25. maí 2022

Nr. 206/2022 Úrskurður

KÆRUNEFND ÚTLENDINGAMÁLA

Hinn 25. maí 2022 er kveðinn upp svohljóðandi

úrskurður nr. 206/2022

í stjórnsýslumáli nr. KNU22040016

Kæra [...]

á ákvörðun

Útlendingastofnunar

I. Kröfur, kærufrestir og kæruheimild

Hinn 11. apríl 2022 kærði [...], fd. [...], ríkisborgari Palestínu (hér eftir kærandi), ákvörðun Útlendingastofnunar, dags. 22. mars 2022, um að taka ekki til efnismeðferðar umsókn hans um alþjóðlega vernd á Íslandi og vísa honum frá landinu.

Þess er krafist að hin kærða ákvörðun verði felld úr gildi og að lagt verði fyrir Útlendingastofnun að taka umsókn kæranda til efnismeðferðar hér á landi, aðallega á grundvelli 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga nr. 80/2016 en til vara á grundvelli 42. gr. laga um útlendinga, sbr. 3. mgr. 36. gr. sömu laga. Til þrautavara er þess krafist að hin kærða ákvörðun verði felld úr gildi og að lagt verði fyrir Útlendingastofnun að taka umsókn kæranda um alþjóðlega vernd á Íslandi til meðferðar á ný á grundvelli 10. gr. stjórnsýslulaga nr. 37/1993 og 2. mgr. 23. gr. laga um útlendinga.

Fyrrgreind ákvörðun er kærð á grundvelli 7. gr. laga um útlendinga og barst kæran fyrir lok kærufrests.

II. Málsmeðferð

Kærandi lagði upphaflega fram umsókn um alþjóðlega vernd á Íslandi hinn 17. október 2020. Hinn 3. júní 2021 staðfesti kærunefnd útlendingamála í máli nr. KNU21030008, ákvörðun Útlendingastofnunar dags. 12. febrúar 2021, um að taka umsókn kæranda um alþjóðlega vernd hér á landi ekki til efnismeðferðar og vísa honum frá landinu. Kærandi yfirgaf Ísland sjálfur og snéri aftur til Grikklands hinn 7. júlí 2021. Hinn 24. október 2021, lagði kærandi fram umsókn um alþjóðlega vernd á Íslandi öðru sinni. Við leit að fingraförum kæranda í Eurodac gagnagrunninum, hinn 1. nóvember 2021, kom í ljós að fingraför hans höfðu m.a. verið skráð í grunninn af yfirvöldum í Grikklandi. Hinn 7. desember 2021 var upplýsingabeiðni beint til yfirvalda í Grikklandi, sbr. 34. gr. reglugerðar Evrópuþingsins og ráðsins (ESB) nr. 604/2013 (hér eftir nefnd Dyflinnarreglugerðin). Í svari frá grískum yfirvöldum, dags. 22. desember 2021, kom fram að kæranda hafi verið veitt réttarstaða flóttamanns þar í landi hinn 9. október 2018 og dvalarleyfi með gildistíma til 4. september 2021. Kærandi kom til viðtals hjá Útlendingastofnun, hinn 3. nóvember 2021, ásamt löglærðum talsmanni sínum. Útlendingastofnun ákvað hinn 22. mars 2022 að taka ekki umsókn kæranda um alþjóðlega vernd hér á landi til efnismeðferðar og að honum skyldi vísað frá landinu. Ákvörðunin var birt fyrir kæranda hinn 29. mars 2022 og kærði kærandi ákvörðunina hinn 11. apríl 2022 til kærunefndar útlendingamála. Greinargerð kæranda barst kærunefnd hinn sama dag ásamt fylgiskjölum.

III. Ákvörðun Útlendingastofnunar

Í ákvörðun Útlendingastofnunar kemur fram að kæranda hafi verið veitt alþjóðleg vernd í Grikklandi. Umsókn hans um alþjóðlega vernd yrði því ekki tekin til efnismeðferðar, sbr. a-lið 1. mgr. 36. gr. laga um útlendinga, enda fæli flutningur kæranda til Grikklands ekki í sér brot gegn 42. gr. laga um útlendinga, sbr. jafnframt 3. mgr. 36. gr. laganna. Þá taldi Útlendingastofnun að kærandi hefði ekki slík tengsl við Ísland að nærtækast væri að hann fengi hér vernd eða að sérstakar ástæður mæltu annars með því að taka bæri umsókn kæranda til efnismeðferðar, sbr. 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga. Kæranda var vísað frá landinu, sbr. c-lið 1. mgr. 106. gr. laga um útlendinga, og skyldi hann fluttur til Grikklands.

IV. Málsástæður og rök kæranda

Í greinargerð kæranda kemur fram að hann hafi snúið aftur til Íslands eftir bagaleg skilyrði í Grikklandi. Hann hafi verið vistaður í fangelsi við komuna til Grikklands og í framhaldinu ekki fengið aðstoð eða þjónustu frá grískum yfirvöldum eða félagasamtökum. Kærandi hafi því neyðst til að sofa á götunni. Þá hafi hann reynt að sækja um almannatrygginga- og skattnúmer án árangurs. Auk þess hafi dvöl kæranda í Grikklandi haft slæm áhrif á andlegt og líkamlegt heilsufars hans. Hann sæi illa með […] auga, væri reiður og með háan blóðþrýsting.

Kærandi gerir margvíslegar athugasemdir við ákvörðun Útlendingastofnunar og vísar í greinargerð sinni til heimilda sem hann telur að gefi til kynna að raunveruleg staða flóttafólks í Grikklandi sé önnur en Útlendingastofnun leggi til grundvallar í máli hans. Kærandi gerir m.a. athugasemd við þá heilbrigðis- og félagsþjónustu sem Útlendingastofnun leggi til grundvallar að kærandi hafi aðgang að í Grikklandi. Kærandi glími við alvarleg heilsufarsvandamál og aðgengi hans að lyfjum og heilbrigðisþjónustu sé verulegum takmörkunum háð þar í landi. Þá gerir kærandi athugasemd við umfjöllun Útlendingastofnunar um þá atvinnumöguleika og húsnæði sem honum standi til boða í Grikklandi. Kærandi hafi ekki tilskilin númer sem séu nauðsynleg til að uppfylla skilyrði fyrir húsnæðis- og fjárhagsstuðning. Þá hafnar kærandi því að flóttafólk og grískir ríkisborgarar hafi jafnan aðgang að atvinnumarkaði. Auk þess byggir kærandi á því að dvalarleyfi hans sé útrunnið og hann eigi af þeim sökum á hættu að vera sendur í flóttamannabúðir, þar sem aðstæður séu óviðunnandi. Við endurnýjun á dvalarleyfum í Grikklandi sé m.a. litið til þess hvort viðkomandi hafi komist í kast við lögin. Það muni því hafa áhrif á umsókn hans að hann hafi verið í fangelsi þar í landi.

Þá byggir kærandi á því að hann sé samkynhneigður og eigi í ástarsambandi við íslenskan mann hér á landi. Aðstæður hans hvað varðar tengsl hans við Ísland séu því breyttar. Í 32. gr. b. reglugerðar um útlendinga nr. 540/2017 sé fjallað um tengsl umsækjenda við Ísland og þar komi m.a. fram að heimilt sé að líta til tengsla á grundvelli fyrri dvalar umsækjenda, líkt og eigi við í tilviki kæranda. Þá sé kærandi í sérstaklega viðkvæmri stöðu vegna kynhneigðar sinnar en hann hafi upplifað niðurlægingu, virðingarleysi og ofbeldi í Grikklandi, bæði af hálfu almennings og yfirvalda. Máli sínu til stuðnings vísar kærandi til úrskurðar kærunefndar útlendingamála í máli nr. KNU19040113 frá 25. júlí 2019, þar sem nefndin hafi vísað til þess að viðhorf til samkynhneigðra einstaklinga væri neikvætt í grísku samfélagi og staða kæranda væri verulega síðri en staða almennings. Kærandi telur sig að öllu leyti vera í sambærilegri stöðu og kærandi í framangreindu máli. Með vísan til alls framangreinds krefst kærandi þess að málið verði tekið til efnismeðferðar vegna sérstakra ástæðna, sbr. 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga.

Til vara krefst kærandi þess að taka beri umsókn hans til efnismeðferðar á grundvelli 1. og 2. mgr. 42. gr. laga um útlendinga, sbr. 3. mgr. 36. gr. sömu laga. Kærandi vísar til þess að hann hafi flúið heimaríki sitt vegna ágreinings við liðsmenn íslamskrar bardagasveitar. Kærandi hafi orðið fyrir grófu ofbeldi, hótunum og pyntingum af þeirra hálfu en þeir hafi m.a. sett sig í samband við kæranda hinn 21. nóvember 2021, hótað honum og sagst vita að hann væri í Grikklandi. Kærandi mótmælir mati Útlendingastofnunar þess efnis að hann geti leitað á náðir grískra yfirvalda telji hann brotið á sér. Þá hafi kærandi orðið fyrir mannréttindabrotum í Grikklandi og aðstæður þar séu óviðunandi fyrir fólk í viðkvæmri stöðu.

Auk framangreinds vísar kærandi til aðstæðna í Grikklandi. Ástandið þar hafi versnað í kjölfar Covid-19, þrátt fyrr vísan Útlendingastofnunar til hins gagnstæða. Þá ríki stríðsástand í Úkraínu og óvissa um aðstæður flóttafólks. Samkvæmt heimildum hafi Grikkland tekið á móti yfir 13.000 manns frá Úkraínu síðan innrás Rússa hafi hafist. Staða flóttamanna í Grikklandi sé verulega slæm og ef til vill að versna í ljósi stríðsins í Úkraínu.

Til þrautavara krefst kærandi þess að hin kærða ákvörðun verði felld úr gildi og að lagt verði fyrir Útlendingastofnun að taka umsókn kæranda til meðferðar á ný á grundvelli 10. gr. stjórnsýslulaga og 2. mgr. 23. gr. laga um útlendinga. Kærandi hafi óskað eftir því að komast undir læknishendur fljótlega eftir komu hans til landsins en hafi ekki verið veitt nein aðstoð við það. Það verði að teljast sérstaklega varhugavert að einstaklingur í sérstaklega viðkvæmri stöðu hafi ekki farið í læknisskoðun fyrr en rúmum mánuði eftir að hann hafi komið til landsins. Þá hafi Útlendingastofnun neitað að verða við ósk kæranda um strætómiða til þess að komast í viðtal hjá samtökunum ´78. Auk þess hafi ekki verið tekið tillit til framlagðra gagna sem kærandi hafi sent Útlendingastofnun hinn 23. mars 2022, en honum hafi verið birt ákvörðun stofnunarinnar degi síðar og hún hafi verið dagsett hinn 22. mars 2022. Máli sínu til stuðnings vísar kærandi til úrskurðar kærunefndar útlendingamála í máli nr. KNU21110031 dags. 9. desember 2021, þar sem nefndin hafi lagt fyrir Útlendingastofnun að taka mál kæranda til nýrrar meðferðar, vegna annmarka á rannsókn Útlendingastofnunar, m.a. að því er varðar nauðsynlegrar gagnaöflunar á heilsufarsupplýsingum og aðstæðum kæranda í Grikklandi.

