Úrskurðarnefnd velferðarmála

Mál nr. 366/2019

Miðvikudaginn 12. febrúar 2020

A

gegn

Tryggingastofnun ríkisins

Ú R S K U R Ð U R

Mál þetta úrskurða Rakel Þorsteinsdóttir lögfræðingur, Eva Dís Pálmadóttir lögfræðingur og Ásmundur Helgason lögfræðingur.

Með kæru, dags. 2. september 2019, kærði A, til úrskurðarnefndar velferðarmála ákvörðun Tryggingastofnunar ríkisins, dags. 16. júlí 2019, um að greiðsluhlutfall endurhæfingarlífeyris til kæranda skuli vera 37,95%.

I.  Málsatvik og málsmeðferð

Með bréfi Tryggingastofnunar ríkisins, dags. 16. júlí 2019, var kæranda annars vegar tilkynnt um að samþykktar hefðu verið greiðslur endurhæfingarlífeyris vegna tímabilsins 1. ágúst 2019 til 31. október 2019, og hins vegar um leiðréttingu á búsetuhlutfalli úr 100% í 37,95% frá og með 1. ágúst 2019. Fram kemur að búsetuhlutfall hafi ekki verið rétt skráð hjá stofnuninni.

Kæra barst úrskurðarnefnd velferðarmála 3. september 2019. Með bréfi, dags. 4. september 2019, óskaði úrskurðarnefnd eftir greinargerð Tryggingastofnunar ríkisins ásamt gögnum málsins. Greinargerð Tryggingastofnunar ríkisins barst með bréfi, dags. 27. september 2019, og var hún send kæranda til kynningar með bréfi úrskurðarnefndar, dags. 1. október 2019. Með bréfi, dags. 14. október 2019, bárust athugasemdir frá lögmanni kæranda og voru þær sendar Tryggingastofnun ríkisins til kynningar með bréfi úrskurðarnefndar, dags. 15. október 2019. Með bréfi, dags. 8. nóvember 2019, barst viðbótargreinargerð Tryggingastofnunar ríkisins og var hún send kæranda til kynningar með bréfi úrskurðarnefndar, dags. 14. nóvember 2019. Athugasemdir bárust ekki.

II.  Sjónarmið kæranda

Í kæru kemur fram ósk um útskýringu á lækkun bóta Tryggingastofnunar frá 1. ágúst 2019.

Í athugasemdum, dags. 14. október 2019, kemur fram sú krafa að kærð ákvörðun um að breyta 100% búsetuhlutfalli kæranda afturvirkt frá upphafi bótatímabils í 37,5% verði felld úr gildi. Samkvæmt Tryggingastofnun hafi það verið ranglega skráð frá upphafi.

Kærandi njóti endurhæfingarlífeyris á grundvelli 7. gr. laga nr. 99/2007 um félagslega aðstoð. Í 3. mgr. ákvæðisins segi: „Um endurhæfingarlífeyri gilda ákvæði a-liðar 1. mgr., 4. mgr. og 5. mgr. 18. gr. laga um almannatryggingar, nr. 100/2007 […]. Um aðrar tengdar bætur fer eftir sömu reglum og gilda um örorkulífeyri, sbr. þó 1. mgr. 10. gr. þessara laga. Sjúkrahúsvist í endurhæfingarskyni skemur en eitt ár samfellt hefur ekki áhrif á bótagreiðslur.“

Í 2. máls. 4. mgr. 18. gr. laga um almannatryggingar sé kveðið á um að við ákvörðun búsetutíma, sbr. 1. mgr. 17. gr., skuli reikna með tímann fram til ellilífeyrisaldurs umsækjanda, sbr. 17. gr. Í 17. gr. laganna sé því fjallað um rétt til ellilífeyris, þannig sé tekið fram í 2. máls. 1. mgr. 17. gr. að full réttindi til ellilífeyris ávinnist með búsetu hér á landi í að minnsta kosti 40 almanaksár frá 16-67 ára aldurs. Í 3. máls. ákvæðisins sé svo tekið fram að sé um skemmri tíma að ræða reiknist réttur til ellilífeyris í hlutfalli við búsetutímann.

