8. október 2019

Nr. 467/2019 Úrskurður

KÆRUNEFND ÚTLENDINGAMÁLA

Þann 8. október 2019 er kveðinn upp svohljóðandi

úrskurður nr. 467/2019

í stjórnsýslumálum nr. KNU19060034 og KNU19060033

Kæra [...]

[...]

og barns þeirra

á ákvörðunum

Útlendingastofnunar

I. Kröfur, kærufrestir og kæruheimild

Þann 25. júní 2019 kærðu einstaklingar er kveðast heita [...], fd. 13. janúar 1997, (hér eftir K), og [...], fd. [...], vera ríkisborgarar Íraks (hér eftir M) ákvarðanir Útlendingastofnunar, dags. 5. júní 2019 um að synja kærendum og barni þeirra, [...] fd. [...], ríkisborgari Íraks (hér eftir A), um alþjóðlega vernd á Íslandi ásamt því að synja þeim um dvalarleyfi á grundvelli 74. gr. laga um útlendinga nr. 80/2016.

Kærendur krefjast þess aðallega að hinar kærðu ákvarðanir verði felldar úr gildi og þeim verði veitt alþjóðleg vernd á grundvelli 1. mgr. 37. gr. laga um útlendinga. Til vara er þess krafist að hinar kærðu ákvarðanir Útlendingastofnunar verði felldar úr gildi og að kærendum verði veitt viðbótarvernd með vísan til 2. mgr. 37. gr. laga um útlendinga. Til þrautavara krefjast kærendur þess að hinar kærðu ákvarðanir verði felldar úr gildi og að þeim verði veitt dvalarleyfi af mannúðarástæðum með vísan til 1. mgr. 74. gr. laga um útlendinga. Þá vísa kærendur til þess að skv. 2. mgr. 45. gr. laga um útlendinga eigi maki útlendings sem njóti alþjóðlegrar verndar og börn hans yngri en 18 ára rétt á alþjóðlegri vernd.

Fyrrgreindar ákvarðanir eru kærðar á grundvelli 7. gr. laga um útlendinga og barst kæran fyrir lok kærufrests.

II. Málsatvik og málsmeðferð

Kærendur sóttu um alþjóðlega vernd hér á landi þann 8. október 2018. Kærendur komu í viðtal hjá Útlendingastofnun m.a. 6. og 7. maí 2019 ásamt talsmanni sínum. Með ákvörðunum, dags. 5. júní 2019, synjaði Útlendingastofnun kærendum og barni þeirra um alþjóðlega vernd ásamt því að synja þeim um dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða. Voru ofangreindar ákvarðanir kærðar til kærunefndar útlendingamála þann 25. júní 2019. Kærunefnd barst greinargerð kærenda þann 10. júlí 2019 ásamt fylgigögnum. Þá bárust frá kærendum viðbótargögn þann 18. júlí 2019. Þann 7. október 2019 bárust viðbótarathugasemdir frá kærendum.

III. Ákvarðanir Útlendingastofnunar

Í ákvörðun Útlendingastofnunar kemur fram að kærendur byggi umsókn sína um alþjóðlega vernd á því að þau séu í hættu í heimaríki vegna hótana ótilgreindra manna sem mögulega hafi tengsl við hryðjuverkasamtök.

Niðurstaða Útlendingastofnunar var sú að kærendur séu ekki flóttamenn og þeim skuli synjað um alþjóðlega vernd á Íslandi skv. ákvæðum 37. og 40. gr. laga um útlendinga. Kærendum var jafnframt synjað um dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða skv. 74. gr. laga um útlendinga. Þá taldi stofnunin að ákvæði 42. gr. laga um útlendinga stæði endursendingu til heimaríkis ekki í vegi.

Í ákvörðun Útlendingastofnunar í máli barns kærenda, kom fram að það væri svo ungt að árum að ekki yrði talið tilefni til að taka viðtal við það. Fram kom að umsókn barns kærenda væri grundvölluð á framburði foreldra þess og þeim hefði verið synjað um alþjóðlega vernd og dvalarleyfi á grundvelli 74. gr. laga um útlendinga. Í ákvörðunum foreldra hefði jafnframt verið tekin afstaða til aðstæðna barnsins og hvernig þær aðstæður horfi við einstökum þáttum ákvörðunarinnar. Var það niðurstaða Útlendingastofnunar með vísan til niðurstöðu í máli foreldra þess, að gættum ákvæðum samnings Sameinuðu þjóðanna um réttindi barnsins, útlendingalaga og barnaverndarlaga, að barni kærenda væri ekki stefnt í hættu með því að fylgja foreldrum sínum til heimaríkis. Barni kæranda var vísað frá landinu á grundvelli d-liðar 1. mgr. 106. gr. laga um útlendinga.

Kærendum var vísað frá landinu á grundvelli c-liðar 1. mgr. 106. gr. laga um útlendinga. Útlendingastofnun tilkynnti kærendum jafnframt að kæra frestaði réttaráhrifum ákvörðunarinnar, sbr. 1. mgr. 35. gr. laga um útlendinga.

IV. Málsástæður og rök kærenda

Í sameiginlegri greinargerð kærenda kemur fram að þau hafi greint frá því í viðtölum hjá Útlendingastofnun að þau væru Kúrdar og fædd og uppalin í Sulaymaniyah. Í Sulaymaniyah hafi þau búið þar til þau hafi yfirgefið heimaríki. M hafi greint frá því að hafa starfað sem verkfræðingur og haft yfirumsjón með framkvæmdum [...] í Kúrdistan á árunum 2008 til 2009. Þann 17. júlí 2018 hafi M verið á leið í verslun þegar nokkrir menn hafi nálgast hann og sagt við hann að þeir vissu að hann hefði komið að [...] og að þeir vildu að hann léti þeim í té allar upplýsingar og teikningar um [...]. Mennirnir hafi sagt við M að ef hann afhenti þeim ekki þessar upplýsingar þá yrðu hann og K í hættu. M hafi orðið hræddur og hafi tilkynnt atvikið til lögreglu. Lögreglan hafi tekið af honum skýrslu og daginn eftir hafi hann fengið fund með dómara sem hafi gefið út handtökuskipun á hendur þessum óþekktu mönnum. Tíu dögum síðar, þann 27. júlí 2018, hafi svo aðrir tveir menn komið að heimili kærenda og spurt M um hvort hann hefði kort og teikningar af [...] og beitt hann líkamlegu ofbeldi og miðað á hann skotvopni. M hafi vitað á þessum tímapunkti að hann væri í hættu og hafi kærendur í kjölfarið yfirgefið heimaríki. M hafi ekki leitað til lögreglunnar eftir árásina þann 27. júlí 2018 þar sem hann hafi talið að lögreglan gæti ekki aðstoðað hann þar sem hún hafi ekkert aðhafst eftir tilkynningu hans tíu dögum áður. Faðir M hafi gengið á eftir máli þeirra í heimaríki en enginn hafi enn verið handtekinn. M hafi greint frá því í viðtalinu að algengt væri að lögregluyfirvöld í heimaríki kæmust ekki til botns í málum sem þessum. M hafi einnig greint frá því að alls konar glæpamenn væru vistaðir í [...], þ. á m. hryðjuverkamenn og meðlimir ISIS. M teldi að þessir menn hafi viljað upplýsingar um [...]. M viti ekki hverjir þessir menn væru eða fyrir hverja þeir starfi en hann teldi að þeir tilheyri hryðjuverka- eða glæpahópi. Þessir menn hafi síðan haft samband við foreldra M og K og spurt hvar þau vær að finna. Kærendur óttist um líf sitt og fjölskyldu sinnar verði þeim gert að snúa aftur til heimaríkis. Þá kemur fram í greinargerð að M hafi greint talsmanni sínum frá því að þann 20. júní sl. hafi vopnaðir menn ráðist að heimili foreldra hans og spurt um hann og hafi síðan beitt föður hans líkamlegu ofbeldi og svívirðingum. Þá hafi þeir tekið tölvu og gögn í eigu föður M sem þeir hafi talið tilheyra M. Faðir M hafi greint M frá því að rannsókn lögreglunnar hafi leitt í ljós að maður að nafni [...] sem sé háttsettur í Peshmerga hafi staðið að baki árásunum.

