17. september 2020

Nr. 310/2020 Úrskurður

KÆRUNEFND ÚTLENDINGAMÁLA

Þann 17. september 2020 er kveðinn upp svohljóðandi

úrskurður nr. 310/2020

í stjórnsýslumáli nr. KNU20060004

Kæra [...]

á ákvörðun

Útlendingastofnunar

I. Kröfur, kærufrestir og kæruheimild

Þann 2. júní 2020 kærði einstaklingur er kveðst heita [...], vera fæddur [...] og vera ríkisborgari Alsír (hér eftir nefndur kærandi) ákvörðun Útlendingastofnunar, dags. 14. maí 2020, um að synja honum um alþjóðlega vernd á Íslandi ásamt því að synja honum um dvalarleyfi á grundvelli 74. gr. laga nr. 80/2016 um útlendinga.

Kærandi krefst þess aðallega að ákvörðun Útlendingastofnunar verði felld úr gildi og að honum verði veitt alþjóðleg vernd með vísan til 1. mgr. 37. gr. laga um útlendinga. Til vara er þess krafist að ákvörðun Útlendingastofnunar verði felld úr gildi og að kæranda verði veitt viðbótarvernd með vísan til 2. mgr. 37. gr. laga um útlendinga. Til þrautavara er þess krafist að ákvörðun Útlendingastofnunar verði felld úr gildi og að kæranda verði veitt dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða með vísan til 1. mgr. 74. gr. laga um útlendinga.

Fyrrgreind ákvörðun er kærð á grundvelli 7. gr. laga um útlendinga og barst kæran fyrir lok kærufrests.

II. Málsatvik og málsmeðferð

Kærandi sótti um alþjóðlega vernd hér á landi þann 7. nóvember 2019. Kærandi kom í viðtal hjá Útlendingastofnun m.a. þann 6. febrúar 2020 ásamt talsmanni sínum. Með ákvörðun, dags. 14. maí 2020, synjaði Útlendingastofnun kæranda um alþjóðlega vernd ásamt því að synja honum um dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða. Var sú ákvörðun kærð til kærunefndar útlendingamála þann 2. júní 2020. Kærunefnd barst greinargerð kæranda þann 16. júní 2020 ásamt fylgigögnum.

III. Ákvörðun Útlendingastofnunar

Í ákvörðun Útlendingastofnunar kemur fram að kærandi byggi umsókn sína um alþjóðlega vernd á því að hann sé í hættu í heimaríki sínu vegna líflátshótana einstaklinga sem saka hann um að hafa verið valdur að dauða fjölskyldumeðlima þeirra og vegna aðildar sinnar að tilteknum þjóðfélagshópi.

Niðurstaða ákvörðunar Útlendingastofnunar í máli kæranda var sú að kærandi sé ekki flóttamaður og honum skuli synjað um alþjóðlega vernd á Íslandi skv. ákvæðum 37. og 40. gr. laga um útlendinga. Kæranda var jafnframt synjað um dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða skv. 74. gr. laga um útlendinga. Þá taldi stofnunin að ákvæði 42. gr. laga um útlendinga stæði endursendingu til heimaríkis ekki í vegi.

Kæranda var vísað frá landinu á grundvelli c-liðar 1. mgr. 106. gr. laga um útlendinga. Útlendingastofnun tilkynnti kæranda jafnframt að kæra skuli fresta réttaráhrifum ákvörðunarinnar, sbr. 1. mgr. 35. gr. laga um útlendinga.

IV. Málsástæður og rök kæranda

Í greinargerð kæranda er vísað til frásagnar hans í viðtali hjá Útlendingastofnun þann 6. febrúar 2020. Kærandi hafi greint frá því að hann sé fæddur og uppalinn í þorpinu [...] við [...] í Alsír en hafi dvalið í Beskra í Sahara eyðimörkinni áður en hann hafi flúið heimaríki sitt. Þá tilheyri kærandi þjóðarbrotinu Amazigh og sé múslimi. Kærandi hafi fengið líflátshótanir í heimaríki og hafi ekki átt annarra kosta völ en að flýja landið. Hótanirnar megi rekja til þess að bátur kæranda, sem flutt hafi fólk á flótta frá Alsír til Ítalíu, hafi farist með þeim afleiðingum að átta manns hafi látið lífið. Fjölskyldur þeirra látnu telji kæranda ábyrgan fyrir slysinu og vilji hefna fjölskyldumeðlima sinna. Kærandi hafi flúið til eyðimerkurinnar í kjölfar sjóslyssins en þar hafi hann fengið fregnir í gegnum fjölskyldu sína að tilteknir aðilar hafi komið að heimili fjölskyldunnar að leita hans. Þá hafi kærandi í eitt skipti orðið fyrir líflátshótun í eigin persónu. Margir þessara einstaklinga þekki kæranda í sjón en aðrir þekki til persónulegra einkenna kæranda. Þá geti lögregla í heimaríki ekki veitt kæranda vernd þar sem hún hafi ekki sannanir undir höndum til að handtaka þá einstaklinga sem kærandi óttist.

Þá hafi kærandi greint frá því að Amazigh sé í miklum minnihluta í Alsír og Arabar í meirihluta. Amazigh séu ekki taldir jafnir öðrum og í dag séu enn mikil vandmál milli Araba og Amazigh. Kærandi upplifi almenna fordóma í heimaríki sökum þess að hann sé Amazigh, þ. á m. hafi hann lent í slagsmálum og verið kallaður ljótum nöfnum. Kærandi hafi átt erfitt með að nálgast opinber skjöl sökum uppruna síns og hafi upplifað öðruvísi framkomu af heilbrigðisstarfsfólki þegar hann dvaldi á spítala. Þá telji kærandi að eftirmálar slyssins hefðu verið leystir með öðrum hætti ef hann væri Arabi. Um heilsufar kæranda hafi hann greint frá því að hann væri með hjartasjúkdóm og hafi undirgengist aðgerð í heimaríki og þurfi að fara í skoðun á sex mánaða fresti sökum þess. Þá glími hann við vandamál í hrygg í kjölfar bílslyss sem hafi leitt til þess að hann þurfi á lyfjum og reglulegri sjúkraþjálfun að halda.