Í áliti umboðsmanns Alþingis nr. 8955/2016 hafi verið fjallað um þetta ákveðna búsetuhlutfall, nánar tiltekið hvort Tryggingastofnun væri heimilt að framreikna búsetuhlutfall vegna örorkulífeyris á grundvelli 18. gr. laga um almannatryggingar á sama hátt og með ellilífeyri á grundvelli 17. gr. laga um almannatryggingar. Niðurstaða umboðsmanns hafi verið sú að það væru ákveðnir meinbugir á lögunum. Að það væri ekki skýrt hvernig reikningur á búsetuhlutfalli til 67 ára aldurs færi fram í tilviki örorkulífeyrisþega þar sem lagaákvæðið taki einungis á ellilífeyri. Þannig hafi það verið niðurstaða umboðsmanns að það hafi ekki verið viðhlítandi lagaheimild til að skipta framreiknuðum búsetutíma hlutfallslega eftir lengd tryggingatímabila á milli Íslands og annars lands.

Álitaefnið sé hvort Tryggingastofnun sé heimilt að framreikna búsetutíma til 67 ára aldurs þegar um endurhæfingarlífeyri sé að ræða. Augljóst sé að lagaákvæðið taki heldur ekki á því þegar um endurhæfingarlífeyri sé að ræða líkt og í niðurstöðu umboðsmanns sem hafi komist að þeirri niðurstöðu að meinbugur sé á lögunum þar sem ekki sé tekið sérstaklega á örorkulífeyri.

Lagaákvæðið sem tryggi kæranda rétt til endurhæfingarlífeyris sé í 7. gr. laga um félagslega aðstoð. Í 4. mgr. komi fram að um endurhæfingarlífeyri gildi ákvæði a-liðar 1. mgr. 4. mgr. og 5. mgr. 18. gr. laga um almannatryggingar. Þannig sé gert ráð fyrir að sama búsetuhlutfall, sem sé skilyrði fyrir ellilífeyri, eigi að gilda um endurhæfingarlífeyri. Þó sé ekkert útskýrt í 4. mgr. 18. gr. laga um almannatryggingar hvernig þetta eigi að geta átt við um endurhæfingarlífeyri. Þannig sé augljós meinbugur á lagaákvæðinu og geti nefndin ekki komist að annarri niðurstöðu en að umræddur framreikningur á búsetuhlutfalli í tilviki endurhæfingarlífeyris sé ólögmætur líkt og með örorkulífeyri í 18. gr. laga um almannatryggingar.

Við túlkun ákvæðisins þurfi einnig að hafa í huga 1. mgr. 76. gr. stjórnarskrá lýðveldisins Íslands nr. 33/1944 sem tryggi öllum einstaklingum rétt til aðstoðar vegna sjúkleika, örorku, elli, atvinnuleysis, örbirgðar og sambærilegra atvika. Þannig sé ekki hægt að túlka ákvæðið þannig að það skerði rétt einstaklinga til örorkubóta á rýmri hátt en efni standi til, sbr. álit umboðsmanns Alþingis í máli nr. 8[9]55/2016.

Það sem ýti undir það sé sú staðreynd að ellilífeyrir og endurhæfingarlífeyrir sé gjörólíkt fyrirbæri. Með ellilífeyri sé búist við því að einstaklingur fari ekki aftur á vinnumarkaðinn. Þannig séu skilyrðin fyrir ellilífeyri að viðkomandi hafi náð 67 ára aldri og að full réttindi ávinnist með búsetu hér á landi í að minnsta kosti 40 almanaksár frá 16 ára aldri til 67 ára aldurs, sbr. 1. mgr. 17. gr. laga um almannatryggingar. Þannig séu þetta réttindi sem einstaklingur vinnur sér inn með starfsaldri.

Aftur á móti sé endurhæfingarlífeyrir tímabundið úrræði og þá sé heimilt að greiða endurhæfingarlífeyri í allt að 18 mánuði, sbr. 1. mgr. 7. gr. laga um félagslega aðstoð. Því sé ekki skilyrði fyrir endurhæfingarlífeyri að þú hafir náð ákveðnum starfsaldri.

Í tilfelli kæranda hafi hún þurft að sanna að hún uppfylli skilyrði fyrir endurhæfingarlífeyri á tveggja mánaða fresti. Þannig sé hvert tryggingatímabil einungis tveir mánuðir, heildarbótatímabilið geti að öllu jöfnu ekki verið lengra tímabil en 18 mánuðir. Við útreikning á búsetuhlutfalli geti Tryggingastofnun því ekki miðað við neitt annað en búsetuhlutfall kæranda á hverju tryggingatímabili fyrir sig. Þannig sé búsetuhlutfall hennar 100% hér á landi á öllu bótatímabilinu, enda ekki gert ráð fyrir öðru en að hún sé búsett á Íslandi á meðan á því stendur.

