Úrskurðarnefnd velferðarmála

Mál nr. 148/2020

Miðvikudaginn 26. ágúst 2020

A

gegn

Tryggingastofnun ríkisins

Ú R S K U R Ð U R

Mál þetta úrskurða Rakel Þorsteinsdóttir lögfræðingur, Eva Dís Pálmadóttir lögfræðingur og Anna Rut Kristjánsdóttir lögfræðingur.

Með kæru, dags. 9. mars 2020, kærði B lögmaður, f.h. A, til úrskurðarnefndar velferðarmála ákvörðun Tryggingastofnunar ríkisins frá 29. nóvember 2019 um að synja umsókn kæranda um niðurfellingu endurgreiðslukröfu vegna ofgreiddra bóta.

I.  Málsatvik og málsmeðferð

Með bréfi Tryggingastofnunar ríkisins, dags. 22. maí 2019, var kæranda tilkynnt um að endurreikningur og uppgjör tekjutengdra greiðslna fyrir árið 2018 hafi leitt í ljós ofgreiðslu bóta að fjárhæð 717.329 kr., að teknu tilliti til endurgreiddrar staðgreiðslu. Með umsókn til stofnunarinnar, dags. 20. september 2019, sótti kærandi um niðurfellingu ofgreiðslukröfu vegna erfiðra fjárhagsaðstæðna. Með bréfi, dags. 29. nóvember 2019, synjaði Tryggingastofnun ríkisins beiðni kæranda um niðurfellingu ofgreiðslukröfu á þeim grundvelli að krafan væri réttmæt og skilyrði 11. gr. reglugerðar nr. 598/2009 um alveg sérstakar aðstæður væru ekki talin vera fyrir hendi. Farið var fram á rökstuðning fyrir ákvörðun stofnunarinnar og var hann veittur með bréfi, dags. 17. desember 2019.

Kæra barst úrskurðarnefnd velferðarmála 9. mars 2020. Með bréfi, dags. 26. mars 2020, óskaði úrskurðarnefndin eftir greinargerð Tryggingastofnunar ríkisins ásamt gögnum málsins. Greinargerð stofnunarinnar barst með bréfi, dags. 28. apríl 2020, og var hún send kæranda til kynningar með bréfi úrskurðarnefndar, dags. 12. maí 2020. Athugasemdir bárust ekki.

II. Sjónarmið kæranda

Kærandi krefst þess að felld verði úr gildi ákvörðun Tryggingastofnunar ríkisins þar sem niðurfellingu ofgreiðslukröfu hafi verið synjað.

Í kæru segir að ofgreiðslukröfuna megi rekja til slysabóta sem kærandi hafi fengið greiddar frá Sjóvá-Almennum tryggingum, Tryggingamiðstöðinni og Sjúkratryggingum Íslands á árinu 2018 vegna vinnuslyss sem hann hafi orðið fyrir […].

Í meðfylgjandi matsgerð, dags. 23. febrúar 2018, séu niðurstöður sem bótagreiðslur byggjast á, eftirfarandi:

„1. Tímabundið atvinnutjón (óvinnufærni) 100% […] – (skattskyldar bætur á grundvelli 2. gr. skaðabótalaga nr. 50/1993).

2. Þjáningabætur […], þar af rúmfastur frá ], byggir á 3. gr. skaðabótalaga. (Eingreiddar skattfrjálsar bætur).

3. Varanlegur miski á grundvelli 4. gr. skaðabótalaga, 10 stig. (Eingreiddar skattfrjálsar bætur).

4. Varanleg örorka á grundvelli 5-7. gr. skaðabótalaga, 10%. (Eingreiddar skattfrjálsar bætur).“

Eingreiddar, skattfrjálsar bætur hafi ekki áhrif á endurhæfingalífeyri en bætur samkvæmt 2. gr. skaðabótalaga geti gert það. Nauðsynlegt sé hins vegar að líta til þess hvaða tímabil sé verið að bæta fyrir.

