4. mgr. sama ákvæðis. Í ljósi þess að kærandi hafi fengið greiddar bætur á grundvelli bráðabirgðaákvæðis VI telji stofnunin að kærandi hafi átt rétt á að fá greiddar atvinnuleysisbætur á grundvelli ákvæðisins til 1. mars 2010.
Þegar heimild samkvæmt bráðabirgðaákvæði VI með lögum um atvinnuleysistryggingar sleppi, taki við almenn skilyrði laganna. Samkvæmt f- og g-lið 18. gr. laganna sé eitt af skilyrðum fyrir atvinnuleysistryggingum sjálfstætt starfandi einstaklinga að þeir hafi stöðvað rekstur og leggi fram staðfestingu um stöðvun reksturs, sbr. 21. gr. laganna. Í samræmi við 21. gr. laganna telji Vinnumálastofnun nægilegt að umsækjendur skili staðfestingu á lokun launagreiðendaskrá frá ríkisskattstjóra. Samkvæmt fyrirliggjandi gögnum hafi kærandi ekki stöðvað rekstur og beri því að synja henni um atvinnuleysisbætur.
Kæranda var send greinargerð Vinnumálastofnunar með bréfi úrskurðarnefndar atvinnuleysistrygginga og vinnumarkaðsaðgerða, dags. 23. júní 2010, og var henni veittur frestur til 7. júlí 2010 til að koma frekari athugasemdum á framfæri í máli þessu. Kærandi hefur ekki komið frekari athugasemdum eða gögnum á framfæri.
2.
Niðurstaða
Sú meginregla hefur gilt að sjálfstætt starfandi einstaklingur þurfi meðal annars að hafa stöðvað rekstur og lagt fram vottorð um stöðvun slíks rekstrar til að geta fengið greiddar atvinnuleysisbætur, sbr. nú f–g-liði 1. mgr. 18. gr. laga um atvinnuleysistryggingar. Frá þessum skilyrðum voru gerðar tilteknar tímabundnar undantekningar, sbr. b-lið 1. gr. laga nr. 131/2008 sem varð að upphaflegu bráðabirgðaákvæði VI með lögum um atvinnuleysistryggingar. Þessar undantekningar þýddu meðal annars að sjálfstætt starfandi einstaklingum var gefinn kostur á að halda áfram sinni starfsemi, en að þeir fengju eigi að síður greiddar atvinnuleysisbætur að hluta. Gildistími bráðabirgðaákvæðis VI með lögum um atvinnuleysistryggingar var til 1. maí 2009 en var svo framlengdur til ársloka 2009, sbr. b-lið 26. gr. laga nr. 37/2009. Strangari skilyrði voru sett fyrir veitingu atvinnuleysisbóta á þessum grundvelli þegar ákvæðinu var breytt með 26. gr. laga nr. 134/2009.
Kæranda voru veittar atvinnuleysisbætur á grundvelli framangreinds bráðabirgðaákvæðis VI með lögum um atvinnuleysistryggingar þar sem sýnt þótti að umsókn kæranda uppfyllti þau skilyrði sem komu fram í ákvæðinu. Hann var því skilgreindur sem sjálfstætt starfandi einstaklingur í skilningi laga um atvinnuleysistryggingar og þeirri skilgreiningu á stöðu hans var ekki haggað þótt breytingar hafi orðið á hugtakinu sjálfstætt starfandi einstaklingi með lögum nr. 37/2009. Eins og Vinnumálastofnun hefur bent á stóð honum til boða að breyta réttarstöðu sinni að þessu leyti fyrir 1. júní 2009 en hann kaus að gera það ekki. Kærandi var með öðrum orðum áfram sjálfstætt starfandi einstaklingur þrátt fyrir gildistöku laga nr. 37/2009.
Þegar lög nr. 37/2009 gengu í gildi gat kærandi vænst þess að fá greiddar atvinnuleysisbætur samkvæmt bráðabirgðaákvæði VI með lögum um atvinnuleysistryggingar til ársloka 2009. Frekari væntingar gat hann ekki haft nema að því tilskildu að hann myndi stöðva rekstur sinn og skila vottorði þar að lútandi. Með a-lið 26. gr. laga nr. 134/2009 var sérstaklega tekið á stöðu þeirra sem voru í sambærilegri stöðu og kærandi, sbr. gildandi 2. málsl. 4. mgr. bráðabirgðaákvæðis VI laga um atvinnuleysistryggingar:
Þeir sem þegar hafa fengið greiddar atvinnuleysisbætur á grundvelli ákvæðis þessa á tímabilinu frá 21. nóvember 2008 til 31. desember 2009 eiga rétt á að fá greiddar atvinnuleysisbætur á grundvelli ákvæðisins í allt að tvo mánuði að öðrum skilyrðum laganna uppfylltum.
Á grundvelli þessa ákvæðis var hin kærða ákvörðun tekin. Að teknu tilliti til framangreindra athugasemda og röksemda þeirra sem Vinnumálastofnun hefur fært fram í málinu verður hin kærða ákvörðun staðfest.
Úrskurðarorð
Sú ákvörðun Vinnumálastofnunar að greiðslur atvinnuleysisbóta til A falli niður frá og með 1. mars 2010 er staðfest.
Brynhildur Georgsdóttir , formaður
Hulda Rós Rúriksdóttir
Helgi Áss Grétarsson