V. Niðurstaða kærunefndar útlendingamála

Aðstæður kæranda

Samkvæmt gögnum málsins er kærandi samkynhneigður karlmaður á [...]. Við meðferð málsins hefur kærandi greint frá því að eftir að hann hafi fengið synjun um alþjóðlega vernd hér á landi í júní 2021 hafi hann snúið aftur til Grikklands. Ástandið þar hafi versnað frá því hann dvaldi þar síðast og því hafi hann snúið aftur til Íslands í október 2021 og lagt fram umsókn um alþjóðlega vernd að nýju. Í gögnum málsins liggur fyrir að kærandi hafi hlotið réttarstöðu flóttamanns í Grikklandi árið 2018. Í viðtölum hjá Útlendingastofnun greindi kærandi frá því að hann teldi sig ekki hafa almannatrygginga- eða skattnúmer í Grikklandi. Kærandi lýsti aðstæðum sínum í Grikklandi og kvaðst m.a. hafa starfað á veitingastað en misst vinnuna eftir eina viku. Þá kvaðst kærandi hafa orðið fyrir fordómum og ofbeldi m.a. af hendi lögreglu. Framlögð heilsufarsgögn bera með sér að kærandi sé með skerta sjón á vinstra auga vegna áverka og hafi glímt við andleg heilsufarsvandamál.

Ákvæði 1. mgr. 36. gr. laga um útlendinga

Í 1. mgr. 36. gr. laga um útlendinga er mælt fyrir um að umsókn um alþjóðlega vernd skuli tekin til efnismeðferðar nema undantekningar sem greindar eru í a-, b- og c-liðum ákvæðisins eigi við. Samkvæmt a-lið 1. mgr. 36. gr. er stjórnvöldum heimilt að synja því að taka umsókn um alþjóðlega vernd til efnismeðferðar hafi umsækjandi komið til landsins að eigin frumkvæði eftir að hafa hlotið virka alþjóðlega vernd eða annars konar vernd í öðru ríki eða ef hann, eftir að hafa dvalist í ríki þar sem hann þurfti ekki að sæta ofsóknum, gat óskað eftir því að fá viðurkennda stöðu sem flóttamaður og, ef hann var talinn flóttamaður, fengið vernd í samræmi við alþjóðasamning um stöðu flóttamanna.

Samkvæmt fyrirliggjandi gögnum málsins var kæranda veitt alþjóðleg vernd í Grikklandi hinn 9. október 2018 og hafði hann gilt dvalarleyfi þar í landi til 4. september 2021. Af gögnum sem kærunefnd hefur kynnt sér verður ráðið að alþjóðleg vernd kæranda haldi áfram að vera gild þótt dvalarleyfi hans renni út en sækja þurfi sérstaklega um endurnýjun á dvalarleyfum. Að mati kærunefndar telst sú vernd sem kærandi nýtur í Grikklandi virk alþjóðleg vernd í skilningi a-liðar 1. mgr. 36. gr. laga um útlendinga.

Aðstæður í Grikklandi

Kærunefnd útlendingamála hefur lagt mat á aðstæður í Grikklandi, m.a. með hliðsjón af eftirfarandi skýrslum og gögnum:

2021 – Country Reports on Human Rights Practices – Greece (United States Department of State, 12. apríl 2022);

Amnesty International Report 2021/22 – The State of the World’s Human Rights (Amnesty International, 29. mars 2022);
Annual report 2020 (The Greek Ombudsman Independent Authority, 31. desember 2020);
Annual Review of The Human Rights Situation of Lesbian, Gay, Bisexual, Trans and Intersex People in Europe and Central Asia 2021 (The International Lesbian, Gay, Bisexual, Trans and Intersex Association, ILGA, 2020);
Asylum Information Database, Country Report: Greece (European Council on Refugees and Exiles, 10. júní 2021);
Beneficiaries of international protection in Greece – Access to documents and socio-economic rights (Refugee Support Aegean, 22. mars 2022);
Commissioner for Human Rights: Report of the Commissioner for Human Rights of the Council of Europe, Dunja Mijatovic, following her visit to Greece from 25 to 29 June 2018 (Council of Europe, 6. nóvember 2018);
Country report – Non–discrimination – Transposition and implementation at national level of Council Directives 2000/43 and 2000/78 Greece (European Commision, 14. október 2020);
EU LGBTI survey II - A long way to go for LGBTI equality – Country data – Greece (European Union Agency For Fundamental Rights, 14. maí 2020);
EU/Greece: Pressure to Minimize Number of Migrants Identified as ´vulnerable´ (Human Rights Watch, 1. júní 2017);
Freedom in the World 2021 – Greece (Freedom House, 26. febrúar 2021);
Greece as a Country of Asylum – UNHCR‘s Recommendations (UNHCR, 6. apríl 2015);
Migration Flows and Refugee Protection – Administrative challenges and human rights issues (The Greek Ombudsman, apríl 2017);
Over the Rainbow? - The Road to LGBTI Inclusion (Organisation for Economic Co-operation and Developement, 24. júní 2020);
Petition to the European Parliament – Regarding degrading reception conditions and EU funding in Greece (Solidarity Now, mars 2017);
Racist Violence Report Network: Annual Report 2020 (The UN Refugee Agency, 22. apríl 2021);
Report on LGBT refugees and migrants in Greece (Kmop, maí 2017);
Report on the Living Conditions of Beneficiaries of International Protection in Greece (Passerell, nóvember 2020);
Reports of the Special Rapporteur on the human rights of migrants on his mission to Greece, (United Nations, General Assembly, 24. apríl 2017);
State of the World‘s Minorities and Indigenous Peoples 2016 – Greece (Minority Rights Group International, 12. júlí 2016);
Upplýsingar af vefsíðu Doctors of the World (https://mdmgreece.gr/);
Upplýsingar af vefgátt um evrópsk réttarkerfi (e. European e-Justice Portal): https://e-justice.europa.eu;
Upplýsingasíða Refugee Info Greece (http://refugee.info/greece/, sótt 25. maí 2022);
Upplýsingasíða Johns Hopkins háskólans (https://coronavirus.jhu.edu/map.html, sótt 25. maí 2022);
Upplýsingasíða Sóttvarnarstofnunar Evrópu (https://www.ecdc.europa.eu/en/cases-2019-ncov-eueea, sótt 25. maí 2022) og
World Report 2022 – European Union (Human Rights Watch, 10. janúar 2022).

Af framangreindum gögnum verður ráðið að grísk stjórnvöld hafa verið gagnrýnd vegna aðbúnaðar umsækjenda um alþjóðlega vernd og flóttamanna þar í landi. Flóttamannastofnun Sameinuðu þjóðanna hefur meðal annars bent á þau neikvæðu áhrif sem efnahagsástand í Grikklandi hafi haft á aðstæður einstaklinga sem hlotið hafi vernd þar í landi og möguleika þeirra á að aðlagast grísku samfélagi. Að mati kærunefndar er ljóst af framangreindum gögnum að þeir einstaklingar sem hlotið hafa alþjóðlega vernd í Grikklandi lifi oft á jaðri samfélagsins og búa í sumum tilvikum við félagslega einangrun. Einstaklingar með alþjóðlega vernd eiga hins vegar sambærilegan rétt til félagslegrar aðstoðar og grískir ríkisborgarar og í dvalarleyfi þeirra felst jafnframt aðgangur að vinnumarkaði. Þá veita frjáls félagasamtök einstaklingum með alþjóðlega vernd aðstoð við að kynna sér réttindi sín í Grikklandi.

Samkvæmt skýrslu European Council on Refugees and Exciles (ECRE) frá því í júní 2021 eiga einstaklingar sem hlotið hafa alþjóðlega vernd í Grikklandi rétt á endurgjaldslausri grunnheilbrigðisþjónustu með sömu skilyrðum og grískir ríkisborgarar, þ. á m. nauðsynlegri geðheilbrigðisþjónustu og lyfjum. Samkvæmt fyrrnefndri skýrslu hefur bág fjárhagsstaða gríska ríkisins haft mikil áhrif á heilbrigðiskerfi landsins og hefur kostnaðarþátttaka almennings aukist við kaup á lyfjum og þjónustu. Þannig geti verið vandkvæðum bundið að sækja sér heilbrigðisþjónustu þar í landi og þá sérstaklega sérhæfða heilbrigðisþjónustu, m.a. vegna skorts á fjármagni og starfsfólki. Þetta eigi jafnt við um alla borgara Grikklands, bæði gríska ríkisborgara og aðra sem hafi rétt til dvalar í ríkinu. Auk þess hafi útgáfa almannatrygginganúmera (AMKA) (áður nefnt kennitölur) falið í sér hindranir fyrir einstaklinga með alþjóðlega vernd við að afla sér heilbrigðisþjónustu. Samkvæmt upplýsingasíðu Refugee Info Greece fyrir umsækjendur um alþjóðlega vernd og handhafa verndar í Grikklandi og sem veitir upplýsingar á grísku, arabísku, farsi, urdu, frönsku, lingala/bantu, norður-kúrdísku og ensku hafi allir umsækjendur um alþjóðlega vernd fengið svokallað AMKA eða almannatrygginganúmer sem veitti þeim m.a. aðgang að heilbrigðiskerfinu. Í janúar 2020 hafi skilyrði fyrir útgáfu almannatrygginganúmera breyst og fái umsækjendur um alþjóðlega vernd nú útgefin tímabundin almannatrygginga- og heilbrigðisþjónustunúmer (PAAYPA), meðan þeir sem hlotið hafa alþjóðlega vernd fái útgefið varanlegt almannatrygginganúmer. Þegar umsækjanda sé veitt alþjóðleg vernd í Grikklandi verði almannatrygginga- og heilbrigðisþjónustunúmerið óvirkt mánuði eftir að viðkomandi hljóti dvalarleyfi. Einstaklingar geti þá í kjölfarið sótt um varanlegt almannatrygginganúmer í næstu þjónustumiðstöð. Til að sækja um slíkt númer þurfi einstaklingar að framvísa dvalarleyfi eða ferðaskilríkjum og staðfestingu á heimilisfangi. Til að fá varanlegt almannatrygginganúmer gefið út sé nægilegt að sýna fram á heimilisfang í búðum eða í gistiskýli. Þá segir á upplýsingasíðunni að samkvæmt gildandi löggjöf séu allir aðilar í hinum opinbera heilbrigðisgeira skyldugir til að veita öllum fyrstu hjálp þegar nauðsyn beri til. Þá eigi allir rétt á að leita til sjúkrahúsa og fá ókeypis læknisþjónustu og lyf sem þeir þarfnist þrátt fyrir að viðkomandi hafi hvorki PAAYPA eða AMKA númer. Á upplýsingasíðunni er unnt að eiga í samskiptum við þjónustufulltrúa á netspjalli í gegnum Facebook á áðurgreindum tungumálum. Á upplýsingasíðunni er einnig hægt að nálgast skjal á grísku sem hlaða má niður þar sem þessi réttur til þjónustu fyrir alla er útskýrður.

