Nr. 621/2017 - Úrskurður
KÆRUNEFND ÚTLENDINGAMÁLA
Þann 9. nóvember 2017 er kveðinn upp svohljóðandi
úrskurður nr. 621/2017
í stjórnsýslumáli nr. KNU17090047
Kæra […]
á ákvörðun
Útlendingastofnunar
I. Kröfur, kærufrestir og kæruheimild
Þann 25. september 2017 kærði […], fd. […], ríkisborgari […] (hér eftir nefndur kærandi) ákvörðun Útlendingastofnunar, dags. 7. september 2017, um að synja honum um alþjóðlega vernd á Íslandi ásamt því að synja honum um dvalarleyfi á grundvelli 74. gr. laga nr. 80/2016 um útlendinga. Kærandi sótti um vernd ásamt eiginkonu sinni og barni.
Kærandi krefst þess aðallega að sér verði veitt staða flóttamanns, sbr. 1. mgr. 37. gr. laga um útlendinga nr. 80/2016. Til vara er þess krafist að kæranda verði veitt viðbótarvernd, sbr. 2. mgr. 37. gr. laga um útlendinga. Til þrautavara er þess krafist að kærandi fái dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða samkvæmt 1. mgr. 74. gr. laga um útlendinga.
Fyrrgreind ákvörðun er kærð á grundvelli 7. gr. laga um útlendinga og barst kæran ásamt gögnum fyrir lok kærufrests.
II. Málsatvik og málsmeðferð
Kærandi sótti um alþjóðlega vernd hér á landi þann 27. mars 2017. Kærandi kom í viðtal hjá Útlendingastofnun m.a. þann 25. júlí 2017 ásamt talsmanni sínum. Með ákvörðun, dags. 7. september 2017, synjaði Útlendingastofnun kæranda um alþjóðlega vernd ásamt því að synja honum um dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða. Var sú ákvörðun kærð til kærunefndar útlendingamála þann 25. september 2017. Kærunefnd barst greinargerð kæranda þann 3. október 2017.
Í greinargerð óskaði kærandi eftir að fá að tjá sig við nefndina um efni málsins. Kærunefnd taldi ekki ástæðu til að gefa kæranda kost á að koma fyrir nefndina, sbr. 7. mgr. 8. gr. laga um útlendinga.
III. Ákvörðun Útlendingastofnunar
Við meðferð máls kæranda hjá Útlendingastofnun byggði hann umsókn sína um alþjóðlega vernd á því að hann væri í hættu í heimaríki sínu vegna stjórnmálaskoðana.
Niðurstaða ákvörðunar Útlendingastofnunar í máli kæranda var sú að kærandi sé ekki flóttamaður og honum skuli synjað um alþjóðlega vernd á Íslandi skv. ákvæðum 37. og 40. gr. laga um útlendinga. Kæranda var jafnframt synjað um dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða skv. 74. gr. laga um útlendinga. Þá taldi stofnunin að ákvæði 42. gr. laga um útlendinga stæði endursendingu til heimaríkis ekki í vegi.
Kæranda var vísað frá landinu á grundvelli d-liðar 1. mgr. 106. gr. laga um útlendinga. Útlendingastofnun tilkynnti kæranda jafnframt að kæra frestaði réttaráhrifum ákvörðunarinnar, sbr. 1. mgr. 35. gr. laga um útlendinga.
IV. Málsástæður og rök kæranda
Í greinargerð kæranda kemur fram að í viðtölum hjá Útlendingastofnun hafi kærandi greint frá því af hverju hann flúði heimaríki sitt. Kærandi hafi starfað fyrir […] í bænum […]. Þar hafi hann aðstoðað […] sem hafi verið leiðtogi flokksins í bænum. Samkvæmt því sem fram kemur í greinargerð hafi núverandi stjórnvöld, […], reynt að hræða […]. Á meðal þeirra sem hafi viðhaft slíkar hótanir og ofbeldi séu lögreglumenn og almennir borgarar. Af þeirra hálfu hafi kærandi sætt hótunum og ofbeldi vegna pólitískra skoðana og þátttöku. Eftir […] hafi kærandi sætt reglulegum árásum. Þá hafi verið ráðist á kæranda er hann hafi verið á […].
Kærandi kveður að við árásirnar hafi sumir árásarmanna klæðst lögreglubúningum en aðrir ekki. Hópurinn sem ráðist hafi á kæranda hafi ekki ávallt staðið saman af sömu einstaklingum. Erfitt hafi verið fyrir kæranda að átta sig á hverjir árásarmennirnir væru þar sem kærandi hefði ekki oft séð andlit þeirra. Vegna umræddra árása hafi kærandi ákveðið að draga sig í hlé frá pólitískum störfum. Kærandi geti ekki leitað til lögreglu þar sem lögreglumenn hafi verið á meðal þeirra sem beitt hafi sig ofbeldi. […] sem kærandi hafi starfað fyrir hafi ítrekað skrifað kvartanir til lögreglu en án árangurs. Í greinargerð er þess getið að afleiðingar þess ofbeldis og hótana sem kærandi hafi þolað séu m.a. erfiðleikar með svefn og að kærandi vakni ítrekað upp við slæma drauma. Þá þjáist hann af […] og hafi þurft að hætta í íþróttum.