Í greinargerð kæranda er fjallað almennt um aðstæður í Írak, stjórnmálaástand og skiptingu þjóðernisbrota í landinu. Þá er að finna almenna umfjöllun um ástand mannréttindamála í Írak og vísar kærandi í alþjóðlegar mannréttindaskýrslur máli sínu til stuðnings. Beri skýrslurnar með sér að í landinu tíðkist alvarleg mannréttindabrot. Þá er í greinargerð fjallað almennt um aðstæður á yfirráðasvæði Kúrda í Írak. Þá skorti löggæslu víða á yfirráðasvæði Kúrda í Írak og séu heimildir um að það hvort yfirvöld geti veitt vernd fari eftir því hver það sé sem standi að baki ofsóknum. Aðgengi að réttarkerfinu velti á því hvaða þjóðernis- eða trúarhópa sé um að ræða, hvaða ættbálki viðkomandi tilheyri og tengslum viðkomandi. Kærendur vísa til þess að sumir vopnaðir hópar í KRI hafi tengsl við háttsetta menn innan samfélagsins og séu þeir hópar látnir afskiptalausir af lögreglu og öðrum yfirvöldum. Þannig geti einstaklingar sem eigi í vandræðum með þá hópa ekki reitt sig á vernd yfirvalda þar sem hinir vopnuðu hópar séu í raun við völd.

Í greinargerð er vísað til þess að með kærendum í för hér á landi sé A sem sé sex mánaða gömul sem þau telji að beri að taka sérstakt tillit til við mat á kröfum þeirra um alþjóðlega vernd hér á landi. Kærendur vísa til þess að börn teljist ávallt til sérstaklega viðkvæms hóps umsækjenda um alþjóðlega vernd og sé íslenskum stjórnvöldum skylt að hafa ávallt það sem barni sé fyrir bestu í forgangi þegar teknar séu ákvarðanir um málefni þess. Kærendur vísa til ákvæða barnalaga nr. 76/2003, barnasáttmálans, laga um útlendinga og tilskipana Evrópusambandsins nr. 2011/95/ESB máli sínu til stuðnings. Mikilvægt sé að kærendur og A fái vernd í öruggu umhverfi þar sem þau þurfi ekki að óttast frekari ofsóknir eða ofbeldi af hálfu hinna óþekktu einstaklinga í heimaríki. Með vísan til framangreinds sé ítrekuð sú krafa að haft verði að leiðarljósi það sem A sé fyrir bestu en það sé að mati kærenda að þau og A hljóti vernd hér á landi.

Kærendur krefjast þess aðallega að þeim og A verði veitt staða flóttamanna hér á landi, skv. 1. mgr. 37. gr. laga um útlendinga. Kærendur kveðast hafa ástæðuríkan ótta við ofsóknir vegna aðildar þeirra að tilteknum þjóðfélagshópi, sbr. d-lið 38. gr. laga um útlendinga. Kærendur hafi greint frá því í viðtölum hjá Útlendingastofnun að þeim stafi ógn af fólki sem þau telji að hafi tengsl við glæpasamtök í Kúrdistan. Kærendur telja að í ljósi þeirra tengsla þá uppfylli M skilyrði 1. mgr. 37. gr. laga um útlendinga um aðild að tilteknum þjóðfélagshópi sem þolandi ofbeldisglæpa af hálfu aðila sem tengist glæpasamtökum í heimaríki. Með vísan til þeirra atvika sem kærendur hafi lýst og heimilda um útbreitt ofbeldi af hálfu ýmissa vopnaðra aðila í heimaríki þeirra telja kærendur að ótti þeirra sé ástæðuríkur.

Þá vísa kærendur til þess að í 4. mgr. 38. gr. laga um útlendinga sé að finna skilgreiningu á því hverjir geti verið valdir að ofsóknum skv. 37. gr. laganna. Kærendur hafi greint frá því að þau viti ekki nánari deili á þeim aðilum sem þau óttist en telji að allar líkur séu á því að þeir tengist glæpastarfssemi og að þeir hafi tengsl við einn eða fleiri glæpamenn sem séu, hafi verið eða muni verða í haldi í [...]. Að framangreindu virtu telja kærendur að leggja beri til grundvallar að þeir einstaklingar sem þau óttist falli undir ákvæði c-liðar 4. mgr. 38. gr. laga um útlendinga og að kærendur eigi ekki raunhæfa möguleika á vernd þar sem yfirvöld hafi hvorki vilja né getu til að veita þeim þá vernd sem þau þarfnist.

Til vara gera kærendur kröfu um að ákvarðanir Útlendingastofnunar verði felldar úr gildi og þeim verði veitt viðbótarvernd hér á landi í fyrsta lagi með vísan til fyrri hluti 2. mgr. 37. gr. laga um útlendinga.

Eins og rakið hafi verið hafi kærendum verið tvívegis hótað í heimaríki og þá hafi M verið beittur líkamlegu ofbeldi við annað tilefnið. Kærendur geti ekki fullyrt hvort viðkomandi einstaklingar starfi fyrir einhverja vopnaða hópa í heimaríki eða hvort um sé að ræða meðlimi ISIS. En þrátt fyrir það þá telji kærendur að þeir geti ekki treyst á vernd yfirvalda gagnvart þessum einstaklingum, einkum þar sem mennirnir hafi komið aftur og hótað M eftir að hann hafi leitað til lögreglu vegna fyrri atviksins þann 17. júlí 2018. Þá vísa kærendur til þess að samkvæmt heimildum þá hafi nánast allir vopnaðir hópar í Kúrdistan tengsl við annað hvort KDP-flokkinn eða PUK-flokkinn og því geti einstaklingar sem eiga í vandræðum gagnvart þeim hópum almennt ekki treyst á vernd yfirvalda. Kærendur telja að ekkert bendi til þess að sú hætta sem þeim stafi af hinum óþekktu einstaklingum sé liðin hjá, m.a. í ljósi þess að þeir hafi komið að heimilum foreldra þeirra og spurst fyrir um þau. Þá telja kærendur að síðari hluti 2. mgr. 37. gr. laga um útlendinga eigi jafnframt við í málum þeirra en með tilliti til þess hversu óstöðugt ástandið sé í heimaríki þeirra sé ótímabært að líta svo á að stríðsástandi þar í landi sé lokið.

