Úrskurður nr. 60/2016

KÆRUNEFND ÚTLENDINGAMÁLA

Þann 22. mars 2016 er kveðinn upp svohljóðandi

úrskurður nr. 60/2016

í stjórnsýslumáli nr. KNU15030026

Kæra [...]

og barna hennar [...]

á ákvörðunum

Útlendingastofnunar

I. Kröfur, kærufrestir og kæruheimild

Með stjórnsýslukæru, dags. 25. mars 2015, kærði [...], fd. [...], að sögn ríkisborgari [...] (hér eftir nefnd kærandi) ákvarðanir Útlendingastofnunar, dags. 16. mars 2015, um að synja henni og börnum hennar, [...], fd. [...], og [...], fd. [...], um hæli á Íslandi ásamt því að synja þeim um dvalarleyfi á grundvelli 12. gr. f laga, nr. 96/2002, um útlendinga.

Kærandi krefst þess aðallega að hinar kærðu ákvarðanir verði felldar úr gildi og henni og börnum hennar verði veitt staða flóttamanna skv. 44. gr. laga um útlendinga, sbr. A-lið 1. gr. alþjóðasamnings um stöðu flóttamanna. Til vara er þess krafist að kæranda og börnum hennar verði veitt vernd á grundvelli 2. mgr. 44. gr. laga um útlendinga. Til þrautavara krefst kærandi þess að henni og börnum hennar verði veitt dvalarleyfi á Íslandi á grundvelli mannúðarsjónarmiða, sbr. 12. gr. f sömu laga.

Fyrrgreindar ákvarðanir eru kærðar á grundvelli 1. mgr. 30. gr. laga um útlendinga og barst kæran fyrir lok kærufrests, sbr. 3. mgr. 30. gr. sömu laga.

II. Málsatvik og málsmeðferð

Kærandi kom til landsins, að eigin sögn, þann 11. september 2014. Hún sótti um hæli daginn eftir hjá lögreglunni á höfuðborgarsvæðinu. Kærandi kom í viðtal hjá Útlendingastofnun þann 24. september 2014 og aftur 14. janúar 2015 ásamt talsmanni sínum. Með ákvörðun, dags. 16. mars 2015, synjaði Útlendingastofnun kæranda um hæli jafnframt því sem henni var synjað um dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða. Kærandi kærði þá ákvörðun til kærunefndar útlendingamála við birtingu þann 25. mars 2015. Þann 27. mars 2015 óskaði kærunefnd eftir greinargerð frá talsmanni kæranda og barst hún kærunefnd þann 12. maí s.á. Þá bárust kærunefnd viðbótargögn í málinu þann 4. ágúst 2015 og 11. febrúar 2016.

Þann 25. janúar 2016 kom kærandi fyrir kærunefnd útlendingamála og gerði grein fyrir máli sínu, sbr. 5. mgr. 3. gr. b laga um útlendinga. Viðstaddir voru talsmaður kæranda og túlkur.

Kæra þessi hefur hlotið hefðbundna málsmeðferð, gagnaöflun er lokið og er málið hér með tekið til úrskurðar.

III. Ákvörðun Útlendingastofnunar

Hjá Útlendingastofnun byggði kærandi umsókn sína um hæli og dvalarleyfi hér á landi á því að ástandið væri ekki gott í heimalandi hennar. Einnig byggði hún á því að hún gæti ekki snúið aftur heim af hræðslu við fjölskyldu sína þar sem að hún sé [...]. Var það mat stofnunarinnar að þrátt fyrir að frásögn kæranda hafi verið nokkuð á reiki væri hún í grófum dráttum trúverðug og var hún því lögð til grundvallar hvað varðaði málsástæður og hælisumsókn.

Fram kemur að kærandi hafi ekki framvísað neinum skilríkjum eða öðru til að sanna á sér deili og var því talinn leika vafi á því hver hún væri. Ekkert hafi þó komið fram sem að gæfi tilefni til að draga í efa að kærandi væri sannarlega frá [...]og var það því lagt til grundvallar hjá Útlendingastofnun.

Í ákvörðun Útlendingastofnunar kom fram að [...]væri tiltölulega friðsælt ríki en mannréttindi væru ekki virt að öllu leyti þá einkum hvað varðaði kosningar til stjórnar landsins. Þá kom fram að trúfrelsi ríkir í landinu. Helstu mannréttindabrot í landinu væru virðingarleysi fyrir gildandi lögum og réttarkerfi landsins. Takmörkuð vernd væri fyrir tjáningarfrelsinu og þá væri nokkuð um pyndingar af hendi lögreglu og misnotkun valds ásamt pólitískri spillingu í landinu.

Það var mat Útlendingastofnunar að fyrirliggjandi upplýsingar bentu ekki til annars en að kærandi og börn hennar gætu búið í [...]. Taldi stofnunin að kærandi ætti raunhæfan möguleika að leita aðstoðar yfirvalda í heimalandi ef hún teldi á sér brotið. Þá gæti kærandi búið á öðrum stað í [...]en fjölskylda hennar án þess að eiga á hættu áreiti af hendi hennar. Ennfremur ætti það ekki að vera vandkvæðum bundið fyrir barnsföður hennar að búa þar með þeim [...]. Að þessu virtu var það mat Útlendingastofnunar að synja bæri kæranda um hæli skv. 1. og 2. mgr. 44. gr. laga um útlendinga og að 45. gr. sömu laga ætti ekki við.

