Nr. 116/2018 úrskurður
KÆRUNEFND ÚTLENDINGAMÁLA
Þann 8. mars 2018 er kveðinn upp svohljóðandi
úrskurður nr. 116/2018
í stjórnsýslumáli nr. KNU18010022
Kæra [...]
og barna hennar
á ákvörðunum
Útlendingastofnunar
I. Kröfur, kærufrestir og kæruheimild
Þann 30. janúar 2018 kærði [...], fd. [...], ríkisborgari [...] (hér eftir nefnd kærandi) ákvarðanir Útlendingastofnunar, dags. 11. janúar 2018, um að synja kæranda og börnum hennar, [...], fd. [...], og [...], fd. [...], um alþjóðlega vernd á Íslandi ásamt því að synja þeim um dvalarleyfi á grundvelli 74. gr. laga nr. 80/2016 um útlendinga. Kærandi sótti um vernd hér ásamt eiginmanni sínum.Kærandi krefst þess aðallega að ákvarðanir Útlendingastofnunar verði felldar úr gildi og að henni og börnum hennar verði veitt alþjóðleg vernd hér á landi með vísan til 1. mgr. 37. gr. laga um útlendinga. Til vara er þess krafist að hinar kærðu ákvarðanir verði felldar úr gildi og að henni og börnum hennar verði veitt dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða með vísan til 1. mgr. 74. gr. laga um útlendinga. Til þrautavara er þess krafist að hinar kærðu ákvarðanir verði felldar úr gildi og að Útlendingastofnun verði gert að taka umsókn hennar og barna hennar til meðferðar á ný. Fyrrgreind ákvörðun er kærð á grundvelli 7. gr. laga um útlendinga og barst kæran fyrir lok kærufrests.
II. Málsatvik og málsmeðferð
Kærandi kom hingað til lands þann 29. janúar 2014 ásamt eiginmanni sínum og lagði fram umsókn um dvalarleyfi þann 27. mars sama ár. Börn þeirra eru fædd hér á landi árin [...]. Með ákvörðun Útlendingastofnunar, dags. 30. janúar 2015, var kæranda synjað um leyfi að vera á landinu meðan umsókn hennar um dvalarleyfi væri í vinnslu. Kærandi kærði þá ákvörðun til kærunefndar útlendingamála en lagði síðar fram nýja umsókn um dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða og afturkallaði fyrrnefnda kæru. Umsókn kæranda um dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða var synjað með ákvörðun Útlendingastofnunar, dags. 11. október 2016, en gögn málsins bera með sér að afgreiðsla málsins hafi tafist m.a. vegna gagnaöflunar og tilrauna til að afla vegabréfs handa dóttur kæranda. Kærandi kærði ákvörðun Útlendingastofnunar til kærunefndar útlendingamála sem staðfesti hana með úrskurði, dags. 22. desember 2016.
Þann 16. febrúar 2017 lagði kærandi fram umsókn um alþjóðlega vernd hér á landi. Kærandi kom í viðtal hjá Útlendingastofnun m.a. þann 27. september 2017 ásamt talsmanni sínum. Með ákvörðunum, dags. 11. janúar 2018, synjaði Útlendingastofnun kæranda og börnum hennar um alþjóðlega vernd ásamt því að synja þeim um dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða. Ákvarðanirnar voru birtar fyrir kæranda þann 16. janúar 2018. Voru þær kærðar til kærunefndar útlendingamála þann 30. janúar 2018. Kærunefnd barst greinargerð kæranda ásamt fylgigögnum þann 23. febrúar 2018. Kærandi óskaði eftir því að koma fyrir nefndina og tjá sig um efni málsins. Kærunefnd taldi ekki ástæðu til að gefa kæranda kost á því að koma fyrir nefndina, sbr. 7. mgr. 8. gr. laga um útlendinga.
III. Ákvörðun Útlendingastofnunar
Við meðferð máls kæranda hjá Útlendingastofnun byggði hún umsókn sína um alþjóðlega vernd á því að hún væri í hættu í heimaríki þar sem hún og eiginmaður hennar aðhylltust ekki sömu trúarbrögð.
Niðurstaða ákvörðunar Útlendingastofnunar í máli kæranda var sú að kærandi sé ekki flóttamaður og að henni skuli synjað um alþjóðlega vernd á Íslandi skv. ákvæðum 37. og 40. gr. laga um útlendinga. Kæranda var jafnframt synjað um dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða skv. 74. gr. laga um útlendinga. Þá taldi stofnunin að ákvæði 42. gr. laga um útlendinga stæði endursendingu til heimaríkis ekki í vegi. Í ákvörðunum Útlendingastofnunar í málum barna kæranda kom fram að þau væri svo ung að árum að ekki væri talið tilefni til að taka viðtal við þau. Fram kom að umsóknir barna kæranda væru grundvallaðar á framburði foreldra þeirra og þeim hefði verið synjað um alþjóðlega vernd og dvalarleyfi á grundvelli 74. gr. laga um útlendinga. Í ákvörðunum foreldra hefði jafnframt verið tekin afstaða til aðstæðna barnanna og hvernig þær aðstæður horfi við einstökum þáttum ákvörðunarinnar. Var það niðurstaða Útlendingastofnunar, með vísan til niðurstöðu í máli foreldra þeirra, að gættum ákvæðum samnings Sameinuðu þjóðanna um réttindi barnsins, útlendingalaga og barnaverndarlaga, að börnum kæranda væri ekki stefnt í hættu með því að fylgja foreldrum sínum til heimaríkis. Börnum kæranda var vísað frá landinu.Kæranda var vísað frá landinu á grundvelli c-liðar 1. mgr. 106. gr. laga um útlendinga. Útlendingastofnun tilkynnti kæranda jafnframt að kæra frestaði réttaráhrifum ákvörðunarinnar, sbr. 1. mgr. 35. gr. laga um útlendinga.
IV. Málsástæður og rök kæranda
Í greinargerð kæranda kemur fram að umsókn hennar um alþjóðlega vernd sé byggð á því að hún og eiginmaður hennar séu í hættu í heimaríki vegna þess að þau séu af ólíkum trúaruppruna. Kærandi, sem sé [...], og eiginmaður hennar, sem sé [...] trúar, hafi kynnst og gengið í hjónaband árið 2010. Hjónabandið hafi hins vegar ekki verið samþykkt af fjölskyldunni vegna ólíkra trúarbragða þeirra og hafi fjölskylda kæranda m.a. meinað þeim að [...]. Fjölskylda kæranda hafi einnig reynt að fá eiginmann hennar til að taka upp [...] fyrir [...] en í greinargerðinni kemur fram hann hafi hafi fæðst inn í [...] fjölskyldu en tekið upp [...] árið 1992.
