Nr. 483/2022 Úrskurður

KÆRUNEFND ÚTLENDINGAMÁLA

Hinn 1. desember 2022 er kveðinn upp svohljóðandi

úrskurður nr. 483/2022

í stjórnsýslumáli nr. KNU22100055

Beiðni [...] um endurupptöku

1. Málsatvik

   Með úrskurði kærunefndar útlendingamála nr. 387/2021, dags. 20. ágúst 2021, staðfesti nefndin ákvörðun Útlendingastofnunar frá 7. apríl 2021 um að taka ekki umsókn einstaklings er kveðst heita [...], vera fæddur [...] og vera ríkisborgari Afganistan (hér eftir kærandi), um alþjóðlega vernd á Íslandi til efnismeðferðar og vísa honum frá landinu. Niðurstaða kærunefndar var birt kæranda 23. ágúst 2021.

   Hinn 30. ágúst 2021 lagði kærandi fram beiðni um frestun réttaráhrifa á úrskurði kærunefndar og var þeirri beiðni synjað með úrskurði kærunefndar nr. 477/2021, dags. 22. september 2021. Hinn 25. nóvember 2021 barst kærunefnd beiðni kæranda um endurupptöku málsins. Var þeirri beiðni synjað með úrskurði kærunefndar nr. 30/2022, dags. 20. janúar 2022. Hinn 1. júlí 2022 barst kærunefnd önnur beiðni kæranda um endurupptöku málsins. Var þeirri beiðni synjað með úrskurði kærunefndar nr. 303/2022, dags. 15. ágúst 2022. Þá barst kærunefnd beiðni kæranda um endurupptöku að nýju 18. október 2022.

   Beiðni kæranda um endurupptöku byggir á 1. mgr. 24. gr. stjórnsýslulaga nr. 37/1993.

    

2. Málsástæður og rök kæranda

   Kærandi byggir beiðni sína um endurupptöku á tvíþættum grundvelli, annars vegar á því að aðstæður hafi breyst verulega frá því að ákvörðun var tekin í máli hans og hins vegar að ákvörðun í málinu hafi byggst á ófullnægjandi upplýsingum. Kærandi vísar til dóms Héraðsdóms Reykjavíkur í máli nr. E-351/2022 frá 13. október 2022. Dómurinn hafi slegið því föstu að ekki hafi verið réttmætt að leggja til grundvallar að umsækjandi í því máli bæri ábyrgð á þeirri töf sem varð á meðferð máls hans og leiddi til þess að ekki varð af flutningi innan 12 mánaðar frestsins sem kveðið sé á um í 2. málsl. 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga nr. 80/2016.

   Kærandi byggir í fyrsta lagi á því að hann hafi ekki verið upplýstur með formlegum og sannanlegum hætti á móðurmáli sínu um skyldur sínar gagnvart Útlendingastofnun og afleiðingar þess að mæta ekki í sýnatöku eða framvísa ekki bólusetningarvottorði. Kærandi vísar til þess að í máli hans liggi ekki fyrir fullnægjandi upplýsingar um hvernig staðið hafi verið að upplýsingagjöf af hálfu stoðdeildar ríkislögreglustjóra eða hvort túlkað hafi verið frá ensku eða íslensku yfir á móðurmál hans.

   Í öðru lagi byggir kærandi á því að það sé ekki í samræmi við 11. gr. laga um útlendinga að birta tilkynningu um frávísun frá Íslandi án nokkurs samráðs við lögmann viðkomandi aðila. Kærandi telur að dómur Héraðsdóms Reykjavíkur feli í sér áfellisdóm hvað varði birtingu og framkvæmd ákvarðana Útlendingastofnunar af hálfu stoðdeildar. Af dómnum megi ráða að það verklag sem hafi verið viðhaft gagnvart aðilum sem hafi ílengst hér vegna heimsfaraldurs, m.t.t. framkvæmdar um brottvísun hafi verið ófullnægjandi. Kærandi telur að endurupptaka þurfi mál hans vegna ófullnægjandi verklags. Kærandi telur því óásættanlegt að skella skuldinni á umsækjendur og synja þeim um efnismeðferð vegna ófullnægjandi verklags.