Varðandi kröfu kæranda um dvalarleyfi á grundvelli 12. gr. f fjallaði Útlendingastofnun um aðgengi að heilsuvernd í [...]í ljósi þess að kærandi væri með [...]. Samkvæmt upplýsingum um [...]kom fram að verið væri að bæta aðgengi fátækra að ókeypis heilsuvernd og unnið væri að því að árið 2020 yrði heilsuvernd aðgengileg öllum íbúum landsins. Þá hafi Sameinuðu þjóðirnar í samvinnu við norræn lyfjafyrirtæki staðið að átaki sem hefur það að markmiði að bæta aðgengi að lyfjum líkt og [...]. Taldi stofnunin því að gögn bentu til þess að kærandi gæti fengið aðstoð og lyf vegna veikinda sinna í heimalandi gegn greiðslu eða ókeypis. Þá greinir í ákvörðun Útlendingastofnunar að ekki verði talið að kærandi sé í þeirri aðstöðu í heimalandi að hún réttlæti veitingu dvalarleyfis á grundvelli 12. gr. f útlendingalaga, hvorki með vísan til mannúðarsjónarmiða né sérstakra tengsla kæranda við Ísland.

Að lokum var kæranda vísað frá landinu á grundvelli c-liðar 1. mgr. 18. gr. útlendingalaga. Útlendingastofnun ákvað að kæra frestaði réttaráhrifum með vísan til c-liðar 1. mgr. 32. gr. útlendingalaga.

IV. Málsástæður og rök kæranda

Í greinargerð kæranda kemur fram að hún hafi komið hingað til lands þann 11. september 2014. Hún hafi þá verið þunguð og með [...]son sinn með sér. Kærandi kveðst hafa farið frá heimalandi sínu, [...], árið 2010 til Spánar. Frá Spáni hafi hún farið þar sem hún taldi aðstæður þar ekki nægilega öruggar til að ala upp börn sín. Hafi hún og unnusti hennar í fyrstu ætlað að fara til Kanada en svo hafi leið þeirra legið til Íslands. Kærandi kveðst vera að flýja fjölskyldu sína í [...]sem sé ósátt við samband hennar og unnusta hennar þar sem hann sé ekki [...]. Kærandi telur að fjölskyldan muni gera henni, unnusta hennar og börnum þeirra mein. Þá hafi kærandi áhyggjur af stöðu mannréttindamála í heimalandi sínu ekki síst vegna barna sinna auk þess sem hún óttist að hafa ekki greiðan aðgang að læknisþjónustu og þeim lyfjum sem hún þarf á að halda vegna veikinda sinna, [...].

Í greinargerð kemur fram að í ákvörðun Útlendingastofnunar sé því haldið fram að kærandi sé fyrst og fremst að flýja fjölskyldu sína í [...], sem hún telji að geti, og muni, vinna henni og börnum hennar mein sökum andstöðu hennar við samband kæranda og unnusta hennar. Kveður kærandi að fjölskylda hennar hafi fyrir löngu gert henni grein fyrir því að þau muni ekki sætta sig við það að hún [...]. Ofangreind staðhæfing Útlendingastofnunar sé hins vegar ekki rétt heldur byggi kærandi umsókn sína um hæli sem flóttamaður hér á landi fyrst og fremst á því að hún sæti ofsóknum af hálfu bæði fjölskyldu sinnar og ríkisins á grundvelli [...].

Þá sé þeirri staðhæfingu Útlendingastofnunar mótmælt að fjölskylda geti ekki talist aðilar sem séu valdir að ofsóknum eða ómannúðlegri eða vanvirðandi meðferð, sbr. 3. mgr. 44. gr. a. Í skýrslu Evrópuráðsins um kynbundnar umsóknir um hæli séu ættingjar og fjölskylda umsækjanda sérstaklega nefnd sem dæmi um þá aðila sem staðið geti að ofsóknum í skilningi flóttamannahugtaksins. Í skýrslunni komi ennfremur fram að slíkar kynbundnar ofsóknir af hálfu ættingja séu á ábyrgð ríkisins í þeim tilfellum sem það lætur hjá líða að grípa til aðgerða vegna ofbeldis gegn konum í einkarýmum. Því sé túlkun Útlendingastofnunarinnar ekki í samræmi við ákvæði laga um útlendinga, flóttamannasamninginn, leiðbeiningar Flóttamannastofnunar, framkvæmd eða aðrar heimildir.

Í greinargerð er tekið fram að ástand mannréttindamála í [...]sé slæmt. Heimildum beri saman um að stjórnvöld í landinu séu almennt ósamvinnuþýð við eftirlitsaðila og mannréttindasamtök, auk þess sem starfsmenn slíkra samtaka og annað baráttufólk fyrir mannréttindum sé áreitt og því ógnað. Því sé algengt að settur sé fyrirvari í skýrslur slíkra samtaka um ástand mannréttindamála í landinu vegna þess hversu litlar og óáreiðanlegar upplýsingar sé þar að finna um stöðu mála, jafnt tölfræði sem ríkinu sé skylt að afla og láta í té og opinberar tölur og upplýsingar sem nauðsynlegar eru til þess að unnt sé að meta ástandið. Þá hafi nefnd Sameinuðu þjóðanna um efnahagsleg, félagsleg og menningarleg réttindi m.a. lýst yfir sérstökum áhyggjum af stöðu kvenna í landinu. Ofbeldi gegn konum sé útbreitt og viðtekið í landinu og lögum sem leggi bann við nauðgunum sé ekki framfylgt m.a. vegna tregðu af hálfu þolenda til þess að tilkynna nauðganir.