Í greinargerð kæranda er fjallað um aðstæður í Alsír með vísan til skýrslna alþjóðlegra stofnana og samtaka, en þar komi m.a. fram að meðal helstu mannréttindabrota í landinu séu afskipti yfirvalda af friðhelgi einstaklinga, s.s. lög sem takmarki tjáningar-, funda- og félagafrelsi. Fjallað er um stöðu Amazigh einstaklinga í Alsír og vísað til þess að stjórnarskrá landsins tryggi ekki á skilvirkan hátt pólitísk, efnahagsleg, félagsleg og menningarleg réttindi þeirra. Arabar séu álitnir fullgildir ríkisborgarar í landinu og æðri öðrum þjóðarbrotum, s.s. Amazigh.

Kærandi krefst þess aðallega að honum verði veitt alþjóðleg vernd hér á landi með vísan til 1. mgr. 37. gr. laga um útlendinga. Kærandi byggir á því að hann óttist ofsóknir í heimaríki vegna aðildar hans að tilteknum þjóðfélagshópi þar sem hann tilheyri Amazigh, sbr. d-lið 3. mgr. 38. gr. laga um útlendinga og vegna þjóðernis, sbr. c-lið 3. mgr. 38. gr. laganna. Vegna stöðu kæranda sem Amazigh verði hann fyrir mismunun í heimaríki sem orsakist m.a. af stefnu og viðhorfi stjórnvalda og njóti hann takmarkaðrar verndar lögreglu sökum þess. Þar sem kærandi hafi greint frá almennri mismunun sem hann verði fyrir í heimaríki vegna þjóðarbrots síns, eru þeir aðilar sem valdir séu að ofsóknum í hans garð jafnframt ríkið, sbr. a-lið 4. mgr. 38. gr. laga um útlendinga. Þá óttist kærandi ofsóknir tiltekinna einstaklinga í heimaríki sem telji kæranda ábyrgan fyrir andláti fjölskyldumeðlima þeirra. Fyrrgreindir einstaklingar sem kærandi óttist falli undir c-lið 4. mgr. 38. gr. laga um útlendinga. Kærandi heldur því fram að ótti hans sé ástæðuríkur og að skilyrðum 1. mgr. 37. gr. laga um útlendinga sé fullnægt.

Til vara er þess krafist að kæranda verði veitt viðbótarvernd hér á landi með vísan til 2. mgr. 37. gr. laga um útlendinga þar sem hann eigi á hættu að verða fyrir illri og ómannúðlegri meðferð af hálfu tiltekinna einstaklinga sem telji kæranda ábyrgan fyrir andláti fjölskyldumeðlima þeirra. Þá eigi hann á hættu vanvirðandi meðferð vegna aðildar hans að þjóðarbroti Amazigh.

Til þrautavara er þess krafist að kæranda verði veitt dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða, sbr. 1. mgr. 74. gr. laga um útlendinga. Kærandi árétti þá mismunun sem hann verði fyrir í heimaríki sökum þess að hann sé Amazigh og yrðu félagslegar aðstæður hans þar bágbornar. Fyrir liggi að kærandi glími við hjartakvilla, hafi undirgengist aðgerð sökum þess og þurfi eftirlit. Einnig þurfi kærandi á lyfjum og sjúkraþjálfun að halda vegna verkja í hrygg sem rekja megi til bílslyss. Með hliðsjón af heildstæðu mati á aðstæðum, heilsufari og félagslegum aðstæðum kæranda sem einstaklingur af þjóðarbroti Amazigh telur kærandi að skilyrði 1. mgr. 74. gr. laga um útlendinga séu uppfyllt.

Í greinargerð sinni gerir kærandi athugasemdir við hina kærðu ákvörðun, þ. á m. varðandi möguleika kæranda til að leita verndar hjá lögreglu í heimaríki og fullyrðingu Útlendingastofnunar um að kærandi sé ekki útsettur fyrir mismunun vegna aðildar sinnar að þjóðerni Amazigh. Kærandi telur að ekki hafi verið tekið til greina líkamlegt og andlegt ofbeldi sem hann hafi orðið fyrir vegna uppruna síns eða þá mismunun sem hann hafi upplifað í samskiptum sínum við opinberar stofnanir. Að því leyti hafi mál kæranda ekki verið rannsakað nægilega af stofnuninni á einstaklingsbundnum grundvelli í samræmi við 2. mgr. 23. gr. laga um útlendinga og 10. gr. stjórnsýslulaga nr. 37/1993.

V. Niðurstaða kærunefndar útlendingamála

Lagagrundvöllur

Í máli þessu gilda einkum ákvæði laga um útlendinga nr. 80/2016, reglugerð nr. 540/2017 um útlendinga, ákvæði stjórnsýslulaga nr. 37/1993, stjórnarskrá lýðveldisins Íslands nr. 33/1944 og mannréttindasáttmáli Evrópu, sbr. lög nr. 62/1994. Jafnframt ber að líta til ákvæða alþjóðasamnings um stöðu flóttamanna frá 1951, ásamt viðauka við samninginn frá 1967, og annarra alþjóðlegra skuldbindinga Íslands á sviði mannréttinda eftir því sem tilefni er til.

Auðkenni

Í ákvörðun Útlendingastofnunar kemur fram að til að sanna á sér deili hafi kærandi framvísað skilríki frá hernum í Alsír og afrit af ökuskírteini. Að því virtu var það mat Útlendingastofnunar að kærandi hafi ekki sannað hver hann væri með fullnægjandi hætti. Var því leyst úr auðkenni hans á grundvelli mats á trúverðugleika. Kærunefndin telur ekki ástæðu til að hnekkja framangreindu mati Útlendingastofnunar og verður því lagt til grundvallar að kærandi sé alsírskur ríkisborgari.