Í skýrslu ECRE kemur fram að aðgengi einstaklinga með alþjóðlega vernd í Grikklandi að húsnæði sé háð sömu skilyrðum og takmörkunum og aðgengi annarra ríkisborgara þriðju ríkja með heimild til dvalar í Grikklandi. Fá gistiskýli séu í boði fyrir heimilislausa auk þess sem ekkert húsnæði sé til staðar sem einungis sé ætlað einstaklingum með alþjóðlega vernd. Erfitt geti reynst að fá pláss í gistiskýlum þar sem aðsóknin sé mikil og dæmi séu um að einstaklingar með alþjóðlega vernd hafist við í yfirgefnum húsum og yfirfullum íbúðum við mjög bágar aðstæður. Eigi þetta einnig við um einstaklinga sem hafi verið sendir aftur til Grikklands frá öðrum Evrópuríkjum. Þá hafi í mars 2020 verið gerðar breytingar á útlendingalöggjöfinni í Grikklandi sem kveði á um að þegar ákvörðun um að veita alþjóðlega vernd liggi fyrir skuli draga úr fjár- og húsnæðisstuðningi. Handhöfum alþjóðlegrar verndar sem dvelji í úrræðum innan hins svokallaða ESTIA kerfis eða öðrum úrræðum, þar með talið hótelum og íbúðum, sé skylt að yfirgefa þau innan 30 daga eftir að hafa hlotið alþjóðlega vernd. Þó séu undantekningar frá þessari reglu, sérstaklega þegar um sé að ræða fólk sem glími við alvarlegan heilsubrest. Í skýrslu Passerell frá því í nóvember 2020 kemur fram að félagasamtök bjóði upp á gistiúrræði fyrir einstaklinga með alþjóðlega vernd í Grikklandi en langur biðlisti sé eftir plássi þar og barnafjölskyldur og einstaklingar í viðkvæmri stöðu gangi fyrir.

Þá kemur fram í skýrslu ECRE að einstaklingar með alþjóðlega vernd eigi sambærilegan rétt á félagslegri aðstoð og grískir ríkisborgarar. Þær félagslegu bætur sem í boði séu í Grikklandi séu t.d. bætur fyrir fjölskyldur, en skilyrði fyrir slíkum bótum sé að sýnt sé fram á fimm ára óslitna og varanlega búsetu í Grikklandi. Þá veiti grísk yfirvöld einstaklingum, m.a. handhöfum alþjóðlegrar verndar, sem búi undir fátæktarmörkum fjárhagsaðstoð í formi mánaðarlegra greiðslna, svokallaðan KEA styrk. Einstaklingar sem hyggist nýta sér úrræðið þurfi að uppfylla ýmis skilyrði; þeir þurfi m.a. að hafa , skattnúmer (AFM), gilt dvalarleyfi og bankareikning. Þá þurfi þeir að leggja fram ýmis gögn, m.a. framvísa leigusamningi í þeim tilvikum þegar þeir búi í leiguhúsnæði og í tilviki heimilislausra einstaklinga þurfi þeir að framvísa vottorði um heimilisleysi frá gistiskýlinu eða sveitarfélaginu þar sem þeir búi. Samkvæmt framangreindri skýrslu er erfitt að uppfylla skilyrðin. Þá séu í reynd engir aðrir framfærslustyrkir en KEA í boði. Jafnframt séu engin sérúrræði til staðar varðandi félagsþjónustu fyrir fólk í viðkvæmri stöðu, s.s. þolendur pyndinga.

Samkvæmt skýrslu ECRE hafa einstaklingar með alþjóðlega vernd aðgang að atvinnumarkaðnum með sömu skilyrðum og ríkisborgarar Grikklands. Ekki sé þörf á sérstöku atvinnuleyfi. Atvinnuleysi sé hins vegar mikið í landinu og samkeppni við grískumælandi einstaklinga og erfiðleikar við að fá skattnúmer (AFM) útgefið dragi úr atvinnumöguleikum handhafa alþjóðlegrar verndar. Þessir erfiðleikar við að sækja sér atvinnu hafi leitt til þess að einstaklingar reyni að afla sér tekna með óformlegum og jafnvel ólöglegum leiðum sem hindri þar með aðlögun þeirra að samfélaginu. Samkvæmt rannsókn frá árinu 2018 hafi meirihluti þeirra flóttamanna sem þá hafi verið starfandi verið í óskráðu starfi. Þeir einstaklingar sem ekki starfi innan hins hefðbundna atvinnumarkaðar hafi ekki aðgang að almannatryggingakerfinu og vinni sér ekki inn atvinnutengd réttindi, s.s. atvinnuleysisbætur. Mikill meirihluti einstaklinga með alþjóðlega vernd og umsækjendur um vernd reiði sig því á fjárhagsaðstoð og dreifingu matvæla og muna af hálfu stjórnvalda og mannúðarsamtaka til þess að uppfylla grunnþarfir sínar. Í skýrslu ECRE kemur fram að einstaklingar með alþjóðlega vernd hafi mætt erfiðleikum við að fá útgefið skattnúmer hjá grískum stjórnvöldum. Útgáfa skattnúmers sé grundvöllur þess að geta lifað og starfað löglega í Grikklandi og þess að einstaklingar geti sótt aðstoð og réttindi hjá grískum stjórnvöldum. Skattnúmerið sé forsenda þess að geta sótt um félagslega aðstoð, til að vinna hvort sem er sem starfsmaður hjá öðrum eða að hefja eigin rekstur, og til þess að gera samninga um leigu á húsnæði. Samkvæmt upplýsingasíðu fyrir umsækjendur um alþjóðlega vernd þurfi einstaklingar sem hyggist sækja um skattnúmer að framvísa ferðaskilríki eða dvalarleyfi og staðfestingu á heimilisfangi eða heimilisleysi. Umsóknarferlið fari einungis fram á grísku en umsækjendur geti leitað eftir aðstoð hjá endurskoðendum eða frjálsum félagasamtökum.

Vegna upplýsinga um þessa erfiðleika varðandi útgáfu skattnúmera sendi kærunefnd útlendingamála árið 2020 fyrirspurn til Flóttamannastofnunar Sameinuðu þjóðanna og óskaði eftir upplýsingum um hvort stofnuninni væri kunnugt um hindranir sem einstaklingar með alþjóðlega vernd í Grikklandi kunni að mæta við að verða sér úti um slíkt skattnúmer. Í svari Flóttamannastofnunnar, dags. 10. mars 2020, kemur m.a. fram að almennt þurfi að sækja um skattnúmerið í eigin persónu hjá viðeigandi stjórnvaldi, umsóknina þurfi að fylla út á grísku og sýna þurfi skilríki s.s. dvalarskírteini. Þá sé engin túlkaþjónusta í boði en öll málsmeðferðin, bæði skriflega umsóknin og samskipti við stjórnvöld, þurfi að fara fram á grísku. Starfsmenn grískra yfirvalda séu ekki skyldugir samkvæmt lögum til þess að tala ensku í störfum sínum eða vinna með gögn sem ekki séu skrifuð eða þýdd yfir á grísku. Niðurstaða umsóknar um skattnúmer sé því undir því komin að starfsmaðurinn sé viljugur til samvinnu og að umsækjandi um skattnúmer hafi grunn í ensku eða grísku. Þá kom fram í svari Flóttamannastofnunar að það væri mismunandi og oft misvísandi framkvæmd milli þeirra stjórnvalda sem sjái um útgáfu númeranna. Framkvæmdin færi í raun eftir því hversu vant starfsfólkið væri að þjónusta þennan hóp. Þá geti viðmót og vilji starfsmanna stjórnvaldsins haft áhrif á niðurstöðu varðandi útgáfu skattnúmers og þeir umsækjendur sem njóti aðstoðar frjálsra félagasamtaka eða lögmanna í umsóknarferlinu séu líklegri til þess að fá jákvætt svar við umsókn sinni. Þá hafi komið upp vandamál hjá þessum hópi varðandi það að tengja skattnúmer hjóna saman. Grísk skattayfirvöld hafi árið 2018, gefið út fyrirmæli um ítarlegri skoðun á skilríkjum erlendra umsækjenda um skattnúmer, sem hafi í kjölfarið leitt til þess að biðtími eftir niðurstöðu hafi lengst töluvert hjá þeim hópi. Flóttamannastofnun, gríski umboðsmaðurinn og frjáls félagasamtök hafi í kjölfarið ítrekað lýst yfir áhyggjum vegna þessa og því hafi grísk stjórnvöld brugðist við með breytingu á framkvæmd, en þó sé þörf á frekari aðgerðum til að bæta þetta ferli. Þá sé óvíst hver staðan sé varðandi þann málafjölda sem enn bíði afgreiðslu af þessum sökum.

Í skýrslu bandaríska utanríkisráðuneytisins fyrir árið 2021 kemur fram að dæmi séu um að flóttafólk sé beitt ofbeldi, þ. á m. af hendi grísku lögreglunnar. Þá kemur fram að þarlend lög og stjórnarskrá leggi bann við pyndingum og annarri ómannúðlegri eða vanvirðandi meðferð eða refsingu. Enn fremur séu ofbeldisbrot rannsökuð af grísku lögreglunni en embætti umboðsmanns rannsaki meint brot lögreglu. Af framangreindri skýrslu verður ráðið að ýmsir annmarkar séu á dómskerfi landsins en sjálfstæði dómstóla sé tryggt í framkvæmd, svo og réttindi brotaþola og sakborninga. Þá kemur fram í vefgátt um evrópsk réttarkerfi (e. European e-Justice Portal) að útlendingar í Grikklandi sem séu þolendur glæpa og tali hvorki né skilji grísku eigi rétt á túlkaþjónustu og upplýsingum um mál þeirra á tungumáli sem þeir skilji.