   Kærandi telur skýr og haldgóð rök fyrir því að 1. mgr. 24. gr. stjórnsýslulaga verði beitt í máli hans. Með hliðsjón af rannsóknarreglu stjórnsýsluréttar, meginreglu 11. gr. laga um útlendinga, hagsmunum þeim sem í húfi séu og hvernig nýfallinn dómur Héraðsdóms Reykjavíkur breytir niðurstöðu málsins sé ljóst að fullt tilefni sé til endurupptöku málsins.

3. Niðurstaða kærunefndar útlendingamála

Samkvæmt 24. gr. stjórnsýslulaga á aðili máls rétt á því að mál hans verði tekið upp á ný ef ákvörðun hefur byggst á ófullnægjandi eða röngum upplýsingum um málsatvik eða íþyngjandi ákvörðun um boð eða bann hefur byggst á atvikum sem breyst hafa verulega frá því að ákvörðun var tekin.

Í 1. mgr. 40. gr. laga um útlendinga kemur fram að flóttamaður skv. 37. gr. laganna, sem er hér á landi eða kemur hér að landi, hefur samkvæmt umsókn rétt á að fá hér alþjóðlega vernd. Stjórnvöldum er þó heimilt, á grundvelli a-, b- og c-liðar 1. mgr. 36. gr. laganna, að taka umsókn ekki til efnismeðferðar við þær aðstæður sem tilgreindar eru í umræddum stafliðum.

Í 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga kemur fram að ef svo standi á sem greini í 1. mgr. skuli þó taka umsókn um alþjóðlega vernd til efnismeðferðar ef útlendingurinn hefur slík sérstök tengsl við landið að nærtækast sé að hann fái hér vernd eða ef sérstakar ástæður mæli annars með því. Ef meira en 12 mánuðir hafa liðið frá því að umsókn um alþjóðlega vernd barst fyrst íslenskum stjórnvöldum og tafir á afgreiðslu hennar eru ekki á ábyrgð umsækjanda sjálfs skal taka hana til efnismeðferðar.

Af orðalagi 2. málsl. 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga leiðir að umrætt 12 mánaða tímabil hefst þegar umsækjandi leggur fyrst fram umsókn um alþjóðlega vernd hjá stjórnvöldum en ekki við komu til landsins. Þá hefur í úrskurðum kærunefndar verið lagt til grundvallar að tímabilinu ljúki þegar endanleg niðurstaða stjórnvalda er framkvæmd með flutningi umsækjanda til viðtökuríkis eða þegar kærandi fer úr landi sjálfviljugur eftir að ákvörðun í máli hans hefur verið tekin.

Kærunefnd telur að túlka beri 2. málsl. 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga á þann hátt að þó að 12 mánaða fresturinn sé liðinn verði umsókn ekki tekin til efnismeðferðar af þeim sökum ef tafir á málsmeðferð eða flutningi verði raktar til athafna eða athafnaleysis umsækjanda sem hann ber ábyrgð á, nema þær tafir hafi verið óverulegar og ljóst er að hægt hefði verið að flytja kæranda áður en 12 mánaða fresturinn var liðinn.

Kærandi lagði fram umsókn um alþjóðlega vernd á Íslandi 25. nóvember 2020 og rann því umræddur 12 mánaða frestur út á miðnætti 25. nóvember 2021. Hinn 25. nóvember 2021 barst kærunefnd beiðni kæranda um endurupptöku á þeim grundvelli að meira en 12 mánuðir væru liðnir frá því hann lagði fram umsókn um alþjóðlega vernd hér á landi. Með úrskurði kærunefndar í máli nr. 30/2022, dags. 20. janúar 2022, var það niðurstaða kærunefndar að tafir á afgreiðslu umsóknar kæranda hefðu verið á hans ábyrgð, sbr. 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga. Var því ekki fallist á beiðni kæranda um endurupptöku máls hans.