Landaupplýsingar

Kærunefnd útlendingamála hefur lagt mat á aðstæður í Alsír m.a. með hliðsjón af eftirfarandi skýrslum:

Amnesty International report 2017/2018 – The state of the World´s Human Rights (Amnesty International, 22. febrúar 2018);
World Report 2020 – Algeria (Human Rights Watch, 14. janúar 2020);
Algeria 2019 Human Rights Report (U.S. Department of State, 11. mars 2020);
Algeria 2019 Crime and Safety Report (OSAC 14. mars 2019);
Algeria 2020 Crime and Safety Report (OSAC, 9. júní 2020);
BTI 2018 Country Report Algeria (Bertelsmanns Stiftung, 1. janúar 2018);
Freedom in the World 2020 – Algeria (Freedom House, 4. mars 2020);
Terrorism in Africa. A Quantitative Analysis (Totalförsvarets Forskningsinstitut, 1. janúar 2017);
Mänskliga rättigheter, demokrati och rättsstatens principer: situationen per den 30 juni 2019 (Utrikesdepartementet, 30. júní 2019);
Country Policy and Information Note Algeria: Background information, including actors of protection and internal relocation (UK Home Office, ágúst 2017);
Country Policy and Information Note Algeria: Actors of protection (U.K. Home Office, ágúst 2020);
Consideration of reports submitted by States parties under article 9 of the Convention, Combined twentieth and twenty-first periodic reports of States parties due in 2015: Algeria (UN Committee on the Elimination of Racial Discrimination (CERD), 23. ágúst 2016);
Convention on the Elimination of Racial Discrimination – Indigenous Rights Violations in Algeria (Cultural Survival, nóvember 2017);
Algerie - ID-dokumenter og offentlig forvaltning (Landinfo, 11. maí 2015);
Algerie: Sikkerhet og terrorisme (Landinfo, 9. desember 2015);
Country of Origin Information Report – Algeria (UK Home Office, 17. janúar 2013);
Upplýsingasíða Johns Hopkins háskólans (https://coronavirus.jhu.edu/map.html, sótt 16. september 2020);
Stjórnarskrá Alsírs (Constitution of the people´s democratic public of Algeria 1989)http://confinder.richmond.edu/admin/docs/local_algeria.pdf.

Samkvæmt ofangreindum gögnum er Alsír fjölflokka lýðveldi með tæplega 44 milljónir íbúa. Alsír lýsti yfir sjálfstæði frá Frakklandi árið 1962 og gerðist aðili að Sameinuðu þjóðunum sama ár. Ríkið gerðist aðili að flóttamannasamningi Sameinuðu þjóðanna árið 1963, mannréttindasáttmála Afríku árið 1987 og samningi Sameinuðu þjóðanna gegn pyndingum og annarri grimmilegri, ómannlegri eða vanvirðandi meðferð eða refsingu árið 1989. Árið 1989 gerðist ríkið jafnframt aðili að bæði alþjóðasamningi um borgaraleg og stjórnmálaleg réttindi og alþjóðasamningi um efnahagsleg, félagsleg og menningarleg réttindi.

Fyrrgreindar skýrslur gefa til kynna að helstu mannréttindabrot í ríkinu snúi að takmörkunum á funda, fjölmiðla- og félagafrelsi, skorti á sjálfstæði dómsvaldsins, óhóflegri valdbeitingu lögreglu, útbreiddri spillingu og refsileysi opinberra starfsmanna. Í skýrslu utanríkisráðuneytis Bandaríkjanna kemur fram að þrátt fyrir að handahófskenndar handtökur séu refsiverðar samkvæmt lögum séu dæmi um að stjórnvöld noti óljós lagaákvæði eða löggjöf gegn hryðjuverkum til að þagga niður í eða handtaka einstaklinga sem gagnrýni stjórnvöld landsins opinberlega. Stjórnarskrá ríkisins kveði á um að allir eigi rétt á réttlátri málsmeðferð fyrir dómstólum og að gengið sé út frá því að einstaklingur sé talinn saklaus uns sekt hans sé sönnuð. Þar að auki sé sjálfstæði dómstóla tryggt í stjórnarskrá landsins. Fram kemur í skýrslu Freedom House frá 4. mars 2020 að dómstólaráð, sem leitt sé af forseta landsins, skipi dómara og saksóknara og að dómstólar verði gjarnan fyrir þrýstingi frá stjórnvöldum. Í skýrslu utanríkisráðuneytis Bandaríkjanna kemur fram að dómstólar séu ekki í öllum tilvikum hlutlausir og að sumir eftirlitsaðilar telji að spilling viðgangist. Lögum samkvæmt liggi allt að tíu ára fangelsisvist við spillingu í opinberu starfi en stjórnvöld fylgi lögunum ekki eftir með fullnægjandi hætti og refsileysi stjórnvalda sé vandamál í landinu. Fram kemur þó að framfarir hafi orðið árið 2019 í tengslum við rannsókn, saksókn og refsingu embættismanna fyrir brot í starfi, þ. á m. spillingu. Rétturinn til funda- og félagafrelsis sé verndaður í stjórnarskrá Alsírs. Allir opinberir fundir eða samkomur verði þó að fá samþykki stjórnvalda. Lögregla landsins leysi reglulega upp óheimilar samkomur og séu skipuleggjendur óheimilla samkoma handteknir og þeim haldið í allt að nokkrar klukkustundir. Þá kemur fram að friðsamleg fjöldamótmæli hafi verið haldin víða um landið alla þriðjudaga og föstudaga frá 22. febrúar 2019 en krafa mótmælenda séu stjórnarfarsbreytingar. Hafi mótmælin að mestu gengið áfallalaust fyrir sig en þó hafi komið fyrir að lögregla hafi beitt táragasi og vatni úr brunaslöngum til þess að halda stjórn á mótmælunum.