Ákvörðun Tryggingastofnunar hafi gert það að verkum að endurhæfingarlífeyrir, sem eigi að tryggja framfærslu kæranda á meðan endurhæfingu standi, hafi lækkaði úr 260.000 kr. á mánuði í 140.000 kr. á mánuði. Upphæðin sé talsvert lægri en lágmarks framfærsla geri ráð fyrir. Samkvæmt velferðarráði Reykjavíkurborgar sé lágmarksframfærsla einstaklinga 189.875 kr. á mánuði. Þá séu atvinnuleysisbætur 279.720 kr. á mánuði. Þannig sé augljóst að meinbugur sé á lögunum á sama hátt og niðurstaða umboðsmanns Alþingis hafi kveðið á um í áliti hans nr. 8955/2016. Með vísan til framangreinds sé farið fram á að ákvörðun Tryggingastofnunar verði felld úr gildi og að stofnunin endurreikni bótarétt kæranda afturvirkt frá upphafi bótatímabils í samræmi við það að kærandi hafi verið með 100% bótarétt frá upphafi.

III.  Sjónarmið Tryggingastofnunar ríkisins

Í greinargerð Tryggingastofnunar ríkisins kemur fram að kærð sé afgreiðsla á endurhæfingarlífeyri og lækkun á búsetuhlutfalli. 

Svohljóðandi sé 7. gr. laga nr. 99/2007 um félagslega aðstoð:

„Heimilt er að greiða endurhæfingarlífeyri í allt að 18 mánuði þegar ekki verður séð hver starfshæfni einstaklings sem er á aldrinum 18 til 67 ára verður til frambúðar eftir sjúkdóma eða slys. Greiðslur skulu inntar af hendi á grundvelli endurhæfingaráætlunar. Skilyrði fyrir greiðslum er að umsækjandi taki þátt í endurhæfingu með starfshæfni að markmiði sem telst fullnægjandi að mati framkvæmdaraðila og eigi hvorki rétt til launa í veikindaleyfi né greiðslna frá sjúkrasjóðum eða teljist tryggður samkvæmt lögum um atvinnuleysistryggingar.

Heimilt er að framlengja greiðslutímabil skv. 1. mgr. um allt að 18 mánuði ef sérstakar ástæður eru fyrir hendi. Um endurhæfingarlífeyri gilda ákvæði a-liðar 1. mgr., 4. mgr. og 5. mgr. 18. gr. laga um almannatryggingar, nr. 100/2007. Um aðrar tengdar bætur fer eftir sömu reglum og gilda um örorkulífeyri, sbr. þó 1. mgr. 10. gr. þessara laga. Sjúkrahúsvist í endurhæfingarskyni skemur en eitt ár samfellt hefur ekki áhrif á bótagreiðslur. […].“

Svohljóðandi sé 18. gr. laga nr. 100/2007 um almannatryggingar með síðar breytingum:

„Rétt til örorkulífeyris eiga þeir sem hafa verið búsettir á Íslandi, sbr. I. kafla, eru 18 ára eða eldri en hafa ekki náð ellilífeyrisaldri, sbr. 17. gr. og:

    a. hafa verið búsettir á Íslandi a.m.k. þrjú síðustu árin áður en umsókn er lögð fram eða í sex mánuði ef starfsorka var óskert er þeir tóku hér búsetu, 

    b. eru metnir til a.m.k. 75% örorku til langframa vegna afleiðinga læknisfræðilega viðurkenndra sjúkdóma eða fötlunar. 

[…]

Fullur örorkulífeyrir skal vera 478.344 kr. á ári. Við ákvörðun búsetutíma, sbr. 1. mgr. 17. gr., skal reikna með tímann fram til ellilífeyrisaldurs umsækjanda, sbr. 17. gr. […]“

Svohljóðandi sé 45. gr. laga um almannatryggingar:

„Tryggingastofnun skal reglubundið sannreyna réttmæti bóta, greiðslna og upplýsinga sem ákvörðun um réttindi byggist á. Stofnuninni er heimilt í þágu eftirlits að óska eftir upplýsingum og gögnum frá þeim aðilum sem taldir eru upp í 43. gr. og nauðsynleg eru til að sannreyna réttmæti ákvarðana og greiðslna. 