Fram kemur að kæranda og eiginmanni hennar hafi verið neitað að sitja til borðs með fjölskyldum sínum við máltíðir vegna hjónabandsins og þá hafi þeim reynst erfitt að fá húsnæði og vinnu vegna þessa. Í heimaríki hennar sé litið á það sem bölvun að vera gift manni sem sé ekki [...] og hin mesta synd að giftast út fyrir trúarhópinn. Þau hafi orðið fyrir mikilli mismunun og áreiti og að hún hafi glímt við andlega erfiðleika síðan, verið óttaslegin og vart vinnufær vegna hugsana sem hafi ásótt hana. Fram kemur að kærandi óttist bölvun samfélagsins, dómhörku, jaðarsetningu og misþyrmingar verði henni gert að snúa aftur til heimaríkis. Þá óttist hún um líf sitt og fjölskyldunnar vegna mikillar glæpatíðni í heimaríki, ekki síst tengdri trúarbrögðum. Óttast kærandi mest um öryggi barna hennar sem séu [...] og beri [...] nöfn og að fjölskyldan muni ekki samþykkja börnin af þeirri ástæðu. Kærandi hafi yfirgefið heimaríki vegna þess að hún hafi ekki viljað bíða eftir að eitthvað alvarlegra gerðist. Hún hafi lýst því í viðtölum við talsmann sinn að í heimaríki hennar líti allt vel út á yfirborðinu en það sé bara í orði en ekki á borði.
Kærandi byggir á því að hún sé flóttamaður í skilningi 1. mgr. 37. gr. laga um útlendinga, enda sæti hún ofsóknum í heimaríki og að grundvallarmannréttindi hennar séu ekki tryggð af hálfu stjórnvalda. Með hliðsjón af frásögn kæranda og heimildum um aðstæður og mannréttindamál í heimaríki telur kærandi ljóst að lífi og frelsi hennar og eiginmanns hennar sé ógnað vegna þeirrar útskúfunar og ofsókna sem þau hafi hafi orðið fyrir, sem rekja megi til hjúskapar þeirra af ólíkri trú. Almennt verði að telja ótta umsækjanda um alþjóðlega vernd við ofsóknir ástæðuríkan í skilningi 1. mgr. 37. gr. laga um útlendinga ef hann getur sýnt fram á, upp að hæfilegu marki, að áframhaldandi dvöl hans í heimalandinu yrði honum óbærileg af þeim ástæðum sem fram koma í skilgreiningu á hugtakinu flóttamaður, eða yrðu honum óbærilegar ef hann sneri aftur. Kærandi og eiginmaður hennar tilheyri algerum minnihluta fólks sem giftist með ólíkan trúargrunn, þ.e. hjúskapur [...]. Bendir kærandi á að 96% íbúa í heimaríki hennar séu [...]. Hún og eiginmaður hennar hafi bæði orðið fyrir líkamlegu og andlegu ofbeldi, útskúfun og jaðarsetningu. Byggir kærandi á því að ótti hennar megi teljast ástæðuríkur að teknu tilliti til frásagnar hennar og þeirrar staðreyndar að hún tilheyri minnihlutahópi sem sé illa liðinn í heimalandinu, þar sem trúfélög [...] hafi mikil völd og ítök, jafnvel meiri en stjórnvöld.
Að teknu tilliti til þess sem að framan greinir telur kærandi að verulega hafi skort á rökstuðning fyrir synjun Útlendingastofnunar á umsókn um alþjóðlega vernd. Í ákvörðun stofnunarinnar hafi verið byggt á því að heimildir bendi ekki til þess að þeir sem aðhyllist [...] trú eða beri [...] nöfn séu beittir misrétti eða ofsóknum í samfélaginu þrátt fyrir að tilheyra minnihlutahópi, heldur ríki umburðarlyndi gagnvart mismunandi trúarhópum. Framburður kæranda hafi verið afar trúverðugur á öllum stigum málsins og að hún og eiginmaður hennar hafi gert vel grein fyrir því hvernig raunveruleikinn sem blasi við þeim í heimaríki sé ekki í samræmi við þau fyrirheit sem lög eða reglur kveði á um, hvað þá þær fréttir sem fjölmiðlar flytji.
Í greinargerðinni er fjallað um ástand mannréttindamála í heimaríki kæranda. Í nýjustu skýrslu bandaríska utanríkisráðuneytisins um stöðu mannréttinda í landinu segi að alvarlegustu mannréttindabrotin séu m.a. slæmar aðstæður í fangelsum, lengd varðhalds og mismunun og ofbeldi gegn konum. Auk þess hafi yfirvöld ekki stjórn á öryggissveitum landsins sem gerist t.a.m. sekar um pyndingar. Þá sé spilling mikil hjá dómstólum og stjórnsýslu. Fram kemur að heimilisofbeldi sé algengt í landinu en að mál leiði almennt ekki til refsingar nema ofbeldið leiði til dauða eða varanlegs skaða. Lögregla skipti sér almennt ekki af slíku ofbeldi innan fjölskyldna.
Að því er trú varðar kemur fram að þrátt fyrir að ákveðin tilhneiging sé til víðsýni varðandi trúarbrögð ríki enn mikil spenna á milli trúarhópa og að átök brjótist reglulega út vegna þessa. [...] meirihlutinn í landinu sýni [...] fólki ekki mikinn skilning eða virðingu. Í mörgum ríkjum [...] sé það viðhorf ríkjandi að [...] foreldrar myndu ekki samþykkja að börn þeirra, af hvoru kyni sem væri, myndu giftast [...] manneskju. Þá telur kærandi, með vísan til fyrri umfjöllunar um spillingu hjá lögreglu og yfirvöldum í heimaríki hennar, að hún geti ekki leitað til stjórnvalda eftir aðstoð vegna þeirra ofsókna sem hún hafi orðið fyrir. Heimildir um refsileysi aðila vegna spillingarmála og tregðu yfirvalda til sakfellingar styðji frásagnir kæranda um að hún og eiginmaður hennar eigi ekki raunhæfa möguleika á að njóta verndar yfirvalda.
Í umfjöllun um varakröfu byggir kærandi á því að hafa sætt meðferð í heimaríki sem geti talist ómannleg og vanvirðandi. Kærandi eigi ekki vísa vernd þar vegna þeirrar almennu spillingar sem þar ríki. Þá byggir kærandi á því að félagslegar aðstæður hennar og eiginmanns hennar séu afar erfiðar að teknu tilliti til atvinnuþátttöku, húsnæðismála og fleira sem snerti þau sem [...] og [...] fjölskyldu. Kærandi og eiginmaður hennar hafi verið jaðarsett og útskúfuð af samfélaginu í heimaríki hennar sem eigi ekki síst við þegar verið sé að sækja um atvinnu og afla húsnæðis.
Í greinargerð byggir kærandi á því að í ljósi heilsufars hennar og vanlíðunar, m.a. í viðtali hjá Útlendingastofnun þann 27. september 2017, hafi stofnuninni borið að hlutast til um að fram færi frekari athugun og mat á sálrænu heilsufari kæranda. Þótt fallist hafi verið á að kærandi væri í sérstaklega viðkvæmri stöðu hafi Útlendingastofnun ekki óskað eftir frekari læknisfræðilegum gögnum um ástand kæranda. Við töku hinnar kærðu ákvörðunar hafi legið fyrir fjögurra mánaða gamalt læknisvottorð en í því hafi komið fram að kærandi glími við [...] og að henni hafi verið ráðlagt að hefja lyfjameðferð, sem hún hafi gert. Þá hafi henni verið vísað til [...] Við mat á því hvort veita beri dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða þurfi að fara fram einstaklingsbundið mat með hliðsjón af atvikum máls ásamt því að framkvæma heildstætt mat á aðstæðum umsækjanda í móttökuríki. Burtséð frá skoðun Útlendingastofnunar á heilbrigðiskerfi í heimaríki kæranda séu það afleiðingar flutnings kæranda og fjölskyldunnar til heimaríkis og það sem bíði þeirra þar sem skipti sköpum varðandi andlega heilsu kæranda og hvaða áhrif það geti haft á hana. Telur kærandi að flutningur hennar til heimaríkis geti haft verulega neikvæðar og langvarandi alvarlegar afleiðingar í för með sér og raskað verulega, og jafnvel til framtíðar, tengslamyndun og sambandi móður og barns á viðkvæmasta þroskaskeiði þess. Þá vísar kærandi til athugasemda við 74. gr. í frumvarpi til laga um útlendinga en þar segi að við töku ákvörðunar um þörf fyrir vernd á grundvelli mannúðarsjónarmiða skuli sérstaklega taka tillit til barna og þannig komi til greina að minni kröfur séu gerðar til að börn njóti verndar og fái dvalarleyfi á grundvelli 74. gr. ef þau fá ekki hæli samkvæmt umsókn eða ættu ekki rétt á dvalarleyfi á öðrum grundvelli.