Í greinargerð kæranda er fjallað um stöðu mannréttindamála í […]. Kemur þar m.a. fram að helstu vandamál tengd mannréttindum í heimaríki kæranda séu handahófskenndar handtökur, annmarkar á dómskerfinu, veikleikar í opinberum stofnunum, misnotkun af hálfu starfsmanna löggæslustofnana, viðvarandi áhyggjur af spillingu og takmarkað frelsi fjölmiðla. Þá sé ill meðferð á fólki sem sé í haldi lögreglu og fangavarða alvarlegt vandamál. Í […] séu ofbeldisverk gagnvart pólitískum andstæðingum einnig algeng og er vísað til […] sem átti sér stað stuttu fyrir […]. Jafnframt vísar kærandi m.a. til þess að í aðdraganda […] hafi […] verið komið fyrir í […].
Samkvæmt því sem fram kemur í greinargerð kæranda sé einnig algengt að stjórnvöld reyni að knésetja andstæðinga sína með fésektum. Ennfremur er vísað til skýrslu Human Rights Watch yfir atburði ársins […] og bent á að þar komi fram að tilkynnt hafi verið um árásir á […] á vegum […]. Er þess einnig getið að […] hafi sætt árásum og þrátt fyrir að fyrir lægi hverjir árásarmennirnir væru hafi ekki verið ákært í málinu. Tekur kærandi m.a. fram að í […] hafi ekki verið komið á fót sjálfstæðri stofnun sem rannsaki glæpi sem framdir séu af lögreglumönnum.
Aðalkrafa kæranda er byggð á því að hann sæti ofsóknum vegna stjórnmálaskoðana og sé því flóttamaður sem eigi rétt á alþjóðlegri vernd, sbr. 1. mgr. 37. gr. og 40. gr. laga um útlendinga. Af hálfu kæranda er fjallað um hvað felist í ofsóknum samkvæmt 38. gr. laga um útlendinga og er í þeim efnum jafnframt vísað til umfjöllunar í handbók Flóttamannastofnunarinnar. Samkvæmt e. lið 3. mgr. 38. gr. laga um útlendinga sé það ekki skilyrði þess að um ofsóknir sé að ræða að umsækjandi um alþjóðlega vernd hafi aðhafst eitthvað til að tjá skoðanir sínar. Kærandi hafi hins vegar tjáð skoðanir sínar opinberlega með þátttöku í […]. Telur kærandi að þær ofsóknir sem […] lögreglumenn og aðrir hafi beitt sig feli í sér alvarleg brot á grundvallarréttindum á borði við réttinn til lífs og bann við pyndingum, ómannúðlegri og vanvirðandi meðferð.
Kærandi byggir varakröfu sína um viðbótarvernd samkvæmt 2. mgr. 37. gr. laga um útlendinga á sömu aðstæðum og sjónarmiðum og varðandi aðalkröfu. Þrautavarakrafa kæranda um dvalarleyfi af mannúðarástæðum á grundvelli 1. mgr. 74. gr. laga um útlendinga er einkum reist á sjónarmiði um erfiðar almennar aðstæður, þ.e. að yfirvöld í heimaríki hans séu ófær um að veita honum vernd gegn þeim hótunum og ofsóknum sem hann hefur sætt.
Kærandi fjallar um möguleika á flutning innanlands og vísar í því samhengi m.a. til 4. mgr. 37. gr. laga um útlendinga, athugasemda við það ákvæði í greinargerð sem fylgdi frumvarpi til laga um útlendinga og leiðbeininga Flóttamannastofnunar Sameinuðu Þjóðanna. Kærandi telur að flutningur innanlands sé ekki raunhæfur möguleiki þar sem kærandi sæti ofsóknum af hálfu yfirvalda, þ.e. lögreglumanna, og auk þess sé […] lítið land.