Grundvöll bótaréttar má endurskoða hvenær sem er og samræma bætur þeim breytingum sem orðið hafa á aðstæðum greiðsluþega.“ 

Svohljóðandi sé 55. gr. laga um almannatryggingar: 

„Hafi Tryggingastofnun ríkisins eða umboð hennar ofgreitt bótaþega bætur samkvæmt lögum þessum skal stofnunin draga ofgreiddar bætur frá bótum sem bótaþegi síðar kann að öðlast rétt til, sbr. þó 2. mgr. Einnig á Tryggingastofnun endurkröfurétt á hendur bótaþega eða dánarbúi hans samkvæmt almennum reglum.“

Málavextir séu þeir að frá 1. febrúar 2019 hafi kærandi verið á endurhæfingargreiðslum hjá Tryggingastofnun sem hafi í tvígang verið framlengdar. Við afgreiðslu og yfirferð umsóknar um framlengingu á endurhæfingargreiðslum í júlí 2019 hafi komið í ljós að búsetuhlutfall kæranda hafði ekki verið rétt skráð hjá Tryggingastofnun frá því að hún hafi byrjað á greiðslum endurhæfingarlífeyris. Búsetuhlutfall kæranda hafði verið skráð 100% en ekki 37,95% eins og það hafi átt að vera samkvæmt fyrirliggjandi gögnum. Kæranda hafi verið tilkynnt þetta í bréfi, dags. 16. júlí 2019, og jafnframt að hún yrði ekki krafin um eldri greiðslur sem hafi byggst á 100% búsetuhlutfalli.

Í 55. gr. laga um almannatryggingar sé að finna ákvæði varðandi ofgreiddar bætur þar sem stofnunin skuli draga ofgreiddar bætur frá bótum sem bótaþegi síðar kunni að öðlast rétt til. Þar sem mistök hafi átt sér stað af hálfu Tryggingastofnunar við framkvæmd og afgreiðslu hafi verið ákveðið að rukka ekki afturvirkt varðandi þær endurhæfingargreiðslur sem kærandi hafi þegar fengið greiddar. Mál þetta varði ofgreiddar endurhæfingargreiðslur Tryggingastofnunar sem kærandi hafi ekki átt rétt á nema að hluta til eða sem nemi útreikningi á búsetuhlutfalli miðað við 37,95% en ekki 100%. Búsetuhlutfall kæranda hafi verið reiknað að nýju út frá upplýsingum um búsetu frá Þjóðskrá en kærandi hafði flutt lögheimili sitt frá B til Íslands X.

Í 3. mgr. 7. gr. laga um félagslega aðstoð sé vísað í ákvæði a-liðar 1. mgr., 4. mgr. og 5. mgr. 18. gr. laga um almannatryggingar. Í 4. mgr. 18. gr. laga um almannatryggingar komi fram að við ákvörðun á búsetutíma, sbr. 1. mgr. 17. gr. skuli reikna með tímann fram til ellilífeyrisaldurs umsækjanda.

Miðað við upplýsingar frá Þjóðskrá sé ljóst að kærandi uppfylli ekki skilyrði varðandi búsetulengd á Íslandi til að eiga rétt á 100% endurhæfingargreiðslum þar sem hún hafi lengst af verið búsett í B. Fyrri útreikningur á endurhæfingargreiðslum hafi verið byggður á röngu búsetuhlutfalli og leiðrétti Tryggingastofnun greiðslur til kæranda miðað við rétt búsetuhlutfall 37,95% frá og með 1. ágúst 2019.

Í máli þessu liggi fyrir bréf stofnunarinnar, dags. 15. apríl, 15. júlí og 16. júlí 2019, greiðsluáætlun, dags. 16. júlí 2019, yfirlit yfir leiðréttar greiðslur og upplýsingar frá Þjóðskrá um flutning kæranda til Íslands.