Til þrautavara gera kærendur kröfu um að þeim verði veitt dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða, sbr. 1. mgr. 74. gr. laga um útlendinga. Í athugasemdum við ákvæðið í frumvarpi því sem varð að lögum um útlendinga komi fram að taka verði mið af svipuðum sjónarmiðum og gert sé við mat á öðrum ákvæðum kaflans s.s. almennra aðstæðna í heimaríki, þ. á m. hvort grundvallarmannréttindi séu nægilega tryggð. Með almennum aðstæðum sé m.a. vísað til alvarlegra aðstæðna í heimaríki og væri þar oft um að ræða viðvarandi mannréttindabrot í ríkinu eða þá aðstöðu að yfirvöld veiti þegnum sínum ekki vernd gegn ofbeldisbrotum eða glæpum. Kærendur vísa til þess að í lögskýringargögnum með ákvæðinu sé sérstaklega tekið fram að lagt sé til að í samræmi við ákvæði alþjóðlegra skuldbindinga og annarra laga að tekið sé tillit til barna. Eins og rakið hafi verið eigi kærendur ungt barn sem hafi fæðst hér á landi í janúar á þessu ári og væri hagsmunum hennar best borgið yrði fjölskyldunni veitt dvalarleyfi hér á landi fjarri þeim aðilum sem séu á eftir þeim og fjarri þeim vopnuðu átökum sem ríkt hafi í heimaríki þeirra í fjölda ára.

Kærendur telja að með endursendingu þeirra til Íraks yrði brotið gegn meginreglunni um non-refoulement, sbr. 1. mgr. 42. gr. laga um útlendinga. Að auki telja kærendur að slík ákvörðun muni brjóta í bága við 1. mgr. 68. gr. stjórnarskrár lýðveldisins Íslands nr. 33/1944, 2. og 3. gr. mannréttindasáttmála Evrópu, sbr. lög nr. 62/1994, 6. og 7. gr. alþjóðasamnings um borgaraleg og stjórnmálaleg réttindi og 33. gr. alþjóðasamnings um réttarstöðu flóttamanna.

Þá gera kærendur ýmsar athugasemdir við trúverðugleikamat Útlendingastofnunar og þýðingu á lögregluskýrslu sem stofnunin leggi til grundvallar niðurstöðu sinni.

V. Niðurstaða kærunefndar útlendingamála

Lagagrundvöllur

Í máli þessu gilda einkum ákvæði laga um útlendinga nr. 80/2016, reglugerð nr. 540/2017 um útlendinga, ákvæði stjórnsýslulaga nr. 37/1993, stjórnarskrá lýðveldisins Íslands nr. 33/1944 og mannréttindasáttmáli Evrópu, sbr. lög nr. 62/1994. Jafnframt ber að líta til ákvæða alþjóðasamnings um stöðu flóttamanna frá 1951, ásamt viðauka við samninginn frá 1967, og annarra alþjóðlegra skuldbindinga Íslands á sviði mannréttinda eftir því sem tilefni er til.

Auðkenni

Í ákvörðunum Útlendingastofnunar kemur fram að til að sanna á sér deili hafi kærendur framvísað afritum af írökskum skilríkjum þeirra. Var það mat Útlendingastofnunar að kærendur hefðu ekki sannað með fullnægjandi hætti hver þau og barn þeirra væru og því yrði leyst úr auðkennum þeirra á grundvelli trúverðugleikamats. Útlendingastofnun taldi að ekkert hefði komið fram við rannsókn málsins sem gæfi tilefni til að draga þjóðerni kærenda og barns þeirra í efa og lagði til grundvallar að þau væru ríkisborgarar Íraks. Kærunefnd telur ekkert hafa komið fram í málinu sem gefur tilefni til að draga í efa mat Útlendingastofnunar á þjóðerni kærenda og barns þeirra og verður því lagt til grundvallar að þau séu írakskir ríkisborgarar. Að öðru leyti eru auðkenni kærenda og barns þeirra óljós.

Réttarstaða barns kærenda

Staða barna á flótta ræðst af viðeigandi reglum í þjóðarétti og landsrétti. Í 22. gr. samnings Sameinuðu þjóðanna um réttindi barnsins, sbr. lög nr. 19/2013, segir í fyrsta lagi að aðildarríki skuli gera viðeigandi ráðstafanir til að tryggja að barn sem leiti eftir réttarstöðu sem flóttamaður, eða sem talið sé flóttamaður samkvæmt viðeigandi reglum eða starfsháttum þjóðaréttar eða landslaga, fái, hvort sem það sé í fylgd foreldra eða annarra eða ekki, viðeigandi vernd og mannúðlega aðstoð við að nýta sér þau réttindi sem við eigi og kveðið sé á um í samningnum.

Í 2. mgr. 10. gr. laga um útlendinga nr. 80/2016 segir að ákvarðanir sem varði barn skuli teknar með það sem því sé fyrir bestu að leiðarljósi, því tryggður réttur til að tjá skoðanir sínar í málum sem það varði og tekið tillit til skoðana barnsins í samræmi við aldur þess og þroska. Í 3. mgr. 25. gr. laga um útlendinga kemur fram að við ákvörðun sem sé háð mati stjórnvalds skuli huga að öryggi barns, velferð þess og félagslegum þroska og möguleika þess til að sameinast fjölskyldu sinni.

Sérstaklega er fjallað um mat stjórnvalda á umsóknum barna um alþjóðlega vernd í 5. mgr. 37. gr. laga um útlendinga. Þar segir að við mat á því hvort barn teljist flóttamaður samkvæmt lögunum skuli það sem barninu sé fyrir bestu haft að leiðarljósi. Við mat á því hvað barni sé fyrir bestu skuli stjórnvöld líta til möguleika barns á fjölskyldusameiningu, öryggis þess, velferðar og félagslegs þroska auk þess sem taka skuli tillit til skoðana barnsins í samræmi við aldur þess og þroska. Við ákvörðun í máli er varðar hagsmuni barns skuli stjórnvöld taka skriflega afstöðu til þessara atriða.

Almennt er viðurkennt að eðlilegur þroski barns sé best tryggður með því að vernda fjölskylduna. Sé ólögráða barn í fylgd annars eða beggja foreldra sinna eða annars úr fjölskyldunni sem hefur það á framfæri sínu og sá fer fram á réttarstöðu flóttamanns, ber að fara með málin í samræmi við meginregluna um einingu fjölskyldunnar. Ljóst er að barn það sem hér um ræðir er í fylgd með foreldrum sínum og haldast úrskurðir fjölskyldunnar því í hendur.

Landaupplýsingar

Kærunefnd útlendingamála hefur lagt mat á aðstæður í Írak m.a. með hliðsjón af eftirfarandi skýrslum:

Anställning och avslutande av tjänst i peshmergan [Irak - KRI] (Migrationsverket, 30. júní 2017);
Country Policy and Information Note Iraq: Internal relocation, civil documentation and returns (UK Home Office, 19. febrúar 2019);
Country Policy and Information Note Iraq: Security and humanitarian situation (UK Home Office, uppfærð skýrsla 8. maí 2019);
Country Information and Guidance Iraq: Return/Internal relocation (UK Home Office, uppfærð skýrsla 19. nóvember 2018);
Country Report on Human Rights Practices 2018 - Iraq (U.S. Department of State, uppfærð skýrsla 13. mars 2019);
EASO – Country of Origin Information Report – Iraq – Actors of Protection (European Asylum Support Office (EASO), nóvember 2018);
Freedom in the World 2019 - Iraq (Freedom House, 4. febrúar 2019);
International Protection Considerations with Regard to People Fleeing the Republic of Iraq (UNCHR, maí 2019);
Iraq - Security situation. EASO Country of Origin Information report (EASO, 1. mars 2019);
Iraq - Targeting of Individuals (EASO, 7. mars 2019);
Irak: Basisinfo (Landinfo, 28. september 2018);
Irak: Politi og rettsvesen i de tre kurdiskstyrte provinsene (KRI) (Landinfo, 27. október 2016);
Iraq: Relevant COI for Assessments on the Availability of an Internal Flight or Relocation Alternative (IFA/IRA) (UNHCR, 12. apríl 2017);
Iraq Country of origin information (COI) report (UK Home Office, 25. mars 2011);
Kurdistan Region of Iraq (KRI) - Report on issuance of the new Iraqi ID card (Udlændingestyrelsen, 5. nóvember 2018);
Northern Iraq - Security situation and the situation for internally displaced persons (IDPs) in the disputed areas, incl. possibility to enter and access the Kurdistan Region of Iraq (KRI) (Udlændingestyrelsen, 5. nóvember 2018);
Rättsligt ställningstagande angående situationen i Irak (Migrationsverket, 19. janúar 2018);
Thematic report: The Security Situation in Iraq - July 2016-November 2017 (version 4.0) (Migrationsverket, 18. desember 2017);
The Kurdistan Region of Iraq (KRI) Access, Possibility of Protection, Security and Humanitarian Situation (Danish Immigration Service, 1. apríl 2016);
UNHCR position on returns to Iraq (UNHCR, 14. nóvember 2016) og
World Report 2019 – Iraq (Human Rights Watch, 17. janúar 2019).

