9. júní 2017

Nr. 317/2017 - Úrskurður

KÆRUNEFND ÚTLENDINGAMÁLA

Þann 9. júní 2017 er kveðinn upp svohljóðandi

úrskurður nr. 317/2017

í stjórnsýslumáli nr. KNU17050019

Kæra […]

á ákvörðun

Útlendingastofnunar

I. Kröfur, kærufrestir og kæruheimild

Þann 11. maí 2017 kærði […], fd. […], ríkisborgari […] (hér eftir nefndur kærandi) ákvörðun Útlendingastofnunar, dags. 21. apríl 2017, um að taka ekki til efnismeðferðar umsókn hans um alþjóðlega vernd á Íslandi og endursenda hann til Svíþjóðar.

Kærandi krefst þess að hin kærða ákvörðun verði felld úr gildi og að Útlendingastofnun verði gert að taka umsókn hans um alþjóðlega vernd til efnislegrar meðferðar. Til vara er þess krafist að hin kærða ákvörðun verði felld úr gildi og að Útlendingastofnun verði gert að taka mál kæranda til meðferðar að nýju með vísan til 10. gr. stjórnsýslulaga nr. 37/1993.

Fyrrgreind ákvörðun er kærð á grundvelli 7. gr. laga um útlendinga og barst kæran fyrir lok kærufrests.

II. Málsmeðferð

Kærandi lagði fram umsókn um alþjóðlega vernd á Íslandi þann 17. janúar 2017. Við leit að fingraförum kæranda í Eurodac gagnagrunninum, þann 17. febrúar 2017, kom í ljós að fingraför hans höfðu verið skráð í grunninn af yfirvöldum í Svíþjóð. Þann 1. mars 2017 var beiðni um viðtöku kæranda og umsóknar hans um alþjóðlega vernd beint til yfirvalda í Svíþjóð, sbr. 1. mgr. 18. gr. Dyflinnarreglugerðarinnar. Þann 6. mars 2017 barst svar frá sænskum yfirvöldum þess efnis að þau samþykktu viðtöku kæranda á grundvelli b-liðar 1. mgr. 18. gr. Dyflinnarreglugerðarinnar. Útlendingastofnun ákvað þann 21. apríl 2017 að taka ekki umsókn kæranda um alþjóðlega vernd hér á landi til efnismeðferðar og að hann skyldi endursendur til Svíþjóðar. Kærandi kærði ákvörðunina þann 11. maí 2017 til kærunefndar útlendingamála. Greinargerð kæranda ásamt fylgigögnum barst kærunefnd 22. maí 2017.

III. Ákvörðun Útlendingastofnunar

Niðurstaða ákvörðunar Útlendingastofnunar var sú að umsókn kæranda um alþjóðlega vernd yrði ekki tekin til efnismeðferðar hér á landi og hann skyldi endursendur til Svíþjóðar. Lagt var til grundvallar að Svíþjóð virði ákvæði mannréttindasáttmála Evrópu og flóttamannasamnings Sameinuðu þjóðanna, þar með talið bann við endursendingu til ríkis þar sem líf og frelsi kæranda kynni að vera í hættu (non-refoulement). Því fæli flutningur kæranda til Svíþjóðar ekki í sér brot gegn 42. gr. laga um útlendinga. Þá var talið að kærandi hefði ekki slík tengsl við Ísland að ástæða væri til að beita ákvæði 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga. Þá var það mat stofnunarinnar að sérstakar aðstæður í skilningi 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga væru ekki til staðar í málinu. Kærandi var ekki talinn í sérstaklega viðkvæmri stöðu sem áhrif hefði á mál hans. Enn fremur var það mat Útlendingastofnunar að í Svíþjóð væru engin viðvarandi mannréttindabrot og að íbúar landsins gætu fengið vernd gegn ofbeldisbrotum og glæpum með aðstoð lögreglu eða annarra yfirvalda. Aðstæður kæranda féllu ekki undir 16. gr. Dyflinnarreglugerðarinnar og væru ekki slíkar að ástæða væri til að beita 1. mgr. 17. gr. reglugerðarinnar í málinu. Kærandi skyldi yfirgefa Ísland og bæri að senda hann til Svíþjóðar, sbr. c-lið 1. mgr. 36. gr. laga um útlendinga.