Kærandi gerir í greinargerð sinni athugasemdir við ákvörðun Útlendingastofnunar. Kærandi bendir til að mynda á að í hinni kærðu ákvörðun hafi Útlendingastofnun ekki fjallað með fullnægjandi hætti um myndband sem kærandi lagði fram sem sönnun þess efnis að tiltekinn atburður hafi átt sér stað. Þá mótmælir kærandi m.a. þeirri niðurstöðu Útlendingastofnunar að ekki hafi verið hægt að leggja til grundvallar að kærandi hafi orðið fyrir áreiti eða ofbeldi af hálfu lögreglu. Frásögn kæranda bendi til annars sem og heimildir um að erfitt hafi reynst að taka á misnotkun lögreglumanna og spilling sé viðvarandi. Af hálfu kæranda er ennfremur mótmælt því mati Útlendingastofnunar að atvik málsins nái ekki þeim alvaraleika að þeim verði jafnað til ofsókna í skilningi 1. mgr. 37. gr., sbr. 38. gr. laga um útlendinga. Telur kærandi að Útlendingastofnun hafi ekki fullnægt rannsóknarskyldu sinni samkvæmt 10. gr. stjórnsýslulaga nr. 37/1993.
V. Niðurstaða kærunefndar útlendingamála
Lagagrundvöllur
Í máli þessu gilda einkum ákvæði laga um útlendinga nr. 80/2016, reglugerð nr. 540/2017 um útlendinga með áorðnum breytingum, ákvæði stjórnsýslulaga nr. 37/1993, stjórnarskrá lýðveldisins Íslands nr. 33/1944 og mannréttindasáttmáli Evrópu, sbr. lög nr. 62/1994. Jafnframt ber að líta til ákvæða alþjóðasamnings um stöðu flóttamanna frá 1951, ásamt viðauka við samninginn frá 1967, og annarra alþjóðlegra skuldbindinga Íslands á sviði mannréttinda eftir því sem tilefni er til.
Auðkenni
Í ákvörðun Útlendingastofnunar kemur fram að til að sanna á sér deili hafi kærandi framvísað […] vegabréfi. Telur kærunefndin því ljóst að kærandi sé […] ríkisborgari.
Landaupplýsingar
Kærunefnd útlendingamála hefur lagt mat á aðstæður í […] m.a. með hliðsjón af eftirfarandi skýrslum: […].
Í ofangreindum gögnum kemur fram að stjórnarskrá […] kveður á um jafnrétti allra fyrir lögunum og mismunun á grundvelli kynþáttar, litarháttar, tungumáls, kyns, trúar- og lífsskoðana, stjórnmálaskoðana, þjóðernis, félagslegrar stöðu eða tengsla, uppruna, búsetu eða efnahagslegrar stöðu er refsiverð skv. refsilöggjöf landsins. Umboðsmaður […] hafi verið starfandi í […] frá árinu […]. Umboðsmaðurinn hafi eftirlit með mannréttindum og frelsi borgaranna í […] innan lögsögu ríkisins. Samkvæmt […] stjórnarskrár […] gangi alþjóðasamningar, sem fullgiltir hafa verið af hálfu […], framar landslögum. Svo framarlega sem slíkir samningar gangi ekki gegn stjórnarskrá landsins sé hægt að beita þeim sem hluta af almennri löggjöf.
Þá kemur fram að fyrstu lýðræðislegu stjórnarskiptin í sögu sjálfstæðrar […] hafi átt sér stað í […] þegar […] þáverandi forseti landsins og flokkur hans, […], biðu ósigur í þingkosningum fyrir stjórnarandstæðingnum […] og flokki hans, […]. Þá hafi síðustu þingkosningar í […] að mestu leyti farið vel fram að mati kosningaeftirlitsmanna þrátt fyrir harða kosningabaráttu. Flokkur […] hafi aukið við fylgi sitt. Þá komi fram í ofangreindum gögnum að spilling sé þó nokkur í […] stjórnkerfinu. Yfirvöld hafi hins vegar gripið til ýmissa aðgerða til að sporna við spillingu og hafi miklar framfarir átt sér stað á undanförnum árum, m.a. hafi verið sett á fót sérstök landsáætlun til að sporna við skipulögðum glæpum í landinu fyrir árin 2015-2018.
Samkvæmt ofangreindum gögnum hafa löggæslu- og eftirlitsstofnanir sætt nokkurri gagnrýni fyrir störf sín. Á það m.a. við um lögreglu sem í sumum tilfellum hefur verið ásökuð um beitingu hótana, ofbeldis og að einstaklingar hafi t.d. sætt yfirheyrslum og eða handtökum af tilefnislausu. Þá er tekið fram að meðlimir […] hafi ásakað stjórnvöld um að beita sig pólitískum þrýstingi í ýmsu formi, t.d. með hótunum, handtökum, gæsluvarðhaldi eða öðrum óhóflegum aðgerðum. Jafnframt er bent á að ýmis togstreita hafi ríkt á milli stuðningsmanna ólíkra stjórnmálaflokka, svo sem í formi áreitis, hótana og ofbeldis. Dæmi séu um að stjórnvöld hafi sýnt tregðu við að rannsaka atvik af framangreindum toga með fullnægjandi hætti.