Alla jafna fái tjónþolar tímabundið atvinnutjón (óvinnufærni) á grundvelli 2. gr. skaðabótalaga greitt jafn óðum en oft þó ekki fyrir allt tímabil óvinnufærni þar sem ekki liggi fyrir hversu langt það tímabil sé fyrr en matsgerð hafi verið lögð fram. Oft sé ekki um að ræða nema þrjá til sex mánuði en í alvarlegri slysum geti slíkt tímabil þó orðið mun lengra eins og í tilfelli kæranda. Þar sem kærandi hafi slasast lífshættulega hafi hann verið mjög lengi frá vinnu. Stöðugleikatímamark hafi ekki verið metið fyrr en ári eftir slys, eða í […], sem þýði að tímabil óvinnufærni á grundvelli 2. gr. skaðabótalaga hafi verið heilt ár. Þetta hafi þurft að leiðrétta við uppgjör frá Sjóvá. Við uppgjör frá Sjóvá í X 2018 hafi greiðslur fyrir tímabundið tekjutap á grundvelli 2. gr. skaðabótalaga því verið leiðréttar. Fyrir hafi legið að kærandi hafi fengið of lítið greitt, þ.e. fyrir of skammt tímabil, og hafi hann því átt inni greiðslur fyrir óvinnufærni fyrir nokkra mánuði á árinu X. Þetta fari ekki á milli mála þegar uppgjörsblöð, tekjutapsyfirlit og matsgerð séu lesin saman. Þar sem tímabilið hafi verið mun lengra en Sjóvá hafi talið, hafi Sjóvá þurft að greiða mismuninn við uppgjörið sem fram hafi farið í X 2018 í einni greiðslu. Athygli sé vakin á því að þarna hafi kærandi þegar skilað inn tekjuáætlun til Tryggingastofnunar í góðri trú. Það sé þó óumdeilt að um sé að ræða greiðslur fyrir óvinnufærni á árinu X. Þessar greiðslur geti því ekki átt að hafa áhrif á endurhæfingarlífeyri sem kærandi hafi fengið greiddan á árinu 2018 líkt og Tryggingastofnun vilji gera, enda alveg á hreinu að um sé að ræða leiðréttingu Sjóvár vegna tekjumissis á árunum […]. Í synjun Tryggingastofnun hafi komið fram kærandi hafi gefið upp ranga tekjuáætlun fyrir árið 2018 en það sé ekki rétt. Þær tekjur sem stofnunin hafi bent á að vanti, tilheyri einfaldlega ekki því ári og hafi kæranda því ekki grunað að hann þyrfti að senda breytingu á tekjuáætlun til stofnunarinnar.