IV. Málsástæður og rök kæranda

Í greinargerð kæranda kemur fram að hann vilji ekki fara aftur til Svíþjóðar. Þar hafi hann fengið synjun á umsókn sinni um alþjóðlega vernd og standi frammi fyrir ýmsum vandamálum. Hann hafi dvalið í flóttamannabúðum í Svíþjóð í tæplega tvö ár og fengið mat frá yfirvöldum. Kærandi hafi ekki haft vinnu í Svíþjóð. Hann hafi verið að leita að öruggu landi til að búa í en heimaríki hans sé mjög ótryggt. Kærandi hafi orðið fyrir atviki í Svíþjóð þar sem annar umsækjandi um vernd hafi hellt yfir hann heitu vatni og brennt hann. Hvorki lögregla né læknar hafi aðstoðað hann en hann hafi þó farið til læknis með brunasár. Kærandi hafi fengið vasapeninga fram að þeim tíma er hann hafi fengið niðurstöðu í umsókn sína. Hann hafi fengið neikvætt svar og því hafi átt að senda hann til heimaríkis og hann ekki fengið neina aðstoð frá og með þeim degi. Kærandi kveður að hann óttist aðilann sem hafi hellt yfir hann vatni. Kærandi trúi hvorki að lögreglan í Svíþjóð vilji né geti hjálpað sér. Þá hafi hann ekki fengið lögfræðiaðstoð á meðan á umsóknarferlinu hafi staðið.

Í greinargerð kæranda er áréttað að 1. mgr. 36. gr. laga um útlendinga kveði aðeins á um heimild til handa stjórnvöldum til að synja kæranda um efnismeðferð umsóknar um alþjóðlega vernd en ekki skyldu. Meginregla laganna sé að allar umsóknir skuli teknar til efnismeðferðar nema undantekningarreglur laganna eigi við. Krafa kæranda um að vera ekki sendur til Svíþjóðar byggi á því að þangað megi ekki senda hann vegna sérstakra ástæðna. Samkvæmt gögnum málsins virðist sem fella megi mál kæranda undir c-lið 1. mgr. 36. gr. laga um útlendinga. Af hálfu kæranda er talið ótækt að beita c-lið 1. mgr. 36. gr. laga um útlendinga og að augljóst sé að taka eigi mál hans til efnislegrar meðferðar vegna sérstakra ástæðna, sbr. 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga. Í slíkum tilvikum beri stjórnvöldum skylda til að taka umsókn til efnismeðferðar. Vísað er til athugasemda við sambærilegt ákvæði með frumvarpi því sem varð að breytingarlögum nr. 115/2010. Frumvarpið sem varð að núgildandi lögum nr. 80/2016 vísi í fyrrnefndar athugasemdir og endurtaki sömu skýringar en bæti við umfjöllun um viðkvæma stöðu einstaklinga. Að mati kæranda sé þessi viðbót athyglisverð og hún gefi leiðbeiningar um vilja löggjafans til að víkka út gildissvið ákvæðisins miðað við beitingu stjórnvalda á sambærilegu ákvæði í hinum eldri lögum, enda sé það í samræmi við meginreglu nýju laganna um að allar umsóknir um alþjóðlega vernd skuli teknar til efnismeðferðar.

Almenna umfjöllun um hæliskerfið í Svíþjóð er að finna í greinargerð kæranda. Fram kemur að mikið álag hafi verið á kerfinu undanfarið. Stjórnvöld hafi þess vegna gripið til ýmissa ráðstafana til að gera landið minna aðlaðandi fyrir umsækjendur um alþjóðlega vernd, m.a. tekið upp tímabundið eftirlit með landamærunum og sett tímabundin lög sem takmarki réttindi umsækjenda um alþjóðlega vernd frá því sem áður var. Töluverð spenna ríki í Svíþjóð í tengslum við þann mikla fjölda fólks sem leiti verndar í landinu og hafi hatur á útlendingum gert vart við sig í meira mæli en áður. Hafi það t.a.m. gerst ítrekað undanfarið að kveikt hafi verið í húsnæði umsækjenda um alþjóðlega vernd víðsvegar um landið. Þá eigi stjórnmálaflokkurinn Sverigedemokraterna sæti í ríkisstjórn Svíþjóðar, en flokkurinn hafi ekki farið leynt með andúð sína á útlendingum. Þá hafi þann 1. júní 2016 tekið í gildi breytingar á lögum um móttöku umsækjenda um alþjóðlega vernd sem feli í sér töluverða skerðingu á réttindum umsækjenda í Svíþjóð.