Í framangreindri skýrslu bandaríska utanríkisráðuneytisins fyrir árið 2021 og skýrslu samtaka um skráningu ofbeldis sem grundvallast á fordómum (e. Racist Violence Recording Network, RVRN), kemur fram að áreiti og mismunun í garð LGBTI+ einstaklinga sé útbreitt vandamál í Grikklandi þrátt fyrir bætta löggjöf síðastliðinn áratug í landinu sem miði að því að vernda slíka einstaklinga. Dæmi séu um að LGBTI+ einstaklingar séu beittir ofbeldi. Aðgerðasinnar hafi komið því á framfæri að LGBTI+ einstaklingar hafi verið hikandi við að tilkynna slík tilvik vegna vantrausts í garð yfirvalda. Á árinu 2020 hafi fyrrgreind samtök RVRN skráð 30 árásir gagnvart LGBTI+ einstaklingum ýmist á grundvelli kynhneigðar eða kynvitundar. Grísk löggjöf kveði á um vernd gegn hatursglæpum, t.d. framfylgi stjórnvöld lögum sem leggi bann við mismunun á grundvelli m.a. kynþáttar, uppruna, kynhneigðar og kynvitundar og kveði á um refsiauka í tilviki hatursglæpa á sama grundvelli. Þá séu lög sem kveði á um bann við mismunun gagnvart LGBTI+ einstaklingum m.a. þegar kemur að aðgengi að húsnæði, atvinnu og þjónustu á vegum hins opinbera, s.s. menntun og heilbrigðisþjónustu. Gríski umboðsmaðurinn hafi haft það hlutverk að fylgja eftir framfylgni laganna. Þá eru ýmis hjálparsamtök í Grikklandi, m.a samtökin Athens Housing Collective (AHC) og Emantes, sem hafi það að markmiði að veita LGBTI+ einstaklingum stuðning eftir dvöl þeirra í flóttamannabúðunum, þ. á m. sálfræðiþjónustu, mataraðstoð, starfsþjálfun og aðgengi að húsnæði ásamt öðrum úr LGBTI+ samfélaginu. Í skýrslu Efnahags- og framfarastofnunarinnar (e. Organisation for Economic Co-operation and Development (OECD)) kemur fram að Grikkland sé meðal þeirra 17 landa innan OECD sem hafi víðtæka löggjöf sem kveði á um vernd réttinda minnihlutahópa á grundvelli kynhneigðar og kynvitundar. Mikil þróun hafi orðið á löggjöfinni síðastliðin áratug en frá árinu 2019 hafi Grikkland verið yfir meðaltali OECD ríkja hvað varðar löggjöf sem kveði á um vernd LGBTI+ einstaklinga gagnvart mismunun og ofbeldi. Í niðurstöðum úr LGBTI+ könnun sem Evrópustofnun grundvallarmannréttinda (e. European Union Agency for Fundamental Rights) framkvæmdi árið 2019 kemur m.a. fram að 57% einstaklinga í Grikklandi telji að fordómar gagnvart LGBTI+ einstaklingum hafi minnkað í landinu á undanförnum fimm árum en um 18% telji að fordómar hafi aukist. Þá telji 39% einstaklinga að yfirvöld í Grikklandi hafi fullnægjandi aðgerðir til að stemma stigu við fordómum gagnvart LGTBI+ einstaklingum. Í skýrslu samtakanna Kmop um aðstæður LGBTI+ flóttafólks í Grikklandi frá árinu 2017 kemur fram að einstaklingar geti staðið frammi fyrir erfiðleikum þar í landi vegna kynhneigðar, s.s. samfélagslegri útskúfun og áreiti frá öðru flóttafólki. Þá kemur fram í skýrslunni að LGBTI+ flóttafólk finni almennt fyrir meira öryggi í Grikklandi í samanburði við heimaríki sitt.

Í skýrslu ECRE kemur fram að handhöfum alþjóðlegrar verndar á Grikklandi sé veitt dvalarleyfi til þriggja ára. Þá fái einstaklingar sem hafa hlotið viðbótarvernd, dvalarleyfi til eins árs sem sé hægt að framlengja að þeim tíma loknum til tveggja ára og sama gildir um þá sem hafa fengið dvalarleyfi á grundvelli mannúðarástæðna. Þá kemur fram að umsókn um framlengingu dvalarleyfis skuli fara fram ekki seinna en 30 dögum áður en leyfið rennur út. Þrátt fyrir að umsókn um endurnýjun dvalarleyfis berist of seint kemur fram að það eitt og sér hafi ekki í för með sér að umsókninni verði synjað. Frá árinu 2017 hefur umsókn um endurnýjun farið fram í gegnum tölvupóst. Þeir einstaklingar sem ekki hafa aðgang að tölvu eða eru ólæsir hafa því mætt hindrunum við að fá endurnýjun á dvalarleyfum sínum. Þá kemur fram í skýrslunni að yfirleitt taki um einn og hálfan mánuð að fá dvalarleyfi endurnýjað þó dæmi séu um að endurnýjun hafi tekið um sex mánuði. Við endurnýjun fari fram skoðun á sakaskrá einstaklingsins. Ef dvalarleyfi rennur út á meðan einstaklingur bíður eftir endurnýjun eigi hann rétt á að fá útgefið vottorð sem gefur til kynna að hann hafi sótt um endurnýjun og er gilt í fjóra mánuði. Dæmi eru þó um að handhafar slíks vottorðs hafi átt í erfiðleikum með að nálgast tiltekin félagsleg réttindi eins og fjárhagsaðstoð frá hinu opinbera. Þá sé vinnumálastofnun Grikklands (e. Manpower Employment Organization) gjarnan treg til að taka á móti slíkum vottorðum þar sem vottorðin séu m.a. án myndar af einstaklingnum og ekki vatnsmerkt.

Ákvæði 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga

Í 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga kemur fram að ef svo standi á sem greini í 1. mgr. skuli þó taka umsókn um alþjóðlega vernd til efnismeðferðar ef útlendingurinn hefur slík sérstök tengsl við landið að nærtækast sé að hann fái hér vernd eða ef sérstakar ástæður mæli annars með því. Í 32. gr. a og 32. gr. b reglugerðar um útlendinga nr. 540/2017, sbr. 4. mgr. 36. gr. laganna, koma fram viðmið varðandi mat á því hvort taka skuli umsókn um alþjóðlega vernd til efnismeðferðar vegna sérstakra tengsla eða ef sérstakar ástæður mæla með því. Þá segir í 2. mgr. 36. gr. laganna að ef meira en 12 mánuðir hafa liðið frá því að umsókn um alþjóðlega vernd barst fyrst íslenskum stjórnvöldum og tafir á afgreiðslu hennar eru ekki á ábyrgð umsækjanda sjálfs skuli taka hana til efnismeðferðar. Ákvæði 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga verður því aðeins beitt ef stjórnvöld telja, á grundvelli hlutlægra og trúverðugra upplýsinga sem eru nægilega nákvæmar og uppfærðar eftir því sem við á, að skilyrði þess séu uppfyllt. Ákvæði 2. mgr. 36. gr. er til viðbótar þeirri vernd sem 3. mgr. 36. gr. veitir umsækjendum um alþjóðlega vernd.

Á grundvelli 4. mgr. 36. gr. laga um útlendinga setti ráðherra reglugerð nr. 276/2018 um breytingu á reglugerð um útlendinga nr. 540/2017, en með henni bættust tvær greinar, 32. gr. a og 32. gr. b, við reglugerðina. Í 32. gr. a reglugerðarinnar kemur fram að með sérstökum ástæðum samkvæmt 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga sé átt við einstaklingsbundnar ástæður er varða umsækjanda sjálfan. Þá eru í ákvæðinu jafnframt talin upp viðmið í dæmaskyni sem leggja skuli til grundvallar við mat á því hvort sérstakar ástæður séu fyrir hendi en þau viðmið varða aðallega alvarlega mismunun eða alvarleg veikindi. Þar sem tilvikin eru talin upp í dæmaskyni geta aðrar aðstæður, sambærilegar í eðli sínu og af svipuðu alvarleikastigi, haft vægi við ákvörðun um hvort sérstakar ástæður séu til að taka mál umsækjanda til efnismeðferðar hér á landi, svo framarlega sem slíkar aðstæður séu ekki sérstaklega undanskildar eins og efnahagslegar ástæður, sbr. 3. mgr. 32. gr. a reglugerðarinnar.

Samkvæmt 2. mgr. 32. gr. a reglugerðarinnar skal líta til þess hvort umsækjandi muni eiga erfitt uppdráttar í viðtökuríki vegna alvarlegrar mismununar, svo sem ef ríkið útilokar viðkomandi frá menntun, nauðsynlegri heilbrigðisþjónustu, nauðsynlegri þjónustu vegna fötlunar, eða atvinnuþátttöku á grundvelli kynhneigðar, kynþáttar eða kyns eða ef umsækjandi getur vænst þess að staða hans, í ljósi framangreindra ástæðna, verði verulega síðri en staða almennings í viðtökuríki. Kærunefnd telur að orðalagið „muni eiga“ feli ekki í sér kröfu um afdráttarlausa sönnun þess að umsækjandi verði fyrir alvarlegri mismunun sem leiði til þess að hann muni eiga erfitt uppdráttar. Orðalagið gerir þó kröfu um að tilteknar líkur verði að vera á alvarlegri mismunun, þ.e. að sýna verður fram á að umsækjandi sé í raunverulegri hættu á að verða fyrir mismunun af þeim toga, með þeim afleiðingum, og af því alvarleikastigi sem ákvæðið lýsir en að ekki sé nægilegt að aðeins sé um að ræða möguleika á slíkri mismunun. Af því leiðir að þó svo að dæmi séu um að einstaklingar í sambærilegri stöðu og umsækjandi í viðtökuríki hafi orðið fyrir alvarlegri mismunun af þeim toga sem 32. gr. a reglugerðar um útlendinga mælir fyrir um telst umsækjandi ekki sjálfkrafa eiga slíkt á hættu heldur þarf að sýna fram á að verulegar ástæður séu til að ætla að umsækjandi, eða einstaklingur í sambærilegri stöðu og umsækjandi, verði fyrir slíkri meðferð.

Þá skal líta til þess hvort umsækjandi glími við mikil og alvarleg veikindi, s.s. skyndilegan og lífshættulegan sjúkdóm og meðferð við honum er aðgengileg hér á landi en ekki í viðtökuríki. Í reglugerðinni kemur fram að meðferð teljist, að öllu jöfnu, ekki óaðgengileg þótt greiða þurfi fyrir hana heldur sé átt við þau tilvik þar sem meðferð er til í viðtökuríkinu en umsækjanda muni ekki standa hún til boða. Við mat á því hvort umsækjandi glími við mikil og alvarleg veikindi lítur kærunefnd m.a. til heilsufarsgagna málsins og hlutlægra og trúverðugra gagna um hvort sú heilbrigðisþjónusta sem hann þarfnast sé honum aðgengileg í viðtökuríki.

Af 3. mgr. 32. gr. a reglugerðarinnar má jafnframt ráða að heilsufar umsækjanda hafi takmarkað vægi umfram það sem leiðir af 2. mgr. 32. gr. a, nema það teljist til ástæðna sem séu svo einstaklingsbundnar og sérstakar að ekki verði fram hjá þeim litið. Þá tekur 3. mgr. 32. gr. a af tvímæli um það að efnahagslegar ástæður geta ekki talist til sérstakra ástæðna í skilningi 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga. Slíkar aðstæður gætu þó fallið undir 3. mgr. 36. gr. nái þær því alvarleikastigi sem við á, sbr. umfjöllun hér í framhaldinu.