Af framangreindum gögnum er þó einnig ljóst að þeir sem telja á sér brotið í […] geti komið fram kvörtun til lögreglu í gegnum síma eða með því að mæta á lögreglustöð og megi þar að auki óska eftir að koma ekki fram undir nafni. Þá kemur fram að lögreglu beri að skrá hverja kvörtun, sama hvers eðlis hún er, og afhenda þeim sem kvartar staðfestingu á að kvörtun hans hafi komist til skila. Kemur einnig fram að hægt sé að koma á framfæri athugasemdum um starfsemi lögreglunnar til innanríkisráðuneytis […]. Í […] lögreglulaga í […] kemur fram að þeir sem telji að lögreglan hafi brotið gegn réttindum sínum geti kært til æðra stjórnvalds eða farið með málið fyrir dómstóla. Þá fari sérstök stofnun sem heyri undir innanríkisráðuneytið […] með rannsókn á málum þegar lögreglan er talin hafa brotið gegn réttindum borgaranna. Sú stofnun hafi heimild til að beita agaviðurlögum. […] hafi hins vegar gagnrýnt þetta fyrirkomulag og bendi m.a. á að stjórnvöld hafi ekki alltaf rannsakað málin með fullnægjandi hætti.
Ákvæði 1. mgr. 37. gr. laga um útlendinga
Til að teljast flóttamaður hér á landi þarf kærandi að sýna fram á að aðstæður hans séu slíkar að þær falli undir 1. mgr. 37. gr. laga um útlendinga, sbr. flóttamannasamning Sameinuðu þjóðanna, eða 2. mgr. 37. gr. sömu laga. Kærandi byggir á að hann hafi orðið fyrir hótunum og líkamlegu ofbeldi af hendi lögreglumanna og almennra borgara vegna þátttöku sinnar í stjórnmálastarfi.
Í 1. mgr. 37. gr. laga nr. 80/2016 um útlendinga, sem byggir á A-lið 1. gr. flóttamannasamningsins, segir:
Flóttamaður samkvæmt lögum þessum telst vera útlendingur sem er utan heimalands síns af ástæðuríkum ótta við að vera ofsóttur vegna kynþáttar, trúarbragða, þjóðernis, aðildar að tilteknum þjóðfélagshópi eða vegna stjórnmálaskoðana og getur ekki eða vill ekki vegna slíks ótta færa sér í nyt vernd þess lands; eða sá sem er ríkisfangslaus og er utan þess lands þar sem hann áður hafði reglulegt aðsetur vegna slíkra atburða og getur ekki eða vill ekki vegna slíks ótta hverfa aftur þangað, sbr. A-lið 1. gr. alþjóðasamnings um réttarstöðu flóttamanna frá 28. júlí 1951 og bókun við samninginn frá 31. janúar 1967, sbr. einnig 38. gr. laga þessara.
Í 38. gr. útlendingalaga eru sett fram viðmið um það hvað felist í hugtakinu ofsóknir skv. 1. mgr. 37. gr., á hvaða grundvelli ofsóknir geta byggst og hvaða aðilar geta verið valdir að þeim. Í 1. mgr. ákvæðisins segir:
Ofsóknir skv. 1. mgr. 37. gr. eru þær athafnir sem í eðli sínu eða vegna þess að þær eru endurteknar fela í sér alvarleg brot á grundvallarmannréttindum, einkum ófrávíkjanlegum grundvallarmannréttindum á borð við réttinn til lífs og bann við pyndingum eða ómannúðlegri eða vanvirðandi meðferð eða refsingu, bann við þrældómi og þrælkun og bann við refsingum án laga. Sama á við um samsafn athafna, þ.m.t. ólögmæta mismunun, sem hafa eða geta haft sömu eða sambærileg áhrif á einstakling.
Í 2. mgr. 38. gr. laga um útlendinga er fjallað um í hverju ofsóknir geta falist. Þá eru þær ástæður sem ofsóknir þurfa að tengjast skilgreindar nánar í 3. mgr. 38. gr. laganna.
Í 4. mgr. 38. gr. kemur fram að þeir aðilar sem geta verið valdir að ofsóknum eða ómannúðlegri eða vanvirðandi meðferð séu:
a. ríkið,
b. hópar eða samtök sem stjórna ríkinu eða verulegum hluta landsvæðis þess,
c. aðrir aðilar, sem ekki fara með ríkisvald, ef sýnt er fram á að ríkið eða hópar eða samtök skv. b-lið, þ.m.t. alþjóðastofnanir, geti ekki eða vilji ekki veita vernd gegn ofsóknum eða meðferð sem fellur undir 2. mgr. 37. gr., m.a. með því að ákæra og refsa fyrir athafnir sem fela í sér ofsóknir.