Kærandi byggir á því að mat á því hvort um sé að ræða kerfisbundinn galla í hæliskerfi viðtökuríkis geti ekki verið úrslitaatriði um endursendingu umsækjenda um alþjóðlega vernd til viðtökuríkis. Sönnun á því hvort um slíkan galla sé að ræða sé aðeins ein leið til að sýna fram á að viðkomandi umsækjandi um alþjóðlega vernd eigi hættu á illri meðferð.

Varðandi varakröfu kæranda er bent á í greinargerð að niðurstöður stofnunarinnar séu ekki studdar nægum gögnum. Í hinni kærðu ákvörðun vísi stofnunin aðeins til einnar heimildar, en jafnvel þessi eina heimild sé úrelt og nýrri útgáfur fáanlegar. Í greinargerð kæranda sé að finna fjölmargar tilvitnanir í áreiðanlegar heimildir. Heimildir í greinargerð hreki þannig í mikilvægum atriðum rökstuðning Útlendingastofnunar og sýni að nákvæmari rannsóknar sé þörf. Með tilliti til 10. gr. stjórnsýslulaga um rannsókn stjórnvalds og 22. gr. sömu laga um efni rökstuðnings verði að gera þá kröfu að Útlendingastofnun vísi ítarlega til heimilda máli sínu til stuðnings. Vegna skorts á heimildum geti vart verið nægur grundvöllur fyrir jafn íþyngjandi ákvörðunum og raun ber vitni í máli kæranda. Samkvæmt fyrirliggjandi gögnum muni sænsk stjórnvöld senda kæranda til baka til heimaríkis verði hann sendur til Svíþjóðar. Byggt sé á því, verði ekki fallist á aðalkröfu kæranda, að við ákvarðanatöku í máli hans hafi svo gróflega verið brotið gegn framangreindum reglum að ekki komi annað til greina en að ógilda ákvörðunina og að taka umsókn hans til meðferðar hjá Útlendingastofnun að nýju.

V. Niðurstaða kærunefndar útlendingamála

Fyrir liggur í máli þessu að sænsk stjórnvöld hafa samþykkt viðtöku á kæranda á grundvelli b-liðar 1. mgr. 18. gr. Dyflinnarreglugerðarinnar, en Ísland skuldbatt sig til að fylgja reglugerðinni með samningi Íslands, Noregs og Evrópusambandsins frá 19. janúar 2001, um viðmiðanir og fyrirkomulag við að ákvarða hvaða ríki skuli fara með beiðni um alþjóðlega vernd sem lögð er fram í aðildarríki eða á Íslandi eða í Noregi. Í III. kafla Dyflinnarreglugerðarinnar koma fram viðmið, í ákveðinni forgangsröð, um hvaða ríki skuli bera ábyrgð á umsókn um alþjóðlega vernd. Samþykki Svíþjóðar er byggt á því að kærandi sé með umsókn um alþjóðlega vernd til meðferðar.

Í c-lið 1. mgr. 36. gr. laga um útlendinga kemur fram að umsókn um alþjóðlega vernd skv. 37. gr. skuli tekin til efnismeðferðar nema heimilt sé að krefja annað ríki sem tekur þátt í samstarfi á grundvelli Dyflinnarreglugerðarinnar um að taka við umsækjanda. Í 2. mgr. 36. gr. kemur fram að ef svo standi á sem greini í 1. mgr. skuli þó taka umsókn um alþjóðlega vernd til efnismeðferðar ef útlendingurinn hefur slík sérstök tengsl við landið að nærtækast sé að hann fái hér vernd eða ef sérstakar ástæður mæli annars með því. Ef meira en 12 mánuðir hafa liðið frá því að umsókn um alþjóðlega vernd barst fyrst íslenskum stjórnvöldum og tafir á afgreiðslu hennar eru ekki á ábyrgð umsækjanda sjálfs skal taka hana til efnismeðferðar.