Líkt og fram hefur komið er kærandi karlmaður á [...]. Í viðtali hjá Útlendingastofnun greindi kærandi frá því að hann væri með skerta sjón á […] auga. Þá kvað hann andlega heilsu sína hafa verið slæma í Grikklandi, hann væri reiður og þurfi að taka lyf vegna þess. Í komunótum frá Göngudeild sóttvarna, dags. 2. og 7. desember 2021, kemur m.a. fram að kærandi sé hraustlegur. Kærandi hafi greint frá því að hafa hlotið áverka á […] auga sem barn og noti linsur. Þá hafi hann verið á lyfjum vegna kvíða og depurðar og hafi verið lagður inn á sjúkrahús í Belgíu vegna geðrænna vandamála. Kærandi noti ekki lyf í dag en óski eftir að fá lyf til þess að bæta andlega líðan. Auk þess greindi kærandi frá kviðverkjum og að hann hafi kastað upp blóði í Grikklandi. Í samskiptaseðli frá sálfræðiþjónustu Göngudeildar sóttvarna dags. 1. mars 2022, kemur fram að kæranda finnist erfitt að vera á Ásbrú, hann sé einangraður og mannréttindi hans séu ekki virt. Þá verði hann fyrir fordómum vegna kynhneigðar sinnar.

Auk framangreinds liggur fyrir bréf frá sálfræðingi hjá CINL (centre des Immigrés Namur-Luxembourge) í Belgíu dags. 6. apríl 2022, þar sem m.a. kemur fram að kærandi hafi notið þjónustu sálfræðings þegar hann hafi verið staddur þar í landi. Kærandi sé með áfallastreituröskun vegna atburða sem hann hafi upplifað í heimaríki og Grikklandi. Kærandi hafi lýst yfir ótta sínum við að snúa aftur til Grikklands sem hafi áhrif á líkamlega og andlega heilsu hans. Þá liggur fyrir stuðningsbréf frá Samtökunum ´78, dags. 23. mars 2022, þar sem m.a. kemur fram að samtökin styðji veru kæranda á Íslandi. Þá kemur fram að það sé ekki gott fyrir líkamlega og andlega heilsu hans að snúa aftur til heimaríkis.

Kærunefnd tekur fram að kæranda var leiðbeint í viðtali hjá Útlendingastofnun hinn 3. nóvember 2021, um mikilvægi öflunar gagna um heilsufar, sem kærandi telji hafa þýðingu fyrir mál sitt, og um að afla skriflegra upplýsinga og leggja fram við meðferð máls hans hjá Útlendingastofnun. Þá var kæranda, sem nýtur aðstoðar löglærðs talsmanns, jafnframt leiðbeint með tölvubréfum kærunefndar, dags. 12. apríl og 9. maí 2022, um framlagningu frekari gagna í málinu. Viðbótargögn bárust hinn 12. maí 2022. Með vísan til fyrrgreindrar málsmeðferðar og þeirra gagna sem liggja fyrir í málinu telur kærunefnd að mál kæranda sé nægjanlega upplýst hvað varðar heilsufar kæranda og aðra þætti varðandi einstaklingsbundnar aðstæður hans. Þá er ekkert sem bendir til þess að frekari gögn um heilsufar hans geti haft áhrif á niðurstöðu málsins.

Kærunefnd telur að gögn málsins beri ekki með sér að heilsufar kæranda sé með þeim hætti að hann teljist glíma við mikil og alvarleg veikindi, s.s. skyndilegan og lífshættulegan sjúkdóm og meðferð við honum sé aðgengileg hér á landi en ekki í viðtökuríki, eins og segir í 2. mgr. 32. gr. a reglugerðarinnar. Í því sambandi er sérstaklega vísað til þess að meðferð telst að jafnaði ekki óaðgengileg þótt greiða þurfi fyrir hana, sbr. 2. mgr. 32. gr. a reglugerðar um útlendinga. Að mati kærunefndar er heilsufar kæranda ekki þess eðlis að ástæða sé til að víkja frá þessari meginreglu. Af þeim gögnum sem kærunefnd hefur kynnt sér um aðstæður í Grikklandi verður ráðið að kærandi hafi aðgang að grunnheilbrigðisþjónustu þar í landi en eins og áður hefur verið rakið eiga einstaklingar sem hlotið hafa alþjóðlega vernd í Grikklandi að lögum sambærilegan rétt á grunnheilbrigðisþjónustu, þ. á m. geðheilbrigðisþjónustu og lyfjum, og ríkisborgarar Grikklands þó að þeir þurfi í einhverjum tilvikum að yfirstíga ákveðnar hindranir til að nýta rétt sinn. Telur kærunefnd því að aðstæður kæranda tengdar heilsufari séu ekki þess eðlis að þær teljist til sérstakra ástæðna í skilningi 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga eða samkvæmt þeim viðmiðum sem talin eru upp í dæmaskyni í 32. gr. a reglugerðar um útlendinga. Þá telur nefndin að heilbrigðisaðstæður kæranda geti ekki talist til ástæðna sem séu svo einstaklingsbundnar og sérstakar að ekki verði framhjá þeim litið, sbr. 3. mgr. sömu greinar.

Kærandi hefur jafnframt borið fyrir sig að hafa ekki fengið félagslega framfærslu og að erfitt sé að fá atvinnu í Grikklandi. Hann hafi þó fengið starf á veitingastað en misst starfið eftir eina viku. Í framangreindum skýrslum og gögnum um aðstæður í Grikklandi kemur fram að einstaklingar með alþjóðlega vernd þar hafi heimild til að stunda atvinnu, hafi aðgang að húsnæðismarkaðnum og eigi sambærilegan rétt á félagslegri aðstoð og grískir ríkisborgarar þó að þeir þurfi í einhverjum tilvikum að yfirstíga ákveðnar hindranir til að sækja þá þjónustu, eins og áður sagði. Þótt skýrslur um aðstæður í Grikklandi bendi til þess að aðstæður einstaklinga sem njóta alþjóðlegrar verndar þar séu um margt lakari en aðstæður þeirra hér á landi, m.a. m.t.t. inntaks félagslegrar aðstoðar og aðgangs að félagslegum húsnæðisúrræðum, er það mat nefndarinnar að almennar aðstæður einstaklinga sem njóta alþjóðlegrar verndar í Grikklandi séu ekki þess eðlis að þær, einar og sér, teljist til sérstakra ástæðna. Í því sambandi hefur nefndin jafnframt litið til þess sem fram kemur í 32. gr. a reglugerðar um útlendinga að efnahagslegar ástæður geti ekki talist til sérstakra ástæðna. Þá er það mat kærunefndar að aðstæður kæranda séu ekki slíkar að hann geti ekki borið sig eftir þjónustu og aðstoð sem hann á að lögum rétt á og þarf á að halda í Grikklandi. Líkt og komið hefur fram eiga handhafar alþjóðlegar verndar í Grikklandi sem búa undir fátæktarmörkum m.a. rétt á fjárhagsaðstoð í formi mánaðarlegra greiðslna.

Í úrskurðum kærunefndar frá 25. mars 2020 í málum nr. KNU19090042 og KNU20020034, KNU19110022 og KNU19110023 og KNU19110050 og KNU19110051 er fjallað um skattnúmer í Grikklandi. Skattnúmer er nauðsynlegt til þess að starfa löglega í landinu, sækja um félagslegar bætur og gera leigusamning um húsnæði. Það er því grunnforsenda þess að geta framfleytt sér löglega í Grikklandi. Í því máli sem hér er til meðferðar er kærandi ungur, að mestu heilbrigður og vinnufær karlmaður. Kærunefnd telur ekki forsendur til annars en að leggja til grundvallar að kærandi sé fær um að sækja sér þá þjónustu sem hann þarf á að halda í viðtökuríki, þ. á m. afla sér skattnúmers og almannatrygginganúmers, hafi hann ekki þegar fengið þau útgefin, þrátt fyrir þær aðgangshindranir sem geti verið til staðar.

Kærandi hefur jafnframt borið fyrir sig að hann hafi orðið fyrir fordómum og mismunun í Grikklandi vegna kynhneigðar hans og stöðu hans sem flóttamaður. Þá hafi hann orðið fyrir ofbeldi og hótunum frá íslamskri bardagasveit sem leiti hans í Grikklandi. Af framangreindum gögnum má ráða að flóttafólk hafi orðið fyrir ofbeldi í Grikklandi. Jafnframt má ráða af framangreindum gögnum að ofbeldi gagnvart LGBTI+ einstaklingum sé vandamál þar í landi. Þrátt fyrir það kveði grísk löggjöf á um bann við mismunun og hatursglæpum á grundvelli kynhneigðar og samkvæmt framangreindri skýrslu OECD frá árinu 2020 hafi Grikkland frá árinu 2019 verið yfir meðaltali OECD ríkja hvað varðar löggjöf um vernd LGBTI+ einstaklinga gagnvart mismunun og ofbeldi. Þá geti einstaklingar leitað til hjálparsamtaka, þ. á m. samtakanna Athens Housing Collective (AHC) og Emantes en þau veiti LGBTI+ einstaklingum stuðning, m. a. aðstoð við að afla húsnæðis og sálfræðistuðning. Kærunefnd telur ljóst af framangreindum gögnum að kærandi geti leitað ásjár grískra yfirvalda verði hann fyrir mismunun á grundvelli kynþáttar, kyns eða kynhneigðar þar í landi. Má jafnframt ráða af fyrirliggjandi gögnum að óttist kærandi um öryggi sitt geti hann leitað til lögregluyfirvalda eða annarra þar til bærra stjórnvalda sökum þess. Þá bera framangreind gögn með sér að kærandi geti lagt fram kvörtun um meint ofbeldi af hálfu lögreglu til umboðsmanns Grikklands þar sem slík brot eru rannsökuð. Þá telur kærunefnd að gögn málsins beri ekki með sér að kærandi muni eiga erfitt uppdráttar í viðtökuríki vegna alvarlegrar mismununar, s.s. ef ríkið útilokar viðkomandi frá menntun, nauðsynlegri heilbrigðisþjónustu, nauðsynlegri þjónustu vegna fötlunar, eða atvinnuþátttöku á grundvelli kynhneigðar, kynþáttar eða kyns eða að hann geti vænst þess að staða hans, í ljósi sömu aðstæðna, verði verulega síðri en staða almennings í viðtökuríki, sbr. viðmið í 32. gr. a reglugerðar um útlendinga. Kærandi hefur ekki sýnt fram á að aðstæður hans í viðtökuríki séu slíkar að önnur viðmið tengd alvarlegri mismunun, sambærileg þeim sem 32. gr. a reglugerðarinnar lýsir, leiði til þess að taka beri umsókn hans til efnismeðferðar hér á landi.