Í greinargerð kemur fram að talsmaður kæranda hafi ekki getað fundið nein gögn sem bentu til þess að kærandi gæti leitað til yfirvalda telji hún sig þurfa á vernd að halda. Þvert á móti hafi allar skýrslur borið með sér að dómstólar í landinu séu ekki sjálfstæðir, handahófskenndar handtökur eigi sér stað og pyntingar tíðkist. Mikil spilling sé einnig innan lögreglu og annarra öryggissveita sem þvinguðu peninga út úr einstaklingum og þá sérstaklega innflytjendum. Þá væri nánast ekkert eftirlit með brotum opinberra starfsmanna í starfi og nytu þeir margir friðhelgi. Það sé því ljóst að yfirvöld í [...]skorti bæði vilja og getu til að veita borgurum sínum vernd.

Varðandi flutning innanlands kom fram í greinargerð að hann teldist almennt ekki forsvaranlegur þegar ofsóknir sem viðkomandi óttist annað hvort stafi frá stjórnvöldum eða séu umbornar af þeirra hálfu. Þó ferðafrelsi í [...]sé lögfest þá sé nokkuð um að sá réttur sé takmarkaður af hálfu stjórnvalda og lögreglu. Einnig var bent á að þrátt fyrir að meirihluti þjóðarinnar væri [...]þá sé í ljósi alvarlegrar kúgunar kvenna í landinu ekki unnt að ætlast til þess að samlandar kæranda eða stjórnvöld muni hafa samúð með stöðu hennar í ljósi þeirra ákvarðana sem hún hafi tekið gegn vilja fjölskyldu sinnar. Þá tilheyri kærandi fámennum minnihlutahóp í landinu. Því geti það hvorki talist viðeigandi né sanngjörn krafa að ætlast til þess að kærandi flytji sig um set innanlands.

Varakrafa kæranda um dvalarleyfi á grundvelli 12. gr. f laga um útlendinga er byggð á því að kærandi sé [...], ung kona með tvö [...]börn sem tilheyri fámennum minnihlutahópi í heimalandi sínu og njóti augljóslega ekki stuðnings eða verndar fjölskyldu sinnar. Almennar aðstæður í heimalandi hennar séu slíkar að grundvallarmannréttindi séu ekki nægilega tryggð, mikil spilling ríki og almenningur hafi ekki tryggan aðgang að lífsnauðsynjum á borð við hreint vatn og heilbrigðisþjónustu, einungis hluti barna hafi aðgang að grunnmenntun og ofbeldi gegn konum og börnum sé algengt og viðtekið. Þannig sé ljóst að kæranda bíði íþyngjandi félagslegar aðstæður í heimalandi sínu og því ætti að veita henni og börnum hennar dvalarleyfi hér á landi á grundvelli fyrrgreinds ákvæðis.

Í greinargerð kæranda er gerð athugasemd við að í ákvörðun Útlendingastofnunar hafi aðeins verið fjallað almennt um aðstæður í [...] en ekki út frá málsástæðum í máli kæranda, þ.e. á einstaklingsgrundvelli. Kærandi hafi greint frá því hjá Útlendingastofnun að hún hafi ekki verið greind með [...]fyrr en hún dvaldi á Spáni. Þær upplýsingar um ástand heilbrigðismála sem stofnunin byggi á í ákvörðun sinni sé aðeins áætlun í heilbrigðismálum sem og verkefni um útbreiðslu lyfja sem velti á þátttöku stjórnvalda í hverju ríki fyrir sig. Samkvæmt upplýsingum á heimasíðu verkefnisins komi fram að nokkur dæmi séu um það að stjórnvöld hafi ekki brugðist við boði um bætt aðgengi að lyfjum og ómögulegt verði að tryggja að lyfin verði aðgengileg og á því verði sem lagt var upp með. Þrátt fyrir þessar upplýsingar og aðrar í sama dúr fullyrði Útlendingastofnun að kærandi geti fengið fullnægjandi aðstoð vegna veikinda sinna og nauðsynleg lyf í heimalandi sínu.

Þá er í greinargerð kæranda bent á að í ákvörðun Útlendingastofnunar í máli barna kæranda skorti alfarið rökstuðning fyrir því að hvaða marki tekið hafi verið tilliti til þeirrar verndar sem börn eiga rétt á samkvæmt ákvæðum sáttmála Sameinuðu þjóðanna um réttindi barnsins, íslenskum lögum og öðrum reglum þjóðarréttar. Segir þar að rökstuðningur í ákvörðun Útlendingastofnunar í máli barna kæranda sé ófullnægjandi þar sem að ekki komi fram að aðstæður barnanna hafi verið metnar sérstaklega í tengslum við endursendingu fjölskyldunnar til [...]og að ákvörðunin sé án nokkurs efnislegs rökstuðnings varðandi aðstæður barnanna sérstaklega. Í greinargerð er það metið svo að ákvörðunin fullnægi ekki þeim kröfum sem 22. gr. stjórnsýslulaga gerir til efnis rökstuðnings stjórnvaldsákvörðunar hvað þetta varði og að Útlendingastofnun hafi við töku ákvörðunar sinnar virt að vettugi mikilvæg ákvæði laga og alþjóðasáttmála er kveði á um að hagsmunir barna skuli hafðir að leiðarljósi við töku ákvarðana í málum er þau varði.