Þá er í 3. mgr. 36. gr. laga um útlendinga tekið fram að ef beiting 1. mgr. myndi leiða til þess að brotið væri gegn 42. gr., t.d. vegna aðstæðna í því landi sem senda á umsækjanda til, skuli taka umsókn til efnismeðferðar. Í 1. mgr. 42. gr. laga um útlendinga er kveðið á um að ekki sé heimilt að senda útlending eða ríkisfangslausan útlending til svæðis þar sem hann hefur ástæðu til að óttast ofsóknir, sbr. 37. og 38. gr., eða vegna svipaðra aðstæðna og greinir í flóttamannahugtakinu er í yfirvofandi hættu á að láta lífið eða verða fyrir ómannúðlegri eða vanvirðandi meðferð. Þá segir í 2. mgr. ákvæðisins að 1. mgr. eigi einnig við um sendingu útlendings til svæðis þar sem ekki er tryggt að hann verði ekki sendur áfram til slíks svæðis sem greinir í 1. mgr.

Við mat á því hvort senda eigi umsækjanda um alþjóðlega vernd til ríkis, sem hefur samþykkt að taka við honum á grundvelli Dyflinnarreglugerðarinnar, ber stjórnvöldum jafnframt að leggja sjálfstætt mat á hvort aðstæður þar brjóti gegn 3. gr. mannréttindasáttmála Evrópu. Þá ber stjórnvöldum að leggja mat á hvort málsmeðferð vegna umsókna um alþjóðlega vernd tryggi umsækjendum raunhæfa leið til að ná fram rétti sínum, sbr. 13. gr. sáttmálans. Í samræmi við framkvæmd Mannréttindadómstóls Evrópu skal mat á meðferð umsókna um alþjóðlega vernd og móttöku og aðbúnaði umsækjenda taka mið af einstaklingsbundnum aðstæðum í hverju máli.

Kærunefnd útlendingamála hefur lagt mat á aðstæður og málsmeðferð í Svíþjóð, m.a. með hliðsjón af eftirfarandi skýrslum og gögnum:

Asylum Information Database, National Country Report: Sweden (European Council on Refugees and Exiles, mars 2017)
Amnesty International Report 2016/17 (Amnesty International, 22. febrúar 2017)
Annual Report on the Situation of Asylum in the European Union 2015 (European Asylum Support Office, 8. júlí 2016)
Freedom in the World 2016 – Sweden (Freedom House, 29. júní 2016)• Sweden 2016 Human Rights Report (United States Department of State, 3. mars 2017)
Good Advice for Asylum seekers in Sweden (The Swedish Network of Refugee Support Group, júní 2015)
Observations by the United Nations High Commissioner for Refugees Regional Representation for Northern Europe on the draft law proposal on restrictions of the possibility to obtain a residence permit in Sweden (The UN High Commissioner for Refugees, 10. mars 2016)
Upplýsingar og tölfræði af vefsíðu sænsku útlendingastofnunarinnar(www.migrationsverket.se)

Í framangreindum gögnum kemur fram að sænska útlendingastofnunin (s. Migrationsverket) tekur ákvarðanir er varða umsóknir um alþjóðlega vernd. Umsækjandi um alþjóðlega vernd á þess kost að bera synjun útlendingastofnunar á umsókn sinni undir stjórnsýsludómstól (s. Migrationsdomstolen) og þeim dómi er unnt að áfrýja til áfrýjunardómstóls (s. Migrationsöverdomstolen). Þá eiga umsækjendur um alþjóðlega vernd þess kost að leggja fram beiðni fyrir Mannréttindadómstól Evrópu um bráðabirgðaráðstöfun, skv. 39. gr. málsmeðferðarreglna dómstólsins, telji þeir endanlega niðurstöðu um synjun á umsókn um alþjóðlega vernd og brottvísun til heimaríkis hafa í för með sér hættu á ofsóknum eða meðferð sem muni brjóta í bága við ákvæði mannréttindasáttmálans.