Umræddar óskilgreindar, skattskyldar tekjur séu vegna ofangreindrar leiðréttingar. Kærandi hafi því ekki greint rangt frá, heldur hafi hann talið sig vera að gera rétt og hafi verið í góðri trú. Kærandi hafi upplýst Tryggingastofnun strax um þetta þegar ofgreiðslukröfu hafi verið beint að honum eins og fram komi í gögnum málsins. Kæranda hafi þá verið bent á að senda beiðni um endurupptöku skattframtala á RSK sem hafi verið hafnað. Eins og fram komi í meðfylgjandi úrskurði RSK hafi beiðni kæranda verið hafnað. Í úrskurðinum komi fram að umræddar tekjur sem kærandi óski eftir leiðréttingu á, hafi átt að flokka sem „óvissar tekjur“ í skilningi 2. mgr. 59. gr. tekjuskattslaga nr. 90/2003 og því eigi að telja þær fram á því ári sem þær séu greiddar út. Í raun skipti leiðrétting á skattframtölum kæranda ekki höfuðmáli fyrir hann þar sem hann skuldi engan skatt og því telji kærandi að Tryggingastofnun geti leyst úr málinu án aðkomu RSK. Í úrskurði RSK sé vísað í úrskurð yfirskattanefndar nr. 93/2015 sem hafi verið samskonar og mál kæranda. Þar hafi Tryggingastofnun fellt niður sambærilega ofgreiðslukröfu sem kærandi hafi óskað eftir að stofnunin myndi gera, jafnvel þó að RSK hafi hafnað að endurupptaka skattframtalið. Hafi það verið vegna þess að sá aðili, rétt eins og kærandi, hafi tekið við greiðslum frá Tryggingastofnun í góðri trú en hann hafi sjálfur ekki haft neina stjórn á því hvenær tryggingafélagið myndi greiða út og leiðrétta bætur hans fyrir tímabundið tekjutap. Kærandi telji því borðliggjandi að fella skuli niður umrædda ofgreiðslukröfu. Vakin sé athygli á að gæta þurfi jafnræðis við vinnslu slíkra krafna og sjái kærandi ekki betur en að um mismunun gagnvart sér sé að ræða. Höfnun Tryggingastofnunar með vísan til þess að kærandi hafi „nægilegt fjárhagslegt bolmagn“ telji kærandi ekki standast á neinn hátt. Hann glími enn í dag við verulegar afleiðingar vinnuslyssins, hann eigi […]börn sem hann sé með á framfæri og því alveg á hreinu að fjárhagur hans sé bágborinn. Þær bætur, sem hann hafi fengið greiddar frá tryggingafélögum, eigi að bæta honum allt orkutap til framtíðar og séu í því samhengi ekki háar. Kærandi telji óásættanlegt að skörun þessara kerfa hafi slík áhrif, enda reynist umrædd ofgreiðslukrafa honum ofviða.

III. Sjónarmið Tryggingastofnunar ríkisins

Í greinargerð Tryggingastofnunar ríkisins kemur fram að kærð sé synjun stofnunarinnar á umsókn kæranda um niðurfellingu á ofgreiðslukröfu sem hafi myndast í kjölfar uppgjörs tekjuársins 2018.

Í 16. gr. laga nr. 100/2007 um almannatryggingar, með síðari breytingum, sé kveðið á um tilhögun útreiknings tekjutengdra bóta. Í 2. mgr. ákvæðisins sé vísað til laga nr. 90/2003 um tekjuskatt, varðandi hvað skuli teljast til tekna. Tryggingastofnun greiði lífeyri á grundvelli áætlunar um tekjur viðkomandi árs, sbr. 5. mgr. 16. gr. laga um almannatryggingar. Bótaþegi beri ábyrgð á því að slík tekjuáætlun endurspegli árstekjur og beri að breyta áætluninni ef svo sé ekki, sbr. 1. mgr. 39. gr. sömu laga og 3. gr. reglugerðar nr. 598/2009 um útreikning, endurreikning og uppgjör tekjutengdra bóta og vistunarframlags, en þar komi fram að bótaþega sé skylt að veita Tryggingastofnun allar nauðsynlegar upplýsingar til að hægt sé að taka ákvörðun um bótarétt, fjárhæð og greiðslu bóta og endurskoðun þeirra. Að sama skapi sé bótaþega skylt að tilkynna Tryggingastofnun um breytingar á tekjum eða öðrum aðstæðum sem geti haft áhrif á greiðslur.

Í 7. mgr. 16. gr. laga um almannatryggingar komi fram að þegar endanlegar upplýsingar um tekjur bótagreiðsluársins liggi fyrir við álagningu skattyfirvalda á opinberum gjöldum, skuli Tryggingastofnun endurreikna bótafjárhæðir á grundvelli tekna. Einnig sé fjallað um endurreikning í reglugerð nr. 598/2009. Tryggingastofnun hafi ekki heimild til að líta fram hjá tekjuupplýsingum sem fram komi í skattframtölum.