Mismunun á grundvelli þjóðernis er bönnuð samkvæmt stjórnarskrá landsins. Í skýrslu UN Committee on the Elimination of Racial Discrimination frá 23. ágúst 2016 kemur fram að ríkisstjórn landsins leitist við að stuðla að efnahagslegum-, félagslegum- og menningarlegum réttindum Alsíringa. Sú viðleitni birtist m.a. með þeim hætti að árið 2016 hafi Tamazight verið gert að opinberu tungumáli í landinu en Tamazight hafi verið skilgreint sem þjóðartungumál í stjórnskrá Alsírs frá árinu 2002. Þá hafi jafnframt verið sett á fót sérstök fræðastofnun tileinkuð Tamazight tungumálinu auk þess sem rétturinn til menningar sé nú verndaður í stjórnarskrá landsins. Þá séu stjórnmálaflokkar einstaklinga af Amazigh uppruna starfræktir í Alsír þó þeir bjóði sig ekki alltaf fram í kosningum. Þó nokkur bæjarfélög séu undir stjórn þessara flokka, aðallega í Kabylie héraði. Fram kemur í skýrslu Cultural Survival frá nóvember 2017 að þrátt fyrir að þessum árangri hafi verið náð séu einstaklingar af Amazigh uppruna enn jaðarsettur hópur innan samfélagsins í Alsír. Þá hafi tungumál Amazigh ekki náð fótfestu í landinu vegna skorts á fjármagni, fækkandi menntastofnana sem kenna tungumálið og fárra atvinnumöguleika. Í skýrslu sænska utanríkisráðuneytisins frá árinu 2019 kemur fram að yfirvöld hafi haft afskipti af mótmælendum sem hafi borið fána Amazigh. Samkvæmt skýrslu Human Rights Watch frá 14. janúar 2020 hafi fjöldi manna verið handteknir við mótmæli, m.a. fyrir að ganga með fána Amazigh en refsing við slíku broti geti verið allt að 10 ára fangelsi.

Samkvæmt skýrslum OSAC (Overseas Security Advisory Council) frá 14. mars 2019 og 9. júní 2020 fari DGSN (The Directorate General for National Security) með lögregluyfirvöld í Alsír og heyrir undir innanríkisráðuneytið. DGSN beri að mestu leyti ábyrgð í stærri borgum og á þéttbýlum svæðum í Alsír. Starfsemi lögregluyfirvalda felist í að viðhalda lögum og reglu ásamt rannsókn sakamála, hryðjuverka og skipulagðrar glæpastarfsemi ásamt öðrum aðgerðum lögreglu. Almennt sé lögreglan fagleg að störfum og móttækileg þegar þörf sé á aðstoð.Samkvæmt skýrslu bandaríska utanríkisráðuneytisins frá árinu 2020 séu engar marktækar tilkynningar um aðstæður í alsírskum fangelsum sem bendi til þess að mannréttindabrot eigi sér stað innan þeirra. Þá sé bannað samkvæmt alsírskum lögum að vista einstaklinga í varðhaldi í öðru húsnæði en því sem sé sérstaklega ætlað til varðhalds jafnframt sem húsnæðið þurfi að vera á skrá saksóknaraembættisins, sem hafi það hlutverk að fylgjast með aðstæðum í fangelsum. Þá heimili alsírsk stjórnvöld Alþjóðaráði Rauða krossins og Rauða hálfmánanum (e. International Committee of the Red Cross), sem og innlendum mannréttindasamtökum, að skoða aðstöðu fanga í fangelsum, á lögreglustöðvum og herstöðvum landsins. Þá komi jafnframt fram í skýrslunni að stjórnvöld í Alsír hafi á síðustu árum bætt aðstæður í fangelsum ríkisins til að uppfylla alþjóðleg viðmið. Jafnframt hafi aðgangur fanga að heilbrigðisaðstoð tekið framförum. Á síðastliðnum árum hafi stjórnvöld unnið að því að fjölga fangelsum í þeim tilgangi að koma í veg fyrir að eldri fangelsin fyllist.

Ákvæði 1. mgr. 37. gr. laga um útlendinga

Í 1. mgr. 37. gr. laga nr. 80/2016 um útlendinga, sem byggir á A-lið 1. gr. flóttamannasamningsins, segir:

Flóttamaður samkvæmt lögum þessum telst vera útlendingur sem er utan heimalands síns af ástæðuríkum ótta við að vera ofsóttur vegna kynþáttar, trúarbragða, þjóðernis, aðildar að tilteknum þjóðfélagshópi eða vegna stjórnmálaskoðana og getur ekki eða vill ekki vegna slíks ótta færa sér í nyt vernd þess lands; eða sá sem er ríkisfangslaus og er utan þess lands þar sem hann áður hafði reglulegt aðsetur vegna slíkra atburða og getur ekki eða vill ekki vegna slíks ótta hverfa aftur þangað, sbr. A-lið 1. gr. alþjóðasamnings um réttarstöðu flóttamanna frá 28. júlí 1951 og bókun við samninginn frá 31. janúar 1967, sbr. einnig 38. gr. laga þessara.

Í 38. gr. útlendingalaga eru sett fram viðmið um það hvað felist í hugtakinu ofsóknir skv. 1. mgr. 37. gr., á hvaða grundvelli ofsóknir geta byggst og hvaða aðilar geta verið valdir að þeim. Í 1. mgr. ákvæðisins segir:

Ofsóknir skv. 1. mgr. 37. gr. eru þær athafnir sem í eðli sínu eða vegna þess að þær eru endurteknar fela í sér alvarleg brot á grundvallarmannréttindum, einkum ófrávíkjanlegum grundvallarmannréttindum á borð við réttinn til lífs og bann við pyndingum eða ómannúðlegri eða vanvirðandi meðferð eða refsingu, bann við þrældómi og þrælkun og bann við refsingum án laga. Sama á við um samsafn athafna, þ.m.t. ólögmæta mismunun, sem hafa eða geta haft sömu eða sambærileg áhrif á einstakling.

Í 2. mgr. 38. gr. laga um útlendinga er fjallað um í hverju ofsóknir geta falist. Þá eru þær ástæður sem ofsóknir þurfa að tengjast skilgreindar nánar í 3. mgr. 38. gr. laganna.

Í 4. mgr. 38. gr. kemur fram að þeir aðilar sem geta verið valdir að ofsóknum eða ómannúðlegri eða vanvirðandi meðferð séu:

a. ríkið,

b. hópar eða samtök sem stjórna ríkinu eða verulegum hluta landsvæðis þess,

c. aðrir aðilar, sem ekki fara með ríkisvald, ef sýnt er fram á að ríkið eða hópar eða samtök skv. b-lið, þ.m.t. alþjóðastofnanir, geti ekki eða vilji ekki veita vernd gegn ofsóknum eða meðferð sem fellur undir 2. mgr. 37. gr., m.a. með því að ákæra og refsa fyrir athafnir sem fela í sér ofsóknir.

