Nr. 485/2022 Úrskurður
KÆRUNEFND ÚTLENDINGAMÁLA
Hinn 1. desember 2022 er kveðinn upp svohljóðandi
úrskurður nr. 485/2022
í stjórnsýslumáli nr. KNU22100057
Beiðni [...] um endurupptöku
-
Málsatvik
Með úrskurði kærunefndar útlendingamála nr. 325/2021, dags. 8. júlí 2021, staðfesti nefndin ákvörðun Útlendingastofnunar, dags. 18. mars 2021, um að taka ekki umsókn einstaklings er kveðst heita [...] vera fæddur [...] og vera ríkisborgara Íraks (hér eftir kærandi), um alþjóðlega vernd á Íslandi til efnismeðferðar og vísa honum frá landinu. Niðurstaða kærunefndar var birt kæranda 12. júlí 2021.
Hinn 19. júlí 2021 lagði kærandi fram beiðni um frestun réttaráhrifa á úrskurði kærunefndar. Var þeirri beiðni synjað af kærunefnd 10. ágúst 2021. Hinn 22. nóvember 2021 barst kærunefnd beiðni kæranda um endurupptöku málsins. Var þeirri beiðni synjað af kærunefnd 2. desember 2021. Þá barst kærunefnd beiðni kæranda um endurupptöku að nýju 18. október 2022.
Beiðni kæranda um endurupptöku byggir á 1. mgr. 24. gr. stjórnsýslulaga nr. 37/1993.
-
Málsástæður og rök kæranda
Kærandi byggir beiðni sína um endurupptöku á tvíþættum grundvelli, annars vegar á því að aðstæður hafi breyst verulega frá því að ákvörðun var tekin í máli hans og hins vegar að ákvörðun í málinu hafi byggst á ófullnægjandi upplýsingum. Kærandi vísar til dóms Héraðsdóms Reykjavíkur í máli nr. E-351/2022 frá 13. október 2022. Dómurinn hafi slegið því föstu að ekki hafi verið réttmætt að leggja til grundvallar að umsækjandi í því máli bæri ábyrgð á þeirri töf sem varð á meðferð máls hans og leiddi til þess að ekki varð af flutningi innan 12 mánaðar frestsins sem kveðið sé á um í 2. málsl. 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga nr. 80/2016.
Kærandi byggir í fyrsta lagi á því að hann hafi ekki verið upplýstur með formlegum og sannanlegum hætti á móðurmáli sínu um skyldur sínar gagnvart Útlendingastofnun og afleiðingar þess að mæta ekki í sýnatöku eða framvísa ekki bólusetningarvottorði. Kærandi vísar til þess að í máli hans liggi ekki fyrir fullnægjandi upplýsingar um hvernig staðið hafi verið að upplýsingagjöf af hálfu stoðdeildar ríkislögreglustjóra eða hvort túlkað hafi verið frá ensku eða íslensku yfir á móðurmál hans.
Í öðru lagi byggir kærandi á því að það sé ekki í samræmi við 11. gr. laga um útlendinga að birta tilkynningu um frávísun frá Íslandi án nokkurs samráðs við lögmann viðkomandi aðila. Kærandi telur að dómur Héraðsdóms Reykjavíkur feli í sér áfellisdóm hvað varði birtingu og framkvæmd ákvarðana Útlendingastofnunar af hálfu stoðdeildar. Af dómnum megi ráða að það verklag sem hafi verið viðhaft gagnvart aðilum sem hafi ílengst hér vegna heimsfaraldurs, m.t.t. framkvæmdar um brottvísun hafi verið ófullnægjandi. Kærandi telur að endurupptaka þurfi mál hans vegna ófullnægjandi verklags. Kærandi telur því óásættanlegt að skella skuldinni á umsækjendur og synja þeim um efnismeðferð vegna ófullnægjandi verklags.
Kærandi telur skýr og haldgóð rök fyrir því að 1. mgr. 24. gr. stjórnsýslulaga verði beitt í máli hans. Með hliðsjón af rannsóknarreglu stjórnsýsluréttar, meginreglu 11. gr. laga um útlendinga, hagsmunum þeim sem í húfi séu og hvernig nýfallinn dómur Héraðsdóms Reykjavíkur breytir niðurstöðu málsins sé ljóst að fullt tilefni sé til endurupptöku málsins.
-
Niðurstaða kærunefndar útlendingamála
Samkvæmt 24. gr. stjórnsýslulaga á aðili máls rétt á því að mál hans verði tekið upp á ný ef ákvörðun hefur byggst á ófullnægjandi eða röngum upplýsingum um málsatvik eða íþyngjandi ákvörðun um boð eða bann hefur byggst á atvikum sem breyst hafa verulega frá því að ákvörðun var tekin.