Á skýran hátt sé tekið fram í lögum um almannatryggingar og reglugerð nr. 598/2009 að meginreglan sé sú að Tryggingastofnun skuli innheimta ofgreiddar bætur, sbr. 55. gr. laga um almannatryggingar. Þar segi: „Hafi Tryggingastofnun ríkisins eða umboð hennar eða eftir atvikum sjúkratryggingastofnunin ofgreitt bótaþega bætur samkvæmt lögum þessum skal stofnunin draga ofgreiddar bætur frá bótum sem bótaþegi síðar kann að öðlast rétt til, sbr. þó 2. mgr. Einnig á Tryggingastofnun eða eftir atvikum sjúkratryggingastofnunin endurkröfurétt á hendur bótaþega eða dánarbúi hans samkvæmt almennum reglum.“

Undantekningu frá þessari meginreglu sé að finna í 11. gr. reglugerðar nr. 598/2009 varðandi þær kröfur sem myndast við uppgjör tekjutengdra bóta lífeyristrygginga. Þar segi: „Þrátt fyrir að endurreikningur samkvæmt III. kafla leiði í ljós að bætur hafi verið ofgreiddar er heimilt að falla frá endurkröfu að fullu eða að hluta ef alveg sérstakar aðstæður eru fyrir hendi. Skal þá einkum litið til fjárhagslegra og félagslegra aðstæðna bótaþega og þess hvort hann var í góðri trú um greiðslurétt sinn. Sama gildir um dánarbú eftir því sem við á.“

Umrædd krafa sé tilkomin vegna uppgjörs tekjuársins 2018. Kærandi hafi sent inn tekjuáætlun, dags. 9. febrúar 2018, vegna umsóknar um endurhæfingarlífeyri. Í þeirri áætlun hafi ekki verið gert ráð fyrir neinum tekjum. Á grundvelli þeirrar áætlunar hafi Tryggingastofnun gert tillögu að nýrri tekjuáætlun þar sem miðað hafi verið við að kærandi myndi hafa 2.400 kr. í fjármagnstekjur á árinu 2018. Kæranda hafi verið kynnt þessi tekjuáætlun með bréfi, dags. 16. mars 2018, en engar athugasemdir hafi borist. Á grundvelli þessarar tekjuáætlunar hafi kærandi fengið greitt frá 1. apríl 2018 til 31. október 2018. 

Við reglubundið eftirlit Tryggingastofnunar í október 2018 hafi komið í ljós misræmi á milli tekjuáætlunar kæranda og upplýsinga úr staðgreiðsluskrá. Tryggingastofnun hafi útbúið nýja tillögu að tekjuáætlun á grundvelli upplýsinga úr staðgreiðsluskrá og með bréfi, dags. 12. október 2018, hafi kæranda verið tilkynnt um hina nýju tillögu að tekjuáætlun. Samkvæmt henni hafi verið gert ráð fyrir óbreyttum fjármagnstekjum en gert hafi verið ráð fyrir að launatekjur yrðu 847.404 kr. á árinu. Ekki hafi verið gert ráð fyrir öðrum tekjum, en tekið hafi verið tillit til iðgjalda í lífeyrissjóð til frádráttar að fjárhæð 33.898 kr. Kærandi hafi ekki gert athugasemdir við þessa tekjuáætlun og hafi fengið greitt í samræmi við hana frá 1. nóvember 2018 til 31. desember 2018.

Við bótauppgjör ársins 2018 hafi komið í ljós að endanlegar tekjur kæranda á tímabilinu 1. apríl 2018 til 31. desember 2018 hafi verið 596.400 kr. í launatekjur, 1.061.048 kr. í aðrar tekjur og 87 kr. í vexti og verðbætur, sameiginlegar með maka. Einnig hafi verið tekið tillit til þess að greitt hafi verið 23.407 kr. í iðgjald til lífeyrissjóðs sem hafi komið til frádráttar.