Samkvæmt framangreindum gögnum er Írak lýðræðisríki með tæplega 40 milljónir íbúa. Írak varð til eftir fyrri heimsstyrjöldina þegar Þjóðabandalagið ákvarðaði núverandi landamæri Íraks. Ríkið var breskt yfirráðasvæði fram til ársins 1932, þá tók við tímabil sem einkenndist af pólitískum óstöðugleika sem lauk árið 1958 þegar komið var á fót lýðveldi. Árið 1945 gerðist Írak aðili að Sameinuðu þjóðunum og fullgilti ríkið bæði alþjóðasamning um borgaraleg og stjórnmálaleg réttindi og alþjóðasamning um efnahagsleg, félagsleg og menningarleg réttindi árið 1971. Ríkið fullgilti samning um afnám allrar mismununar gagnvart konum árið 1986, alþjóðasamning um vernd allra gegn mannshvörfum árið 2010 og samning Sameinuðu þjóðanna gegn pyndingum og annarri grimmilegri, ómannlegri eða vanvirðandi meðferð eða refsingu árið 2011.

Í framangreindum gögnum kemur fram að frá árinu 1968 til 2003 hafi Írak verið alræðisríki sem hafi lotið stjórn Ba‘ath-flokksins. Stjórn flokksins hafi verið steypt af stóli í kjölfar innrásar bandaríska hersins og bandamanna þeirra í Írak árið 2003. Frá innrásinni hafi ástandið á mörgum svæðum í Írak verið óstöðugt. Hafi samtök sem kenna sig við íslamskt ríki (Daesh) hafið uppreisn árið 2014 og náð undir sig stórum landsvæðum. Frá þeim tíma hafi íröksk stjórnvöld, með aðstoð alþjóðasamfélagsins, náð miklum árangri í að ná aftur fullri stjórn yfir ríkinu þótt enn séu lítil svæði í vesturhluta landsins sem uppreisnarmenn hafi á valdi sínu. Þá hafi íröksk yfirvöld ekki fulla stjórn yfir hersveitum sínum og dæmi séu um að hersveitir á vegum yfirvalda fremji mannréttindabrot gegn almennum borgurum, þ. á m. ólögmætar aftökur og pyndingar í varðhaldi. Alvarleg mannréttindabrot og brot á mannúðarlögum hafi haft mikil áhrif á almenna borgara á þeim svæðum í Írak sem átökin hafi náð til. Af þeim sökum hafi Flóttamannastofnun Sameinuðu þjóðanna lagst gegn endursendingum Íraka frá þeim svæðum þar sem átök geisi og þar sem ástandið sé óöruggt eftir að hafa verið undir stjórn Daesh. Þá sé það mat stofnunarinnar að vegna almenns ástands í Írak, þ.m.t. vegna fjölda þeirra sem hafi þurft að flýja innanlands, sé í miklum meirihluta mála ekki grundvöllur til að líta svo á að Írakar frá þessum svæðum geti notið verndar í öðrum hlutum landsins.

Ráða má af framangreindum gögnum að spilling sé mikið vandamál í Írak, þar á meðal í stjórnmálum, löggæslu- og réttarkerfinu. Á undanförnum árum hafi talsvert verið unnið að því að uppræta spillingu af hálfu embættismanna í landinu og eitthvað hafi miðað áfram í þeim málum. Á tímabilinu 2005 til 2014 hafi íröksk stjórnvöld unnið í samstarfi við Evrópusambandið að umbótum á stofnunum ríkisins svo sem lögreglu, dómstólum og fangelsum landsins. Áætlunin nefnist The European Union Integrated Rule of Law Mission for Iraq (EUJUST-LEX-Iraq) og hafi m.a. 1800 lögreglumenn og 900 dómarar undirgengist þjálfun í því skyni að koma á skilvirkri laga- og mannréttindavernd.

Í framangreindum gögnum kemur þá fram að flestir Kúrdar í Írak búi í norðurhluta landsins. Áður en ráðist hafi verið inn í Írak árið 2003 hafi héruð í norðurhluta landsins lotið stjórn pólitískra yfirvalda Kúrda. Árið 2005 hafi Kúrdum verið tryggð svæðisbundin sjálfstjórn í stjórnarskrá Íraks og sé norðausturhluti landsins skilgreindur sem sjálfsstjórnarhérað Kúrda (e. Kurdish Region of Iraq (KRI)). Löggæsla sé mun markvissari í KRI, sé það landsvæði borið saman við suður- og mið-Írak. Stofnanir eins og lögregla, saksóknari, dómstólar og fangelsi séu til staðar á svæðinu og heyri þær undir svæðisstjórn Kúrda en ekki ríkisstjórn Íraks. Fyrir utan hefðbundna lögreglu sé KRI einnig með öryggissveitir sem nefnist Asayish. Hersveitir kúrdíska hersins, Peshmerga, tryggi að sjálfsstjórnarhéruð Kúrda séu tiltölulega örugg miðað við önnur svæði í Írak. Her Kúrda og öryggissveitir þeirra hafi unnið hörðum höndum við að verja svæðið gegn uppreisnarmönnum Daesh og annarra tengdra samtaka.

Af framangreindum gögnum má ráða að á undanförnum árum og áratugum hafi verið spenna milli Kúrda og stjórnvalda í Írak. Meðal annars hafi verið deilt um stærð þess svæðis sem lúti sjálfsstjórn Kúrda. Þann 25. september 2017 hafi farið fram atkvæðagreiðsla meðal íbúa KRI að tilstuðlan forseta KRI þar sem kosið hafi verið um stofnun sjálfstæðs ríkis KRI. Íröksk stjórnvöld hafi mótmælt atkvæðagreiðslunni og hafi ekki viðurkennt niðurstöður kosninganna. Tæplega 93% kjósenda hafi kosið með sjálfstæði en fréttir hafi borist af því að minnihlutahópar á deilusvæðum hafi verið beittir miklum þrýstingi til að kjósa annaðhvort með eða á móti. Í kjölfar kosninganna hafi írakski stjórnarherinn tekið aftur stjórn yfir ytri landamærum Írak innan KRI og landsvæðum sem hafi verið undir stjórn kúrdískra yfirvalda frá árinu 2014, þ. á m. borgina Kirkuk. Þá hafi forseti KRI sagt af sér í nóvember 2017. Áratugum saman hafi tveir stjórnmálaflokkar verið ráðandi í KRI en það séu PUK flokkurinn (e. The Patriotic Union of Kurdistan) og KDP flokkurinn (e. The Kurdistan Democratic Party). Í september 2013 hafi orðið talsverðar breytingar þegar PUK flokkurinn hafi misst stöðu sína sem næststærsti flokkurinn til klofningsframboðsins Gorran (e. The Movement for Change). Í kosningum sem fram fóru þann 30. september 2018 hafi PUK flokkurinn endurheimt stöðu sína sem annar stærsti flokkurinn og KDP flokkurinn haldið stöðu sinni sem stærsti flokkurinn í KRI. Samband PUK flokksins og KDP hafi jafnan verið stirt og einkennst af vantrausti sem og vopnuðum átökum.