Almennt ber að telja ótta umsækjanda um alþjóðlega vernd ástæðuríkan ef hann getur á nægilega skýran hátt sýnt fram á að áframhaldandi dvöl í heimaríki sé honum óbærileg af ástæðum sem tilgreindar eru í 1. mgr. 37. gr. eða yrði óbærileg af sömu ástæðum ef hann sneri aftur. Hugtakið „ástæðuríkur ótti við ofsóknir“ inniheldur huglæga og hlutlæga þætti og þarf að taka tillit til hvors tveggja þegar mat er lagt á umsókn um alþjóðlega vernd. Mat á því hvort ótti umsækjanda sé ástæðuríkur getur verið byggt á persónulegri reynslu umsækjanda sem og á upplýsingum um ofsóknir sem aðrir í umhverfi hans eða þeir sem tilheyra sama hópi hafa orðið fyrir. Umsækjandi sem hefur sýnt fram á að hann hafi þegar orðið fyrir ofsóknum í heimaríki, sbr. 1. mgr. 38. gr. laga um útlendinga, eða beinum og marktækum hótunum um slíkar ofsóknir, yrði almennt talinn hafa sýnt fram á ástæðuríkan ótta við slíkar ofsóknir snúi hann aftur til heimaríkis nema talið verði að miklar líkur séu á því að slíkar ofsóknir yrðu ekki endurteknar, t.d. þar sem aðstæður í heimaríki hans hafi breyst. Þótt umsækjandi um alþjóðlega vernd skuli njóta vafa upp að ákveðnu marki, verður umsækjandinn a.m.k. að sýna fram á að ákveðnar líkur séu á að hans bíði ofsóknir í heimaríki. Frásögn umsækjanda og önnur gögn um einstaklingsbundnar aðstæður hans verða því almennt að fá stuðning í hlutlægum og áreiðanlegum upplýsingum um heimaríki umsækjanda, stjórnvöld, stjórnarfar og löggjöf þess. Þá er litið til sambærilegra upplýsinga um ástand, aðstöðu og verndarþörf þess hóps sem umsækjandi tilheyrir eða er talinn tilheyra.
Kærunefnd hefur við mat sitt á umsókn kæranda haft til hliðsjónar handbók Flóttamannastofnunar Sameinuðu þjóðanna um málsmeðferð og viðmið við mat á umsókn um alþjóðlega vernd (Handbook and Guidelines on Procedures and Criteria for Determining Refugee Status, Genf 2011). Þá hefur aðferðarfræði trúverðugleikamats kærunefndar tekið mið af skýrslu Flóttamannastofnunar Sameinuðu þjóðanna og Flóttamannasjóðs Evrópusambandsins um trúverðugleikamat, eftir því sem við á (Beyond Proof: Credibility Assessment in EU Asylum Systems, Brussel 2013).
Eins og fram hefur komið ber kærandi fyrir sig að hafa sætt ofsóknum af hálfu lögreglumanna og annarra einstaklinga í heimaríki sínu vegna þátttöku sinnar í […]. Kærandi var hjá Útlendingastofnun spurður um nánari deili á þeim aðilum sem hann kvað hafa beitt hann hótunum og ofbeldi. Kærandi útskýrði m.a. að sá hópur sem ráðist hefði á hann hefði ekki alltaf staðið saman af sömu einstaklingum og þá hefði á köflum verið erfitt að bera kennsl á tiltekna einstaklinga. Aðspurður kvaðst kærandi ekki hafa leitað til lögreglu vegna umræddra árása þar sem hann hafi talið hluta árásarmannanna vera lögreglumenn og að hann óttist að lögreglan gæti sett á sig fíkniefni og síðan dæmt sig í fangelsi. Kærandi hefur lagt fram ýmis gögn með umsókn sinni, þ.m.t. myndbandsupptöku sem að sögn kæranda sýni árás sem hann hafi orðið fyrir. Kærunefnd hefur farið yfir myndbandsupptökuna sem og önnur gögn málsins. Kærunefnd telur framlagt myndband, að teknu tilliti til mats kærunefndar á trúverðugleika þess, ekki styðja við frásögn kæranda um að hann hafi orðið fyrir raunverulegu líkamlegu ofbeldi eða eigi slíkt á hættu.