Tryggingastofnun sé skylt lögum samkvæmt að framkvæma endurreikning ár hvert þegar endanlegar upplýsingar um tekjur bótagreiðsluársins liggi fyrir við álagningu skattyfirvalda á opinberum gjöldum. Tryggingastofnun sé ekki heimilt að horfa fram hjá tekjum sem birtist á framtali bótaþega, eins og ítrekað hafi verið staðfest af úrskurðarnefnd og hafi einnig verið staðfest fyrir dómstólum.

Niðurstaða endurreiknings tekjutengdra bóta ársins 2018 hafi verið sú að kærandi hafi fengið ofgreiðslu í bótaflokkunum framfærsluuppbót, tekjutryggingu og orlofs- og desemberuppbót. Kærandi hafi fengið 1.854.342 kr. greiddar á árinu en hefði átt að fá 1.056.917 kr. Þessi mismunur hafi leitt til ofgreiðslu að fjárhæð 717.329 kr., að teknu tilliti til endurgreiddrar staðgreiðslu skatta.

Tryggingastofnun hafi þann 20. september 2019 borist umsókn kæranda um niðurfellingu á ofgreiðslukröfum vegna ársins 2018. Samráðsnefnd Tryggingastofnunar um meðferð ofgreiðslna hafi tekið málið fyrir á fundi og hafi umsókninni verið synjað með bréfi stofnunarinnar, dags. 29. nóvember 2019. Með tölvupósti 5. desember 2019 hafi verið óskað eftir rökstuðningi og hafi honum verið svarað með bréfi Tryggingastofnunar, dags. 17. desember 2019.

Við afgreiðslu á beiðni kæranda um niðurfellingu hafi, ásamt fyrirliggjandi gögnum, meðal annars verið skoðuð ástæða ofgreiðslunnar, upplýsingar frá skattyfirvöldum um tekjur og eignir að viðbættum þeim upplýsingum sem aflað hafi verið úr tölvukerfi stofnunarinnar um fjárhag og félagslega stöðu.

Í 55. gr. laga um almannatryggingar sé fjallað um innheimtu ofgreiddra bóta. Ákvæðið sé ekki heimildarákvæði um innheimtu heldur sé lögð sú skylda á Tryggingastofnun að innheimta ofgreiddar bætur. Tryggingastofnun sé ekki heimilt að horfa fram hjá tekjum sem birtist á framtali bótaþega, eins og ítrekað hafi verið staðfest af úrskurðarnefnd og hafi einnig verið staðfest fyrir dómstólum. Ákvæði 11. gr. reglugerðar nr. 598/2009 sé undanþáguheimild og sem slíkt skuli skýra það þröngt. Í þessu ákvæði felist að við ákvörðun um hvort fella eigi niður kröfu eigi að fara fram mat, annars vegar á fjárhagslegum og félagslegum aðstæðum umsækjanda, með tilliti til getu hans til að endurgreiða skuldina, og hins vegar á því hvort hann hafi verið í góðri trú um greiðslurétt sinn þegar hann hafi tekið við hinum ofgreiddu bótum. Aðstæður þurfi að vera sérstakar svo að undanþáguheimild 11. gr. reglugerðarinnar eigi við.

Umrædd krafa hafi orðið til við endurreikning ársins 2018. Krafan sé réttmæt. Tryggingastofnun greiði lífeyri á grundvelli áætlunar um tekjur viðkomandi árs. Eins og meðfylgjandi gögn beri með sér, sé ljóst að ástæða ofgreiðslunnar hafi verið röng tekjuáætlun. Annars vegar hafi verið um að ræða launatekjur kæranda á greiðslutímabilinu og hins vegar óskilgreindar skattskyldar tekjur sem greiddar hafi verið á tímabilinu. Þessar tekjur hafi ekki komið fram á tekjuáætlun kæranda. Lífeyrisþegi beri ábyrgð á því að slík tekjuáætlun endurspegli árstekjur hans og beri að breyta áætluninni ef svo sé ekki, sbr. 1. mgr. 39. gr. laganna.