Kærandi styður þrautavarakröfu við þau rök að augljósir annmarkar hafi verið á rannsókn Útlendingastofnunar og rökstuðningi hinnar kærðu ákvörðunar að því leyti sem málið snýr að börnum hennar. Kærandi geti ekki séð að sérstakt mat á velferð barnanna hafi verið haft að leiðarljósi við ákvörðun í málum þeirra og að verulega skorti á rökstuðning fyrir ákvörðuninni. Þá virðist ekki hafa verið tekið tillit til hagsmuna barnanna að teknu tilliti til andlegrar heilsu og líðan móður þeirra. Fullt tilefni hafi verið til að skoða sérstaklega stöðu barnanna og hvað bíði þeirra við endursendingu til [...], m.a. varðandi framfærslu, félagslega stöðu og að öðru leyti.
Í greinargerðinni vísar kærandi til ákvæða laga og alþjóðlegra sáttmála sem mæla fyrir um þá meginreglu að við töku ákvörðunar sem varði málefni barna skuli það sem barni er fyrir bestu ávallt hafa forgang. Byggir kærandi á því að í ljósi þeirrar meðferðar sem hún og eiginmaður hennar hafi sætt í heimaríki sé ótækt fyrir íslensk stjórnvöld að senda þau aftur til heimaríkis þar sem börnunum geti verið veruleg hætta búin. Vegna stöðu kæranda og eiginmanns hennar liggi ekki annað fyrir en að börn þeirra fái sömu meðferð og lýst hafi verið vegna hjúskapar kæranda eiginmanns hennar. Ítrekar kærandi að börn hennar beri [...] nöfn sem geri þau enn berskjaldaðri í landi þar sem 96% íbúa séu [...]. Mikilvægt sé að stuðla að því að stöðugleiki ríki í daglegu lífi fjölskyldunnar, ekki síst vegna þeirra andlegu veikinda sem kærandi glími við. Börn kæranda þekki ekki annað líf en hér á landi en eldri dóttir hennar sé á leikskóla og hafi aðlagast vel. Ljóst sé að þær aðstæður sem bíði barnanna í heimaríki gangi gegn hagsmunum þeirra að öllu leyti að teknu tilliti til þess sem fram hafi komið í málinu. Óttast kærandi að börn hennar verði fyrir aðkasti í heimaríki vegna þess að þær fylgi [...] trú föður þeirra, en stúlkur séu útsettari fyrir hvers konar kúgun og jaðarsetningu vegna trúarinnar.
Að því er varðar möguleika á flutningi innanlands, sbr. 4. mgr. 37. gr. laga um útlendinga, telur kærandi að flutningur geti ekki talist viðeigandi eða sanngjörn krafa á hendur kærendum og því beri íslenskum stjórnvöldum, með hliðsjón af aðstæðum, að veita kæranda og fjölskyldu hans alþjóðlega vernd.
V. Niðurstaða kærunefndar útlendingamála
Lagagrundvöllur
Í máli þessu gilda einkum ákvæði laga um útlendinga nr. 80/2016, reglugerð nr. 540/2017 um útlendinga, ákvæði stjórnsýslulaga nr. 37/1993, stjórnarskrá lýðveldisins Íslands nr. 33/1944 og mannréttindasáttmáli Evrópu, sbr. lög nr. 62/1994. Jafnframt ber að líta til ákvæða alþjóðasamnings um stöðu flóttamanna frá 1951, ásamt viðauka við samninginn frá 1967, og annarra alþjóðlegra skuldbindinga Íslands á sviði mannréttinda eftir því sem tilefni er til.
Auðkenni
Í ákvörðun Útlendingastofnunar kemur fram að til að sanna á sér deili hafi kærandi framvísað [...] vegabréfi. Telur kærunefndin því ljóst að kærandi sé [...] ríkisborgari. Börn kæranda eru fædd hér á landi.
Réttarstaða barna kæranda
Staða barna á flótta ræðst af viðeigandi reglum í þjóðarétti og landsrétti. Í 22. gr. samnings Sameinuðu þjóðanna um réttindi barnsins, sbr. lög nr. 19/2013, segir í fyrsta lagi að aðildarríki skuli gera viðeigandi ráðstafanir til að tryggja að barn sem leiti eftir réttarstöðu sem flóttamaður, eða sem talið sé flóttamaður samkvæmt viðeigandi reglum eða starfsháttum þjóðaréttar eða landslaga, fái, hvort sem það sé í fylgd foreldra eða annarra eða ekki, viðeigandi vernd og mannúðlega aðstoð við að nýta sér þau réttindi sem við eigi og kveðið sé á um í samningnum.
Í 2. mgr. 10. gr. laga um útlendinga nr. 80/2016 segir að ákvarðanir sem varði barn skuli teknar með það sem því sé fyrir bestu að leiðarljósi, því tryggður réttur til að tjá skoðanir sínar í málum sem það varði og tekið tillit til skoðana barnsins í samræmi við aldur þess og þroska. Í 3. mgr. 25. gr. laga um útlendinga kemur fram að við ákvörðun sem sé háð mati stjórnvalds skuli huga að öryggi barns, velferð þess og félagslegum þroska og möguleika þess til að sameinast fjölskyldu sinni.
Sérstaklega er fjallað um mat stjórnvalda á umsóknum barna um alþjóðlega vernd í 5. mgr. 37. gr. laga um útlendinga. Þar segir að við mat á því hvort barn teljist flóttamaður samkvæmt lögunum skuli það sem barninu sé fyrir bestu haft að leiðarljósi. Við mat á því hvað barni sé fyrir bestu skuli stjórnvöld líta til möguleika barns á fjölskyldusameiningu, öryggis þess, velferðar og félagslegs þroska auk þess sem taka skuli tillit til skoðana barnsins í samræmi við aldur þess og þroska. Við ákvörðun í máli er varðar hagsmuni barns skuli stjórnvöld taka skriflega afstöðu til þessara atriða.
Almennt er viðurkennt að eðlilegur þroski barns sé best tryggður með því að vernda fjölskylduna. Sé ólögráða barn í fylgd annars eða beggja foreldra sinna eða annars úr fjölskyldunni sem hefur það á framfæri sínu og sá fer fram á réttarstöðu flóttamanns, ber að fara með málin í samræmi við meginregluna um einingu fjölskyldunnar. Ljóst er að börn þau sem hér um ræðir eru í fylgd foreldra sinna.
Landaupplýsingar
Kærunefnd útlendingamála hefur lagt mat á aðstæður í [...] m.a. með hliðsjón af eftirfarandi skýrslum:
[...]