Í 1. mgr. 40. gr. laga um útlendinga kemur fram að flóttamaður skv. 37. gr. laganna, sem er hér á landi eða kemur hér að landi, hefur samkvæmt umsókn rétt á að fá hér alþjóðlega vernd. Stjórnvöldum er þó heimilt, á grundvelli a-, b- og c-liðar 1. mgr. 36. gr. laganna, að taka umsókn ekki til efnismeðferðar við þær aðstæður sem tilgreindar eru í umræddum stafliðum.
Í 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga kemur fram að ef svo standi á sem greini í 1. mgr. skuli þó taka umsókn um alþjóðlega vernd til efnismeðferðar ef útlendingurinn hefur slík sérstök tengsl við landið að nærtækast sé að hann fái hér vernd eða ef sérstakar ástæður mæli annars með því. Ef meira en 12 mánuðir hafa liðið frá því að umsókn um alþjóðlega vernd barst fyrst íslenskum stjórnvöldum og tafir á afgreiðslu hennar eru ekki á ábyrgð umsækjanda sjálfs skal taka hana til efnismeðferðar.
Af orðalagi 2. málsl. 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga leiðir að umrætt 12 mánaða tímabil hefst þegar umsækjandi leggur fyrst fram umsókn um alþjóðlega vernd hjá stjórnvöldum en ekki við komu til landsins. Þá hefur í úrskurðum kærunefndar verið lagt til grundvallar að tímabilinu ljúki þegar endanleg niðurstaða stjórnvalda er framkvæmd með flutningi umsækjanda til viðtökuríkis eða þegar kærandi fer úr landi sjálfviljugur eftir að ákvörðun í máli hans hefur verið tekin.
Kærunefnd telur að túlka beri 2. málsl. 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga á þann hátt að þó að 12 mánaða fresturinn sé liðinn verði umsókn ekki tekin til efnismeðferðar af þeim sökum ef tafir á málsmeðferð eða flutningi verði raktar til athafna eða athafnaleysis umsækjanda sem hann ber ábyrgð á, nema þær tafir hafi verið óverulegar og ljóst er að hægt hefði verið að flytja kæranda áður en 12 mánaða fresturinn var liðinn.
Kærandi lagði fram umsókn um alþjóðlega vernd á Íslandi 6. október 2020 og rann því umræddur 12 mánaða frestur út á miðnætti 6. október 2021. Hinn 22. nóvember 2021 barst kærunefnd beiðni kæranda um endurupptöku á þeim grundvelli að meira en 12 mánuðir væru liðnir frá því hann lagði fram umsókn um alþjóðlega vernd hér á landi. Með úrskurði kærunefndar í máli nr. 637/2021, dags. 2. desember 2021, var það niðurstaða kærunefndar að tafir á afgreiðslu umsóknar hans hefðu verið á hans ábyrgð, sbr. 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga. Var því ekki fallist á beiðni kæranda um endurupptöku máls hans.
Í tengslum við fyrri endurupptökubeiðni kæranda barst kærunefnd tölvubréf frá stoðdeild 23. nóvember 2021, þar sem m.a. kemur fram að kærandi ætti pantaðan tíma í Covid-19 sýnatöku á Göngudeild sóttvarna 4. október 2021. Þá kemur fram að 1. október 2021 hafi stoðdeild haft samband við starfsmann hjá félagsþjónustunni í Hafnarfirði og beðið hann um að boða kæranda til viðtals í Bæjarhraun 18 klukkan 11 til að birta fyrir honum eyðublað um samvinnu við lögreglu vegna frávísunar. Þá hafi starfsmanni félagsþjónustunnar verið falið að útskýra fyrir kæranda að Covid-19 sýnatakan væri 4. október 2021 vegna fyrirhugaðrar ferðar daginn eftir. Stoðdeild hafi sent framangreint eyðublað til starfsmanns félagsþjónustunnar í Hafnarfirði þar sem stæði til að kynna eyðublaðið fyrir kæranda með aðstoð túlks sem starfi hjá félagsþjónustunni í Hafnarfirði. Starfsmaður félagsþjónustunnar hafi tilkynnt stoðdeild að kærandi hafi neitað að koma með þeim til viðtals í Bæjarhraun 18, þar sem hann hafi talið að hann yrði handtekinn. Kærandi hafi greint frá því að ætla í felur í viku og slökkva á síma þar sem hann hafi viku í viðbót hér á landi þar til mál hans yrði tekið fyrir. Kæranda hafi þá verið látinn vita að lögreglan kæmi til hans og honum boðið að skrifa undir eyðublaðið í bílnum hjá starfsmanni félagsþjónustunnar ásamt túlki. Þá hafi starfsmaður félagsþjónustunnar hringt í stoðdeild og tilkynnt að kærandi muni ekki koma og að hann væri farinn í felur. Túlkur sem starfi hjá félagsþjónustunni hafi verið beðinn um að þýða blaðið fyrir kæranda, fá afstöðu hans, kvitta og votta ef hann myndi hitta kæranda. Kærandi hafi svo mætt til félagsþjónustunnar í Hafnarfirði síðar sama dag þar sem eyðublaðið hafi verið útskýrt fyrir honum og hann hakað við að hann ætlaði ekki að sýna samstarfsvilja með íslenskum yfirvöldum. Þá hafi eyðublaðið verið vottað af túlki á vegum félagsþjónustunnar.