Að lokum var sérstök athygli vakin á því að kærandi ætti tvö [...]börn. Við töku ákvörðunar í málinu væri því mikilvægt að líta til ákvæða 2. mgr. 23. gr. laga um útlendinga, 2. mgr. 1. gr. barnalaga nr. 76/2003 og 1. mgr. 3. gr. barnasáttmála Sameinuðu þjóðanna og hafa það sam barninu væri fyrir bestu að leiðarljósi.

Við meðferð málsins hjá kærunefnd bárust viðbótargögn frá talsmanni kæranda. Þann 4. ágúst 2015 barst vottorð frá sálfræðingi þar sem kom fram að kærandi hafi leitað til sálfræðings vegna [...]. Lagður hafi verið fyrir kæranda DASS spurningarlisti sem sé skimunarlisti sem ætlað sé að meta [...]. Niðurstöður hafi sýnt að kærandi upplifi alvarleg einkenni [...]. Þann 11. febrúar 2016 barst vottorð læknis varðandi heilsufar kæranda. Í vottorðinu kom fram að kærandi sé með [...]og hafi verið til meðferðar hjá [...]. Kærandi hafi fengið lyf og meðferð vegna sjúkdóms síns. [...]..

VI. Niðurstaða kærunefndar útlendingamála

Lagarammi

Í máli þessu gilda ákvæði laga nr. 96/2002 um útlendinga með síðari breytingum, reglugerð nr. 53/2003 um útlendinga með áorðnum breytingum, stjórnarskrá lýðveldisins Íslands nr. 33/1944 og mannréttindasáttmáli Evrópu, sbr. lög nr. 62/1994. Jafnframt ber að líta til ákvæða alþjóðasamnings um stöðu flóttamanna frá 1951, ásamt viðauka við samninginn frá 1967, og annarra alþjóðlegra skuldbindinga Íslands á sviði mannréttinda eftir því sem tilefni er til.

Auðkenni

Í ákvörðun Útlendingastofnunar kemur fram að þegar kærandi sótti um hæli á Íslandi hafi hún ekki framvísað neinum skilríkjum eða öðru til að sanna á sér deili. Í málinu hefur ekkert komið fram sem gefur til kynna að kærandi sé ekki frá [...], en hún framvísaði fæðingarvottorði útgefnu af yfirvöldum í [...], og er það því lagt til grundvallar í málinu.

Mat á því hvort kærandi sé í sérstaklega viðkvæmri stöðu

Við meðferð máls er litið til þess hvort kærandi sé í sérstaklega viðkvæmri stöðu sem geti haft áhrif á niðurstöðu máls hennar. Með því getur verið átt við hvort kærandi hafi mátt þola pyndingar, hvort kærandi sé barn eða hvort umsókn hans varði börn hennar, hvort kynhneigð eða kynferði kæranda geti haft áhrif eða hvort kærandi geti verið ríkisfangslaus. Mat á stöðu kæranda fer ávallt fram og eru þau atriði sem koma til skoðunar ekki tæmandi.

Kærunefndin tekur undir með Útlendingastofnun að með vísan til þess að kærandi ferðast með tveimur [...]börnum sínum er litið svo á að fjölskyldan í heild teljist í sérstaklega viðkvæmri stöðu.

Réttarstaða barna kæranda

Almennt er viðurkennt að eðlilegur þroski barns sé best tryggður með því að vernda fjölskylduna. Sé ólögráða barn í fylgd annars eða beggja foreldra sinna eða annars úr fjölskyldunni sem hefur það á framfæri sínu og sá fer fram á réttarstöðu flóttamanns, ber að ákvarða réttarstöðu barnsins í samræmi við meginregluna um einingu fjölskyldunnar.

Staða barna á flótta ræðst af viðeigandi reglum í þjóðarétti og landsrétti. Í 3. mgr. 76. gr. stjórnarskrár lýðveldisins Íslands nr. 33/1944 segir: „Börnum skal tryggð í lögum sú vernd og umönnun sem velferð þeirra krefst.“ Ákvæðið sækir einkum fyrirmynd til inngangsákvæða Barnasáttmálans, einkum 3. gr. Í 1. mgr. 1. gr. barnalaga, nr. 76/2003, segir að barn eigi rétt á að lifa, þroskast og njóta verndar, umönnunar og annarra réttinda í samræmi við aldur sinn og þroska og án mismununar af nokkru tagi. Í 2. mgr. 1. gr. segir að það sem barni er fyrir bestu skuli ávallt hafa forgang þegar teknar eru ákvarðanir um málefni þess. Barn á rétt á að láta skoðanir sínar í ljós í öllum málum sem það varða og skal taka réttmætt tillit til skoðana þess í samræmi við aldur þess og þroska, skv. 3. mgr. 1. gr. laganna.

[...].Haldast úrskurðir er varða foreldra og börn þeirra í hendur í samræmi við meginregluna um einingu fjölskyldunnar þegar barn er í fylgd annars eða beggja foreldra. Ljóst er að börn þau sem hér um ræðir eru nú í fylgd beggja foreldra sinna.

Landaupplýsingar

[...]Kærunefnd útlendingamála hefur m.a. farið yfir eftirfarandi gögn og skýrslur um stöðu mála í [...]: [...].