Kærunefnd telur að leggja megi til grundvallar að kærandi hafi tekið þátt í pólitísku starfi […]. Þau gögn sem kærunefnd hefur kynnt sér benda þó ekki til þess að almennir þátttakendur í pólitísku starfi […] eigi á hættu ofsóknir í […] í skilningi 1. mgr. 38. gr. laga um útlendinga. Þau gögn sem kærandi hefur lagt fram gefa heldur ekki til kynna, að teknu tilliti til trúverðugleika þeirra, að kærandi hafi orðið fyrir eða eigi yfir höfði sér ofsóknir af hálfu yfirvalda í […] vegna stjórnmálaþátttöku sinnar. Í því sambandi hefur kærunefnd jafnframt haft hliðsjón af stöðu kæranda í umræddum stjórnmálaflokk. Kærunefnd útilokar þó ekki að í einhverjum mæli kunni kærandi að hafa sætt áreiti, hótunum eða jafnvel ofbeldi af hálfu […] lögreglumanna. Gögn málsins styðja hins vegar ekki við þá skoðun kæranda að þeirri háttsemi lögreglumanna megi jafna við ofsóknir sem […] stjórnvöld standi fyrir. Kærunefnd telur því að kærandi hafi ekki sýnt fram á með nægilega skýrum hætti að hann hafi ástæðuríkan ótta við að verða fyrir athöfnum sem taldar verða til ofsókna í skilningi 1. mgr. 38. gr. laga um útlendinga.
Þá benda þau gögn sem kærunefnd hefur kynnt sér til þess að almennt geti ríkisborgarar […] sem telji að á réttindum sínum hafi verið brotið leitað aðstoðar og verndar yfirvalda þar í landi og fengið lausn sinna mála. Þá sé til staðar kerfi í […] sem þeir geti leitað til sem telji sig hafa verið beitta órétti af lögreglu. Hægt sé m.a. að leita til stofnunar sem heyri undir innanríkisráðuneyti landsins sem og umboðsmanns. Af þeim gögnum sem kærunefndin hefur tekið til skoðunar má ráða að þessi úrræði séu almennt raunhæf og árangursrík þó svo að úrbóta sé enn þörf að mati umboðsmanns og frjálsra félagasamtaka í landinu. Fyrir liggur að kærandi hefur ekki leitað til lögreglu í heimaríki vegna framangreindra atvika og engin gögn liggja fyrir sem benda til þess að kærandi geti ekki nýtt sér þá vernd sem […] yfirvöld veita almennt borgurum sínum. Kærunefnd telur því að ekki hafi verið sýnt fram á að stjórnvöld geti ekki eða vilji ekki veita kæranda viðeigandi vernd, m.a. með því að ákæra eða refsa fyrir athafnir sem gætu falið í sér ofsóknir, sbr. 4. mgr. 38. gr. laga um útlendinga.
Með vísan til alls ofangreinds er það niðurstaða kærunefndar að kærandi uppfylli ekki skilyrði 1. mgr. 37. gr. útlendingalaga fyrir viðurkenningu á stöðu sem flóttamaður hér á landi.
Ákvæði 2. mgr. 37. gr. laga um útlendinga
Samkvæmt 2. mgr. 37. gr. útlendingalaga er útlendingur einnig flóttamaður ef, verði hann sendur aftur til heimaríkis síns, raunhæf ástæða er til að ætla að hann eigi á hættu að sæta dauðarefsingu, pyndingum eða annarri ómannúðlegri eða vanvirðandi meðferð eða refsingu eða hann verði fyrir alvarlegum skaða af völdum árása í vopnuðum átökum þar sem ekki er greint á milli hernaðarlegra og borgaralegra skotmarka. Sama gildir um ríkisfangslausan einstakling. Í ljósi þess sem að framan er rakið og þeirra gagna sem liggja fyrir um heimaríki kæranda telur kærunefndin að aðstæður hans þar séu ekki þannig að þær falli undir ákvæði 2. mgr. 37. gr. laganna. Telur kærunefndin því ljóst að kærandi uppfylli heldur ekki skilyrði 2. mgr. 37. gr. útlendingalaga fyrir viðurkenningu á stöðu sem flóttamaður hér á landi.
Alþjóðleg vernd á grundvelli 40. gr. laga um útlendinga
Þar sem kærunefnd hefur komist að þeirri niðurstöðu að kærandi uppfylli ekki skilyrði 1. eða 2. mgr. 37. gr. laga um útlendinga á kærandi ekki rétt á alþjóðlegri vernd hér á landi, sbr. 40. gr. laga um útlendinga.
Dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða skv. 1. mgr. 74. gr. laga um útlendinga
Samkvæmt 6. mgr. 37. gr. laga um útlendinga skal stjórnvald sem kemst að því að ákvæði 1. eða 2. mgr. 37. gr. laganna eigi ekki við um útlending að eigin frumkvæði taka til skoðunar hvort veita eigi dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða skv. 74. gr. sömu laga. Þrátt fyrir að orðalag 1. mgr. 74. gr. kveði ekki með skýrum hætti á um veitingu dvalarleyfis má skilja af athugasemdum með frumvarpi til laga um útlendinga nr. 80/2016, fyrirsögn greinarinnar og af 6. mgr. 37. gr. laganna að það hafi þó verið ætlunin með ákvæðinu. Kærunefnd telur því rétt að túlka ákvæðið sem heimild til veitingar dvalarleyfis þegar skilyrði þess eru uppfyllt.