Með dómi Héraðsdóms Reykjavíkur í máli nr. E-351/2022 frá 13. október 2022 var það niðurstaða dómsins að þar sem stefnandi málsins skildi takmarkaða ensku hefði verið fullt tilefni til að tryggja að hann skildi inntak Tilkynningar um framkvæmd ákvörðunar um frávísun frá Íslandi til Grikklands og mikilvægi þess að mæta til Covid-19 sýnatöku degi síðar. Að mati dómsins stæðist ekki grunnforsenda úrskurðarins um að stefnandi hefði tafið afgreiðslu málsins með því að mæta ekki í sýnatöku nema því yrði slegið föstu að stefnandi hefði áttað sig á því hvar og hvenær sýnatakan ætti að fara fram. Þá hafi neðanmálsgrein í fyrirliggjandi tilkynningu, sem fjallaði m.a. um hugsanlega ábyrgð stefnanda á töfum, einungis verið á íslensku. Samkvæmt 11. gr. laga um útlendinga sé skylt að veita útlendingum leiðbeiningar um réttindi sín og meðferð máls á tungumáli sem ætla má með sanngirni að þeir geti skilið. Tók dómurinn fram að horfa yrði til íþyngjandi áhrifa þess að tafir á málsmeðferð væru taldar á ábyrgð umsækjanda um alþjóðlega vernd, sbr. 2. málsl. 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga. Dómurinn taldi því ekki réttmætt að leggja til grundvallar að stefnandi bæri ábyrgð á þeirri töf sem varð á meðferð máls hans og leiddi til þess að ekki varð af flutningi hans innan 12 mánaða frestsins. Hafi því úrskurður kærunefndar að þessu leyti verið byggður á efnisannmarka sem teljist verulegur. Af þeirri ástæðu var fallist á kröfu stefnanda um að ógilda úrskurð nefndarinnar í máli stefnanda þar sem beiðni hans var synjað um endurupptöku máls hans.
Með tilliti til framangreinds telur kærunefnd að aðstæður kæranda í þessu máli séu ólíkar aðstæðum stefnanda í máli Héraðsdóms Reykjavíkur nr. E-351/2022 frá 13. október 2022. Í máli kæranda liggur fyrir að kæranda hafi verið kynnt framangreint eyðublað með aðstoð túlks sem starfi hjá félagsþjónustunni í Hafnarfirði sem hafi auk þess vottað undirskrift kæranda. Telur því kærunefnd að 11. gr. laga um útlendinga hafi verið uppfyllt í máli kæranda.
Kærunefnd telur að lokum að 11. gr. laga um útlendinga leggi almennt ekki þá skyldu á stjórnvöld að kalla til lögmann þegar þau eiga í samskiptum við umsækjendur um alþjóðlega vernd og er þeirri málsástæðu kæranda því hafnað.
Að teknu tilliti til framangreinds er það mat kærunefndar að ekki sé hægt að fallast á að úrskurður kærunefndar frá 8. júlí 2021 hafi byggst á ófullnægjandi eða röngum upplýsingum um málsatvik eða að atvik máls hafi breyst verulega frá því að úrskurðurinn var kveðinn upp, sbr. 1. mgr. 24. gr. stjórnsýslulaga. Kærunefnd telur samkvæmt framansögðu að skilyrði 1. mgr. 24. gr. stjórnsýslulaga séu ekki uppfyllt. Kröfu kæranda um endurupptöku málsins er því hafnað.
Að öllu framangreindu virtu er kröfu kæranda um endurupptöku málsins því hafnað.
Úrskurðarorð:
Kröfu kæranda um endurupptöku er hafnað.
The appellant’s request to re-examine the case is denied.
Tómas Hrafn Sveinsson
Sandra Hlíf Ocares Gunnar Páll Baldvinsson