Í ofangreindum gögnum kemur fram að almennt ferðafrelsi sé tryggt í lögum [...]. Stjórnvöld hafa hins vegar stundum takmarkað þann rétt einstaklinga. Einstaklingar hafa þurft að greiða lögreglu mútur til þess að komast leiðar sinnar gegnum vegatálma sem að sögn stjórnvalda eru settir upp til að sporna gegn ólöglegum innflytjendum og uppreisnum gegn stjórn landsins. Þrátt fyrir að ríkið sé aðili að mörgum alþjóðlegum mannréttindasamningum þá er virðing og vernd þeirra afar takmörkuð. Staða kvenna, þá einkum frá strjálbýlli svæðum í [...], er bágborin og réttur þeirra er einkum tengdur stöðluðum kynhlutverkum. Konur væru aðeins lítill hluti þingmanna og ráðherra og ofbeldi gegn konum væri útbreitt í landinu. Trúfrelsi væri tryggt í stjórnarskrá landsins en stjórnvöld hygli kaþólskri trú umfram önnur trúarbrögð í landinu. Þó sé ekkert sem gefur til kynna að einstaklingar verði fyrir einhvers konar aðkasti á grundvelli trúar sinnar. Útlendingar, sérstaklega innflytjendur frá öðrum [...], hafa þó orðið fyrir áreitni, ógnun, gerræðislegum handtökum og væru stundum myrtir. Þá er mikil pólitísk spilling í landinu en stjórnmálaástand sé almennt stöðugt.

a. Aðalkrafa kæranda

Kærandi krefst þess aðallega að hinar kærðu ákvarðanir verði felldir úr gildi og breytt á þann veg að kærandi og börn hennar fái réttarstöðu flóttamanna skv. 1. mgr. 44. gr. útlendingalaga, sbr. A-lið 1. gr. alþjóðasamnings um stöðu flóttamanna.

Til að teljast flóttamaður hér á landi þarf kærandi að sýna fram á að aðstæður hans séu slíkar að þær falli undir 1. eða 2. mgr. 44. gr. laga um útlendinga. Krafa kæranda byggir á því að hún og fjölskylda hennar fái ekki fullnægjandi vernd í heimalandi hennar vegna mögulegra ofsókna frá fjölskyldu hennar.

Í 1. mgr. 44. gr. laga nr. 96/2002 um útlendinga, sem byggir á A-lið 1. gr. flóttamannasamningsins, segir:

Flóttamaður samkvæmt lögum þessum telst vera útlendingur sem er utan heimalands síns af ástæðuríkum ótta við að vera ofsóttur vegna kynþáttar, trúarbragða, þjóðernis, aðildar að tilteknum þjóðfélagshópi eða vegna stjórnmálaskoðana og getur ekki, eða vill ekki, vegna slíks ótta færa sér í nyt vernd þess lands; eða sá sem er ríkisfangslaus og er utan þess lands þar sem hann áður hafði reglulegt aðsetur vegna slíkra atburða og getur ekki, eða vill ekki, vegna slíks ótta hverfa aftur þangað, sbr. A-lið 1. gr. alþjóðasamnings um stöðu flóttamanna frá 28. júlí 1951 og viðauka við samninginn frá 31. janúar 1967. Um skilyrði þess að teljast flóttamaður er frekar mælt í 44. gr. a.

Almennt ber að telja ótta umsækjanda ástæðuríkan ef hann getur á nægilega skýran hátt sýnt fram á að áframhaldandi dvöl í heimalandi sé honum óbærileg af ástæðum sem tilgreindar eru í ákvæðinu, eða yrði óbærileg af sömu ástæðum ef hann sneri aftur. Þessi sjónarmið þurfa jafnframt ekki endilega að byggjast á persónulegri reynslu umsækjanda, heldur geta ofsóknir sem vinir hans eða ættingjar eða aðrir sem tilheyra sama þjóðfélagshópi hafa orðið fyrir, gefið til kynna að ótti hans við að verða fyrr eða síðar fórnarlamb ofsókna sé ástæðuríkur.

Í 44. gr. a laga um útlendinga eru sett fram viðmið um það hvað felist í hugtakinu ofsóknir, á hvaða grundvelli slíkar ofsóknir geta byggt og hvaða aðilar geta verið valdir að þeim. Í 1. mgr. ákvæðisins segir:

Til þess að um sé að ræða ofsóknir skv. 1. mgr. 44. gr. verður að vera um að ræða athafnir sem í eðli sínu, eða vegna þess að þær eru endurteknar, fela í sér alvarleg brot á grundvallarmannréttindum, einkum ófrávíkjanlegum grundvallarmannréttindum á borð við réttinn til lífs og bann við pyndingum eða ómannúðlegri eða vanvirðandi meðferð eða refsingu, bann við þrældómi og þrælkun og bann við refsingum án laga. Sama á við um samansafn athafna, þ.m.t. ólögmæta mismunun, sem hafa eða geta haft sömu eða sambærileg áhrif á einstakling.

Í 3. mgr. 44. gr. a eru taldir upp þeir aðilar sem geta verið valdir að ofsóknum eða ómannúðlegri eða vanvirðandi meðferð. Þar segir að:

Þeir sem geta verið valdir að ofsóknum eða ómannúðlegri eða vanvirðandi meðferð eru:

a. ríkið,

b. hópar eða samtök sem stjórna ríkinu eða verulegum hluta landsvæðis þess, og

c. aðrir aðilar, sem ekki fara með ríkisvald, ef sýnt er fram á að ríkið eða hópar eða samtök skv. b-lið þessarar málsgreinar, þar með talið alþjóðastofnanir, geti ekki eða vilji ekki veita vernd gegn ofsóknum eða meðferð sem fellur undir 2. mgr. 44. gr., m.a. með því að ákæra og refsa fyrir athafnir sem fela í sér ofsóknir.