Að framansögðu telji Tryggingastofnun að heimilt hafi verið lagfæra búsetuhlutfall kæranda þar sem að hún hafi ekki uppfyllt þau búsetuskilyrði sem þurfi til að fá reiknað 100% búsetuhlutfall. Í 45. gr. laga um almannatryggingar sé að finna ákvæði um að Tryggingastofnun skuli reglubundið sannreyna réttmæti bóta, greiðslna og upplýsinga sem ákvörðun um réttindi byggist á sbr. 3. mgr. 7. gr. laga um félagslega aðstoð. Þegar kærandi hafi óskað eftir framlengingu á endurhæfingargreiðslum í júlí 2019 hafi komið í ljós að rangt búsetuhlutfall hafði verið skráð hjá stofnuninni. Tryggingastofnun hafi í kjölfarið tekið nýja ákvörðun varðandi endurhæfingargreiðslu, sbr. bréf frá 16. júlí 2019, auk þess sem ný greiðsluáætlun hafi verið send. Í fyrrgreindu bréfi hafi kæranda verið tilkynnt um að greiðslur yrðu framvegis reiknaðar miðað við rétt búsetuhlutfall 37,95% í stað 100%. Enn fremur hafi verið greint frá því að eldri greiðslur vegna endurhæfingarlífeyris til kæranda kæmu ekki til frádráttar.

Í viðbótargreinargerð Tryggingastofnun ríkisins, dags. 8. nóvember 2019, komi fram að endurhæfingargreiðslur séu ákvarðaðar á grundvelli laga um félagslega aðstoð. Sótt hafi verið um endurhæfingargreiðslur og hafi kæranda verið úthlutað 100% greiðslum. Þegar kærandi hafi sótt um framlengingu á greiðslum hafi komið í ljós að rangt búsetuhlutfall hafði verið skráð miðað við búsetu hér á landi. Rétt búsetuhlutfall hafi síðan verið reiknað út og ákvarðað 37,5% í stað 100%.

Það sé rangt sem komi fram í greinargerð kæranda að ný stjórnvaldsákvörðun feli í sér afturvirkni frá upphafi bótatímabils. Með bréfi Tryggingastofnunar, dags. 16. júlí 2019, hafi verið tekin sú ákvörðun að leiðrétta búsetuhlutfall kæranda úr 100% í 37,95% eins og kærandi hafi átt að vera skráð með frá upphafi. Jafnframt hafi verið tekin ákvörðun um að ekki kæmi til endurkröfu af hálfu stofnunarinnar vegna greiðslna sem höfðu þegar átt sér stað og sem hafi tekið mið af 100% búsetuhlutfalli. Bent sé á að samkvæmt 55. gr. laga um almannatryggingar geti Tryggingastofnun krafið bótaþega um ofgreiddar bætur en hafi þó ákveðið að beita ekki ákvæðinu þar sem að um mistök af hálfu stofnunarinnar hafi verið að ræða varðandi upphaflegan útreikning á búsetuhlutfalli.

Við ákvörðun á búsetutíma skuli reikna með tímann fram til ellilífeyris umsækjanda sbr. 17. gr. laga um almannatryggingar og ávinnist full réttindi miðað við 40 ára búsetu en sé um skemmri búsetutíma að ræða skuli hann reiknaður út hlutfallslega.

Samkvæmt upplýsingum frá Þjóðskrá hafi kærandi verið skráður með búsetu hér á landi frá X og reiknist búsetuhlutfallið þar af leiðandi 37,95%. Greiðslur endurhæfingarlífeyris taki mið af búsetuhlutfalli kæranda þar sem að í lögum um félagslega aðstoð sé vísað til ákvæðis í a-lið 1. mgr. og 5. mgr. 18. gr. laga um almannatryggingar.

Hvað varði tilvísun í álit umboðsmanns Alþingis í máli nr. 8955/2016 þá sé ekki um sambærileg tilvik að ræða. Samkvæmt áliti umboðsmanns hafi ekki verið heimilt að skipta framreiknuðum búsetutíma vegna örorkulífeyris hlutfallslega á milli Íslands og Danmerkur án þess að kærandi ætti rétt til sambærilegra greiðslna fá Danmörku. Í EB reglugerð nr. 883/2004 um samræmingu almannatryggingakerfa séu taldir upp þeir tryggingaflokkar sem falli undir reglugerðina og séu bætur byggðar á lögum um félagslega aðstoð þar ekki á meðal sbr. 1. tölul. og 5. tölul. 3. gr. reglugerðarinnar. Í 5. tölul. 3. gr. reglugerðarinnar komi eftirfarandi fram:

„Þessi reglugerð gildir ekki um félagslega aðstoð og læknishjálp eða um bótakerfi fyrir fórnarlömb stríða eða afleiðingar þeirra.“

Í máli þessu sé eingöngu verið að fjalla um greiðslur endurhæfingarlífeyris samkvæmt lögum um félagslega aðstoð og sé bein tilvísun úr þeim lögum í 18. gr., sbr. 17. gr. laga um almannatryggingar, varðandi hlutfallslegan útreikning á búsetuhlutfalli.