Við mat á því hvort sérstakar ástæður mæli með því að umsókn kæranda hljóti efnismeðferð hér á landi hefur kærunefnd litið til þeirra aðstæðna sem hafa verið og eru uppi vegna Covid-19 faraldursins. Með vísan til framangreinds, þ.m.t. þeirra skýrslna og gagna sem kærunefnd hefur kynnt sér, telur nefndin ljóst að verulega hafi dregið úr þeirri óvissu sem til staðar var í upphafi Covid-19 faraldursins og að ekkert bendi til þess að þjónusta til handhafa alþjóðlegrar verndar í Grikklandi hafi skerst á síðustu mánuðum þannig að það geti leitt til þess að taka eigi mál kæranda til efnismeðferðar hér á landi. Þá er bólusetning langt á veg komin í flestum aðildarríkjum Evrópusambandsins, þ.m.t. viðtökuríkinu. Auk þess liggur í gögnum málsins fyrir vottorð frá viðtökuríki um að kærandi hafi hlotið bólusetningu þar í landi.

Þá lítur kærunefnd einnig til þess að samkvæmt 2. mgr. 103. gr. laga um útlendinga er Útlendingastofnun heimilt að fresta flutningi á umsækjanda ef það telst nauðsynlegt vegna sérstakra aðstæðna hans eða ómögulegt er að framkvæma ákvörðun að svo stöddu.

Er það mat kærunefndar að tímabundnar takmarkanir á endursendingum til Grikklands geti ekki, eins og hér stendur á, leitt til þess að sérstakar ástæður mæli með því að umsókn kæranda verði tekin til efnismeðferðar hér á landi, sbr. 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga.

Vegna tilvísunar í greinargerð kæranda til úrskurðar kærunefndar í máli nr. KNU19040113, frá 25. júlí 2019, telur kærunefnd að þrátt fyrir að um sama viðtökuríki sé að ræða sé ekki unnt að jafna aðstæðum kæranda í þessu máli við stöðu kæranda í framangreindu máli. Í fyrrnefndu máli voru það m.a. forsendur fyrir niðurstöðum kærunefndar að viðhorf til samkynhneigðra einstaklinga á þessum tíma væri neikvætt í grísku samfélagi sem gæti aukið á erfiðleika kæranda við að nýta þau réttindi sem hann og maki hans hefðu. Þá var það mat kærunefndar að kærandi hafði takmarkað bakland af hálfu samlanda sinna í Grikklandi, m.a. vegna kynhneigðar. Væru samlegðaráhrif þeirrar mismununar sem kærandi ætti á hættu í Grikklandi þess eðlis að telja yrði að staða hans yrði verulega síðri en almennings í viðtökuríki.

Í þessu máli hefur kærunefnd lagt einstaklingsbundið mat á aðstæður kæranda í viðtökuríkinu og við það mat einkum litið til þess hvort viðkomandi hafi og komi til með að geta notið réttinda sinna í viðtökuríki. Líkt og að framan er rakið, m.a. í skýrslu OECD og í niðurstöðum úr könnun Evrópustofnun grundvallarmannréttinda, hefur jákvæð þróun orðið í löggjöf sem kveður á um vernd réttinda minnihlutahópa á grundvelli kynhneigðar og kynvitundar undanfarin ár í Grikklandi. Þá kemur einnig fram að frá árinu 2019 hafi Grikkland verið yfir meðaltali OECD ríkja hvað varðar löggjöf sem kveði á um vernd LGBTI+ einstaklinga gagnvart mismunun og ofbeldi. Líkt og áður greinir kemur fram í skýrslu bandaríska utanríkisráðuneytisins að grísk löggjöf kveði á um vernd gegn hatursglæpum og þá framfylgi stjórnvöld lögum sem leggi bann við mismunun á grundvelli m.a. kynþáttar, uppruna, kynhneigðar og kynvitundar og kveði á um refsiauka í tilviki hatursglæpa á sama grundvelli. Þá séu lög í Grikklandi sem kveði á um bann við mismunun gagnvart LGBTI+ einstaklingum m.a. þegar kemur að aðgengi að húsnæði, atvinnu og þjónustu á vegum hins opinbera, s.s. menntun og heilbrigðisþjónustu. Er það mat kærunefndar að kærandi geti leitað til yfirvalda í Grikklandi óttist hann um öryggi sitt vegna kynhneigðar sinnar auk þess sem hann geti leitað stuðnings hjálparsamtaka þar í landi. Kærunefnd telur að réttindi kæranda í Grikklandi geti ekki talist verulega síðri en almennings m.t.t. kynhneigðar hans. Þá telur kærunefnd að nýlegar framangreindar skýrslur bendi ekki til þess að LGBTI+ flóttafólk verði fyrir mismunun á grundvelli kynhneigðar við að nýta réttindi sín í Grikklandi. Líkt og áður hefur komið fram þurfa einstaklingar í vissum tilvikum að yfirstíga ákveðnar hindranir við að nýta sér þá þjónustu sem í boði er en samkvæmt framangreindum skýrslum og gögnum telur kærunefnd að kærandi hafi aðgengi að nauðsynlegri grunnþjónustu þar í landi. Með vísan til alls framangreinds er það mat kærunefndar að ekki sé að þessu leyti hægt að jafna aðstæðum kæranda við aðstæður kæranda í framangreindum úrskurði og fellst kærunefnd því ekki á að staða kæranda muni verða verulega síðri en staða almennings í viðtökuríki, sbr. 32. gr. a reglugerðar um útlendinga, hvað þennan þátt málsins varðar.

Að teknu tilliti til einstaklingsbundinna aðstæðna kæranda og á grundvelli heildarmats á áhrifum Covid-19 faraldursins á aðstæður hans er það mat kærunefndar að ekki séu fyrir hendi sérstakar ástæður sem mæla með því að mál hans verði tekið til efnismeðferðar hér á landi, sbr. 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga.

Við meðferð málsins hjá Útlendingastofnun og kærunefnd útlendingamála hefur kærandi greint frá því að hafa sérstök tengsl við Ísland þar sem hann hafi kynnst íslenskum manni sem hann eigi í ástarsambandi við. Því til stuðnings vísar kærandi m.a. til 32. gr. b. reglugerðar um útlendinga sem kveði á um að heimilt sé að líta til tengsla á grundvelli fyrri dvalar umsækjanda. Hinn 9. maí 2022 óskaði kærunefnd eftir frekari gögnum varðandi sérstök tengsl kæranda og bárust frekari gögn hinn 12. maí 2022. Meðal gagna var loforð um vinnu og drög að ráðningarsamningi hjá [...]. Þá liggur fyrir bréf frá sambýlismanni kæranda, dags. 10. maí 2022, þar sem m.a. kemur fram að hann hafi átt í ástarsambandi við kæranda frá því í mars sl. Kærandi hafi búið við slæmar aðstæður í Grikklandi og orðið fyrir fordómum vegna kynhneigðar sinnar.

Lög um útlendinga veita ekki skýrar leiðbeiningar um hvernig hugtakið sérstök tengsl samkvæmt 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga skuli túlkað í framkvæmd. Við túlkun ákvæðisins hefur kærunefnd litið til athugasemda sem fylgdu ákvæðinu í frumvarpi því er varð að lögum um útlendinga og lagt til grundvallar að ákvæðinu sé ætlað að taka m.a. til þeirra tilvika þegar umsækjendur eiga ættingja hér á landi en ekki í því ríki sem þeir yrðu aftur sendir til. Þetta geti einnig átt við í öðrum tilfellum þar sem tengsl eru ríkari en við viðtökuríki, svo sem vegna fyrri dvalar. Þá gera athugasemdir í frumvarpi og ákvæði 32. gr. b reglugerðar um útlendinga ráð fyrir því að fyrri dvöl umsækjenda hér á landi geti leitt til þess að um sérstök tengsl séu að ræða. Með fyrri dvöl er átt við útgefið dvalarleyfi hér á landi í eitt ár eða lengur líkt og segir í ákvæðinu.

Kærunefnd telur að af framangreindu sé ljóst að meta þurfi einstaklingsbundnar aðstæður umsækjenda um alþjóðlega vernd m.t.t. fyrirliggjandi gagna við mat á því hvort skilyrðum ákvæðisins sé fullnægt. Líkt og komið hefur fram hefur kærandi greint frá því að hann eigi í ástarsambandi við mann hér á landi. Samkvæmt gögnum málsins kom kærandi hingað til lands hinn 24. október 2021 og sótti um alþjóðlega vernd þann sama dag. Í hælisbeiðni kemur m.a. fram að kærandi kveðist ekki þekkja neinn á Íslandi. Þá kemur fram í bréfi frá sambýlismanni kæranda að þeir hafi verið í ástarsambandi frá því í mars sl. Ljóst er af gögnum máls að kærandi og sambýlismaður hans hafi ekki þekkt hvorn annan áður en kærandi kom hingað til lands. Kærunefnd vísar, er þetta atriði varðar, til hliðsjónar, til dóms Hæstaréttar í máli nr. 164/2015 frá 8. október 2015, þar sem dómur Héraðsdóms Reykjavíkur var staðfestur með skírskotun til forsendna hans. Í dómi héraðsdóms var fjallað um hugtakið sérstök tengsl samkvæmt þágildandi lögum um útlendinga, nr. 96/2002, en ákvæði þeirra laga er efnislega samhljóða 2. mgr. 36. gr. núgildandi laga um útlendinga. Í dóminum kom fram að tengsl sem umsækjandi hafði myndað við konu hér á landi eftir að hann kom til landsins voru ekki talin hafa þá þýðingu að hann teldist hafa sérstök tengsl við landið. Af dóminum verði ekki annað ráðið en að tengsl sem myndast eftir að umsækjandi sækir um alþjóðlega vernd hér á landi, hvers eðlis sem þau tengsl séu, hafi takmarkað vægi við mat á því hvort umsækjandi teljist hafa sérstök tengsl við landið í skilningi 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga. Eins og fram hefur komið bera fyrirliggjandi gögn með sér að kærandi hafi kynnst sambýlismanni sínum hér á landi eftir að hann sótti um alþjóðlega vernd. Kærunefnd telur þá ljóst að kærandi eigi ekki ættingja hér á landi, líkt og lögskýringargögn um 36. gr. laga um útlendinga gera ráð fyrir að geti verið til staðar svo um sérstök tengsl geti verið að ræða. Þá bera gögn málsins með sér að kærandi hafi einungs dvalið hér á landi í tengslum við umsókn sína um alþjóðlega vernd. Eins og málum er hér háttað er það mat kærunefndar að tengslum kæranda við landið verði ekki jafnað til sérstakra tengsla í skilningi 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga.