Þótt fallist sé á að einstaklingur í þessari aðstöðu skuli njóta vafans upp að ákveðnu marki, verður kærandi a.m.k. að sýna fram á að líkur séu á að hans bíði ofsóknir í heimalandi. Samkvæmt meginreglum um túlkun flóttamannahugtaksins, sem fram koma í handbók Flóttamannastofnunar Sameinuðu þjóðanna, er m.a. miðað við það að viðkomandi þurfi almennt að sýna fram á að gildar ástæður liggi til grundvallar ótta við ofsóknir og að hugarástand flóttamannsins skipti ekki eitt máli heldur verði yfirlýsing hans einnig að fá stuðning í hlutlægum og staðreynanlegum aðstæðum, sbr. Handbók um réttarstöðu flóttamanna. Um málsmeðferð og skilyrði samkvæmt flóttamannasamningnum frá 1951 og bókun frá 1967 um réttarstöðu flóttamanna (Flóttamannastofnun Sameinuðu þjóðanna, Reykjavík 2008).

Krafa kæranda er sem fyrr segir byggð á því að hún muni verða fyrir ofsóknum af hálfu fjölskyldu sinnar þar sem [...]. Þá er því haldið fram að ástand í heimalandi kæranda sé afar bágborið og að sérstaklega erfitt sé fyrir einstæðar mæður að búa í heimalandi hennar. Því óttast hún um framtíð barna sinna. Þá hefur komið fram að kærandi sé [...]og kveðst óttast að hafa ekki greiðan aðgang að læknisþjónustu og þeim lyfjum sem hún þurfi á að halda í heimalandi sínu.

Það er mat kærunefndar að verulegt innbyrðis misræmi sé á frásögn kæranda og lýtur það m.a. að tímalínu atburða sem hún greindi frá við meðferð máls hennar. Þá er jafnframt til staðar verulegt misræmi á grundvelli umsóknar kæranda um vernd.

Í málinu liggja t.a.m. fyrir gögn frá spænskum yfirvöldum þar sem kemur fram að kærandi hafi verið með tímabundið dvalarleyfi á Spáni sem rann út í október 2005. Fyrir kærunefnd neitaði kærandi hins vegar staðfastlega að hafa nokkurn tímann haft dvalarleyfi á Spáni. Frásögn kæranda um það hvenær hún hefði farið fyrst til Spánar og hve lengi hún hefði dvalið þar í landi áður en hún kom til Íslands var nokkuð á reiki en af framburði hennar virðist mega ráða að hún hafi fyrst farið til Spánar árið 2010. Líkt og áður greinir styðja gögn spænskra yfirvalda ekki frásögn kæranda að því leyfi.

Jafnframt var ekki samræmi á ástæðu þeirri sem kærandi gaf fyrir flótta sínum frá heimaríki á milli frásagna hennar undir rekstri málsins. Í upphafi kvaðst kærandi hafa farið til Spánar árið 2010 þar sem að fjölskyldumeðlimur hafi viljað fá hana þangað. Kvaðst kærandi ekki hafa flúið heimaland sitt. Þó kvaðst kærandi jafnframt hafa verið að leita betra lífs með för sinni til Spánar en að hún hafi ekki sætt ofsóknum í heimaríki sínu. Undir rekstri málsins breytti kærandi frásögn sinni og kvaðst hafa flúið heimaríki sitt þar sem að hún hafi sætt ofsóknum af hálfu fjölskyldu sinnar [...]. Undir rekstri málsins hafði hins vegar komið fram að kærandi kynntist ekki unnusta sínum fyrr en eftir að hún kom til Spánar. Þegar kæranda var bent á þetta bersýnilega ósamræmi í frásögn hennar fyrir kærunefnd sagði hún að ástæður ofsókna af hendi fjölskyldu hennar hefði stafað af áhuga hennar á [...]. Af þeim sökum hafi kærandi því flúið [...].

Það er mat kærunefndar að ofangreint misræmi í frásögn kæranda geri frásögn hennar afar ótrúverðuga þannig að erfitt sé á henni að byggja. Þá hefur kærandi ekki lagt fram nein gögn sem styðja við frásögn hennar af atburðum eða þeirri atburðarás sem hún hefur lýst í gögnum málsins og fyrir kærunefndinni.

Kærandi hefur ekki borið fyrir sig að hafa sætt ofsóknum eða áreiti af hendi yfirvalda í [...]. Í ljósi þess að kærunefnd telur frásögn kæranda svo ótrúverðuga að ekki verði á henni byggt. Af þeirri ástæðu og á grundvelli gagna sem kærunefnd hefur kynnt sér um [...] verður ekki talið að hún hafi ástæðuríkan ótta við ofsóknir í heimalandi sínu í skilningi 1. mgr. 44. gr., sbr. 1. mgr. 44. gr. a, laga um útlendinga. Að öllu framangreindu virtu telur kærunefndin því ljóst að kærandi og börn hennar uppfylli ekki skilyrði 1. mgr. 44. gr. útlendingalaga fyrir veitingu stöðu flóttamanns.

b. Varakrafa kæranda

Í 2. mgr. 44. gr. laga um útlendinga er kveðið á um að flóttamaður samkvæmt útlendingalögum telst einnig útlendingur sem telst ekki flóttamaður samkvæmt ákvæði A-liðar 1. gr. alþjóðasamnings um stöðu flóttamanna ef raunhæf ástæða er til að ætla að hann eigi á hættu að sæta dauðarefsingu, pyndingum eða annarri ómannúðlegri eða vanvirðandi meðferð eða refsingu verði hann sendur aftur til heimalands.

