Mál nr. 31/2003: Endurupptaka máls

Þriðjudaginn,  16. september 2003

A

gegn

Tryggingastofnun ríkisins

Úrskurður

Mál þetta úrskurðuðu Guðný Björnsdóttir hdl., Jóhanna Jónasdóttir læknir og Heiða Gestsdóttir, lögfræðingur.

Þann 7. maí 2003 barst úrskurðarnefnd fæðingar- og foreldraorlofsmála kæra A, dags. 5. maí 2003.

Kærð var ákvörðun Tryggingastofnunar ríkisins sem tilkynnt var með bréfi dags. 15. apríl 2003 um að synja kæranda um greiðslu fæðingarstyrks sem námsmanni. Úrskurðarnefnd fæðingar- og foreldraorlofsmála úrskurðaði í málinu 24. júní 2003 og staðfesti nefndin hina kærðu ákvörðun.

Með bréfi dags. 1. júní 2003 sem barst nefndinni 3. júlí 2003 var óskað eftir endurupptöku málsins með hliðsjón af gögnum sem ekki höfðu áður verðið lögð fram í málinu. Um var að ræða staðfestingu frá B-skólanum um að kærandi hefði verið í sambandi við skólann í júlí 2002 vegna fyrirhugaðs náms við skólann. Af hálfu úrskurðarnefndar fæðingar- og foreldraorlofsmála var fallist á endurupptöku málsins.

Í rökstuðningi með kæru segir m.a.:

„Við A og D fluttum til E-lands síðastliðið ár vegna náms sem A hóf síðastl. janúar 2003. Ákveðið var að flytja nokkrum mánuðum áður en skóli hófst þannig að A myndi nú vera kominn ágætlega inn í E-tungumálið og fjölskyldan búin að koma sér vel fyrir í samfélagi E-lands.

Óskum eftir að mál þetta verði tekið fljótt fyrir vegna þeirra aðstæðna sem við erum í (Engin réttindi til fæðingarorlofs hér í E-landi). Bendi einnig á að áætlaður fæðingardagur var 28. apríl ´03. Vonandi verður barnið komið í heiminn þegar ykkur berst þetta bréf.“

Með bréfi, dags. 7. maí 2003, óskaði úrskurðarnefnd fæðingar- og foreldraorlofsmála eftir greinargerð Tryggingastofnunar ríkisins.

Greinargerð lífeyristryggingasviðs Tryggingastofnunar ríkisins er dags. 23. maí 2003. Í greinargerðinni segir:

„Kærð er synjun á fæðingarstyrk námsmanna skv. 19. gr. laga um fæðingar- og fæðingarorlof nr. 95/2000 (ffl.) á grundvelli undanþáguákvæðis 13. gr. reglugerðar um greiðslur úr Fæðingarorlofssjóði og greiðslu fæðingarstyrks nr. 909/2000.

Kærandi sótti um fæðingarstyrk námsmanna með umsókn dags. 28. mars 2003 vegna áætlaðrar fæðingar barns 28. apríl 2003. Með fylgdu staðfesting frá B-skólanum, E-landi, um hann hefði hafið nám þar í janúar 2003 og staðfesting á því að ekki væru réttur á greiðslum í E-landi. Í umsókninni var tekið fram  að hann hefði verið að vinna í október og nóvember í E-landi og fylgdu launaseðlar með.

Kæranda var með bréfi dags. 15. apríl 2003 synjað um greiðslu fæðingarstyrks námsmanna á grundvelli þess að þar sem hann hefði flutt lögheimili sitt út í september 2002 en ekki hafið nám fyrr en í janúar 2003 yrði ekki litið svo á að hann hefði flutt lögheimili sitt tímabundið vegna náms.

Samkvæmt 19. gr. ffl. eiga foreldrar í fullu námi rétt á fæðingarstyrk. Skilgreiningu á fullu námi er að finna í 1. mgr. 14. gr. reglugerðarinnar. Þar segir m.a. að fullt nám í skilningi ffl. teljist vera 75-100% samfellt nám í viðurkenndri menntastofnun innan hins almenna menntakerfis á Íslandi eða á háskólastigi, í a.m.k. sex mánuði á síðustu 12 mánuðum fyrir fæðingu barns. Heimilt er að meta sambærilegt nám í öðrum ríkjum, enda uppfylli foreldri lögheimilisskilyrði skv. 12. gr. eða undanþáguákvæði 13. gr.