Orðasambandið „ástæðuríkur ótti við að vera ofsóttur“ í 1. mgr. 37. gr. laga um útlendinga inniheldur huglæga og hlutlæga þætti og þarf að taka tillit til hvors tveggja þegar mat er lagt á umsókn um alþjóðlega vernd. Mat á því hvort ótti umsækjanda sé ástæðuríkur getur verið byggt á persónulegri reynslu umsækjanda sem og á upplýsingum um ofsóknir sem aðrir í umhverfi hans eða þeir sem tilheyra sama hópi hafa orðið fyrir. Þótt umsækjandi um alþjóðlega vernd skuli njóta vafa upp að ákveðnu marki verður umsækjandinn með rökstuddum hætti að leiða líkur að því að hans bíði ofsóknir í heimaríki. Frásögn umsækjanda og önnur gögn um einstaklingsbundnar aðstæður hans verða því almennt að fá stuðning í hlutlægum og áreiðanlegum upplýsingum um heimaríki umsækjanda, stjórnvöld, stjórnarfar og löggjöf þess. Þá er litið til sambærilegra upplýsinga um ástand, aðstöðu og verndarþörf þess hóps sem umsækjandi tilheyrir eða er talinn tilheyra. Umsækjandi sem hefur sýnt fram á með heildstæðri og trúverðugri frásögn af atburðum, og eftir atvikum með trúverðugum gögnum, sem eru í samræmi við áreiðanlegar og hlutlægar upplýsingar um almennt ástand í heimaríki hans, að hann hafi orðið fyrir ofsóknum í skilningi laga um útlendinga, eða beinum og marktækum hótunum um slíkar ofsóknir, yrði almennt talinn hafa sýnt fram á ástæðuríkan ótta við ofsóknir snúi hann aftur til heimaríkis. Í þeim tilvikum hvílir það á stjórnvöldum að eyða öllum vafa um slíka hættu, t.d. með vísan til þess að aðstæður í heimaríki hans hafi breyst.

Kærunefnd hefur við mat sitt á umsókn kæranda haft til hliðsjónar handbók Flóttamannastofnunar Sameinuðu þjóðanna um málsmeðferð og viðmið við mat á umsókn um alþjóðlega vernd (Handbook and Guidelines on Procedures and Criteria for Determining Refugee Status, Genf 2011). Þá hefur aðferðarfræði trúverðugleikamats kærunefndar tekið mið af skýrslu Flóttamannastofnunar Sameinuðu þjóðanna og Flóttamannasjóðs Evrópusambandsins um trúverðugleikamat, eftir því sem við á (Beyond Proof: Credibility Assessment in EU Asylum Systems, Brussel 2013).

Samkvæmt viðtali við kæranda hjá Útlendingastofnun, þann 6. febrúar 2020, og greinargerð til kærunefndar er umsókn kæranda um alþjóðlega vernd byggð á því að hann sé í hættu í heimaríki sínu þar sem hann óttist ofsóknir af hálfu tiltekinna einstaklinga í heimaríki sem ásaki kæranda um að bera ábyrgð á dauða fjölskyldumeðlima þeirra. Byggir kærandi á því að hann geti ekki leitað verndar hjá lögregluyfirvöldum í heimaríki. Þá verði kærandi fyrir mismunun í heimaríki sökum þess að hann tilheyri minnihlutahópnum Amazigh.

Mat á trúverðugleika frásagnar kæranda er byggt á endurritum af viðtölum hans hjá Útlendingastofnun, öðrum gögnum málsins og upplýsingum um heimaríki kæranda.

Við meðferð málsins lagði kærandi m.a. fram skilríki frá hernum í Alsír, þar sem nafn hans, fæðingardagur og mynd kemur fram. Á skilríkinu kemur jafnframt fram að kærandi sé undanskilinn herskyldu af læknisfræðilegum ástæðum. Kærandi lagði fram heilsufarsgögn frá heimaríki, þar sem fram kemur að kærandi glími við hjartakvilla. Þá lagði kærandi fram skjöl vegna aðgerðar sem hann gekkst undir árið 1995. Til stuðnings framburði sínum vísaði kærandi til myndbanda á veraldarvefnum sem kærandi kveður að fjalli um mál hans. Þá lagði kærandi fram þýðingar vegna myndbandanna. Í viðtali kæranda við Útlendingastofnun kom einnig fram að kærandi hafði setið í fangelsi í Austurríki í tvö ár.

Í viðtali hjá Útlendingastofnun greindi kærandi frá því að hann hafi átt bát í heimaríki og aðstoðað einstaklinga við að flýja frá Alsír til Ítalíu. Að mati kærunefndar verður ekki annað ráðið af framburði kæranda en að hann hafi tekið þátt í að smygla fólki frá Alsír til Ítalíu. Í einni slíkri ferð hafi báturinn oltið og átta einstaklingar látist í kjölfarið. Kærandi hafi verið ásakaður um að hafa valdið andláti þessara einstaklinga og borist líflátshótanir frá fjölskyldumeðlimum þeirra. Kærandi kvaðst í eitt skipti hafa verið hótað í eigin persónu. Þá kveður kærandi að fjölskyldumeðlimir hinna látnu hafi kveikt í bílnum hans. Eftir flótta kæranda frá heimaríki hafi hann dvalist í eyðimörkinni um ákveðinn tíma og þar hafi honum borist fréttir um að fyrrgreindir fjölskyldumeðlimir hafi komið að heimili fjölskyldu kæranda og spurst fyrir um hann. Kærandi hefur ekki lagt fram gögn sem tengja hann við málið önnur en framburð sinn.