Í ljósi þess sem að framan er rakið telur kærunefndin að aðstæður kæranda í heimalandi hennar séu ekki þannig að þær falli undir ákvæði 2. mgr. 44. gr. laganna. Þá telur kærunefndin ekkert fram komið sem bendir til þess að hætt sé við því að kærandi eða börn hennar sæti ómannúðlegri og/eða vanvirðandi meðferð við heimkomuna, sbr. 2. mgr. 44. og 1. mgr. 45 gr. laganna.

c. Þrautavarakrafa kæranda

Til þrautavara krefst kærandi að sér verði veitt dvalarleyfi á Íslandi af mannúðarástæðum, sbr. 12. gr. f laga nr. 96/2002, laga um útlendinga.

Samkvæmt ákvæðinu er heimilt að veita útlendingi dvalarleyfi, þótt skilyrðum sé annars ekki fullnægt, ef rík mannúðarsjónarmið standa til þess eða vegna sérstakra tengsla útlendingsins við landið. Í 2. mgr. ákvæðisins kemur fram að veita má dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða ef útlendingur getur sýnt fram á ríka þörf á vernd, t.d. af heilbrigðisástæðum, eða vegna erfiðra félagslegra aðstæðna viðkomandi eða erfiðra almennra aðstæðna í heimaríki eða í landi sem honum yrði vísað til eða vegna annarra atvika sem ekki má með réttu gera honum að bera ábyrgð á. Sérstaklega skal taka tillit til þess ef um barn er að ræða og skal það sem barni er fyrir bestu haft að leiðarljósi við ákvörðun.

Í skýringum með lögum nr. 115/2010 sem breyttu 12. gr. f laga um útlendinga kemur fram að með ríkri þörf á vernd af heilbrigðisástæðum sé, í samræmi við framkvæmd í öðrum löndum, miðað við atriði á borð við það hvort um skyndilegan og lífshættulegan sjúkdóm sé að ræða sem meðferð er til við hér á landi en ekki í heimalandi viðkomandi. Þá kemur fram að ef um langvarandi sjúkdóm er að ræða séu ríkari verndarsjónarmið fyrir hendi þegar sjúkdómur er á lokastigi. Jafnframt sé rétt að líta til þess hvort meðferð hafi hafist hér á landi og ekki sé læknisfræðilega forsvaranlegt að rjúfa meðferð, sem og til atriða sem varða félagslegar aðstæður útlendings og horfur hans.

Samkvæmt framkvæmd Mannréttindadómstóls Evrópu, í málum þar sem til álita kemur að flytja veikan einstakling úr landi, er einungis um brot á 3. gr. mannréttindasáttmála Evrópu að ræða við sérstakar aðstæður þar sem fyrir hendi eru rík mannúðarsjónarmið, sbr. m.a. dóm í máli Tatar gegn Sviss frá 14. apríl 2015. Veikur einstaklingur á ekki kröfu til þess að vera áfram í aðildarríki til þess eins að njóta áfram heilbrigðis- eða félagslegrar þjónustu sem endursendingarríki veitir. Jafnvel þó að lífslíkur einstaklingsins minnki við brottvísun frá aðildarríki mannréttindasáttmálans þá er það eitt og sér ekki nóg til þess að um brot á 3. gr. sáttmálans sé að ræða. Fyrir liggur að kærandi er með [...]. [...]. Kærandi hefur hins vegar ekki lagt fram gögn sem styðji við málsástæðu hennar um takmarkað aðgengi að viðunandi meðferð og lyfjum vegna veikinda hennar í heimaríki. Því er það mat kærunefndar að öllu framgreindu virtu að kærandi hafi ekki sýnt nægilega fram á ríka þörf á vernd á grundvelli mannúðarsjónarmiða líkt og krafist er í 12. gr. f laga um útlendinga,

Í skýringum með 2. gr. laga nr. 115/2010 sem breyttu ákvæði 12. gr. f útlendingalaga er fjallað um mjög íþyngjandi félagslegar aðstæður. Þar kemur fram að átt sé við að útlendingur hafi þörf á vernd vegna félagslegra aðstæðna í heimalandi og er sem dæmi nefnt aðstæður kvenna sem sætt hafi kynferðislegu ofbeldi eða sem aðhyllast ekki kynhlutverk sem eru hefðbundin í heimaríki þeirra og af þessum sökum eigi þær hættu á útskúfun eða ofbeldi við endurkomu. Áður hefur verið greint frá verulegu ósamræmi í frásögn hennar sem hefur haft þær afleiðingar að framburður hennar er metin ótrúverðugur. Verður að telja ástæður flótta kæranda frá heimalandi sínu óljósar. Það er því mat kærunefndar að ekki sé hægt að leggja til grundvallar að aðstæður kæranda í heimaríki hennar séu slíkar að þær geti talist erfiðar í skilningi ákvæðis 2. mgr. 12. gr. f laga um útlendinga.