Í 1. mgr. 12. gr. reglugerðarinnar segir:

„Rétt til fæðingarstyrks á foreldri sem er utan vinnumarkaðar, í minna en 25% starfi eða í námi að því tilskildu að foreldrið hafi átt lögheimili hér á landi við fæðingu barns, ættleiðingu eða töku barns í varanlegt fóstur og síðustu 12 mánuðina þar á undan. Skilyrði um lögheimili er í samræmi við það búsetuskilyrði sem sett er fyrir rétti til að teljast tryggður samkvæmt lögum um almannatryggingar.“

Í 13. gr. reglugerðarinnar segir:

„Tryggingastofnun ríkisins er, þrátt fyrir skilyrði 12. gr., heimilt á grundvelli umsóknar að greiða fæðingarstyrk til foreldris sem hefur flutt lögheimili sitt tímabundið vegna náms erlendis, enda hafi foreldri átt lögheimili hér á landi samfellt í a.m.k. fimm ár fyrir flutning.

Skilyrði samkvæmt ákvæði þessu er að fyrir liggi yfirlýsing frá almannatryggingum í búsetulandi um að foreldri eigi ekki rétt á greiðslum vegna fæðingar, ættleiðingar eða töku barns í varanlegt fóstur í því ríki.

Ef fyrir hendi er réttur úr almannatryggingum í búsetulandi sem er lakari en sá réttur sem námsmaður á rétt til hér á landi er Tryggingastofnun ríkisins heimilt, þrátt fyrir skilyrði 2. mgr., að greiða mismun sem því nemur.“

Í 1. mgr. 12. gr. nr. 909/2000 segir að skilyrði um lögheimili sé í samræmi við það  búsetuskilyrði sem sett er fyrir rétti til að teljast tryggður samkvæmt lögum um almannatryggingar. Í I. kafla A. laga um almannatryggingar nr. 117/1993 er kveðið á um hverjir skuli tryggðir skv. lögunum. Þar er í 9. gr. c. ATL kveðið á um heimild fyrir einstaklinga sem stunda nám erlendis til að teljast áfram tryggður hér á landi ásamt maka sem var tryggður hér á landi við upphaf námsins og börnum undir 18 ára aldri sem með honum dveljast og í 9. gr. d. ATL er kveðið á um setningu reglugerðar um einstök atriði sem varða framkvæmd kaflans. Í 2. mgr. 5. gr. reglugerðar um framkvæmd almannaskráningar og skráningu í tryggingaskrá 463/1999 segir að sá sem flytur búsetu sína frá Íslandi teljist ekki lengur tryggður og í 2. mgr. 15. gr. reglugerðar nr. 463/1999 segir að með námsmanni sé átt við einstakling, annan en launþega eða sjálfstætt starfandi einstakling, sem er við nám eða starfsþjálfun er lýkur með útgáfu vottorðs um menntun sem viðurkennt er af yfirvöldum.

Skv. ákvæðum ATL og reglugerðar 463/1999 getur einstaklingur sem er launþegi eða sjálfstætt starfandi einstaklingur erlendis ekki talist vera námsmaður sem hefur heimild til að vera áfram tryggður hér á landi. Í máli þessu hefur kærandi verið með lögheimili í E-landi frá 25. september 2002 og fyrir liggur að eftir flutning til E-lands var hann að vinna þar í landi áður en hann hóf nám í janúar 2003. Þar með verður ekki litið svo á að kærandi uppfylli skilyrði undanþáguákvæðis 13. gr. reglugerðar 909/2000 um að hafa flutt lögheimili sitt tímabundið vegna náms.

Það hefur ekki áhrif á þessa niðurstöðu að hann eigi ekki rétt á greiðslum í E-landi þar sem þar í landi er ekki um að ræða greiðslur í fæðingarorlofi til námsmanna.“

Greinargerðin var send kæranda til kynningar með bréfi, dags. 6. júní 2003, og honum gefinn kostur á að koma að athugasemdum. Frekari athugasemdir bárust ekki áður en úrskurður var kveðinn upp þann 24. júní 2003. Með bréfi kæranda mótteknu 3. júlí 2003 barst staðfesting B-skólans á því að kærandi hafi í júlí 2002 haft samband við skólann vegna fyrirhugaðs náms í ágúst 2002. Jafnframt kemur þar fram að kærandi hafi frestað námsbyrjun fram til janúar 2003 og að hann hafi lokið fyrsta misseri námsins og eigi að hefja nám á örðu misseri 28. júlí 2003.

Niðurstaða úrskurðarnefndarinnar:

Mál þetta er endurupptekið að beiðni kæranda í bréfi mótteknu af úrskurðarnefnd fæðingar- og foreldraorlofsmála þann 3. júlí 2003. Kæra varðar ákvörðun Tryggingastofnunar ríkisins um að synja kæranda um greiðslu fæðingarstyrks sem námsmanni.