[...], en ofangreind gögn bera með sér að landið sé eitt það stöðugasta í álfunni. [...] minnihlutinn í [...] mun einkum vera búsettur í bæjum í vestur- og suðurhluta landsins. Í stjórnarskrá landsins er mælt fyrir um trúfrelsi og sjálfstjórn trúfélaga án afskipta ríkisvaldsins. Þá eru ákvæði sem banna stjórnmálaflokkum að kenna sig við ákveðin trúarbrögð. Í gögnunum kemur fram að [...]. Þá má ráða að virðing sé borin fyrir ólíkum trúarbrögðum í landinu og að samskipti á milli þeirra séu friðsamleg. Fram kemur að umburðarlyndi í tengslum við trú og samvinna hvað það varðar sé þáttur í sjálfsmynd þjóðarinnar. Séu viðhorf til hjónabanda fólks af ólíkum trúarbrögðum nefnd í því samhengi og vísað til þess [...]
Í skýrslu bandaríska utanríkisráðuneytisins um trúfrelsi í landinu árið 2015 kemur fram að [...] leiðtogar hafi greint frá friðsamlegum samskiptum milli trúarhópa í landinu. Í skýrslu Öryggisráðs Sameinuðu þjóðanna kemur fram það mat alþjóðlegra embættismanna að [...] sé fyrirmynd annarra ríkja á svæðinu hvað varði lýðræðislegar stofnanir og að landið gegni mikilvægu hlutverki í að stuðla að friði í [...]. Telji þeir að trúarkerfi landsins og umburðarlyndi hafi gert [...] að stöðugu landi á óstöðugu svæði.
Fram kemur að dómskerfi [...] sé sjálfstæðara en í sambærilegum ríkjum á svæðinu. Málafjöldi muni þó vera mikill og kerfið undirfjármagnað. Þá greinir að yfirvöld hafi gert ráðstafanir til að bæta aðgengi almennings að réttarkerfinu og að borgarar landsins geti leitað til dómstóla telji þeir að brotið hafi verið gegn mannréttindum þeirra. Þá segir að borgarar landsins geti lagt fram kvörtun hjá embætti umboðsmanns, sem sé sjálfstæður aðili innan stjórnsýslunnar. Í málum sem varði mannréttindi geti borgarar einnig áfrýjað til dómstóls í [...] sem sé hluti af samstarfi [...]. Í gögnunum kemur fram að þótt stjórnarskrá landsins mæli fyrir um sjálfstæði dómstóla grafi spilling, óskilvirkni og skortur á lögfræðiaðstoð undan þeim réttindum sem sakborningum séu tryggð í lögum.
Í gögnunum kemur fram að gæði heilbrigðisþjónustu í [...] séu meiri en í flestum öðrum löndum á svæðinu og að einstaklingar í öðrum löndum í [...] leiti til einkarekinna heilsugæslustöðva í [...] til að fá meðferð sem sé ekki í boði í heimaríki þeirra. Framfarir hafi orðið í heilbrigðiskerfinu á undanförnum árum en kerfið sé hins vegar undirmannað og að mestu leyti aðgengilegt íbúum í þéttbýliskjörnum landsins. Fram kemur að samkvæmt gildandi reglum sé heilsugæslulæknum heimilt að ávísa geðlyfjum til sjúklinga. Í gögnunum er greint frá því að árið 2013 hafi stjórnvöld í [...] hafið að veita peningastyrki til fátækustu heimila landsins að uppfylltum ákveðnum skilyrðum. Fram kemur að undir lok árs 2016 hafi 300 þúsund manns notið fjárhagsaðstoðar í gegnum úrræðið.
Ákvæði 1. mgr. 37. gr. laga um útlendinga
Til að teljast flóttamaður hér á landi þarf kærandi að sýna fram á að aðstæður hans séu slíkar að þær falli undir 1. mgr. 37. gr. laga um útlendinga, sbr. flóttamannasamning Sameinuðu þjóðanna, eða 2. mgr. 37. gr. sömu laga. Kærandi byggir á því að hún verði fyrir ofsóknum í heimaríki vegna trúarbragða.
Í 1. mgr. 37. gr. laga nr. 80/2016 um útlendinga, sem byggir á A-lið 1. gr. flóttamannasamningsins, segir:
Flóttamaður samkvæmt lögum þessum telst vera útlendingur sem er utan heimalands síns af ástæðuríkum ótta við að vera ofsóttur vegna kynþáttar, trúarbragða, þjóðernis, aðildar að tilteknum þjóðfélagshópi eða vegna stjórnmálaskoðana og getur ekki eða vill ekki vegna slíks ótta færa sér í nyt vernd þess lands; eða sá sem er ríkisfangslaus og er utan þess lands þar sem hann áður hafði reglulegt aðsetur vegna slíkra atburða og getur ekki eða vill ekki vegna slíks ótta hverfa aftur þangað, sbr. A-lið 1. gr. alþjóðasamnings um réttarstöðu flóttamanna frá 28. júlí 1951 og bókun við samninginn frá 31. janúar 1967, sbr. einnig 38. gr. laga þessara.
Í 38. gr. útlendingalaga eru sett fram viðmið um það hvað felist í hugtakinu ofsóknir skv. 1. mgr. 37. gr., á hvaða grundvelli ofsóknir geta byggst og hvaða aðilar geta verið valdir að þeim. Í 1. mgr. ákvæðisins segir:
Ofsóknir skv. 1. mgr. 37. gr. eru þær athafnir sem í eðli sínu eða vegna þess að þær eru endurteknar fela í sér alvarleg brot á grundvallarmannréttindum, einkum ófrávíkjanlegum grundvallarmannréttindum á borð við réttinn til lífs og bann við pyndingum eða ómannúðlegri eða vanvirðandi meðferð eða refsingu, bann við þrældómi og þrælkun og bann við refsingum án laga. Sama á við um samsafn athafna, þ.m.t. ólögmæta mismunun, sem hafa eða geta haft sömu eða sambærileg áhrif á einstakling.
Í 2. mgr. 38. gr. laga um útlendinga er fjallað um í hverju ofsóknir geta falist. Þá eru þær ástæður sem ofsóknir þurfa að tengjast skilgreindar nánar í 3. mgr. 38. gr. laganna.
Í 4. mgr. 38. gr. kemur fram að þeir aðilar sem geta verið valdir að ofsóknum eða ómannúðlegri eða vanvirðandi meðferð séu:
a. ríkið,
b. hópar eða samtök sem stjórna ríkinu eða verulegum hluta landsvæðis þess,
c. aðrir aðilar, sem ekki fara með ríkisvald, ef sýnt er fram á að ríkið eða hópar eða samtök skv. b-lið, þ.m.t. alþjóðastofnanir, geti ekki eða vilji ekki veita vernd gegn ofsóknum eða meðferð sem fellur undir 2. mgr. 37. gr., m.a. með því að ákæra og refsa fyrir athafnir sem fela í sér ofsóknir.