Ákvæði 1. mgr. 37. gr. laga um útlendinga

Í 1. mgr. 37. gr. laga um útlendinga, sem byggir á A-lið 1. gr. flóttamannasamningsins, segir:

Flóttamaður samkvæmt lögum þessum telst vera útlendingur sem er utan heimalands síns af ástæðuríkum ótta við að vera ofsóttur vegna kynþáttar, trúarbragða, þjóðernis, aðildar að tilteknum þjóðfélagshópi eða vegna stjórnmálaskoðana og getur ekki eða vill ekki vegna slíks ótta færa sér í nyt vernd þess lands; eða sá sem er ríkisfangslaus og er utan þess lands þar sem hann áður hafði reglulegt aðsetur vegna slíkra atburða og getur ekki eða vill ekki vegna slíks ótta hverfa aftur þangað, sbr. A-lið 1. gr. alþjóðasamnings um réttarstöðu flóttamanna frá 28. júlí 1951 og bókun við samninginn frá 31. janúar 1967, sbr. einnig 38. gr. laga þessara.

Í 38. gr. laga um útlendinga eru sett fram viðmið um það hvað felist í hugtakinu ofsóknir skv. 1. mgr. 37. gr., á hvaða grundvelli ofsóknir geta byggst og hvaða aðilar geta verið valdir að þeim. Í 1. mgr. ákvæðisins segir:

Ofsóknir skv. 1. mgr. 37. gr. eru þær athafnir sem í eðli sínu eða vegna þess að þær eru endurteknar fela í sér alvarleg brot á grundvallarmannréttindum, einkum ófrávíkjanlegum grundvallarmannréttindum á borð við réttinn til lífs og bann við pyndingum eða ómannúðlegri eða vanvirðandi meðferð eða refsingu, bann við þrældómi og þrælkun og bann við refsingum án laga. Sama á við um samsafn athafna, þ.m.t. ólögmæta mismunun, sem hafa eða geta haft sömu eða sambærileg áhrif á einstakling.

Í 2. mgr. 38. gr. laga um útlendinga er fjallað um í hverju ofsóknir geta falist. Þá eru þær ástæður sem ofsóknir þurfa að tengjast skilgreindar nánar í 3. mgr. 38. gr. laganna.

Í 4. mgr. 38. gr. laga um útlendinga kemur fram að þeir aðilar sem geta verið valdir að ofsóknum eða ómannúðlegri eða vanvirðandi meðferð séu:

a. ríkið,

b. hópar eða samtök sem stjórna ríkinu eða verulegum hluta landsvæðis þess,

c. aðrir aðilar, sem ekki fara með ríkisvald, ef sýnt er fram á að ríkið eða hópar eða samtök skv. b-lið, þ.m.t. alþjóðastofnanir, geti ekki eða vilji ekki veita vernd gegn ofsóknum eða meðferð sem fellur undir 2. mgr. 37. gr., m.a. með því að ákæra og refsa fyrir athafnir sem fela í sér ofsóknir.

Orðasambandið „ástæðuríkur ótti við að vera ofsóttur“ í 1. mgr. 37. gr. laga um útlendinga inniheldur huglæga og hlutlæga þætti og þarf að taka tillit til hvors tveggja þegar mat er lagt á umsókn um alþjóðlega vernd. Mat á því hvort ótti umsækjanda sé ástæðuríkur getur verið byggt á persónulegri reynslu umsækjanda sem og á upplýsingum um ofsóknir sem aðrir í umhverfi hans eða þeir sem tilheyra sama hópi hafa orðið fyrir. Umsækjandi sem hefur sýnt fram á að hann hafi þegar orðið fyrir ofsóknum í heimaríki, sbr. 1. mgr. 38. gr. laga um útlendinga, eða beinum og marktækum hótunum um slíkar ofsóknir, yrði almennt talinn hafa sýnt fram á ástæðuríkan ótta við slíkar ofsóknir snúi hann aftur til heimaríkis nema talið verði að miklar líkur séu á því að slíkar ofsóknir yrðu ekki endurteknar, t.d. þar sem aðstæður í heimaríki hans hafi breyst. Þótt umsækjandi um alþjóðlega vernd skuli njóta vafa upp að ákveðnu marki, verður umsækjandinn með rökstuddum hætti að leiða líkur að því að hans bíði ofsóknir í heimaríki. Frásögn umsækjanda og önnur gögn um einstaklingsbundnar aðstæður hans verða því almennt að fá stuðning í hlutlægum og áreiðanlegum upplýsingum um heimaríki umsækjanda, stjórnvöld, stjórnarfar og löggjöf þess. Þá er litið til sambærilegra upplýsinga um ástand, aðstöðu og verndarþörf þess hóps sem umsækjandi tilheyrir eða er talinn tilheyra.

Kærunefnd hefur við mat sitt á umsókn kærenda haft til hliðsjónar handbók Flóttamannastofnunar Sameinuðu þjóðanna um málsmeðferð og viðmið við mat á umsókn um alþjóðlega vernd (Handbook and Guidelines on Procedures and Criteria for Determining Refugee Status, Genf 2011). Þá hefur aðferðarfræði trúverðugleikamats kærunefndar tekið mið af skýrslu Flóttamannastofnunar Sameinuðu þjóðanna og Flóttamannasjóðs Evrópusambandsins um trúverðugleikamat, eftir því sem við á (Beyond Proof: Credibility Assessment in EU Asylum Systems, Brussel 2013).

Kærendur byggja kröfu sína um alþjóðlega vernd á því að þau séu í hættu í heimaríki vegna hótana af hálfu ótilgreindra einstaklinga. Þessir einstaklingar hafi viljað að M léti þeim í té gögn og upplýsingar um [...] sem hann hafi starfað við [...] á árunum 2008 til 2009. Kærendur telji að þessir menn séu meðlimir glæpahóps eða hryðjuverkasamtaka. Telja kærendur jafnframt að yfirvöld í heimaríki vilji hvorki né geti veitt þeim viðeigandi vernd gegn fyrrgreindum hótunum og ofbeldi. Í greinargerð kærenda sem lögð fram við málsmeðferð hjá kærunefnd kom fram að í júní sl. hafi vopnaðir menn ráðist að heimili föður M og beitt hann ofbeldi og svívirðingum og tekið tölvu sem þeir hafi talið vera í eigu M. Þá hafi kærendur greint talsmanni sínum frá því að faðir M hafi tjáð þeim að háttsettur einstaklingur í Peshmerga að nafni [...] hafi staðið að baki árásunum.