Svíþjóð er bundið af löggjöf Evrópusambandsins og hefur innleitt tilskipanir Evrópusambandsins er varða réttarúrræði og móttökuaðstæður fyrir umsækjendur um alþjóðlega vernd. Þá er umsækjendum um alþjóðlega vernd í Svíþjóð tryggður aðgangur að nauðsynlegri heilbrigðisþjónustu.

Af þeim gögnum sem kærunefnd hefur kynnt sér er ljóst að sænsk stjórnvöld uppfylla skyldur sínar varðandi lögfræðiaðstoð við umsækjendur um alþjóðlega vernd skv. tilskipun Evrópuþingsins og ráðsins nr. 32/2013 um málsmeðferð við veitingu og afturköllun alþjóðlegrar verndar, sbr. 19. og 20. gr. hennar. Þegar hælisleitendur leggja fram umsókn um hæli í Svíþjóð í fyrsta skipti eiga þeir rétt á lögfræði- og túlkaþjónustu án endurgjalds þegar umsókn er til meðferðar hjá sænsku útlendingastofnuninni og á kærustigum málsins. Hælisleitendur geta einnig ávallt leitað til frjálsra félagasamtaka, t.d. ráðgjafarmiðstöðvar fyrir hælisleitendur og flóttamenn (s. Rådgivningsbyrån), sem veita lögfræðiaðstoð og ráðgjöf.

Athugun kærunefndar á aðstæðum umsækjenda um alþjóðlega vernd í Svíþjóð hefur ekki leitt í ljós gögn sem gefa tilefni til að líta svo á að aðstæður eða móttökuskilyrði þeirra þar í landi séu þess eðlis að hætta sé á að endursending umsækjenda um alþjóðlega vernd til Svíþjóðar brjóti í bága við 1. eða 2. mgr. 42. gr. laga um útlendinga eða 3. gr. mannréttindasáttmála Evrópu. Þá benda öll gögn til þess að umsækjendum um alþjóðlega vernd séu tryggð úrræði til að leita réttar síns í Svíþjóð bæði fyrir landsrétti og fyrir Mannréttindadómstól Evrópu, sbr. 13. gr. mannréttindasáttmála Evrópu. Ennfremur er haft til hliðsjónar að Flóttamannastofnun Sameinuðu þjóðanna hefur ekki lagst gegn endursendingu umsækjenda um alþjóðlega vernd til Svíþjóðar á grundvelli Dyflinnarreglugerðarinnar.

Af þeim gögnum sem kærunefnd hefur kynnt sér má ráða að telji kærandi sig vera í hættu eða öryggi hans ógnað í Svíþjóð þá geti hann leitað sér aðstoðar lögregluyfirvalda í landinu.

Kærandi sem er ungur […] karlmaður kvaðst í viðtali hjá Útlendingastofnun þann 29. mars 2017 vera við góða líkamlega og andlega heilsu. Ekkert í gögnum málsins bendir til þess að kærandi sé í sérstaklega viðkvæmri stöðu, sbr. 6. tölul. 3. gr. laga um útlendinga. Það er mat kærunefndar, að teknu tilliti til einstaklingsbundinna aðstæðna kæranda, að ekki séu fyrir hendi sérstakar ástæður sem mæli með því að mál hans verði tekið til efnismeðferðar hér á landi, sbr. 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga.

Kærandi kvaðst í viðtali hjá Útlendingastofnun þann 29. mars 2017 ekki hafa sérstök tengsl við Ísland. Þar að auki er ekkert í gögnum málsins sem bendir til þess að kærandi hafi slík tengsl við landið að beita beri ákvæði 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga. Þá telur kærunefnd ljóst að síðari málsliður 2. mgr. 36. gr. eigi ekki við í máli kæranda þar sem ekki eru liðnir 12 mánuðir frá því að kærandi sótti um alþjóðlega vernd hér á landi, en hann lagði fram umsókn sína þann 17. janúar 2017.