Almennt ber að telja ótta umsækjanda um alþjóðlega vernd ástæðuríkan ef hann getur á nægilega skýran hátt sýnt fram á að áframhaldandi dvöl í heimaríki sé honum óbærileg af ástæðum sem tilgreindar eru í 1. mgr. 37. gr. eða yrði óbærileg af sömu ástæðum ef hann sneri aftur. Hugtakið „ástæðuríkur ótti við ofsóknir“ inniheldur huglæga og hlutlæga þætti og þarf að taka tillit til hvors tveggja þegar mat er lagt á umsókn um alþjóðlega vernd. Við mat á því hvort ótti umsækjanda sé ástæðuríkur getur verið byggt á persónulegri reynslu umsækjanda sem og á upplýsingum um ofsóknir sem aðrir í umhverfi hans eða þeir sem tilheyra sama hópi hafa orðið fyrir. Umsækjandi sem hefur sýnt fram á að hann hafi þegar orðið fyrir ofsóknum í heimaríki, sbr. 1. mgr. 38. gr. laga um útlendinga, eða beinum og marktækum hótunum um slíkar ofsóknir, yrði almennt talinn hafa sýnt fram á ástæðuríkan ótta við slíkar ofsóknir snúi hann aftur til heimaríkis nema talið verði að miklar líkur séu á því að slíkar ofsóknir yrðu ekki endurteknar, t.d. þar sem aðstæður í heimaríki hans hafi breyst. Þótt umsækjandi um alþjóðlega vernd skuli njóta vafa upp að ákveðnu marki, verður umsækjandinn a.m.k. að sýna fram á að ákveðnar líkur séu á að hans bíði ofsóknir í heimaríki. Frásögn umsækjanda og önnur gögn um einstaklingsbundnar aðstæður hans verða því almennt að fá stuðning í hlutlægum og áreiðanlegum upplýsingum um heimaríki umsækjanda, stjórnvöld, stjórnarfar og löggjöf þess. Þá er litið til sambærilegra upplýsinga um ástand, aðstöðu og verndarþörf þess hóps sem umsækjandi tilheyrir eða er talinn tilheyra.
Kærunefnd hefur við mat sitt á umsókn kæranda haft til hliðsjónar handbók Flóttamannastofnunar Sameinuðu þjóðanna um málsmeðferð og viðmið við mat á umsókn um alþjóðlega vernd (Handbook and Guidelines on Procedures and Criteria for Determining Refugee Status, Genf 2011). Þá hefur aðferðarfræði trúverðugleikamats kærunefndar tekið mið af skýrslu Flóttamannastofnunar Sameinuðu þjóðanna og Flóttamannasjóðs Evrópusambandsins um trúverðugleikamat, eftir því sem við á (Beyond Proof: Credibility Assessment in EU Asylum Systems, Brussel 2013).
Í viðtali við kæranda hjá Útlendingastofnun kom fram að hún væri [...] og hefði gifst eiginmanni sínum, sem er [...], árið 2010. Aðspurð um viðbrögð fólks við hjónabandinu sagði kærandi að fjölskylda hennar og samfélagið hafi tekið því illa og að hún hafi fengið alls kyns athugasemdir og sleggjudóma. Kærandi sagði hana og eiginmann hennar hafa verið fordæmd af öllu samfélaginu og ýtt út á jaðar samfélagsins. Kvaðst hún t.a.m. hafa átt í erfiðleikum með finna vinnu vegna þessa og að henni og eiginmanni hennar hafi ekki verið leyft að taka þátt í trúarhátíðum. Kærandi og eiginmaður hennar hafi lagt á flótta eftir stanslaust áreiti og síendurtekna mismunun. Kvaðst kærandi ekki hafa viljað bíða eftir því að eitthvað alvarlegra gerðist. Kærandi kvaðst ekki hafa leitað til lögreglu enda hafi lögreglan aldrei skipt sér af málum sem þessum og myndi ekki aðhafast neitt.
Í viðtalinu var kærandi spurð hverja hún óttaðist í heimaríki. Kvaðst kærandi óttast dómhörku, jaðarsetningu og jafnvel misþyrmingar yrði henni og börnum hennar gert að snúa til heimaríkis hennar. Kærandi kvaðst jafnframt óttast um örlög barna sinna í heimaríki hennar af framangreindum ástæðum. Kom fram hjá kæranda að ef hún væri útskúfuð og jaðarsett myndi það kannski henda börn hennar enn frekar. Vísaði kærandi einnig til hárrar glæpatíðni í landinu.
[...].Þau gögn sem kærunefnd hefur kynnt sér um aðstæður í heimaríki kæranda benda til þess að þótt yfirgnæfandi hluti landsmanna séu [...] aðhyllist flestir þeirra hófsama túlkun á [...] og að sé þar samlyndi á milli fólks af ólíkum trúarbrögðum. Þá kemur fram að umburðarlynd viðhorf landsmanna til trúarskoðana eigi mikinn þátt í þeim stöðugleika sem ríki í landinu. Í gögnunum er ekkert sem bendir til þess að [...] sem taka upp aðra trú eða hjón af ólíkum trúarbrögðum verði fyrir aðkasti eða áreiti í heimaríki kæranda.
Líkt og áður er rakið kveðst kærandi hafa verið jaðarsett og sætt mismunun í heimaríki vegna hjónabands hennar við [...] mann, sem hafi m.a. lýst sér í því að hún hafi átt í erfiðleikum með að fá vinnu og að henni og eiginmanni hennar hafi ekki verið leyft að taka þátt í trúarhátíðum. Þegar þau atvik sem kærandi byggir umsókn sína um alþjóðlega vernd á eru virt í heild er það mat kærunefnd að þau nái ekki því alvarleikastigi að teljast ofsóknir í skilningi 1. mgr. 38. gr. laga um útlendinga. Þá er það einnig mat kærunefndar, með hliðsjón af þeim upplýsingum sem raktar hafa verið um aðstæður í heimaríki hennar varðandi trúarbrögð, að hún hafi ekki ástæðuríkan ótta við ofsóknir vegna trúarbragða, sbr. 1. mgr. 38. gr. og b-lið 3. mgr. 38. gr. laga um útlendinga. Jafnframt hefur ekki verið sýnt fram á að stjórnvöld í heimaríki kæranda geti ekki eða vilji ekki veita henni vernd, m.a. með því að ákæra eða refsa fyrir þær athafnir sem feli í sér ofsóknir. Kærandi hefur því raunhæfan möguleika á því að leita sér ásjár stjórnvalda þar í landi, ef hún telur sig þurfa á aðstoð þeirra að halda.
Það er því mat kærunefndar að kærandi og börn hennar hafi ekki ástæðuríkan ótta við ofsóknir í skilningi 1. mgr. 37. gr. laga um útlendinga. Við þetta mat hefur kærunefnd, í samræmi við 5. mgr. 37. gr. laga um útlendinga, litið sérstaklega til hagsmuna barna kæranda, öryggis þeirra, velferð og félagslegs þroska.
Telur kærunefndin því ljóst að kærandi og börn hennar uppfylli ekki skilyrði 1. mgr. 37. gr. útlendingalaga fyrir viðurkenningu á stöðu sem flóttamenn hér á landi.
Ákvæði 2. mgr. 37. gr. laga um útlendinga
Samkvæmt 2. mgr. 37. gr. útlendingalaga er útlendingur einnig flóttamaður ef, verði hann sendur aftur til heimaríkis síns, raunhæf ástæða er til að ætla að hann eigi á hættu að sæta dauðarefsingu, pyndingum eða annarri ómannúðlegri eða vanvirðandi meðferð eða refsingu eða hann verði fyrir alvarlegum skaða af völdum árása í vopnuðum átökum þar sem ekki er greint á milli hernaðarlegra og borgaralegra skotmarka. Sama gildir um ríkisfangslausan einstakling.