Í tengslum við fyrri endurupptökubeiðni kæranda barst kærunefnd tölvubréf frá stoðdeild 15. desember 2021, þar sem fram kemur að 19. október 2021 hafi starfsmenn stoðdeildar farið að dvalarstað kæranda og rætt við hann um fyrirhugaðan flutning til Ungverjalands. Kærandi hafi greint frá því að ætla ekki til Ungverjalands. Stoðdeild hafi hafist handa við að undirbúa flutning kæranda og útbúa ferðaskilríki handa kæranda þar sem ungversk ferðaskilríki hans hafi verið útrunnin. Hinn 4. nóvember 2021 hafi verið bókuð Covid-19 sýnataka fyrir kæranda sem hafi verið fyrirhuguð 9. nóvember 2021. Þann sama dag hafi starfsmenn stoðdeildar farið að dvalarstað kæranda en hann hafi ekki verið heima. Starfsmaður stoðdeildar hafi í kjölfarið hringt í kæranda og boðað hann í viðtal vegna útgáfu ferðaskilríkja 5. nóvember 2021. Kæranda hafi jafnframt verið boðið að vera sóttur en hann hafi afþakkað það. Hinn 5. nóvember 2021 hafi kærandi mætt og átt fund með starfsmanni finnska sendiráðsins vegna útgáfu ferðaskilríkja. Hinn 8. nóvember 2021 hafi verið haft samband við kæranda símleiðis og honum greint frá því að fyrirhugaðri Covid-19 sýnatöku hafi verið frestað og að hann ætti bókaða sýnatöku 16. nóvember 2021. Kærandi hafi greint frá því að hann hygðist ekki fara í sýnatöku þar sem hann ætlaði ekki til Ungverjalands. Kærandi greindi frá því að hafa rætt við lögmann sinn sem hafi sagt honum að fara ekki í sýnatöku og að lögreglan ætti að hafa samband við lögmann hans í tengslum við mál kæranda. Hinn 15. nóvember 2021 hafi stoðdeild haft samband við kæranda til að minna á fyrirhugaða sýnatöku. Kærandi hafi þá greint frá því að vera veikur. Kærandi hafi ætlað að hafa samband við Reykjavíkurborg og fá tíma hjá lækni. Hinn 16. nóvember 2021 hafi stoðdeild haft samband við kæranda til að athuga hvernig hann hefði það en kærandi hafi greint frá því að vera enn slappur. Ítrekað hafi verið fyrir kæranda að hann þyrfti að fara í Covid-19 sýnatöku svo unnt væri að flytja hann til Ungverjalands. Kærandi hafi ítrekað að hann ætlaði sér ekki að fara í sýnatöku þar sem hann hygðist ekki fara til Ungverjalands. Kærandi hafi bent starfsmanni stoðdeildar á að hafa samband við lögmann sinn. Hinn 16. nóvember 2021 hafi starfsmenn stoðdeildar farið að dvalarstað kæranda og kynnt fyrir honum eyðublað um samstarf með lögreglu á tímum Covid-19. Kærandi hafi neitað samvinnu við framkvæmd flutnings. Þá kvaðst kærandi ekki geta framvísað bólusetningarvottorði þar sem hann hafi aðeins fengið eina bólusetningu. Auk þess hafi kærandi neitað að undirrita skjalið.

Með dómi Héraðsdóms Reykjavíkur í máli nr. E-351/2022 frá 13. október 2022, var það niðurstaða dómsins að þar sem stefnandi í því máli skildi takmarkaða ensku hefði verið fullt tilefni til að tryggja að hann skildi inntak Tilkynningar um framkvæmd ákvörðunar um frávísun frá Íslandi til Grikklands og mikilvægi þess að mæta til Covid-19 sýnatöku degi síðar. Að mati dómsins stæðist ekki grunnforsenda úrskurðarins um að stefnandi hefði tafið afgreiðslu málsins með því að mæta ekki í sýnatöku nema því yrði slegið föstu að stefnandi hefði áttað sig á því hvar og hvenær sýnatakan ætti að fara fram. Þá hafi neðanmálsgrein í fyrirliggjandi tilkynningu, sem fjallaði m.a. um hugsanlega ábyrgð stefnanda á töfum, einungis verið á íslensku. Samkvæmt 11. gr. laga um útlendinga sé skylt að veita útlendingum leiðbeiningar um réttindi sín og meðferð máls á tungumáli sem ætla má með sanngirni að þeir geti skilið. Tók dómurinn fram að horfa yrði til íþyngjandi áhrifa þess að tafir á málsmeðferð væru taldar á ábyrgð umsækjanda um alþjóðlega vernd, sbr. 2. málsl. 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga. Dómurinn taldi því ekki réttmætt að leggja til grundvallar að stefnandi bæri ábyrgð á þeirri töf sem varð á meðferð máls hans og leiddi til þess að ekki varð af flutningi hans innan 12 mánaða frestsins. Hafi því úrskurður kærunefndar að þessu leyti verið byggður á efnisannmarka sem teljist verulegur. Af þeirri ástæðu var fallist á kröfu stefnanda um að ógilda úrskurð nefndarinnar frá 18. nóvember 2021 þar sem beiðni stefnanda var synjað um endurupptöku málsins.