Skilyrði reglugerðarinnar um góða trú verði að skoða í ljósi ábyrgðar lífeyrisþega á því að gefa réttar tekjuupplýsingar hverju sinni. Af fyrirliggjandi gögnum verði ekki séð að þetta skilyrði sé uppfyllt í máli kæranda.

Samráðsnefnd hafi metið fjárhagslegar og félagslegar aðstæður kæranda á grundvelli upplýsinga sem stofnunin hafi aðgang að. Við skoðun þeirra hafi það verið mat nefndarinnar að ekki væri tilefni til að fella niður kröfuna. Hafi þar bæði verið horft til þeirra skattskyldu og óskattskyldu tekna sem kærandi hafi haft á árinu 2018 og einnig þeirra launatekna sem kærandi hafi haft á þeim tíma sem málið hafi verið til skoðunar.

Við mat á fjárhags- og félagslegum aðstæðum kæranda hafi einkum verið horft til þess að á árinu 2018 séu skráðar verulegar tekjur, bæði skattskyldar og óskattskyldar. Tekjur hans í dag séu umtalsvert hærri en óskertar greiðslur Tryggingastofnunar og reyndar það háar að hann ætti ekki lengur rétt á greiðslum frá Tryggingastofnun vegna tekna. Eignir kæranda séu ekki miklar en skuldir að sama skapi óverulegar miðað við eignir og tekjur. Það hafi því verið mat Tryggingastofnunar að ekki væri hægt að líta svo á að hann uppfyllti skilyrði undanþáguákvæði 11. gr. reglugerðar nr. 598/2009.

Áður en umsókn um niðurfellingu hafi borist Tryggingastofnun hafi stofnunin verið búin að samþykkja dreifingu kröfunnar á 36 mánuði í stað þeirra 12 sem að jafnaði sé gert ráð fyrir.

Í kæru sé vísað til afgreiðslu annars máls hjá skattyfirvöldum. Tryggingastofnun hafi ekki undir höndum upplýsingar um aðila þess máls og geti eðli málsins samkvæmt ekki tjáð sig um efnisatriði mála annarra einstaklinga sem njóti greiðslna stofnunarinnar. Tryggingastofnun vilji þó taka fram að hvert mál sé einstakt og sé hvert mál metið sjálfstætt. Rétt sé að taka fram að stofnunin horfi til fjölda þátta þegar metið sé hvort og hvernig koma eigi til móts umsækjendur.

Tryggingastofnun hafi skoðað gögn málsins, en telji ekki ástæðu til þess að breyta fyrri ákvörðun um synjun á ósk kæranda um niðurfellingarbeiðni.

IV. Niðurstaða

Mál þetta varðar synjun Tryggingastofnunar ríkisins frá 29. nóvember 2019 á beiðni kæranda um niðurfellingu endurgreiðslukröfu vegna ofgreiddra bóta ársins 2018.

Samkvæmt 39. gr. laga um almannatryggingar nr. 100/2007, með síðari breytingum, er greiðsluþega skylt að veita Tryggingastofnun þær upplýsingar sem nauðsynlegar eru svo að unnt sé að taka ákvörðun um bótarétt, fjárhæð og greiðslu bóta og endurskoðun þeirra. Þá er honum einnig skylt að tilkynna um breytingar á tekjum eða öðrum aðstæðum sem geti haft áhrif á bætur eða greiðslur. Tryggingastofnun er heimilt, að fengnu samþykki viðkomandi, að afla nauðsynlegra upplýsinga um tekjur umsækjanda og greiðsluþega hjá skattyfirvöldum og fleirum, sbr. 40. gr. laga um almannatryggingar.