Við málsmeðferð hjá Útlendingastofnun vísuðu kærendur til tveggja atvika sem hafi leitt til þess að þau hafi yfirgefið heimaríki vegna ótta við ofsóknir. Annars vegar hafi verið um að ræða hótanir ókunnugra manna í garð M þann 17. júlí 2018 og hins vegar hafi verið um að ræða hótanir og ofbeldi annarra ókunnugra manna á hendur M á heimili kærenda tíu dögum síðar, þann 27. júlí 2018. Í viðtali hjá Útlendingastofnun greindi M frá því að hafa tilkynnt fyrra atvikið til lögreglu. M hafi hins vegar ekki kært síðara atvikið þar sem hann teldi lögreglu ekkert munu gera þar sem lögreglan hafi að hans mati ekkert aðhafst vegna fyrra atviksins. Kærendur hafi því ákveðið að yfirgefa heimaríki þann 2. ágúst 2018. Aðspurður í viðtali um auðkenni gerenda kvaðst M ekki vita hverjir þeir væru en var með tilgátur um að þeir tengdust mögulega glæpahópi eða hryðjuverkasamtökum. Til stuðnings frásögn sinni um að hafa kært hótanir ótilgreindra manna til lögreglu vegna atviks þann 17. júlí 2018 lagði M fram ljósmynd af lögregluskýrslu. Til stuðnings frásögn um árás ótilgreindra manna á föður M og þátt [...] í áreiti á hendur M lögðu kærendur fram ljósmyndir af tveimur lögregluskýrslum.

Þann 2. október 2019 sendi kærunefnd talsmanni kærenda tölvupóst og óskaði eftir því að þau legðu fram frumrit af framlögðum lögregluskýrslum. Í svari frá talsmanni kom fram að faðir M hafi flúið heimaríki og sé í Tyrklandi, því geti M ekki framvísað frumritum lögregluskýrslnanna þar sem að yfirvöld í heimaríki hafi þau undir höndum og geti enginn annar en hann og faðir hans fengið þau afhent hjá þeim. Við skoðun á framlögðum ljósmyndum af lögregluskýrslunum má sjá á þeim öllum að skjaldamerki kúrdískra stjórnvalda sé ekki í réttum hlutföllum, það sé kornótt og minni gæði séu í upplausn þeirra heldur en í öðrum texta í skjölunum. Þá má sjá að ártölin á þeim og einkennisorð kúrdískra stjórnvalda séu með öllu ógreinileg. Er það mat kærunefndar að gæði skjalanna beri ekki með sér að þau stafi frá opinberu stjórnvaldi í Kúrdistan. Þann 7. október sl. bárust andmæli frá kærendum vegna framangreinds mats nefndarinnar. Þá fylgdu ljósmyndir af opinberum skjölum frá KRI með andmælunum og tengill inn á vefsíðu þar sem sjá má fleiri ljósmyndir af álíka skjölum. Það er mat kærunefndar að kærendur hafi ekki fært fram trúverðugar skýringar á þeim einkennum nefndra skjala sem draga úr trúverðugleika þeirra. Þá renna þær ljósmyndir sem finna megi á tilvísaðri kúrdískri vefsíðu af sambærilegum skjölum ekki frekari stoðum undir skýringar kærenda. Það er mat kærunefndar að þau skjöl sem kærandi lagði fram og kvað vera lögregluskýrslur vegna kæru sem hann og faðir hans hafi lagt fram séu ótrúverðug. Þar sem frumrit hafa ekki verið lögð fram telur kærunefnd að ekki sé unnt að staðreyna trúverðugleika skjalanna frekar. Ekki verður því byggt á þeim í þessu máli.

Til stuðnings staðhæfingu sinni um að M hafi unnið að [...] lögðu kærendur m.a. fram meðmælabréf sem virðist stafa frá framkvæmdastjóra byggingafyrirtækisins sem sá um verkið. Ekki er um að ræða skönnun af undirrituðu meðmælabréfi heldur hefur megintexta skjalsins verið bætt inn í skannað sniðmát bréfsefnis fyrirtækisins. Megintexti skjalsins er því í annarri upplausn en aðrir hlutar skjalsins og af annarri gerð. Kærunefnd telur bréfið því ótrúverðugt og að öllum líkindum sé um fölsun að ræða. Þá lagði kærandi einnig fram ljósmyndir sem virðast eiga að sýna framvindu verksins. Þar sem kærandi er ekki á þeim myndum telur kærunefnd myndirnar ekki varpa frekara ljósi á tengsl kæranda við [...].

Kærendur lögðu einnig fram mikinn fjölda teikninga sem virðast vera af [...]. Kærunefnd telur að varsla kæranda á þessum gögnum, um áratug eftir að verkinu lauk, hafi ekki sönnunargildi um þær málsástæður sem kærandi byggir umsókn sína um alþjóðlega vernd á. Við það mat er litið til trúverðugleika annarra gagna málsins.

Í ljósi ofangreinds telur kærunefnd frásögn M um áreiti og ofbeldi sem hann telur sig og föður sinn hafa vera ótrúverðuga með öllu og verður því ekki byggt á henni í þessu máli. Þar sem ekki liggja fyrir frekari gögn um þá atburði sem kærendur vísa til sem ástæðu flótta þeirra frá heimaríki er það niðurstaða kærunefndar að kærendur hafi ekki lagt nægan grunn að þeirri málsástæðu að þau eigi á hættu ofsóknir í skilningi 1. mgr. 37. gr. laga um útlendinga, sbr. 1. mgr. 38. gr. laganna.

Kærendur hafa að ekki borið fyrir sig að eiga á hættu ofsóknir af hendi írakskra stjórnvalda eða einstaklinga á þeirra vegum og þá benda gögn málsins heldur ekki til þess að kærendur eigi slíkt á hættu. Þrátt fyrir að gögn málsins styðji ekki frásögn kærenda um ástæður flótta þá telur kærunefnd ekki tilefni til að draga í efa að M hafi átt í einhverjum útistöðum við ótilgreinda menn í heimaríki af ástæðum sem kærandi hefur ekki upplýst. Kærendur hafa ekki lagt fram trúverðug gögn sem styðja þá málsástæðu þeirra að valdamikill maður innan Peshmerga hersins eigi aðild að þeim útistöðum og að aðgengi kæranda að viðeigandi vernd stjórnvalda sé því takmarkað. Þau gögn og skýrslur um aðstæður í heimaríki kærenda sem kærunefnd hefur tekið til skoðunar, og framburður kærenda, benda ekki til annars en að ætla megi að réttarvörslukerfið þar í landi hafi burði til að veita viðeigandi vernd. Þó fallast megi á að skilvirkni lögregluyfirvalda og dómstóla í heimaríki kærenda sé að einhverju leyti ábótavant þá er það niðurstaða kærunefndar að ekki hafi verið sýnt fram á að stjórnvöld í heimaríki kærenda skorti vilja eða getu til að veita þeim viðeigandi aðstoð eða vernd gegn athöfnum sem feli í sér hótanir, áreiti eða ofbeldi, m.a. með því að ákæra og refsa fyrir þær athafnir, sbr. 4. mgr. 38. gr. laga um útlendinga. Þá benda þau gögn sem kærunefnd hefur kynnt sér um réttarvörslukerfið í KRI, þ.m.t. skýrsla dönsku útlendingastofnunarinnar frá 2016, eindregið til þess að lögregla og öryggissveitir í KRI myndu bregðast án tafar við upplýsingum um mögulega virkni ISIS samtakanna innan sjálfsstjórnarsvæðisins.

Eins og rakið er í greinargerð kæranda hefur Flóttamannastofnun Sameinuðu þjóðanna lagst gegn endursendingum einstaklinga til Íraks sem koma frá þeim svæðum þar sem átök geisa; þar sem ástandið er óöruggt eftir að hafa verið undir stjórn ISIS samtakanna eða þeim svæðum þar sem ISIS er enn við völd. Þá telur Flóttamannastofnun óráðlegt að senda einstaklinga frá slíkum svæðum til annarra svæða innan Íraks. Samkvæmt þeim gögnum og skýrslum sem kærunefnd hefur tekið til skoðunar er ljóst að heimabær kæranda, Sulaymaniyah, sé á öruggu svæði í KRI. Verður því ekki talið að viðvörun Flóttamannastofnunar Sameinuðu þjóðanna eigi við um einstaklinga sem séu í sambærilegri stöðu og kærandi.