Við mat á hvort aðstæður kæranda séu slíkar að þær eigi undir 2. mgr. 37. gr. laga um útlendinga ber að líta til 3. gr. mannréttindasáttmála Evrópu. Mannréttindadómstóll Evrópu hefur fjallað um það mat sem þarf að fara fram þegar metið er hvort kærandi sé í raunverulegri hættu á að verða fyrir meðferð sem falli undir 3. gr. mannréttindasáttmála Evrópu sem bannar pyndingar og ómannlega eða vanvirðandi meðferð eða refsingu. Hefur dómstóllinn sagt að 3. gr. sáttmálans geti átt við þegar hættan stafar frá einstaklingum eða hópi fólks sem ekki séu fulltrúar stjórnvalda. Kærandi verður þó að geta sýnt fram á að gildar ástæður séu til að ætla að um raunverulega hættu sé að ræða og að stjórnvöld í ríkinu séu ekki í stakk búin til að veita viðeigandi vernd. Ekki er nóg að aðeins sé um að ræða möguleika á illri meðferð og verður frásögn kæranda að fá stuðning í öðrum gögnum (sjá t.d. dóma Mannréttindadómstóls Evrópu í máli NA gegn Bretlandi (mál nr. 25904/07) frá 7. júlí 2008 og H.L.R. gegn Frakklandi (mál nr. 24573/94) frá 29. apríl 1997).
Í ljósi þess sem að framan er rakið og þeirra gagna sem liggja fyrir um heimaríki kæranda telur kærunefndin að aðstæður kæranda og barna hennar þar séu ekki þannig að þær falli undir ákvæði 2. mgr. 37. gr. laganna. Telur kærunefndin því ljóst að kærandi og börn hennar uppfylli heldur ekki skilyrði 2. mgr. 37. gr. útlendingalaga fyrir viðurkenningu á stöðu sem flóttamenn hér á landi.
Alþjóðleg vernd á grundvelli 40. gr. laga um útlendinga
Þar sem kærunefnd hefur komist að þeirri niðurstöðu að kærandi uppfylli ekki skilyrði 1. eða 2. mgr. 37. gr. laga um útlendinga á kærandi ekki rétt á alþjóðlegri vernd hér á landi, sbr. 40. gr. laga um útlendinga.
Dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða skv. 1. mgr. 74. gr. laga um útlendinga
Samkvæmt 6. mgr. 37. gr. laga um útlendinga skal stjórnvald sem kemst að því að ákvæði 1. eða 2. mgr. 37. gr. laganna eigi ekki við um útlending að eigin frumkvæði taka til skoðunar hvort veita eigi dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða skv. 74. gr. sömu laga. Þrátt fyrir að orðalag 1. mgr. 74. gr. kveði ekki með skýrum hætti á um veitingu dvalarleyfis má skilja af athugasemdum með frumvarpi til laga um útlendinga nr. 80/2016, fyrirsögn greinarinnar og af 6. mgr. 37. gr. laganna að það hafi þó verið ætlunin með ákvæðinu. Kærunefnd telur því rétt að túlka ákvæðið sem heimild til veitingar dvalarleyfis þegar skilyrði þess eru uppfyllt.
Samkvæmt 1. mgr. 74. gr. laga um útlendinga má líta til mannúðarsjónarmiða ef útlendingur getur sýnt fram á ríka þörf fyrir vernd, t.d. af heilbrigðisástæðum eða vegna erfiðra félagslegra aðstæðna viðkomandi eða erfiðra almennra aðstæðna í heimaríki eða í landi sem honum yrði vísað til. Kærunefnd telur, með vísan til orðalags ákvæðisins um „ríka þörf fyrir vernd“ auk lögskýringargagna sem fylgdu greininni, að dvalarleyfi á grundvelli 1. mgr. 74. gr. laga um útlendinga verði ekki veitt nema aðstæður, bæði almennar og sérstakar m.t.t. heilsufars og félagslegra þátta, auk atvika sem þar er vísað til, nái ákveðnu alvarleikastigi þegar málið er virt í heild.
Í athugasemdum við 74. gr. frumvarps til laga um útlendinga kemur fram að í samræmi við ákvæði alþjóðlegra skuldbindinga og almennra laga sé lagt til að tekið sé sérstakt tillit til barna, hvort sem um er að ræða fylgdarlaus börn eða önnur börn. Í því ljósi og með hliðsjón af meginreglunni um að það sem barni er fyrir bestu skuli hafa forgang þegar teknar eru ákvarðanir um málefni þess, sbr. jafnframt 2. mgr. 10. gr. og 3. mgr. 25. gr. laga nr. 80/2016, telur kærunefnd að við mat á því hvort skilyrði 1. mgr. 74. gr. laganna séu fyrir hendi skuli taka sérstakt tillit til þess ef um barn er að ræða og skuli það sem er barni fyrir bestu haft að leiðarljósi við ákvörðun.
Í athugasemdum við með frumvarpi til laga um útlendinga er fjallað um erfiðar félagslegar aðstæður. Þar kemur fram að átt sé við að útlendingur hafi þörf á vernd vegna félagslegra aðstæðna í heimaríki og eru þar nefnd sem dæmi aðstæður kvenna sem hafa sætt kynferðislegu ofbeldi, sem leitt getur til erfiðrar stöðu þeirra í heimaríki, eða aðstæður kvenna sem ekki fella sig við kynhlutverk sem er hefðbundið í heimaríki þeirra og eiga á hættu útskúfun eða ofbeldi við endurkomu. Verndarþörf þjóðfélagshópa að öðru leyti myndi fara eftir aðstæðum í hverju máli.
Eins og áður hefur komið fram kveðst kærandi hafa mætt mismunun og verið jaðarsett í heimaríki eftir að hafa gengið í hjónaband með eiginmanni sínum. Fjölskyldur þeirra hafi verið mótfallnar hjúskapnum og að þau hafi mátt þola athugasemdir og móðganir vegna hjónabandsins, ekki verið leyft að taka þátt í trúarhátíðum og að kærandi hafi átt í erfiðleikum með að fá vinnu. Þá hefur kærandi borið því við að óvissa sé um framfærslu barnanna vegna stöðu kæranda og eiginmanns hennar og félagslegrar stöðu barnanna í ljósi þess að þau séu [...] og beri [...] nöfn.
Þótt almennar upplýsingar um [...] bendi til þess að [...] geti mætt andúð frá fjölskyldu og öðrum [...] er ekkert í fyrrgreindum gögnum sem gefur til kynna að slík viðhorf séu ríkjandi í heimaríki kæranda. Eins og fyrri umfjöllun ber með sér benda gögnin á hinn bóginn til þess að í heimaríki kæranda ríki mikið umburðarlyndi fyrir trúarskoðunum og að samlyndi sé á milli [...] og [...] í landinu. Þá má ráða af gögnum málsins að kærandi eigi móður og systkini í heimaríki auk þess sem hún nýtur hún stuðnings eiginmanns síns. Börn kæranda hafa aldrei verið búsett í heimaríki en njóta stuðnings beggja foreldra sinna. Í þeim gögnum sem kærunefnd hefur yfirfarið um heimaríki kæranda gefa til kynna að yfirvöld í heimaríki kæranda hafi veiti fátækustu fjölskyldum landsins fjárhagslegan stuðning undanfarin ár, að ákveðnum skilyrðum uppfylltum. Þó sé fjölskyldan enn mikilvægt stuðningsnet fyrir fjölskyldur á erfiðum tímum.