Samkvæmt 1. mgr. 74. gr. laga um útlendinga má líta til mannúðarsjónarmiða ef útlendingur getur sýnt fram á ríka þörf fyrir vernd, t.d. af heilbrigðisástæðum eða vegna erfiðra félagslegra aðstæðna viðkomandi eða erfiðra almennra aðstæðna í heimaríki eða í landi sem honum yrði vísað til. Kærunefnd telur, með vísan til orðalags ákvæðisins um „ríka þörf fyrir vernd“ auk lögskýringargagna sem fylgdu greininni, að dvalarleyfi á grundvelli 1. mgr. 74. gr. laga um útlendinga verði ekki veitt nema aðstæður, bæði almennar og sérstakar m.t.t. heilsufars og félagslegra þátta, auk atvika sem þar er vísað til, nái ákveðnu alvarleikastigi þegar málið er virt í heild.
Þá er einnig greint frá því í athugasemdum við 74. gr. í greinargerð með frumvarpi til laga um útlendinga að með erfiðum almennum aðstæðum að öðru leyti sé einnig vísað til alvarlegra aðstæðna í heimaríki og væri þar oft um að ræða viðvarandi mannréttindabrot í ríkinu eða þá aðstöðu að yfirvöld veiti ekki þegnum sínum vernd gegn ofbeldisbrotum eða glæpum. Kærandi kveður sig ekki geta leitað aðstoðar […] stjórnvalda vegna þeirra hótana og ofbeldis sem hann hefur sætt af hálfu lögreglumanna og annarra óskilgreindra aðila vegna þátttöku hans í stjórnmálastarfi. Svo sem fram hefur komið metur kærunefnd það svo, á grundvelli fyrirliggjandi gagna, að kæranda standi til boða úrræði í heimaríki hans sem feli í sér viðeigandi vernd.
Kærandi kvaðst í viðtali hjá Útlendingastofnun eiga við […] að stríða og hann hefur einnig leitað aðstoðar […] hér á landi. Af þeim læknisfræðilegu gögnum verður ekki annað séð en að kærandi sé að öðru leyti heilsuhraustur. Þá benda gögn til þess að kærandi geti fengið aðstoð vegna […] í heimaríki hans. Þegar upplýsingar um heimaríki kæranda og gögn málsins eru virt í heild er það niðurstaða kærunefndar að kærandi hafi ekki sýnt fram á aðstæður sem ná því alvarleikastigi að hann teljist hafa ríka þörf á vernd líkt og kveðið er á um í 1. mgr. 74. gr. laga um útlendinga. Því er fallist á það með Útlendingastofnun að aðstæður kæranda í heimaríki séu ekki með þeim hætti að veita beri kæranda dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða, sbr. 1. mgr. 74. gr. laga um útlendinga.
Bann við endursendingu skv. 42. gr. laga um útlendinga
Samkvæmt 1. mgr. 42. gr. laga um útlendinga er ekki heimilt að senda útlending eða ríkisfangslausan einstakling til svæðis þar sem hann hefur ástæðu til að óttast ofsóknir, sbr. 37. og 38. gr., eða vegna svipaðra aðstæðna og greinir í flóttamannahugtakinu er í yfirvofandi hættu á að láta lífið eða verða fyrir ómannúðlegri eða vanvirðandi meðferð. Samkvæmt 2. mgr. sömu greinar er einnig óheimilt að senda útlending til svæðis þar sem ekki er tryggt að hann verði ekki sendur áfram til slíks svæðis sem greinir í 1. mgr.
Með vísan til umfjöllunar að framan um heimaríki kæranda telur kærunefnd að þær aðstæður sem ákvæðið tekur til ekki eiga við í máli kæranda. Kærunefnd telur því að ákvæði 42. gr. laga um útlendinga standi ekki í vegi fyrir endursendingu kæranda þangað.
Athugasemdir við ákvörðun og málsmeðferð Útlendingastofnunar
Eins og komið hefur fram hefur kærandi í greinargerð sinni haft uppi athugasemdir og mótmæli við hina kærðu ákvörðun Útlendingastofnunar. Hefur kærandi jafnframt vísað til 10. gr. stjórnsýslulaga nr. 37/1993 og bent á að Útlendingastofnun hafi ekki fullnægt rannsóknarskyldu sinni.