Samkvæmt 5. mgr. 37. gr. laga um útlendinga skal, við mat skv. 1. og 2. mgr. 37. gr. í málum sem varða börn, fylgdarlaus sem önnur, hafa það sem er barninu fyrir bestu að leiðarljósi. Í ákvæðinu kemur fram að við það mat beri að líta til möguleika barns á fjölskyldusameiningu, öryggis barnsins, velferðar og félagslegs þroska auk þess sem taka skal tillit til skoðana barnsins í samræmi við aldur þess og þroska. Í ljósi ungs aldurs A taldi Útlendingastofnun ekki þörf á að taka viðtal við hana. Að mati kærunefndar var sjónarmiðum A nægilega komið á framfæri með framburði foreldra hennar og hagsmunagæslu talsmanns. Leggur kærunefnd því mat á hagsmuni A samkvæmt 5. mgr. 37. gr. laga um útlendinga með hliðsjón af upplýsingum úr fyrirliggjandi gögnum málsins og framangreindum aðstæðum í heimaríki A. Við það mat horfir kærunefnd m.a. til þess að það barn sem um ræðir er í fylgd með foreldrum sínum og nýtur stuðnings þeirra. Ekkert hefur komið fram í málinu sem bendir til annars en að kærendur séu við góða heilsu og vinnufær. Þá hefur M greint frá því að hann sé háskólamenntaður og hafi getað framfleytt sér og K í heimaríki. Eru því ekki forsendur til annars en að telja að framfærsla A sé nægilega tryggð í heimaríki. Samkvæmt gögnum málsins mun A hafa aðgang að mennta- og heilbrigðiskerfi í heimaríki. Í málinu liggur ekki fyrir að A hafi sérþarfir sem taka þurfi tillit til, aðrar en þær sem leiða af aldri hennar. Þá er hvergi í greinargerð kærenda vísað til atvika sem kunna að styðja við þá fullyrðingu að hagsmunum A sé best borgið með áframhaldandi dvöl hennar hér á landi umfram almenna umfjöllun um aðstæður í heimaríki kærenda. Með vísan til framangreinds er það mat kærunefndar, að teknu tilliti til sjónarmiða um öryggi, velferð og félagslegan þroska A, að það sé henni fyrir bestu að fylgja foreldrum sínum til heimaríkis.

Með vísan til ofangreinds er það niðurstaða kærunefndar að kærendur hafi ekki með rökstuddum hætti leitt líkur að því að þau og barn þeirra hafi ástæðuríkan ótta við ofsóknir í skilningi 1. mgr. 37. gr. laga um útlendinga, sbr. 1. mgr. 38. gr. laganna.

Telur kærunefndin því ljóst að kærendur og barn þeirra uppfylli ekki skilyrði 1. mgr. 37. gr. laga um útlendinga fyrir viðurkenningu á stöðu sem flóttamenn hér á landi.

Ákvæði 2. mgr. 37. gr. laga um útlendinga

Samkvæmt 2. mgr. 37. gr. laga um útlendinga er útlendingur einnig flóttamaður ef, verði hann sendur aftur til heimaríkis síns, raunhæf ástæða er til að ætla að hann eigi á hættu að sæta dauðarefsingu, pyndingum eða annarri ómannúðlegri eða vanvirðandi meðferð eða refsingu eða hann verði fyrir alvarlegum skaða af völdum árása í vopnuðum átökum þar sem ekki er greint á milli hernaðarlegra og borgaralegra skotmarka. Sama gildir um ríkisfangslausan einstakling.

Við mat á hvort aðstæður kæranda séu slíkar að þær eigi undir 2. mgr. 37. gr. laga um útlendinga ber að líta til 3. gr. mannréttindasáttmála Evrópu. Mannréttindadómstóll Evrópu hefur fjallað um það mat sem þarf að fara fram þegar metið er hvort kærandi sé í raunverulegri hættu á að verða fyrir meðferð sem falli undir 3. gr. mannréttindasáttmála Evrópu sem bannar pyndingar og ómannlega eða vanvirðandi meðferð eða refsingu. Hefur dómstóllinn sagt að 3. gr. sáttmálans geti átt við þegar hættan stafar frá einstaklingum eða hópi fólks sem ekki séu fulltrúar stjórnvalda. Kærandi verður þó að geta sýnt fram á að gildar ástæður séu til að ætla að um raunverulega hættu sé að ræða og að stjórnvöld í ríkinu séu ekki í stakk búin til að veita viðeigandi vernd. Ekki er nóg að aðeins sé um að ræða möguleika á illri meðferð og verður frásögn kæranda að fá stuðning í öðrum gögnum (sjá t.d. dóma Mannréttindadómstóls Evrópu í máli NA gegn Bretlandi (mál nr. 25904/07) frá 7. júlí 2008 og H.L.R. gegn Frakklandi (mál nr. 24573/94) frá 29. apríl 1997).

Eins og að framan greinir benda skýrslur og gögn sem kærunefnd hefur farið yfir eindregið til þess að svæði KRI sé talið öruggt og að lögregla og öryggissveitir Kúrda séu öflugar og vel búnar. Þá sé heimabær kærenda, Sulaymaniyah, langt inni í landi KRI þar sem lögregla og öryggissveitir hafi stjórn á aðstæðum. Að teknu tilliti til gagna málsins og heimilda bendir ekkert til þess að kærendur og A séu í raunverulegri hættu, á heimasvæði sínu í KRI, á að sæta dauðarefsingu, pyndingum eða ómannúðlegri eða vanvirðandi meðferð eða refsingu verði þau send aftur til KRI. Jafnframt er það mat kærunefndar, með vísan til gagna málsins, að kærendum og A standi til boða vernd og aðstoð lögreglu í KRI.

Í ljósi þess sem að framan er rakið og þeirra gagna sem liggja fyrir um heimaríki kærenda telur kærunefndin að aðstæður kærenda og A þar séu ekki þannig að þær falli undir ákvæði 2. mgr. 37. gr. laganna. Telur kærunefndin því ljóst að kærendur og A uppfylli heldur ekki skilyrði 2. mgr. 37. gr. laga um útlendinga fyrir viðurkenningu á stöðu sem flóttamenn hér á landi.

Alþjóðleg vernd á grundvelli 40. gr. laga um útlendinga

Þar sem kærunefnd hefur komist að þeirri niðurstöðu að kærendur og barn þeirra uppfylli ekki skilyrði 1. eða 2. mgr. 37. gr. laga um útlendinga eiga þau ekki rétt á alþjóðlegri vernd hér á landi, sbr. 40. gr. laga um útlendinga.

Dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða skv. 1. mgr. 74. gr. laga um útlendinga

Samkvæmt 1. mgr. 74. gr. laga um útlendinga er heimilt að veita útlendingi sem staddur er hér á landi dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða, þrátt fyrir að skilyrði 37. gr. séu ekki uppfyllt, ef útlendingur getur sýnt fram á ríka þörf fyrir vernd, t.d. af heilbrigðisástæðum eða vegna erfiðra félagslegra aðstæðna viðkomandi eða erfiðra almennra aðstæðna í heimaríki eða í landi sem honum yrði vísað til. Kærunefnd telur, með vísan til orðalags ákvæðisins um „ríka þörf fyrir vernd“ auk lögskýringargagna sem fylgdu greininni, að dvalarleyfi á grundvelli 1. mgr. 74. gr. laga um útlendinga verði ekki veitt nema aðstæður, bæði almennar og sérstakar m.t.t. heilsufars og félagslegra þátta, auk atvika sem þar er vísað til, nái ákveðnu alvarleikastigi þegar málið er virt í heild.