Til að einstaklingur geti talist flóttamaður skv. 1. mgr. 37. gr. laga um útlendinga þurfa þær ofsóknir sem kærandi óttast að vera á grunvelli kynþáttar, trúarbragða, þjóðernis, aðildar að tilteknum þjóðfélagshópi eða vegna stjórnmálaskoðana. Af framburði kæranda verður ekki annað ráðið en að aðalástæða þeirrar hættu sem hann telur sig vera í tengist andláti einstaklinga sem átti sér stað í tengslum við ætlaða ólöglega starfsemi kæranda. Kærunefnd telur ljóst að ástæða ætlaðrar hættu tengist ekki þeim ástæðum sem tilgreindar eru í 1. mgr. 37. gr., sbr. 3. mgr. 38. gr. laganna. Þá hefur kærandi ekki að mati kærunefndar, og með vísan til upplýsinga um heimaríki kæranda, lagt grunn að þeirri staðhæfingu sinni að það þjóðarbrot sem hann tilheyri kunni að eiga þátt í hversu staðfastlega fjölskyldumeðlimir þeirra sem létust leiti að honum og að hættan tengist því ástæðum sem tilgreindar eru í 1. mgr. 37. gr. laga um útlendinga að því marki að það kunni að skapa honum rétt til alþjóðlegrar verndar. Kærunefnd telur því ljóst að sú hætta sem kærandi telur sig vera í vegna andláts fjölskyldumeðlima þeirra sem hann óttist geti ekki leitt til þess að hann teljist flóttamaður skv. 1. mgr. 37. gr. laga um útlendinga. Í því sambandi hefur kærunefnd einnig litið til tilgangs þess neyðarkerfis sem alþjóðleg vernd flóttamanna heyrir undir.

Í viðtali sínu hjá Útlendingastofnun greindi kærandi frá því að hann hafi upplifað öðruvísi framkomu í Alsír sökum þess að hann tilheyri Amazigh þjóðarbrotinu, en fengi t.a.m. kærandi lakari þjónustu hjá hinu opinbera, þ. á m. lögreglunni og heilbrigðisyfirvöldum og nefndi atvik, sem hann hafi upplifað, máli sínu til stuðnings. Þá væru Amazigh ekki taldir jafnir öðrum íbúum landsins, þ.e. Aröbum, auk þess sem uppruni kæranda hafi leitt til þess að hann hafi verið nefndur ýmsum nöfnum. Kærunefnd telur framangreind gögn um heimaríki kæranda beri með sér að Amazigh sé minnihlutahópur í Alsír sem hafi m.a. barist fyrir viðurkenningu á réttindum sínum og jöfnum lífskjörum á við aðra íbúa landsins. Erjur milli Amazigh og Araba séu enn viðvarandi og geti birst í viðhorfi íbúa landsins til Amazigh. Af framangreindum gögnum má sjá að mismunun á grundvelli þjóðernis sé bönnuð í landinu samkvæmt stjórnarskrá landsins. Auk þess hafi ríkisstjórn Alsírs leitast við að stuðla að bættum réttindum Amazigh í landinu, þ. á m. hafi Tamazight, tungumál Amazigh, verið gert að opinberu tungumáli landsins, ásamt arabísku. Kærunefnd telur gögn um heimaríki kæranda ekki benda til þess að aðgengi kæranda að viðeigandi vernd sé takmarkaðra vegna þess að hann tilheyri Amazigh þjóðarbrotinu, eða af öðrum ástæðum sem 1. mgr. 37. gr. laga um útlendinga tilgreinir. Framangreindar upplýsingar benda ennfremur ekki til þess að einstaklingar af Amazigh uppruna eigi á hættu mismunun eða áreiti sem nái því alvarleikastigi að fela í sér ofsóknir í skilningi 1. mgr. 37. gr. laga um útlendinga.

Með vísan til ofangreinds er það niðurstaða kærunefndar að kærandi hafi ekki með rökstuddum hætti leitt líkur að því að hann hafi ástæðuríkan ótta við ofsóknir í skilningi 1. mgr. 37. gr. laga um útlendinga, sbr. 1. mgr. 38. gr. laganna.

Telur kærunefnd því ljóst að kærandi uppfylli ekki skilyrði 1. mgr. 37. gr. útlendingalaga fyrir viðurkenningu á stöðu sem flóttamaður hér á landi.

Ákvæði 2. mgr. 37. gr. laga um útlendinga

Samkvæmt 2. mgr. 37. gr. útlendingalaga er útlendingur einnig flóttamaður ef, verði hann sendur aftur til heimaríkis síns, raunhæf ástæða er til að ætla að hann eigi á hættu að sæta dauðarefsingu, pyndingum eða annarri ómannúðlegri eða vanvirðandi meðferð eða refsingu eða hann verði fyrir alvarlegum skaða af völdum árása í vopnuðum átökum þar sem ekki er greint á milli hernaðarlegra og borgaralegra skotmarka. Sama gildir um ríkisfangslausan einstakling.

Við mat á því hvort að aðstæður kæranda séu slíkar að þær eigi undir 2. mgr. 37. gr. laga um útlendinga ber að líta til 3. gr. mannréttindasáttmála Evrópu. Mannréttindadómstóll Evrópu hefur fjallað um það mat sem þarf að fara fram þegar metið er hvort að einstaklingur sé í raunverulegri hættu á að verða fyrir meðferð sem falli undir 3. gr. mannréttindasáttmála Evrópu sem bannar pyndingar og ómannlega eða vanvirðandi meðferð eða refsingu. Hefur dómstóllinn sagt að 3. gr. sáttmálans geti átt við þegar hættan stafar frá einstaklingum eða hópi fólks sem ekki séu fulltrúar stjórnvalda. Kærandi verður þó að geta sýnt fram á að gildar ástæður séu til að ætla að um raunverulega hættu sé að ræða og að stjórnvöld í ríkinu séu ekki í stakk búin til að veita viðeigandi vernd. Ekki er nóg að aðeins sé um að ræða möguleika á illri meðferð og verður frásögn kæranda hverju sinni að fá stuðning í öðrum gögnum (sjá t.d. dóma Mannréttindadómstóls Evrópu í máli NA gegn Bretlandi (mál nr. 25904/07) frá 7. júlí 2008 og H.L.R. gegn Frakklandi (mál nr. 24573/94) frá 29. apríl 1997).