Með tilliti til framangreinds telur kærunefnd að aðstæður kæranda í þessu máli séu í grundvallaratriðum ólíkar aðstæðum stefnanda í máli Héraðsdóms Reykjavíkur nr. E-351/2022 frá 13. október 2022. Í máli kæranda liggur fyrir að kærandi átti ítrekuð samskipti við starfsmenn lögreglu og stoðdeildar á ensku án vandkvæða, auk þess sem fram kemur í gögnum málsins að hann tali góða ensku. Þá er litið til þess að samkvæmt samskiptaseðli frá Göngudeild sóttvarna, dags. 10. desember 2020, var einnig tekið fram að kærandi skildi ensku vel. Þar er haft eftir honum að fyrra starf hans hafi verið túlkur. Hins vegar kemur fram í samskiptaseðli frá Heilbrigðisstofnun Suðurnesja, dags. 8. febrúar 2021, að kærandi tali slæma ensku en vilji engu að síður ekki túlk. Hvað sem líður framangreindum samskiptum og enskukunnáttu kæranda verður að mati kærunefndar ekki annað lagt til grundvallar en að kærandi hafi með sanngirni skilið þær leiðbeiningar sem honum hafi verið kynntar varðandi sýnatöku vegna fyrirhugaðs flutnings hans úr landi. Hann var jafnframt í sambandi við lögmann sinn, sem veitti honum ráðleggingar m.a. um að neita að fara í Covid-19 sýnatöku, sem var forsenda fyrir flutningi kæranda úr landi. Telur því kærunefnd að 11. gr. laga um útlendinga hafi verið uppfyllt í máli kæranda og honum, og lögmanni hans, ljóst hverjar skyldur hans voru.

Hvað varðar síðari málsástæðu kæranda og tilvísunar til 11. gr. laga um útlendinga þá telur kærunefnd að ákvæðið leggi almennt ekki þá skyldu á stjórnvöld að kalla til lögmann þegar þau eiga í samskiptum við umsækjendur um alþjóðlega vernd og er þeirri málsástæðu kæranda því hafnað. Þessi málsástæða kæranda á jafnframt ekki við í máli hans enda var hann í sambandi við lögmann sinn vegna fyrirhugaðs flutnings, svo sem áður er rakið, sem ráðlagði honum að fara ekki í sýnatöku vegna Covid-19.

Í ljósi framangreinds er það niðurstaða kærunefndar að ekki sé hægt að fallast á að úrskurður kærunefndar útlendingamála, dags. 12. ágúst 2021, hafi byggst á ófullnægjandi eða röngum upplýsingum um málsatvik eða að atvik málsins hafi breyst verulega frá því að fyrrgreindur úrskurður var kveðinn upp, sbr. 1. og 2. tölul. 1. mgr. 24. gr. stjórnsýslulaga.

Að öllu framangreindu virtu er kröfu kæranda um endurupptöku málsins því hafnað.

Úrskurðarorð:

Kröfu kæranda um endurupptöku er hafnað.

The appellant‘s request to re-examine the cases is denied.

Tómas Hrafn Sveinsson

Sandra Hlíf Ocares                                                    Gunnar Páll Baldvinsson