Þá telur kærunefnd ljóst að síðari málsliður 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga eigi ekki við í máli kæranda þar sem ekki eru liðnir 12 mánuðir frá því að kærandi sótti um alþjóðlega vernd hér á landi, en hann lagði fram umsókn sína hinn 24. október 2021.

Ákvæði 3. mgr. 36. gr. laga um útlendinga

Í 3. mgr. 36. gr. laga um útlendinga kemur fram að ef beiting 1. mgr. myndi leiða til þess að brotið væri gegn 42. gr., t.d. vegna aðstæðna í því ríki sem senda á umsækjanda til, skuli taka umsókn til efnismeðferðar. Í 1. mgr. 42. gr. laga um útlendinga er kveðið á um að ekki sé heimilt að senda útlending eða ríkisfangslausan útlending til svæðis þar sem hann hefur ástæðu til að óttast ofsóknir, sbr. 37. og 38. gr., eða vegna svipaðra aðstæðna og greinir í flóttamannahugtakinu er í yfirvofandi hættu á að láta lífið eða verða fyrir ómannúðlegri eða vanvirðandi meðferð. Þá segir í 2. mgr. ákvæðisins að 1. mgr. eigi einnig við um sendingu útlendings til svæðis þar sem ekki er tryggt að hann verði ekki sendur áfram til slíks svæðis sem greinir í 1. mgr. Við túlkun á inntaki 42. gr. laga um útlendinga telur kærunefnd jafnframt að líta verði til þess að ákvörðun um brottvísun eða frávísun sem setur einstakling í raunverulega hættu á að verða fyrir pyndingum, ómannúðlegri eða vanvirðandi meðferð eða refsingu er í andstöðu við 3. gr. mannréttindasáttmála Evrópu, sbr. lög nr. 62/1994, sbr. jafnframt 68. gr. stjórnarskrárinnar.

Við túlkun 3. mgr. 36. gr. laga um útlendinga lítur kærunefnd til dómaframkvæmdar Mannréttindadómstóls Evrópu varðandi túlkun hans á 3. gr. sáttmálans. Þá hefur kærunefnd talið rétt að hafa hliðsjón af þeim meginreglum sem Evrópudómstóllinn setur fram í dómum sínum að því leyti sem þær eru til skýringar á alþjóðlegum skuldbindingum íslenska ríkisins og eru samhljóma þeim.

Í dómaframkvæmd Mannréttindadómstóls Evrópu er vísað til þeirrar meginreglu að með fyrirvara um alþjóðlegar skuldbindingar hafi ríki rétt til að stjórna hverjir ferðist yfir landamæri þeirra, hverjir dvelji á landsvæði þeirra og hvort útlendingi skuli vísað úr landi, sbr. m.a. dóm Mannréttindadómstóls Evrópu í máli F.G. gegn Svíþjóð (nr. 43611/11) frá 23. mars 2016, 111. mgr., ákvörðun Samsam Mohammed Hussein o.fl. gegn Hollandi og Ítalíu (nr. 27725/10) frá 2. apríl 2013, 65. mgr., og dóm Üner gegn Hollandi (nr. 46410/99) frá 18. október 2006, 54. mgr. Dómstóllinn hefur engu að síður talið að flutningur einstaklings til annars ríkis geti leitt til brots á 3. gr. mannréttindasáttmálans ef viðkomandi einstaklingur geti á viðhlítandi hátt sýnt fram á að veruleg ástæða sé til að ætla, verði hann fluttur úr landi, að hann sé í raunverulegri hættu á að sæta meðferð sem sé andstæð 3. gr. sáttmálans, sbr. m.a. F.G. gegn Svíþjóð, 111. - 113. mgr. Í dómaframkvæmd dómstólsins er jafnframt byggt á því að annmarkar á meðferð viðtökuríkis á umsækjanda og aðbúnaði hans þurfi að ná tilteknu lágmarks alvarleikastigi (e. „must attain a minimum level of severity“ sbr. m.a. dóm Mannréttindadómstóls Evrópu í máli M.S.S. gegn Belgíu og Grikklandi (nr. 30696/09) frá 21. janúar 2011, 219. mgr.) til að ákvörðun um brottvísun eða frávísun hans verði talin brot á 3. gr. mannréttindasáttmálans. Horfa verði til allra aðstæðna í fyrirliggjandi máli, svo sem lengdar og eðlis meðferðar, andlegra og líkamlegra áhrifa hennar auk stöðu einstaklings hverju sinni, svo sem kyns, aldurs og heilsufars, sbr. M.S.S. gegn Belgíu og Grikklandi, 219. mgr.

Mannréttindadómstóll Evrópu hefur talið ómannlega meðferð vera m.a. þá sem beitt er að yfirlögðu ráði, í margar klukkustundir í senn og veldur annað hvort líkamlegu tjóni eða alvarlegum andlegum eða líkamlegum þjáningum, sbr. t.d. dóma Mannréttindadómstóls Evrópu í máli Kudła gegn Póllandi (nr. 30210/96) frá 26. október 2000, 92. mgr., og M.S.S. gegn Belgíu og Grikklandi, 220. mgr. Þá hefur dómstóllinn talið meðferð vera vanvirðandi í skilningi 3. gr. mannréttindasáttmálans þegar meðferðin niðurlægir eða lítillækkar einstakling, sýnir skort á virðingu fyrir eða gerir lítið úr mannlegri reisn hans, eða skapar ótta, angist eða vanmátt, sem er til þess fallinn að brjóta niður líkamlegt eða andlegt mótstöðuafl viðkomandi, sbr. t.d. dóma Mannréttindadómstóls Evrópu í máli Pretty gegn Bretlandi (nr. 2346/02) frá 29. apríl 2002, 52. mgr., og M.S.S. gegn Belgíu og Grikklandi, 220. mgr. Dómurinn hefur talið að þó að líta verði til þess hvort meðferðin sé veitt af ásetningi sé það ekki að öllu leyti útilokað að hún teljist brot á 3. gr. þó svo hafi ekki verið, sbr. dóm Mannréttindadómstóls Evrópu í máli Peers gegn Grikklandi (nr. 28524/95) frá 19. apríl 2001, 74. mgr.

Í ákvörðun Mannréttindadómstóls Evrópu í máli Samsam Mohammed Hussein o.fl. gegn Hollandi og Ítalíu (nr. 27725/10) frá 2. apríl 2013, 70. mgr., kemur m.a. fram að það eitt að efnahagsstaða einstaklings versni við brottvísun eða frávísun frá aðildarríki nái ekki því alvarleikastigi að teljast vanvirðandi meðferð og brot á 3. gr. mannréttindasáttmálans. Þá verði greinin ekki túlkuð þannig að í henni felist skylda aðildarríkja til að sjá einstaklingum sem njóti alþjóðlegrar verndar fyrir húsnæði eða fjárhagsaðstoð sem geri þeim kleift að viðhalda ákveðnum lífskjörum. Dómstóllinn áréttaði jafnframt að einstaklingur sem standi til að vísa brott geti ekki gert kröfu um áframhaldandi dvöl í ríki í því skyni að njóta þar heilbrigðis- eða félagsþjónustu. Veruleg skerðing lífsgæða sé ekki nægjanleg til að teljast brot á 3. gr. mannréttindasáttmálans nema sérstaklega sannfærandi mannúðarástæður mæli gegn endursendingu, sbr. 71. mgr. ákvörðunarinnar. Málið varðaði flutning einstæðrar móður með tvö ung börn sem voru með viðbótarvernd til Ítalíu og komst dómstóllinn einróma að þeirri niðurstöðu að málsástæður hennar um að flutningur til Ítalíu væri brot á 3., 8. og 13. gr. mannréttindasáttmálans væru bersýnilega tilhæfulausar og að mál hennar væri af þeim sökum ekki tækt til meðferðar. Um inntak „sérstaklega sannfærandi mannúðarástæðna“ vísast til dóms Mannréttindadómstóls Evrópu í máli N. gegn Bretlandi (nr. 26565/05), frá 27. maí 2008, 42. mgr., og Sufi og Elmi gegn Bretlandi (nr. 8319/07 og 11449/07) frá 28. nóvember 2011, 281.-292. mgr., en dómarnir setja háan þröskuld fyrir því að meðferð eða aðstæður teljist brot á 3. gr. mannréttindasáttmálans.

Samkvæmt dómaframkvæmd Evrópudómstólsins eru lög Evrópusambandsins byggð á þeirri grundvallarforsendu að aðildarríki þess deila þeim sameiginlegu gildum sem Evrópusambandið byggist á. Sú forsenda leggur grunn að gagnkvæmu trausti um að þessi gildi séu viðurkennd, að lög Evrópusambandsins verði virt og að réttarkerfi aðildarríkjanna geti veitt sambærilega og virka vernd þeirra réttinda sem sáttmáli Evrópusambandsins um grundvallarréttindi mælir fyrir um, sbr. dóma Evrópudómstólsins í Jawo, C-163/17, frá 19. mars 2019, 80. mgr., Minister for Justice and Equality (Deficiencies in the system of justice), C-216/18 PPU, frá 25. júlí 2018, 35.-37. mgr., og Ibrahim o.fl. gegn Þýskalandi, C‑297/17, C‑318/17, C‑319/17 og C‑438/17, frá 30. apríl 2019, 83.-85. mgr.

Það er hins vegar ekki útilokað að viðtökuríki kunni að glíma við meiriháttar erfiðleika tengdum aðbúnaði flóttamanna sem gæti skapað verulega hættu á að umsækjandi sæti meðferð sem samrýmist ekki sáttmála Evrópusambandsins um grundvallarréttindi, sbr. t.d. dóm Evrópudómstólsins í máli N. S. o.fl., C-411/10 og C-493/1021, frá 21. desember 2011, 81. mgr. Af þeim sökum verður ekki byggt á því skilyrðislaust að aðildarríki Evrópusambandsins tryggi grundvallarmannréttindi, svo sem samkvæmt 3. gr. mannréttindasáttmála Evrópu og 4. gr. sáttmála Evrópusambandsins um grundvallarréttindi, sbr. N. S. o.fl., 99., 100. og 105. mgr., og Ibrahim o.fl., 87. mgr. Evrópudómstóllinn hefur talið, m.a. í Jawo, 85. mgr., að ekki megi flytja umsækjanda um alþjóðlega vernd til viðtökuríkis ef veigamikil rök standa til þess að raunveruleg hætta sé á að hann sæti þar eða við flutninginn ómannúðlegri eða vanvirðandi meðferð í skilningi 4. gr. sáttmála Evrópusambandsins um grundvallarréttindi. Þeir annmarkar sem eru á meðferð umsækjenda um alþjóðlega vernd verða hins vegar að ná sérstaklega háu alvarleikastigi til að endursending teljist andstæð 3. gr. mannréttindasáttmála Evrópu. Þessu alvarleikastigi er náð þegar sinnuleysi stjórnvalda viðtökuríkis hefur þær afleiðingar að einstaklingur sem að öllu leyti er háður stuðningi ríkisins, t.d. vegna sérstaklega viðkvæmrar stöðu, verður í slíkri stöðu sárafátæktar að hann geti ekki mætt grundvallarþörfum sínum, og sem grefur undan líkamlegri og andlegri heilsu hans eða setur hann í aðstöðu sem er ósamrýmanleg mannlegri reisn, sbr. M.S.S. gegn Belgíu og Grikklandi, 252.-263. mgr., og Jawo, 92. og 95. mgr., og Ibrahim o.fl., 90. mgr.