Í ljósi þess sem að framan er rakið og þeirra gagna sem liggja fyrir um heimaríki kæranda telur kærunefndin að ekkert bendi til þess að kærandi geti ekki notið viðeigandi verndar stjórnvalda. Þá hefur kærunefnd litið til þess að kærandi hefur ekki leitað til lögreglu vegna ætlaðra hótana eða skemmda á eignum hans. Kærunefnd telur ekki unnt að útiloka að með því að leita til lögreglu kunni yfirvöld í heimaríki að komast að tengslum hans við ætlað smygl á einstaklingum til Ítalíu og þeim dauðsföllum sem af þeirri starfsemi leiddu og að það kunni að hafa í för með sér refsiréttarlegar afleiðingar fyrir kæranda. Kærunefnd telur þó ljóst, þegar litið er til tilgangs þess neyðarkerfis sem alþjóðleg vernd flóttamanna tilheyrir, að slíkar afleiðingar teljist ekki til takmörkunar á aðgengi kæranda að viðeigandi vernd stjórnvalda í þessu samhengi. Kærunefnd hefur farið yfir skýrslur um aðbúnað í fangelsum í heimaríki kæranda og telur ljóst að þær aðstæður teljist ekki þess eðlis að kærandi eigi á hættu ómannúðlega eða vanvirðandi meðferð þurfi hann að dvelja í fangelsi þar í landi. Það er því niðurstaða kærunefndar að aðstæður hans þar séu ekki þannig að þær falli undir ákvæði 2. mgr. 37. gr. laganna. Telur kærunefndin því ljóst að kærandi uppfylli heldur ekki skilyrði 2. mgr. 37. gr. útlendingalaga fyrir viðurkenningu á stöðu sem flóttamaður hér á landi.

Alþjóðleg vernd á grundvelli 40. gr. laga um útlendinga

Þar sem kærunefnd hefur komist að þeirri niðurstöðu að kærandi uppfylli ekki skilyrði 1. eða 2. mgr. 37. gr. laga um útlendinga á kærandi ekki rétt á alþjóðlegri vernd hér á landi, sbr. 40. gr. laga um útlendinga. Í ljósi þessarar niðurstöðu er ekki ástæða til að fjalla um eða taka afstöðu til þess hvort athafnir kæranda sem tengjast hugsanlegu smygli á fólki yfir Miðjarðarhafið og ætluðum dauðföllum í tengdum þeim athöfnum eða hvort það brot sem leiddi til þess að hann sat í fangelsi í tvö ár í Austurríki kunni að valda því að kærandi sé útlokaður frá alþjóðlegri vernd, sbr. 2. mgr. 40. gr. laga um útlendinga.

Dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða skv. 1. mgr. 74. gr. laga um útlendinga

Samkvæmt 1. mgr. 74. gr. laga um útlendinga er heimilt að veita útlendingi sem staddur er hér á landi dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða, þrátt fyrir að skilyrði 37. gr. séu ekki uppfyllt, ef útlendingur getur sýnt fram á ríka þörf fyrir vernd, t.d. af heilbrigðisástæðum eða vegna erfiðra félagslegra aðstæðna viðkomandi eða erfiðra almennra aðstæðna í heimaríki eða í landi sem honum yrði vísað til. Kærunefnd telur, með vísan til orðalags ákvæðisins um „ríka þörf fyrir vernd“ auk lögskýringargagna sem fylgdu greininni, að dvalarleyfi á grundvelli 1. mgr. 74. gr. laga um útlendinga verði ekki veitt nema aðstæður, bæði almennar og sérstakar m.t.t. heilsufars og félagslegra þátta, auk atvika sem þar er vísað til, nái ákveðnu alvarleikastigi þegar málið er virt í heild.

Krafa kæranda um dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða er m.a. byggð á því að hann verði fyrir mismunun í heimaríki sökum þess að hann sé Amazigh og yrðu félagslegar aðstæður hans slæmar. Í athugasemdum við frumvarp til laga um útlendinga er fjallað um erfiðar félagslegar aðstæður. Þar kemur fram að átt sé við að útlendingur hafi þörf á vernd vegna félagslegra aðstæðna í heimaríki og eru þar nefnd sem dæmi aðstæður kvenna sem hafa sætt kynferðislegu ofbeldi, sem leitt getur til erfiðrar stöðu þeirra í heimaríki, eða aðstæður kvenna sem ekki fella sig við kynhlutverk sem er hefðbundið í heimaríki þeirra og eiga á hættu útskúfun eða ofbeldi við endurkomu. Verndarþörf þjóðfélagshópa að öðru leyti myndi fara eftir aðstæðum í hverju máli. Þá segir í athugasemdunum að með erfiðum almennum aðstæðum að öðru leyti sé einnig vísað til alvarlegra aðstæðna í heimaríki og væri þar oft um að ræða viðvarandi mannréttindabrot í ríkinu eða þá aðstöðu að yfirvöld veiti ekki þegnum sínum vernd gegn ofbeldisbrotum eða glæpum. Þau gögn sem kærunefnd hefur skoðað bera ekki með sér að viðvarandi mannréttindabrot eigi sér stað í Alsír eða að yfirvöld þar í landi hafi ekki vilja eða getu til að veita þegnum sínum vernd. Með vísan til framangreindrar umfjöllunar um aðstæður einstaklinga af Amazigh uppruna telur kærunefnd ekki tilefni til að veita honum dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða af þeirri ástæðu.

Krafa kæranda um dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða er einnig byggð á því að hann hafi þörf fyrir vernd vegna heilsufarsástæðna. Í athugasemdum við frumvarp til laga um útlendinga kemur fram að með ríkri þörf á vernd af heilbrigðisástæðum sé m.a. miðað við að um skyndilegan og lífshættulegan sjúkdóm sé að ræða og meðferð við honum væri aðgengileg hér á landi en ekki í heimaríki viðkomandi. Í þessu sambandi kemur jafnframt fram að meðferð teljist ekki óaðgengileg þótt greiða þurfi fyrir hana heldur er hér átt við þau tilvik þar sem meðferð sé til í heimaríkinu en viðkomandi eigi ekki rétt á henni. Þá kunna að falla undir 1. mgr. 74. gr. mjög alvarlegir sjúkdómar sem ekki teljast lífshættulegir, svo sem ef sýnt þykir að þeir muni valda alvarlegu óbætanlegu heilsutjóni eða óbærilegum þjáningum. Ef um langvarandi sjúkdóm sé að ræða væru ríkari verndarsjónarmið fyrir hendi ef sjúkdómur væri á lokastigi. Jafnframt væri rétt að líta til þess hvort meðferð hafi hafist hér á landi og ekki væri læknisfræðilega forsvaranlegt að rjúfa meðferð, sem og til atriða sem varði félagslegar aðstæður útlendings og horfur hans.