Varðandi varakröfu kæranda er í greinargerð byggt á því að Útlendingastofnun hafi ekki fullnægt skyldum sínum skv. 10. og 22. gr. stjórnsýslulaga. Kærandi telur að rannsókn Útlendingastofnunar hafi verið ábótavant þar sem ákvörðunin hafi verið tekin á grundvelli ófullnægjandi upplýsinga m.a. vegna þess að eingöngu hafi verið vísað í eina skýrslu og hún sé úrelt. Kærunefnd tekur fram að ekki fáist annað séð af ákvörðun Útlendingastofnunar en að stofnunin hafi byggt á nýjustu tiltæku skýrslum um aðstæður í Svíþjóð. Rannsóknarreglan í 10. gr. stjórnsýslulaga mælir fyrir um að stjórnvald afli þeirra gagna sem eru nauðsynleg svo mál sé nægjanlega upplýst. Reglan gerir kröfu um rannsókn sem er fullnægjandi grundvöllur ákvörðunar stjórnvalds en gerir hvorki kröfu um að aflað sé allra upplýsinga sem varpað gætu ljósi á málið né að stjórnvald afli ófáanlegra gagna, sbr. jafnframt 2. mgr. 23. gr. laga um útlendinga þar sem fram kemur að við meðferð mála er varða umsóknir um alþjóðlega vernd skuli afla nauðsynlegra og aðgengilegra upplýsinga. Eins og að framan greinir tekur kærunefnd undir það, sem fram kemur í ákvörðun Útlendingastofnunar um aðstæður í Svíþjóð og telur ekki tilefni til að gera athugasemd við rannsókn málsins er þetta varðar. Þá er það jafnframt mat kærunefndar að í ákvörðun Útlendingastofnunar sé gerð grein fyrir þeim meginsjónarmiðum sem ráðandi voru við mat á því hvort rétt væri að synja kæranda um efnismeðferð og helstu málsatvikum sem höfðu verulega þýðingu við úrlausn málsins. Er það afstaða kærunefndar að ekkert bendi til þess að slíkur ágalli hafi verið á rannsókn og rökstuðningi niðurstöðu ákvörðunar Útlendingastofnunar þannig að fella beri ákvörðun Útlendingastofnunar úr gildi. Varakröfu kæranda er því hafnað.

Í máli þessu hafa sænsk stjórnvöld fallist á að taka við kæranda og umsókn hans um alþjóðlega vernd á grundvelli ákvæða Dyflinnarreglugerðarinnar. Í ljósi alls ofangreinds er það niðurstaða kærunefndar að rétt sé að synja því að taka til efnismeðferðar umsókn kæranda um alþjóðlega vernd hér á landi og senda kæranda til Svíþjóðar með vísan til c-liðar 1. mgr. 36. gr. laga um útlendinga.

Ákvörðun Útlendingastofnunar er því staðfest.

Athygli kæranda er vakin á því að skv. 6. mgr. 104. gr. laga um útlendinga frestar málshöfðun fyrir dómstólum til ógildingar á endanlegri ákvörðun um að útlendingur skuli yfirgefa landið ekki framkvæmd hennar. Að kröfu útlendings getur kærunefnd útlendingamála þó ákveðið að fresta réttaráhrifum endanlegrar ákvörðunar sé talin ástæða til þess. Krafa þess efnis skal gerð ekki síðar en sjö dögum frá birtingu endanlegrar ákvörðunar. Skal frestun bundin því skilyrði að útlendingur beri málið undir dómstóla innan fimm daga frá birtingu ákvörðunar um frestun réttaráhrifa úrskurðar og óski eftir að það hljóti flýtimeðferð. Nú er beiðni um flýtimeðferð synjað og skal þá mál höfðað innan sjö daga frá þeirri synjun. Þó getur kærunefnd útlendingamála tekið ákvörðun um að fresta framkvæmd ef sýnt er fram á að verulega breyttar aðstæður hafi skapast frá því að endanleg ákvörðun var tekin.

Úrskurðarorð

Ákvörðun Útlendingastofnunar er staðfest.

The decision of the Directorate of Immigration is affirmed.

Hjörtur Bragi Sverrisson, formaður

Anna Tryggvadóttir Pétur Dam Leifsson