Bent skuli á að Tryggingastofnun sé heimilt að sannreyna réttmæti bóta, greiðslna og upplýsinga sem ákvörðun um réttindi byggist á auk þess sem stofnuninni sé einnig heimilt að endurskoða grundvöll bótaréttar og samræma bætur þeim breytingum sem orðið hafa á aðstæðum greiðsluþega sbr. 45. gr. laga um almannatryggingar.

IV.  Niðurstaða

Mál þetta varðar lækkun Tryggingastofnunar ríkisins á búsethlutfalli kæranda úr 100% í 37,95% við endurmat endurhæfingarlífeyris.

Um endurhæfingarlífeyri er fjallað í 7. gr. laga nr. 99/2007 um félagslega aðstoð. Í 3. mgr. ákvæðisins segir:

„Um endurhæfingarlífeyri gilda ákvæði a-liðar 1. mgr., 4. mgr. og 5. mgr. 18. gr. laga um almannatryggingar, nr. 100/2007. Um aðrar tengdar bætur fer eftir sömu reglum og gilda um örorkulífeyri, sbr. þó 1. mgr. 10. gr. þessara laga. Sjúkrahúsvist í endurhæfingarskyni skemur en eitt ár samfellt hefur ekki áhrif á bótagreiðslur.“

Ákvæði um örorkulífeyri er í 18. gr. laga nr. 100/2007 um almannatryggingar. Þar segir meðal annars í 1. mgr. að rétt til örorkulífeyris eigi þeir sem hafi verið búsettir á Íslandi, sbr. I. kafla, séu 18 ára eða eldri en hafi ekki náð ellilífeyrisaldri, sbr. 17. gr. Ákvæði 4. mgr. 18. gr. laganna hljóðar svo:

„Fullur örorkulífeyrir skal vera 478.344 kr. á ári. Við ákvörðun búsetutíma, sbr. 1. mgr. 17. gr., skal reikna með tímann fram til ellilífeyrisaldurs umsækjanda, sbr. 17. gr.“

Í 1. mgr. 17. gr. laga um almannatryggingar, sem vísað er til í 4. mgr. 18. gr. laganna, segir:

„Rétt til ellilífeyris öðlast þeir sem náð hafa 67 ára aldri og hafa verið búsettir hér á landi, sbr. I. kafla, a.m.k. þrjú almanaksár frá 16 til 67 ára aldurs. Full réttindi ávinnast með búsetu hér á landi í a.m.k. 40 almanaksár frá 16 til 67 ára aldurs. Sé um skemmri tíma að ræða reiknast réttur til ellilífeyris í hlutfalli við búsetutímann. Heimilt er þó að miða lífeyri hjóna, sem bæði fá ellilífeyri, við búsetutíma þess sem á lengri réttindatíma.“

Samkvæmt framangreindu gildir ákvæði 4. mgr. 18. gr. laga um almannatryggingar, sem varðar ákvörðun örorkulífeyris, um áhrif búsetutíma hér á landi á útreikning endurhæfingarlífeyris. Í ljósi þess koma fullar greiðslur endurhæfingarlífeyris aðeins til álita þegar um búsetu á Íslandi í að minnsta kosti 40 almanaksár er að ræða frá 16 til 67 ára aldurs, sbr. 1. mgr. 17. gr. laga um almannatryggingar. Ef um skemmri búsetu er að ræða greiðist endurhæfingarlífeyrir í hlutfalli við búsetutímann. Aðferðin við útreikning á búsetuhlutfalli endurhæfingarlífeyrisþega kemur ekki skýrt fram í lögum. Í framkvæmd hefur útreikningurinn tekið mið af því hversu lengi viðkomandi hefur búið á Íslandi frá 16 ára aldri fram að upphafi endurhæfingarlífeyris. Síðan hefur búsetutíminn frá upphafi endurhæfingarlífeyris fram að 67 ára aldri verið reiknaður þannig að gert sé ráð fyrir búsetu á Íslandi. Úrskurðarnefnd velferðarmála telur að þessi framkvæmd sé í samræmi við umrædd lagaákvæði og gerir ekki athugasemd við hana.