Í 16. gr. laga um almannatryggingar er kveðið á um tekjutengingu lífeyristrygginga og hvernig Tryggingastofnun ríkisins skuli standa að útreikningi bóta. Í 7. mgr. 16. gr. laganna segir að eftir að endanlegar upplýsingar um tekjur bótagreiðsluárs liggi fyrir við álagningu skattyfirvalda á opinberum gjöldum skuli Tryggingastofnun endurreikna bótafjárhæðir á grundvelli tekna samkvæmt greininni.

Kærandi fékk greiddan endurhæfingarlífeyri og tengdar greiðslur frá apríl til desember 2018. Tryggingastofnun tilkynnti kæranda um endurreikning og uppgjör á tekjutengdum greiðslum ársins 2018 með bréfi, dags. 22. maí 2019. Niðurstaða endurreikningsins var sú að bætur til hans hefðu verið ofgreiddar, samtals að fjárhæð 717.329 kr., að teknu tilliti til endurgreiddrar staðgreiðslu skatta. Af gögnum málsins verður ráðið að endurgreiðslukröfuna megi rekja til þess að launatekjur kæranda og svonefndar aðrar tekjur í skattframtali kæranda voru ekki í samræmi við tekjuáætlun ársins.

Tryggingastofnun ber lögum samkvæmt að endurreikna bótafjárhæðir bótagreiðsluárs eftir að álagning skattyfirvalda á opinberum gjöldum hefur farið fram, sbr. fyrrgreinda 7. mgr. 16. gr. laga um almannatryggingar. Þá er meginreglan sú að stofnuninni beri að innheimta ofgreiddar bætur, sbr. 55. gr. laganna. Í 11. gr. reglugerðar nr. 598/2009 um útreikning, endurreikning og uppgjör tekjutengdra bóta og vistunarframlags er hins vegar að finna heimild til undanþágu frá endurgreiðslukröfu vegna ofgreiddra bóta. Ákvæðið hljóðar svo:

„Þrátt fyrir að endurreikningur samkvæmt III. kafla leiði í ljós að bætur hafi verið ofgreiddar er heimilt að falla frá endurkröfu að fullu eða að hluta ef alveg sérstakar aðstæður eru fyrir hendi. Skal þá einkum litið til fjárhagslegra og félagslegra aðstæðna bótaþega og þess hvort hann var í góðri trú um greiðslurétt sinn. Sama gildir um dánarbú eftir því sem við á.“

Framangreind 11. gr. reglugerðarinnar heimilar undanþágu frá endurgreiðslukröfu að uppfylltum tilteknum skilyrðum. Aðstæður verða að vera sérstakar. Við mat á því hvort aðstæður séu sérstakar skal einkum litið til fjárhagslegra og félagslegra aðstæðna bótaþega og þess hvort bótaþegi hafi verið í góðri trú þegar hann tók við hinum ofgreiddu bótum. Tryggingastofnun ríkisins hefur hafnað því að heimild tilvitnaðs reglugerðarákvæðis eigi við í tilviki kæranda.

Í máli þessu lýtur ágreiningurinn að synjun Tryggingastofnunar ríkisins á beiðni kæranda um niðurfellingu á endurgreiðslukröfu sem hafði myndast vegna ofgreiddra bóta ársins 2018.