Samkvæmt 1. mgr. 19. gr. laga nr. 95/2000 um fæðingar- og foreldraorlof (ffl.) eiga foreldrar í fullu námi rétt til fæðingarstyrks. Í 1. mgr. 14. gr. reglugerðar  nr. 909/2000 um greiðslur úr Fæðingarorlofssjóði og greiðslu fæðingarstyrks er kveðið á um að fullt nám teljist vera 75-100% samfellt nám í viðurkenndri menntastofnun innan hins almenna menntakerfis á Íslandi í a.m.k. sex mánuði á síðustu tólf mánuðum fyrir fæðingu barns. Sama eigi við um 75-100% nám á háskólastigi og það nám annað sem geri sambærilegar kröfur til undirbúningsmenntunar og nám á háskólastigi. Heimilt er að meta sambærilegt nám í öðrum ríkjum, enda uppfylli foreldri lögheimilisskilyrði skv. 12. gr. eða undanþáguákvæði 13. gr.

Foreldrar sem eru utan vinnumarkaðar eða í minna en 25% starfi eiga rétt til fæðingarstyrks á grundvelli 18. gr. ffl.

Samkvæmt 1. mgr. 12. gr. framangreindrar reglugerðar er réttur námsmanns til fæðingarstyrks bundinn því skilyrði að foreldri hafi átt lögheimili hér við fæðingu barns. Samkvæmt ákvæðinu gildir skilyrði um lögheimili hér við fæðingu barns einnig um rétt foreldris sem er utan vinnumarkaðar eða í minna en 25% starfi til fæðingarstyrks. Í 1. mgr. 13. gr. reglugerðarinnar er kveðið á um að Tryggingastofnun ríkisins sé, þrátt fyrir 12. gr. heimilt á grundvelli umsóknar að greiða fæðingarstyrk til foreldris sem hefur flutt lögheimili sitt tímabundið vegna náms erlendis, enda hafi foreldri átt lögheimili hér á landi samfellt í a.m.k. fimm ár fyrir flutning.

Í 4. mgr. 14. gr. reglugerðarinnar er kveðið á um að heimilt sé að greiða foreldri fæðingarstyrk sem námsmanni þrátt fyrir að skilyrðum um samfellt nám í a.m.k. sex mánuði fyrir fæðingu barns sé ekki fullnægt hafi foreldri verið í samfelldu starfi í a.m.k. sex mánuði á innlendum vinnumarkaði fram til þess að námið hófst.

Samkvæmt gögnum málsins flutti kærandi lögheimili sitt til E-lands 25. september 2002. Eftir það starfar hann á vinnumarkaði í E-landi fram í desember sama ár. Hann hóf síðan nám við B-skólann, E-landi í janúar 2003. Frá 8. desember 2002 og fram til þess að námið hófst í janúar 2003 var hann ekki á vinnumarkaði.

Með hliðsjón af fyrirliggjandi gögnum þykir nægjanlega í ljóst leitt að tilgangurinn með flutningi lögheimilis kæranda hafi verið fyrirhugað nám hans. Samkvæmt því telst hann hafa flutt lögheimili sitt tímabundið vegna námsins og uppfylla skilyrði 13. gr. reglugerðar nr. 909/2000 um undanþágu frá lögheimilisskilyrði. Frestun kæranda á námsbyrjun til janúar 2003 þykir eigi leiða til annarrar niðurstöðu.

Barn kæranda er fætt 7. maí 2003 en nám hans hófst í janúar 2003. Með hliðsjón af því uppfyllir kærandi ekki skilyrði þess að hafa verið í samfelldu námi í viðurkenndri menntastofnun innan hins almenna menntakerfis á Íslandi eða sambærilegu námi í öðrum ríkjum í a.m.k. sex mánuði á síðustu 12 mánuðum fyrir fæðingu barns. Kærandi var ekki á vinnumarkaði hluta desembermánaðar 2002. Þegar af þeirri ástæðu kemur heimild 4. mgr. 14. gr. reglugerðar nr. 909/2000 til undanþágu frá skilyrði um sex mánaða nám eigi til álita í máli þessu.

Samkvæmt framanrituðu uppfyllir kærandi skilyrði 1. mgr. 13. gr. reglugerðar nr. 909/2000 um undanþágu frá lögheimilisskilyrði. Hann uppfyllir hins vegar ekki skilyrði þess að eiga rétt til fæðingarstyrks sem námsmaður þar sem hann hafði verið skemur en sex mánuði við nám fyrir fæðingu barns. Samkvæmt því ber að greiða kæranda fæðingarstyrk sem foreldri utan vinnumarkaðar, sbr. 18. gr. ffl., en staðfest er að kærandi á ekki rétt á greiðslum vegna fæðingarinnar í E-landi, sbr. 2. mgr. 13. gr. reglugerðarinnar.

ÚRSKURÐARORÐ:

Ákvörðun Tryggingastofnunar ríkisins um synja A um fæðingarstyrk sem námsmanni er staðfest. Greiða ber kæranda fæðingarstyrk sem foreldri utan vinnumarkaðar.

Guðný Björnsdóttir

Heiða Gestsdóttir

Jóhanna Jónasdóttir