Í athugasemdum við frumvarp til laga um útlendinga kemur fram að með ríkri þörf á vernd af heilbrigðisástæðum sé m.a. miðað við að um skyndilegan og lífshættulegan sjúkdóm sé að ræða og meðferð við honum væri aðgengileg hér á landi en ekki í heimaríki viðkomandi. Í þessu sambandi kemur jafnframt fram að meðferð teljist ekki óaðgengileg þótt greiða þurfi fyrir hana heldur er hér átt við þau tilvik þar sem meðferð sé til í heimaríkinu en viðkomandi eigi ekki rétt á henni. Þá kunna að falla undir 1. mgr. 74. gr. mjög alvarlegir sjúkdómar sem ekki teljast lífshættulegir, svo sem ef sýnt þykir að þeir muni valda alvarlegu óbætanlegu heilsutjóni eða óbærilegum þjáningum. Ef um langvarandi sjúkdóm sé að ræða væru ríkari verndarsjónarmið fyrir hendi ef sjúkdómur væri á lokastigi. Jafnframt væri rétt að líta til þess hvort meðferð hafi hafist hér á landi og ekki væri læknisfræðilega forsvaranlegt að rjúfa meðferð, sem og til atriða sem varði félagslegar aðstæður útlendings og horfur hans.
Kærandi byggir á því að hún þjáist af [...]. Þá telur hún að flutningur hennar til heimaríkis geti haft verulega neikvæðar og langvarandi alvarlegar afleiðingar í för með sér og raskað verulega, og jafnvel til framtíðar, tengslamyndun og sambandi hennar við yngra barn sitt á viðkvæmasta þroskaskeiði þess.
Kærandi hefur lagt fram vottorð, undirritað af heimilislækni, [...]. Taldi læknir að mikilvægt væri að högum kæranda yrði ekki raskað á stórkostlegan hátt næstu vikur og mánuði með hliðsjón af sálrænni heilsu hennar. Þar sem engin frekari læknisfræðileg gögn bárust með greinargerð kæranda, sem kærunefnd móttók þann 22. febrúar sl., spurðist kærunefnd fyrir um hvort slík gögn yrðu lögð fram í málinu. Sem svar við þeirri fyrirspurn bárust kærunefnd upplýsingar frá talsmanni hennar, þann 27. febrúar, um að kærandi hafi verið á lyfjum síðan í lok september vegna [...] og að læknir hennar hafi viljað að hún væri a.m.k. í sex mánuði á lyfjum áður en endurmat færi fram [...]. Þá væri kærandi að bíða eftir því að [...]. Kærunefnd hafa ekki borist frekari læknisgögn varðandi heilsufar kæranda.
Í viðtali við kæranda hjá Útlendingastofnun þann 26. september 2017 sagði hún að dóttir hennar hefði nýlega fengið húðsýkingu eða útbrot. Engin nýleg gögn hafa verið lögð fram um heilsufar barna kæranda í gögnum málsins kemur fram að eldra barn hennar hafi haft þurra húð eða exem eftir fæðingu. Að mati kærunefndar ekki verið sýnt fram á að flutningur kæranda til heimaríkis muni hafa í för með sér alvarlegar og óafturkræfar afleiðingar á heilsu hennar eða barnanna eða að óforsvaranlegt sé að rjúfa þá lyfjameðferð sem kærandi hefur hafið hér á landi vegna [...]. Með vísan til fyrri umfjöllunar um heilbrigðisþjónustu í heimaríki kæranda verður einnig lagt til grundvallar að þau geti fengið aðstoð vegna veikinda sinna þar í landi.
Þegar framangreindar upplýsingar um aðstæður í heimaríki kæranda varðandi félagslegar aðstæður og heilsufar hennar og barna hennar og önnur gögn málsins eru virt í heild er það niðurstaða kærunefndar að kærandi hafi ekki sýnt fram á að aðstæður nái því alvarleikastigi að hún og börn hennar hafi ríka þörf á vernd líkt og kveðið er á um í 1. mgr. 74. gr. laga um útlendinga. Því er fallist á með Útlendingastofnun að aðstæður kæranda og barna hennar séu ekki með þeim hætti að veita beri kæranda og börnum hennar dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða, sbr. 1. mgr. 74. gr. laga um útlendinga.
Þrautavarakrafa - Athugasemdir kæranda við ákvörðun Útlendingastofnunar
Líkt og áður segir gerir kærandi athugasemdir við ákvörðun Útlendingastofnunar með vísan til rannsóknarreglu 10. gr. stjórnsýslulaga nr. 37/1993 og ákvæða 22. gr. sömu laga um efni rökstuðnings. Kærandi byggir þrautavarakröfu sína á því að Útlendingastofnun hafi látið hjá líða að framkvæma mat á þeim þáttum er varða hagsmuni barna kæranda og þau sjónarmið sem eiga sérstaklega við um erfiða félagslega stöðu þeirra. Vísar kærandi til þess að í athugasemdum við 74. gr. í frumvarpi til laga um útlendinga segi að við töku ákvörðunar um þörf fyrir vernd á grundvelli mannúðarsjónarmiða skuli sérstaklega taka tillit til barna og þannig komi til greina að minni kröfur séu gerðar til að börn njóti verndar og fái dvalarleyfi á grundvelli 74. gr. ef þau fá ekki hæli samkvæmt umsókn eða ættu ekki rétt á dvalarleyfi á öðrum grundvelli. Telur kærandi að augljósir annmarkar séu á rannsókn málsins og rökstuðningi hinnar kærðu ákvörðunar hvað varðar þennan þátt málsins. Þá virðist ekki hafa verið tekið tillit til hagsmuna barnanna að teknu tilliti til andlegrar heilsu og líðan kæranda. Krefst kærandi þess að hinar kærðu ákvarðanir verði felldar úr gildi og að lagt verði fyrir Útlendingastofnun að taka málin til meðferðar á ný.
Samkvæmt 10. gr. stjórnsýslulaga skal stjórnvald sjá til þess að mál sé nægilega upplýst áður en ákvörðun er tekin í því og afla í því skyni nauðsynlegra upplýsinga. Mál telst nægilega rannsakað þegar þeirra upplýsinga hefur verið aflað sem nauðsynlegar eru til þess að hægt sé að taka efnislega rétta ákvörðun í því. Um frekari afmörkun á því hversu ítarlega beri að rannsaka mál, ber m.a. að líta til þess hversu mikilvægt það er. Því tilfinnanlegri eða meira íþyngjandi sem stjórnvaldsákvörðun er, þeim mun strangari kröfur verður að gera til rannsóknar á þeim atvikum sem leiða til niðurstöðunnar. Markmið rannsóknarreglunnar er að tryggja að stjórnvaldsákvarðanir verði bæði löglegar og réttar. Í þeim tilvikum þegar ákvörðun stjórnvalds byggist á mati verður að afla þeirra upplýsinga sem nauðsynlegar eru svo hægt sé að beita þeim sjónarmiðum sem ætlunin er að byggja stjórnvaldsákvörðun á.
Að mati kærunefndar hefur ekkert komið fram í málinu sem bendir til þess að skort hafi á að nauðsynlegar upplýsingar lægju fyrir um ástandið í heimaríki kæranda við ákvörðunartöku hjá Útlendingastofnun í málum barna kæranda. Í því sambandi er tekið fram að kærunefnd hefur yfirfarið þau gögn sem aflað var við rekstur málsins, svo og skýrslur opinberra stofnana, og komist að sömu niðurstöðu og Útlendingastofnun. Það er því mat kærunefndar að málsmeðferð Útlendingastofnunar í máli kæranda hafi verið í samræmi við 10. gr. stjórnsýslulaga.