Í athugasemdum við 74. gr. frumvarps til laga um útlendinga kemur fram að í samræmi við ákvæði alþjóðlegra skuldbindinga og almennra laga sé lagt til að tekið sé sérstakt tillit til barna, hvort sem um er að ræða fylgdarlaus börn eða önnur börn. Í því ljósi og með hliðsjón af meginreglunni um að það sem barni er fyrir bestu skuli hafa forgang þegar teknar eru ákvarðanir um málefni þess, sbr. jafnframt 2. mgr. 10. gr. og 3. mgr. 25. gr. laga nr. 80/2016, telur kærunefnd að við mat á því hvort skilyrði 1. mgr. 74. gr. laganna séu fyrir hendi skuli taka sérstakt tillit til þess ef um barn er að ræða og skuli það sem er barni fyrir bestu haft að leiðarljósi við ákvörðunartöku

Kærendur hafa greint frá því að þau óttist hótanir af hálfu einstaklinga sem þau þekki ekki deili á. Í athugasemdum við frumvarp til laga um útlendinga kemur fram að ákvæði 1. mgr. 74. gr. vísi einnig til alvarlegra aðstæðna í heimaríki og væri þar oft um að ræða viðvarandi mannréttindabrot í ríkinu eða þá aðstöðu að yfirvöld veiti ekki þegnum sínum vernd gegn ofbeldisbrotum eða glæpum. Með vísan til umfjöllunar um aðstæður í heimaríki og mats á trúverðugleika frásagnar kærenda telur kærunefnd að aðstæður kærenda séu ekki slíkar að tilefni sé til að veita þeim og A dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða.

Þá hefur ekki komið annað fram í gögnum málsins en að kærendur og barn þeirra séu við góða heilsu. Þegar upplýsingar um heimaríki kærenda og gögn málsins eru virt í heild, með hliðsjón af aðstæðum kærenda og barns þeirra í heimaríki, er það niðurstaða kærunefndar að kærendur hafi ekki sýnt fram á aðstæður sem ná því alvarleikastigi að þau og barn þeirra hafi ríka þörf á vernd líkt og kveðið er á um í 1. mgr. 74. gr. laga um útlendinga. Við þetta mat hefur kærunefnd litið til hagsmuna barna kærenda í samræmi við 2. mgr. 10. gr. laga um útlendinga og 3. mgr. 25. sömu laga. Því er fallist á það með Útlendingastofnun að aðstæður kærenda og barns þeirra í heimaríki séu ekki með þeim hætti að veita beri kærendum og barni þeirra dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða, sbr. 1. mgr. 74. gr. laga um útlendinga.

Bann við endursendingu skv. 42. gr. laga um útlendinga

Samkvæmt 1. mgr. 42. gr. laga um útlendinga er ekki heimilt að senda útlending eða ríkisfangslausan einstakling til svæðis þar sem hann hefur ástæðu til að óttast ofsóknir, sbr. 37. og 38. gr., eða vegna svipaðra aðstæðna og greinir í flóttamannahugtakinu er í yfirvofandi hættu á að láta lífið eða verða fyrir ómannúðlegri eða vanvirðandi meðferð. Samkvæmt 2. mgr. sömu greinar er einnig óheimilt að senda útlending til svæðis þar sem ekki er tryggt að hann verði ekki sendur áfram til slíks svæðis sem greinir í 1. mgr.

Með vísan til umfjöllunar að framan um heimaríki kærenda telur kærunefnd að þær aðstæður sem ákvæðið tekur til eigi ekki við í máli kærenda og barns þeirra. Kærunefnd telur því að ákvæði 42. gr. laga um útlendinga standi ekki í vegi fyrir endursendingu kærenda og barns þeirra þangað.

Frávísun og frestur til að yfirgefa landið

Kærendur komu hingað til lands 8. október 2018 og sótti um alþjóðlega vernd sama dag ásamt barni sínu. Eins og að framan greinir hefur umsókn þeirra og barns þeirra um vernd og dvalarleyfi hér á landi verið synjað og hafa þau því ekki tilskilin leyfi til dvalar enda verður að líta á umsókn þeirra um alþjóðlega vernd sem áform um að dveljast í landinu meira en 90 daga, sbr. til hliðsjónar 3. mgr. 42. gr. reglugerðar um útlendinga nr. 540/2017. Verður kærendum og barni þeirra því vísað frá landinu á grundvelli c- og d-liðar 1. mgr. 106. gr. laga um útlendinga, sbr. 2. og 5. mgr. 106. gr. laganna, enda höfðu þau verið hér á landi í innan við níu mánuði þegar málsmeðferð umsókna þeirra hófst hjá Útlendingastofnun.

Kærendur og barn þeirra eru við ágæta heilsu. Að mati kærunefndar og með vísan til 2. mgr. 104. gr. laga um útlendinga teljast 15 dagar hæfilegur frestur til að yfirgefa landið.

Athygli kærenda er vakin á því að ef þau yfirgefa ekki landið innan frests er heimilt að brottvísa þeim. Brottvísun felur í sér bann við komu til landsins síðar og skal endurkomubann að jafnaði ekki gilda skemur en tvö ár, sbr. a-lið 2. mgr. 98. gr. og 2. mgr. 101. gr. laga um útlendinga.

Samantekt

Með vísan til alls þess sem að framan er rakið og forsendna hinna kærðu ákvarðana þykir rétt að staðfesta ákvarðanir Útlendingastofnunar í málum kærenda og barns þeirra.

Athygli er vakin á því að skv. 6. mgr. 104. gr. laga um útlendinga frestar málshöfðun fyrir dómstólum til ógildingar á endanlegri ákvörðun um að útlendingur skuli yfirgefa landið ekki framkvæmd hennar. Að kröfu útlendings getur kærunefnd útlendingamála þó ákveðið að fresta réttaráhrifum endanlegrar ákvörðunar sé talin ástæða til þess. Krafa þess efnis skal gerð ekki síðar en sjö dögum eftir birtingu endanlegrar ákvörðunar. Skal frestun bundin því skilyrði að útlendingur beri málið undir dómstóla innan fimm daga frá birtingu ákvörðunar um frestun réttaráhrifa úrskurðar og óski eftir að það hljóti flýtimeðferð. Nú er beiðni um flýtimeðferð synjað og skal þá mál höfðað innan sjö daga frá þeirri synjun. Þó getur kærunefnd útlendingamála tekið ákvörðun um að fresta framkvæmd ákvörðunarinnar ef sýnt er fram á að verulega breyttar aðstæður hafi skapast frá því að endanleg ákvörðun var tekin.

Úrskurðarorð

Ákvarðanir Útlendingastofnunar í málum kærenda og barns þeirra eru staðfestar. Lagt er fyrir kærendur og barn þeirra að hverfa af landi brott. Kærendum og barni þeirra er veittur 15 daga frestur til að yfirgefa landið sjálfviljug.

The decisions of the Directorate of Immigration in the cases of the appellants and their child are affirmed. The appellants and their child are requested to leave the country. The appellants and their child have 15 days to leave the country voluntarily.

Hjörtur Bragi Sverrisson

Bjarnveig Eiríksdóttir Þorbjörg Inga Jónsdóttir