Samkvæmt 10. gr. stjórnsýslulaga skal stjórnvald sjá til þess að mál sé nægilega upplýst áður en ákvörðun er tekin í því og afla í því skyni nauðsynlegra upplýsinga. Mál telst nægilega rannsakað þegar þeirra upplýsinga hefur verið aflað sem nauðsynlegar eru til þess að hægt sé að taka efnislega rétta ákvörðun í því. Um frekari afmörkun á því hversu ítarlega beri að rannsaka mál, ber m.a. að líta til þess hversu mikilvægt það er. Því tilfinnanlegri eða meira íþyngjandi sem stjórnvaldsákvörðun er, þeim mun strangari kröfur verður að gera til rannsóknar á þeim atvikum sem leiða til niðurstöðunnar. Markmið rannsóknarreglunnar er að tryggja að stjórnvaldsákvarðanir verði bæði löglegar og réttar. Í þeim tilvikum þegar ákvörðun stjórnvalds byggist á mati verður að afla þeirra upplýsinga sem nauðsynlegar eru svo hægt sé að beita þeim sjónarmiðum sem ætlunin er að byggja stjórnvaldsákvörðun á. Í 22. gr. stjórnsýslulaga kemur fram krafa um að ákvarðanir stjórnvalds sé rökstuddar með fullnægjandi hætti og í 2. mgr. 23. gr. laga um útlendinga kemur fram að Útlendingastofnun skuli af sjálfsdáðum afla nauðsynlegra og aðgengilegra upplýsinga vegna málsmeðferðar umsóknar um alþjóðlega vernd.
Af ákvörðun Útlendingastofnunar verður lesið að stofnunin hafi kynnt sér gögn opinberra stofnana og frjálsra félagasamtaka um heimaríki kæranda og talið, á grundvelli þeirra gagna, að hann geti leitað aðstoðar […] yfirvalda vegna aðstæðna sinna. Að mati kærunefndar hefur ekkert komið fram í málinu sem bendir til þess að skort hafi á að nauðsynlegar upplýsingar lægju fyrir um ástand í heimaríki kæranda, við ákvörðunartöku hjá Útlendingastofnun. Í því sambandi er tekið fram að kærunefnd hefur yfirfarið þau gögn sem aflað var við rekstur málsins, svo og skýrslur opinberra stofnana, og komist að sömu niðurstöðu og Útlendingastofnun. Það er því mat kærunefndar að málsmeðferð Útlendingastofnunar í máli kæranda hafi verið í samræmi við 10. og 22. gr. stjórnsýslulaga og 2. mgr. 23. gr. laga um útlendinga.
Frávísun og frestur til að yfirgefa landið
Kærunefnd telur með vísan til atvika máls að rétt sé að vísa kæranda frá landinu á grundvelli d-liðar 1. mgr. 106. gr. laga um útlendinga. Kærandi er við ágæta heilsu og kemur frá öruggu upprunaríki. Að mati kærunefndar og með vísan til 2. mgr. 104. gr. laga um útlendinga teljast 15 dagar hæfilegur frestur til að yfirgefa landið.
Samantekt
Með vísan til alls þess sem að framan er rakið og forsendna hinnar kærðu ákvörðunar þykir rétt að staðfesta ákvörðun Útlendingastofnunar með þeirri breytingu að kærandi skal hafa 15 daga til að yfirgefa landið.
Athygli kæranda er vakin á því að skv. 6. mgr. 104. gr. laga um útlendinga frestar málshöfðun fyrir dómstólum til ógildingar á endanlegri ákvörðun um að útlendingur skuli yfirgefa landið ekki framkvæmd hennar. Að kröfu útlendings getur kærunefnd útlendingamála þó ákveðið að fresta réttaráhrifum endanlegrar ákvörðunar sé talin ástæða til þess. Krafa þess efnis skal gerð ekki síðar en sjö dögum eftir birtingu endanlegrar ákvörðunar. Skal frestun bundin því skilyrði að útlendingur beri málið undir dómstóla innan fimm daga frá birtingu ákvörðunar um frestun réttaráhrifa úrskurðar og óski eftir að það hljóti flýtimeðferð. Nú er beiðni um flýtimeðferð synjað og skal þá mál höfðað innan sjö daga frá þeirri synjun. Þó getur kærunefnd útlendingamála tekið ákvörðun um að fresta framkvæmd ákvörðunarinnar ef sýnt er fram á að verulega breyttar aðstæður hafi skapast frá því að endanleg ákvörðun var tekin.
Úrskurðarorð
Ákvarðanir Útlendingastofnunar eru staðfestar með þeirri breytingu að lagt er fyrir kæranda að hverfa af landi brott innan 15 daga frá birtingu þessa úrskurðar.
The decisions of the Directorate of Immigration are affirmed with the amendment that the appellant shall leave Iceland within 15 days of the notification of this decision.
Hjörtur Bragi Sverrisson
Anna Tryggvadóttir Pétur Dam Leifsson