Í umfjöllun Útlendingastofnunar um mat á trúverðugleika frásagnar kæranda sagði m.a. að af þeim heimildum sem stofnunin hefði kynnt sér væri ljóst að íbúum landsins stæði til boða að leita aðstoðar yfirvalda teldu þeir að á þeim hefði verið brotið. Tók Útlendingastofnun fram að hið sama ætti við um börn kæranda. Í niðurstöðu um hvort veita bæri kæranda dvalarleyfi samkvæmt 74. gr. laga um útlendinga á grundvelli mannúðarsjónarmiða kom fram það mat Útlendingastofnunar að félagslegar aðstæður barna kæranda væru ekki slíkar að þau ættu rétt á dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða. Liggur því fyrir að Útlendingastofnun lagði mat á félagslegar aðstæður barna kæranda í heimaríki hennar með þeirri niðurstöðu að synja þeim um dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða. Að þessu virtu verður ekki fallist á með kæranda að rökstuðningur í ákvörðunum Útlendingastofnunar hafi ekki verið í samræmi við 22. gr. stjórnsýslulaga og verður þrautavarakröfu hennar hafnað.
Bann við endursendingu skv. 42. gr. laga um útlendinga
Samkvæmt 1. mgr. 42. gr. laga um útlendinga er ekki heimilt að senda útlending eða ríkisfangslausan einstakling til svæðis þar sem hann hefur ástæðu til að óttast ofsóknir, sbr. 37. og 38. gr., eða vegna svipaðra aðstæðna og greinir í flóttamannahugtakinu er í yfirvofandi hættu á að láta lífið eða verða fyrir ómannúðlegri eða vanvirðandi meðferð. Samkvæmt 2. mgr. sömu greinar er einnig óheimilt að senda útlending til svæðis þar sem ekki er tryggt að hann verði ekki sendur áfram til slíks svæðis sem greinir í 1. mgr.
Með vísan til umfjöllunar að framan um heimaríki kæranda telur kærunefnd að þær aðstæður sem ákvæðið tekur til eigi ekki við í máli kæranda og barna hennar. Kærunefnd telur því að ákvæði 42. gr. laga um útlendinga standi ekki í vegi fyrir endursendingu kæranda og barna hennar þangað.
Frestur til að yfirgefa landið
Kærandi kom hingað til lands í janúar 2014 og sótti um alþjóðlega vernd þann 16. febrúar 2017 eftir að hafa verið synjað um dvalarleyfi hér á landi. Eins og að framan greinir hefur umsókn kæranda og barna hennar um vernd og dvalarleyfi hér á landi verið synjað og hafa þau því ekki tilskilin leyfi til dvalar.
Kærandi hefur dvalið hér á landi í rúm fjögur ár og fætt hér tvö börn. Það mál sem hér er til afgreiðslu hófst að frumkvæði kæranda þann 16. febrúar 2017, þremur árum eftir að kærandi kom til landsins. Með vísan til 5. mgr. 106.gr. laga um útlendinga verður frávísun ekki beitt í þessu máli. Verður því sá þáttur ákvörðunar Útlendingastofnunar felldur úr gildi.
Samkvæmt 1. og 2. málsl. 2. mgr. 104. gr. laga um útlendinga skal við synjun umsóknar um dvalarleyfi leggja fyrir útlending að hverfa af landi brott og skal sá frestur að jafnaði vera á bilinu 7-30 dagar. Í ljósi þess hve kærandi hefur dvalið lengi hér á landi og að hún hafi á þeim tíma eignast tvö börn verður frestur til að yfirgefa landið ákveðinn með hliðsjón af 3. mgr. 104. gr. laga um útlendinga en þar er mælt fyrir um heimild til að veita lengri frest en tilgreindur er í 2. mgr. 104. gr. ef það telst nauðsynlegt vegna sanngirnissjónarmiða. Kærandi og börn hennar skulu yfirgefa landið innan þess tímamarks sem kveðið er á um í úrskurðarorði.
Kæranda er leiðbeint um að í 5. mgr. 104. gr. laga um útlendinga segir að útlendingur skuli tilkynna Útlendingastofnun um fyrirhugaða brottför sína og leggja fram sönnun þess að hann hafi yfirgefið landið. Þar segir jafnframt að ef útlendingurinn fer ekki úr landi svo sem fyrir hann er lagt eða líkur eru á að hann muni ekki fara sjálfviljugur má lögregla færa hann úr landi. Athygli kæranda er jafnframt vakin á því að ef hún yfirgefur ekki landið innan frests kann að vera heimilt að brottvísa henni. Brottvísun felur í sér bann við komu til landsins síðar og skal endurkomubann að jafnaði ekki gilda skemur en tvö ár, sbr. a-lið 2. mgr. 98. gr. og 2. mgr. 101. gr. laga um útlendinga.
Samantekt
Með vísan til alls þess sem að framan er rakið og forsendna hinnar kærðu ákvörðunar þykir rétt að staðfesta ákvörðun Útlendingastofnunar hvað varðar umsókn kæranda og barna hennar um alþjóðlega vernd og dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða. Ákvörðun Útlendingastofnunar um frávísun kæranda og barna hennar er felld úr gildi.
Athygli kæranda er vakin á því að skv. 6. mgr. 104. gr. laga um útlendinga frestar málshöfðun fyrir dómstólum til ógildingar á endanlegri ákvörðun um að útlendingur skuli yfirgefa landið ekki framkvæmd hennar. Að kröfu útlendings getur kærunefnd útlendingamála þó ákveðið að fresta réttaráhrifum endanlegrar ákvörðunar sé talin ástæða til þess. Krafa þess efnis skal gerð ekki síðar en sjö dögum eftir birtingu endanlegrar ákvörðunar. Skal frestun bundin því skilyrði að útlendingur beri málið undir dómstóla innan fimm daga frá birtingu ákvörðunar um frestun réttaráhrifa úrskurðar og óski eftir að það hljóti flýtimeðferð. Nú er beiðni um flýtimeðferð synjað og skal þá mál höfðað innan sjö daga frá þeirri synjun. Þó getur kærunefnd útlendingamála tekið ákvörðun um að fresta framkvæmd ákvörðunarinnar ef sýnt er fram á að verulega breyttar aðstæður hafi skapast frá því að endanleg ákvörðun var tekin.
Úrskurðarorð
Ákvarðanir Útlendingastofnunar í málum kæranda og barna hennar eru staðfestar hvað varðar umsókn um alþjóðlega vernd og dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða. Ákvarðanir stofnunarinnar um frávísun kæranda og barna hennar eru felldar úr gildi. Lagt er fyrir kæranda og börn hennar að hverfa af landi brott. Kæranda og börnum hennar er veittur 40 daga frestur til að yfirgefa landið sjálfviljug.
The decisions of the Directorate of Immigration regarding the appellant‘s and her children‘s applications for international protection and residence permits on humanitarian grounds are affirmed. The part of the Directorate‘s decisions pertaining to refusal of entry are vacated. The appellant and her children are requested to leave the country. The appellant and her children have 40 days to leave the country voluntarily.
Hjörtur Bragi Sverrisson
Þorbjörg Inga Jónsdóttir Pétur Dam Leifsson