Samkvæmt upplýsingum úr þjóðskrá flutti kærandi, sem er fædd X, til Íslands X 2016 frá B. Kærandi hefur ekki gert athugasemd við framangreinda lögheimilisskráningu. Samkvæmt útreikningum Tryggingastofnunar ríkisins er samanlagður búsetutími kæranda á Íslandi eftir 16 ára aldur fram að upphafi endurhæfingarlífeyris 2 ár, 11 mánuðir og 8 dagar. Búsetutími kæranda á Íslandi frá upphafi endurhæfingarmats til 67 ára aldurs er 12 ár, 2 mánuðir og 26 dagar. Samanlagt eru búsetuár kæranda hérlendis 15,18 ár. Þar sem full réttindi til endurhæfingarlífeyris miðast við 40 ára búsetu er búsetuhlutfall kæranda 37,95% samkvæmt útreikningum Tryggingastofnunar. Úrskurðarnefnd velferðarmála hefur farið yfir útreikninga Tryggingastofnunar og gerir ekki athugasemdir við þá.

Kærandi byggir á því að það sé augljós meinbugur á 4. mgr. 18. gr. laga um almannatryggingar þar sem ekki er útskýrt hvernig það eigi að geta átt við um endurhæfingarlífeyri. Úrskurðarnefndin geti því ekki komist að annarri niðurstöðu en að framreikningur á búsetuhlutfalli í tilviki endurhæfingarlífeyris sé ólögmætur líkt og með örorkulífeyri. Kærandi vísar í álit umboðsmanns nr. 8955/2016 máli sínu til stuðnings. Úrskurðarnefnd velferðarmála bendir á að niðurstaða umboðsmanns Alþingis í framangreindu áliti var að ekki hafi verið viðhlítandi lagaheimild til að skipta framreiknuðum búsetutíma viðkomandi einstaklings hlutfallslega eftir lengd tryggingatímabila á milli Íslands og Danmerkur. Í tilviki kæranda, sem og annarra endurhæfingarlífeyrisþega, er búsetutíminn aftur á móti ekki framreiknaður hlutfallslega heldur eru öll árin eftir upphaf fyrsta endurhæfingarlífeyrismatsins talin til búsetutíma á Íslandi. Ekki er því fallist á að fella hina kærðu ákvörðun úr gildi með vísan til framangreinds álits umboðsmanns Alþingis.

Kærandi bendir á að heildarbótatímabil endurhæfingarlífeyris geti að öllu jöfnu ekki verið lengra tímabil en 18 mánuðir. Byggt er á því að við útreikning á búsetuhlutfalli geti Tryggingastofnun þess vegna ekki miðað við neitt annað en búsetuhlutfall kæranda á hverju tryggingartímabili fyrir sig. Þannig sé búsetuhlutfall hennar 100% hér á landi á öllu bótatímabilinu enda sé ekki gert ráð fyrir öðru en að hún sé búsett á Íslandi á meðan á því standi. Úrskurðarnefndin fellst ekki á framangreinda málsástæðu kæranda enda kemur skýrt fram í 1. mgr. 17. gr. laga um almannatryggingar, sem vísað er til í 4. mgr. 18. gr. laganna, að full réttindi ávinnist með búsetu hér á landi í að minnsta kosti 40 almanaksár frá 16 til 67 ára aldurs. Þá segir að sé um skemmri tíma að ræða reiknist réttur til ellilífeyris í hlutfalli við búsetutímann. Tryggingastofnun ber því að líta búsetu kæranda á tímabilinu frá 16 ára til 67 ára aldurs. Ekki er heimilt að miðað einungis við tryggingartímabil.

Með hliðsjón af framangreindu er fallist á þá niðurstöðu Tryggingastofnunar að greiðsluhlutfall örorkulífeyris til kæranda skuli vera 37,95%. Ákvörðun Tryggingastofnunar um breytingu á búsetuhlutfalli kæranda er því staðfest.

Ú R S K U R Ð A R O R Ð

Ákvörðun Tryggingastofnunar ríkisins frá 16. ágúst 2019 um að greiðsluhlutfall endurhæfingarlífeyris til A, skuli vera  37,95% er staðfest.

F.h. úrskurðarnefndar velferðarmála

Rakel Þorsteinsdóttir