Úrskurðarnefnd velferðarmála lítur til þess við úrlausn þessa máls að endurhæfingarlífeyrir og tengdar greiðslur frá Tryggingastofnun ríkisins sæta tekjuskerðingu og eru bótaþegar upplýstir um tekjutenginguna við upphaf lífeyristöku. Þá er bótaþegum gert að upplýsa um tekjur sínar á bótagreiðsluári í tekjuáætlun hvers árs. Eins og áður greinir gerir 39. gr. laga um almannatryggingar ráð fyrir að það komi í hlut þess aðila, sem bætur þiggur frá Tryggingastofnun, að upplýsa réttilega um tekjur sem kunna að falla til á bótagreiðsluári. Þannig hvílir sú ábyrgð á bótaþega að tekjuáætlun sé rétt. Kærandi byggir á því að ofgreiðslukröfuna megi meðal annars að rekja til greiðslu uppgjörs vegna slyss sem hann varð fyrir á árinu X sem ætti ekki að teljast honum til tekna á árinu 2018 og þess vegna hafi hann ekki upplýst um þær tekjur. Úrskurðarnefnd velferðarmála telur ekki tilefni til að rengja þá orsök ofgreiðslukröfunnar en bendir á að í upplýsingabréfi Tryggingastofnunar, dags. 16. mars 2018, vegna afgreiðslu á umsókn kæranda um endurhæfingarlífeyri, kemur fram að skattskyldar tekjur geti skert greiðslur og að láta þurfi vita ef tekjubreytingar verði innan ársins frá gildandi tekjuáætlun. Með hliðsjón af framangreindu telur úrskurðarnefnd velferðarmála að kæranda hefði mátt vera kunnugt um að umræddar tekjur gætu haft áhrif á bótagreiðslur og því hafi honum borið að upplýsa um þær. Því er ekki fallist á að kærandi hafi verið í góðri trú í skilningi 11. gr. reglugerðar nr. 598/2009.

Kemur þá til skoðunar hvort fjárhagslegar og félagslegar aðstæður kæranda gefi tilefni til niðurfellingar. Í umsókn kæranda um niðurfellingu ofgreiðslukröfu kemur fram að ástæða beiðninnar séu erfiðar fjárhagslegar kringumstæður. Meðaltekjur kæranda á árinu 2019 voru samkvæmt staðgreiðsluskrá 566.502 kr. Þá verður ráðið af gögnum málsins að skuldir séu einungis lítillega umfram eignir. Úrskurðarnefndin horfir til þess að Tryggingastofnun hefur dreift eftirstöðvum kröfunnar á 36 mánuði í stað þess að kærandi þurfi að endurgreiða ofgreiðslukröfuna á 12 mánuðum eins og meginreglan er samkvæmt 3. mgr. 55. gr. laga um almannatryggingar. Með hliðsjón af þessu telur úrskurðarnefndin að geta til endurgreiðslu sé fyrir hendi. Einnig lítur nefndin til þess að samkvæmt meginreglu 55. gr. laga um almannatryggingar skal Tryggingastofnun innheimta ofgreiddar bætur og ber að túlka undantekningu frá þeirri meginreglu þröngt samkvæmt almennum lögskýringarsjónarmiðum. Að framangreindu virtu er það mat úrskurðarnefndar velferðarmála að ekki sé tilefni til niðurfellingar endurgreiðslukröfunnar á grundvelli 11. gr. reglugerðar nr. 598/2009.

Í kæru er byggt á því að Tryggingastofnun hafi ekki gætt jafnræðis í ákvörðun sinni við afgreiðslu á umsókn kæranda og er í því sambandi vísað í úrskurð yfirskattanefndar í máli nr. 93/2015. Ekkert liggur fyrir í máli þessu sem staðfestir að Tryggingastofnun hafi ekki gætt jafnræðis í ákvörðun sinni. Bent er á að Tryggingastofnun ríkisins metur hverja umsókn um niðurfellingu endurgreiðslukröfu sjálfstætt með hliðsjón af aðstæðum í hverju máli. Því er ekki fallist á að fella hina kærðu ákvörðun úr gildi með vísan til framangreindrar málsástæðu kæranda.

Ákvörðun Tryggingastofnunar ríkisins frá 29. nóvember 2019 um að synja umsókn kæranda um niðurfellingu endurgreiðslukröfu vegna ofgreiddra bóta er því staðfest.

Ú R S K U R Ð A R O R Ð

Ákvörðun Tryggingastofnunar ríkisins frá 29. nóvember 2019 um að synja umsókn A, um niðurfellingu endurgreiðslukröfu vegna ofgreiddra bóta, er staðfest.

F.h. úrskurðarnefndar velferðarmála

Rakel Þorsteinsdóttir