Í viðtali hjá Útlendingastofnun greindi kærandi frá því að hann hafi farið í hjartalokuaðgerð í heimaríki og þurfi að fara í skoðun á sex mánaða fresti. Líkt og fyrr greinir lagði kærandi fram gögn því til stuðnings. Þá eigi kærandi við vandamál að stríða í hryggnum sem séu afleiðingar bílslyss og þurfi á lyfjum og sjúkraþjálfun að halda. Af heilsufarsgögnum frá Göngudeild sóttvarna, dags. 17. mars 2020, má ráða að kærandi hafi fengið ávísað lyfjum vegna verkja í baki og streitu. Af framangreindu verður ekki séð að kærandi sé í meðferð hér á landi sem sé læknisfræðilega óforsvaranlegt að rjúfa eða glími við alvarleg veikindi. Þá má ráða af framangreindum skýrslum um heimaríki kæranda að honum standi til boða heilbrigðisþjónusta þar í landi. Ennfremur hefur kærandi lagt fram gögn frá heimaríki sem bera með sér að kærandi hafi notið heilbrigðisþjónustu þar í landi vegna heilsufarsvandamála sinna auk þess sem hann hafi fengið ávísað lyfjum í tengslum við þau.

Kærunefnd hefur jafnframt litið til þeirra tímabundnu erfiðleika sem heimaríki kæranda kann að þurfa að glíma við vegna Covid-19 faraldursins. Kærunefnd telur þá erfiðleika ekki vera þess eðlis að þeir leiði til þess, einir sér eða í samhengi við önnur gögn málsins, að heimilt sé veita kæranda dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða.

Þegar upplýsingar um heimaríki kæranda og gögn málsins eru virt í heild er það niðurstaða kærunefndar að kærandi hafi ekki sýnt fram á aðstæður sem ná því alvarleikastigi að hann teljist hafa ríka þörf á vernd líkt og kveðið er á um í 1. mgr. 74. gr. laga um útlendinga. Því er fallist á það með Útlendingastofnun að aðstæður kæranda í heimaríki séu ekki með þeim hætti að veita beri kæranda dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða, sbr. 1. mgr. 74. gr. laga um útlendinga.

Bann við endursendingu skv. 42. gr. laga um útlendinga

Samkvæmt 1. mgr. 42. gr. laga um útlendinga er ekki heimilt að senda útlending eða ríkisfangslausan einstakling til svæðis þar sem hann hefur ástæðu til að óttast ofsóknir, sbr. 37. og 38. gr., eða vegna svipaðra aðstæðna og greinir í flóttamannahugtakinu er í yfirvofandi hættu á að láta lífið eða verða fyrir ómannúðlegri eða vanvirðandi meðferð. Samkvæmt 2. mgr. sömu greinar er einnig óheimilt að senda útlending til svæðis þar sem ekki er tryggt að hann verði ekki sendur áfram til slíks svæðis sem greinir í 1. mgr.

Með vísan til umfjöllunar að framan um heimaríki kæranda telur kærunefnd að þær aðstæður sem ákvæðið tekur til ekki eiga við í máli kæranda. Kærunefnd telur því að ákvæði 42. gr. laga um útlendinga standi ekki í vegi fyrir endursendingu kæranda þangað.

Frávísun og frestur til að yfirgefa landið

Kærandi kom hingað til lands 7. nóvember 2019 og sótti um alþjóðlega vernd sama dag. Eins og að framan greinir hefur umsókn hans um vernd og dvalarleyfi hér á landi verið synjað og hefur hann því ekki tilskilin leyfi til dvalar. Verður kæranda því vísað frá landinu á grundvelli c-liðar 1. mgr. 106. gr. laga um útlendinga, sbr. 3. mgr. 106. laganna, enda hafði hann verið hér á landi í innan við níu mánuði þegar málsmeðferð umsóknar hans hófst hjá Útlendingastofnun.

Kærandi er við ágæta heilsu. Að mati kærunefndar og með vísan til 2. mgr. 104. gr. laga um útlendinga og þegar litið er til Covid-19 faraldursins teljast 30 dagar hæfilegur frestur til að yfirgefa landið.

Samantekt

Með vísan til alls þess sem að framan er rakið og forsendna hinnar kærðu ákvörðunar þykir rétt að staðfesta ákvörðun Útlendingastofnunar.

Athygli kæranda er vakin á því að skv. 6. mgr. 104. gr. laga um útlendinga frestar málshöfðun fyrir dómstólum til ógildingar á endanlegri ákvörðun um að útlendingur skuli yfirgefa landið ekki framkvæmd hennar. Að kröfu útlendings getur kærunefnd útlendingamála þó ákveðið að fresta réttaráhrifum endanlegrar ákvörðunar sé talin ástæða til þess. Krafa þess efnis skal gerð ekki síðar en sjö dögum eftir birtingu endanlegrar ákvörðunar. Skal frestun bundin því skilyrði að útlendingur beri málið undir dómstóla innan fimm daga frá birtingu ákvörðunar um frestun réttaráhrifa úrskurðar og óski eftir að það hljóti flýtimeðferð. Nú er beiðni um flýtimeðferð synjað og skal þá mál höfðað innan sjö daga frá þeirri synjun. Þó getur kærunefnd útlendingamála tekið ákvörðun um að fresta framkvæmd ákvörðunarinnar ef sýnt er fram á að verulega breyttar aðstæður hafi skapast frá því að endanleg ákvörðun var tekin.

Úrskurðarorð

Ákvörðun Útlendingastofnunar er staðfest. Lagt er fyrir kæranda að hverfa af landi brott. Kæranda er veittur 30 daga frestur til að yfirgefa landið sjálfviljugur.

The decision of the Directorate of Immigration is affirmed. The appellant is requested to leave the country. The appellant has 30 days to leave the country voluntarily.

Hjörtur Bragi Sverrisson

Bjarnveig Eiríksdóttir Þorbjörg Inga Jónsdóttir