Til að endursending geti talist brot á 3. gr. mannréttindasáttmála Evrópu þarf að sýna fram á, með vísan til hlutlægra og trúverðugra upplýsinga sem eru nægilega nákvæmar og uppfærðar, að umsækjandi sé í raunverulegri hættu á að sæta meðferð sem sé ósamrýmanleg ákvæðinu, sbr. fyrri umfjöllun. Ekki er nægilegt að aðeins sé um að ræða möguleika á slíkri meðferð, sbr. Vilvarajah o.fl. gegn Bretlandi (mál nr. 13163/87; 13164/87; 13165/87; 13447/87; 13448/87) frá 30. október 1991, 111. mgr., N. gegn Finnlandi (mál nr. 38885/02) frá 26. júlí 2005, 167. mgr., og NA gegn Bretlandi (mál nr. 25904/07) frá 7. júlí 2008, 109.-110. mgr.

Með vísan til framangreindra viðmiða, umfjöllunar um aðstæður einstaklinga sem njóta alþjóðlegrar verndar í viðtökuríki og einstaklingsbundinna aðstæðna kæranda er það niðurstaða kærunefndar að ekki hafi verið sýnt fram á að kærandi eigi á hættu meðferð sem gangi gegn 3. gr. mannréttindasáttmála Evrópu. Synjun á efnismeðferð umsóknar kæranda um alþjóðlega vernd hér á landi og flutningur hans til viðtökuríkis leiðir því ekki til brots gegn 1. mgr. 42. gr. laga um útlendinga, sbr. jafnframt 3. gr. mannréttindasáttmála Evrópu. Þar sem kærandi nýtur alþjóðlegrar verndar í viðtökuríki telur kærunefnd jafnframt að tryggt sé að hann verði ekki sendur áfram til annars ríkis þar sem líf hans eða frelsi kann að vera í hættu, sbr. 2. mgr. 42. gr. laga um útlendinga. Það að kærandi þurfi að endurnýja dvalarleyfi sitt í Grikklandi hefur ekki áhrif á þessa niðurstöðu enda nýtur hann áfram alþjóðlegrar verndar þrátt fyrir að þurfa að endurnýja dvalarleyfið, sbr. framangreindar landaupplýsingar.

Samkvæmt framansögðu verður mál kæranda ekki tekið til efnismeðferðar á grundvelli 3. mgr. 36. gr. laga um útlendinga.

Athugasemdir kæranda við ákvörðun Útlendingastofnunar og reglur stjórnsýsluréttar

Svo sem fram hefur komið gerir kærandi ýmsar athugasemdir við ákvörðun Útlendingastofnunar, þ. á m. við umfjöllun stofnunarinnar um aðstæður þeirra sem hlotið hafa alþjóðlega vernd í Grikklandi og mat stofnunarinnar á stöðu kæranda.

Vegna tilvísunar í greinargerð kæranda til dóms Mannréttindadómstóls Evrópu frá 21. janúar 2011 nr. 30696/09 í máli M.S.S. gegn Belgíu og Grikklandi, tekur kærunefnd fram að kærunefnd hefur ítrekað í úrskurðarframkvæmd sinni fjallað um þann mun sem er á stöðu einstaklinga með virka alþjóðlega vernd í Grikklandi og þeirra sem falla undir gildissvið Dyflinnarreglugerðarinnar. Kærunefnd áréttar að ekki er um sambærileg tilvik að ræða og því eigi tilvísun kæranda til dómsins ekki við í því máli sem hér er til meðferðar.

Í greinargerð kæranda er gerð athugasemd við rannsókn Útlendingastofnunar á aðstæðum kæranda, með vísan til þeirra upplýsinga sem lágu fyrir við ákvörðunina. Kærandi hafi m.a. ekki farið í læknisskoðun fyrr en rúmum mánuði eftir komuna til landsins. Þá hafi hann ekki fengið tíma hjá sálfræðingi fyrr en í febrúar og mars og því verði að telja að ekki hafi verið hægt að meta hvort kærandi væri með sérþarfir í skilningi 1. mgr. 25. gr. laga um útlendinga. Auk þess hafi ekki verið tekið tillit til framlagðra gagna sem kærandi hafi sent Útlendingastofnun hinn 23. mars 2022. Máli sínu til stuðnings vísar kærandi til úrskurðar kærunefndar útlendingamála í máli nr. KNU21110031, dags. 9. desember 2021. Kærunefnd bendir á að ofangreint lýtur að þjónustu við kæranda meðan á umsóknarferli hans stendur. Þá liggur fyrir að kærandi hafi farið í læknisskoðun og til sálfræðings við meðferð máls hans hjá Útlendingastofnun. Með vísan til 1. og 2. mgr. 25. gr. laga um útlendinga telur kærunefnd ljóst að það mat samkvæmt 6. tölul. 3. gr. laga um útlendinga sem fram fer hjá Útlendingastofnun, sé ekki kæranlegt til kærunefndar og hafi ekki önnur réttaráhrif en sérstaklega er getið um í lögum eða reglugerð. Að því er varðar mat Útlendingastofnunar á einstaklingsbundnum aðstæðum kæranda tekur kærunefnd fram að honum var leiðbeint um framlagningu heilsufarsgagna við málsmeðferð hjá Útlendingastofnun. Við meðferð málsins hjá kærunefnd hefur kærandi auk þess fengið tækifæri til framlagningar frekari heilsufarsgagna í málinu og er það mat kærunefndar að mál kæranda hafi verið nægjanlega upplýst er varðar heilsufar kæranda og aðra þætti varðandi einstaklingsbundnar aðstæður hans. Þegar litið er til þeirra viðmiða sem 32. gr. a reglugerðar um útlendinga setur fram er ljóst að þau gögn sem liggja fyrir í málinu benda ekki til þess að frekari gagnaöflun geti haft áhrif á niðurstöðu. Varðandi tilvísun kæranda til úrskurðar kærunefndar útlendingamála í máli nr. KNU21110031, dags. 9. desember 2021, telur kærunefnd ekki unnt að jafna aðstæðum kæranda í þessu máli við stöðu kæranda í framangreindu máli. Í fyrrnefndu máli var kærandi talin í bráðri sjálfsvígshættu og skorti upplýsingar um stöðu hennar og þá sérstaklega um hvort rof á meðferð eða þjónustu sem kærandi þurfti á að halda kynni að hafa þær afleiðingar að taka ætti umsókn hennar til efnismeðferðar. Er það niðurstaða kærunefndar að málsmeðferð Útlendingastofnunar hafi ekki verið svo ábótavant í máli kæranda að um brot á 10. gr. stjórnsýslulaga, sbr. 2. mgr. 23. gr. laga um útlendinga hafi verið að ræða. Af þeim sökum er þrautavarakröfu kæranda hafnað.

Kærunefnd telur að skort hafi rökstuðning í hinni kærðu ákvörðun er varðar sérstök tengsl kæranda við Ísland. Þrátt fyrir að kærunefnd sé sammála Útlendingastofnun um að tengsl kæranda við landið verði ekki talin sérstök í skilningi 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga beri stofnuninni að rökstyðja hvernig komist hafi verið að þeirri niðurstöðu. Kærunefnd beinir þeim tilmælum til Útlendingastofnunar að gætt verði að þessu í ákvörðunum stofnunarinnar svo að rökstuðningur stjórnvaldsákvörðunar geti talist fullnægjandi, sbr. 1. og 2. mgr. 22. gr. stjórnsýslulaga.

Kærunefnd hefur farið yfir hina kærðu ákvörðun að öðru leyti og telur ekki tilefni til þess að gera athugasemdir við hana.

Frávísun

Samkvæmt gögnum málsins kom kærandi hingað til lands hinn 24. október 2021 og sótti um alþjóðlega vernd hinn sama dag. Eins og að framan greinir hefur umsókn hans um alþjóðlega vernd verið synjað um efnismeðferð og hefur hann því ekki tilskilin leyfi til dvalar. Verður kæranda því vísað frá landinu á grundvelli c-liðar 1. mgr. 106. gr. laga um útlendinga, sbr. 2. og 5. mgr. 106. gr. laganna, enda hafði hann verið hér á landi í innan við níu mánuði þegar málsmeðferð umsóknar hans hófst hjá Útlendingastofnun.

Samantekt

Með vísan til alls þess sem að framan er rakið þykir rétt að staðfesta ákvörðun Útlendingastofnunar.

Athygli kæranda er vakin á því að samkvæmt 6. mgr. 104. gr. laga um útlendinga frestar málshöfðun fyrir dómstólum til ógildingar á endanlegri ákvörðun um að útlendingur skuli yfirgefa landið ekki framkvæmd hennar. Að kröfu útlendings getur kærunefnd útlendingamála þó ákveðið að fresta réttaráhrifum endanlegrar ákvörðunar sé talin ástæða til þess. Krafa þess efnis skal gerð ekki síðar en sjö dögum frá birtingu endanlegrar ákvörðunar. Skal frestun bundin því skilyrði að útlendingur beri málið undir dómstóla innan fimm daga frá birtingu ákvörðunar um frestun réttaráhrifa úrskurðar og óski eftir að það hljóti flýtimeðferð. Nú er beiðni um flýtimeðferð synjað og skal þá mál höfðað innan sjö daga frá þeirri synjun. Þó getur kærunefnd útlendingamála tekið ákvörðun um að fresta framkvæmd ef sýnt er fram á að verulega breyttar aðstæður hafi skapast frá því að endanleg ákvörðun var tekin.

Með hliðsjón af gögnum málsins um sambúð kæranda og atvinnutilboð bendir kærunefnd á að hann geti lagt fram umsókn um dvalarleyfi hér á landi, telji hann sig uppfylla skilyrði til þess. Kærunefnd tekur þó fram að með þessu tekur nefndin ekki afstöðu til þess hvort kærandi eigi rétt til slíks leyfis.

Athygli kæranda er einnig vakin á því að Útlendingastofnun getur frestað framkvæmd ákvörðunar með vísan til 2. mgr. 103. gr. laga um útlendinga vegna sérstakra aðstæðna útlendings eða vegna þess að ómögulegt sé að framkvæma ákvörðun að svo stöddu.

Úrskurðarorð:

Ákvörðun Útlendingastofnunar er staðfest.

The decision of the Directorate of Immigration is affirmed.

Þorsteinn Gunnarsson

Bjarnveig Eiríksdóttir Sandra Hlíf Ocares