Þá kemur fram í ofangreindum skýringum með 2. gr. laga nr. 115/2010 það sjónarmið að almennt séð beri að taka sérstakt tillit til barna hvort sem þau eru fylgdarlaus eða ekki. Þá beri að líta til þess hvort framfærsla, þá sérstaklega fylgdarlausra barna, sé tryggð. Líkt og komið hefur fram þá telur kærunefnd frásögn kæranda ótrúverðuga um flest þar á meðal um stöðu hennar í heimalandi hennar. Verður því ekki hægt að leggja til grundvallar að kærandi geti ekki með góðu móti lifað og starfað, jafnvel með aðstoð fjölskyldu sinnar, í heimalandi sínu og þannig tryggt börnum sínum fullnægjandi framfærslu. Ennfremur sýna gögn sem kærunefnd hefur yfirfarið að möguleiki er fyrir fjölskylduna að sameinast bæði í [...], heimaríki unnusta kæranda, á grundvelli fjölskyldusameiningar þar sem löggjöf beggja ríkja heimilar það. Kærunefnd telur að ákvæði barnasáttmála Sameinuðu þjóðanna og íslenskrar löggjafar um barnavernd standi því ekki í vegi að börnin fylgi móður sinni aftur til heimalands hennar. Börn kæranda hafa verið hér á landi í fylgd með báðum foreldrum sínum og verða í fylgd með móður sinni við endursendingu til heimalands hennar.

Kærunefndin hefur þegar komist að þeirri niðurstöðu að kærandi uppfylli ekki skilyrði 1. eða 2. mgr. 44. gr. útlendingalaga og teljist því ekki flóttamaður. Þegar framburður kæranda er virtur í heild sinni ásamt gögnum málsins er það niðurstaða kærunefndar að kærandi hafi heldur ekki sýnt fram á ríka þörf á vernd eins og kveðið er á um í 12. gr. f útlendingalaga. Er þá sérstaklega til þess að líta að framburður kæranda er sem áður greinir afar ótrúverðugur. Því er það mat kærunefndar að ekki sé unnt að byggja á öðru en hlutlægum gögnum. Það er mat kærunefndar að þau gögn sem yfirfarin hafa verið gefi ekki tilefni til annarrar niðurstöðu en sem hér liggur fyrir varðandi einstakar málsástæður kæranda. Því er fallist á það með Útlendingastofnun að aðstæður kæranda og barna hennar í [...]séu ekki með þeim hætti að rík mannúðarsjónarmið standi til þess að veita kæranda og börnum hennar dvalarleyfi á grundvelli mannúðarástæðna skv. 12. gr. f laga um útlendinga.

Jafnframt telur kærunefndin kæranda eða börn hennar ekki uppfylla skilyrði 12. gr. f útlendingalaga um sérstök tengsl við landið. Eins og fram kemur í gögnum málsins hefur kærandi aðeins dvalið á Íslandi í tengslum við hælismál sitt.

Ætlað brot gegn 22. gr. stjórnsýslulaga

Í greinargerð kæranda er því haldið fram að ákvörðun Útlendingastofnunar í máli kæranda hafi ekki verið nægilega rökstudd hvað varðar sérstakar aðstæður barna hennar í tengslum við endursendingu fjölskyldunnar til [...].

Í 22. gr. stjórnsýslulaga nr. 37/1993 er fjallað um efni rökstuðnings stjórnsýsluákvarðana. Þar segir að vísa eigi til þeirra réttarreglna sem ákvörðun byggir á, þeirra meginsjónarmiða sem ráðandi voru við mat og þeirra málsatvika sem höfðu verulega þýðingu við úrlausn málsins, þyki ástæða til. Í skýringarriti með stjórnsýslulögunum (Stjórnsýslulög – skýringarrit. Páll Hreinsson, forsætis-ráðuneytið, 1994) segir að þegar myndast hefur fastmótuð stjórnsýsluframkvæmd gæti stjórnvaldi verið heimilt að útbúa staðlaða greinagerð um hana en sennilega yrði þó ávallt að gera grein fyrir því í rökstuðningi hvaða meginsjónarmið hefðu verið ráðandi við mat á sérhverju máli. Í umfjöllun skýringarritsins segir ennfremur að í flestum tilvikum ætti að nægja tiltölulega stuttur rökstuðningur fyrir ákvörðunum í málum á fyrsta stjórnsýslustigi. Hefur það verið framkvæmd Útlendingastofnunar í málum þar sem börn eru í fylgd með foreldrum að fjalla ekki efnislega um aðstæður barnsins heldur vísa í rökstuðning með ákvörðun foreldra þeirra. Telja verður þá framkvæmd uppfylla viðmið 22. gr. stjórnsýslulaga og verður því ekki fallist á það að ákvörðun Útlendingastofnunar í máli kæranda uppfylli ekki kröfur stjórnsýslulaga um rökstuðning stjórnvaldsákvörðunar. Þá verður ekki séð að Útlendingastofnun hafi virt að vettugi ákvæði laga og alþjóðasáttmála er kveða á um að hagsmunir barna skuli hafðir að leiðarljósi við töku ákvarðana í málum er þau varðar.

Samantekt

Með vísan til alls þess sem að framan er rakið og forsendna hinna kærðu ákvarðana þykir rétt að staðfesta ákvarðanir Útlendingastofnunar.

Athygli kæranda er vakin á því að skv. 6. mgr. 33. gr. laga um útlendinga frestar málshöfðun fyrir dómstólum til ógildingar á endanlegri ákvörðun um að útlendingur skuli yfirgefa landið ekki framkvæmd hennar. Að kröfu útlendings getur kærunefnd útlendingamála þó ákveðið að fresta réttaráhrifum endanlegrar ákvörðunar sé talin ástæða til þess. Krafa þess efnis skal gerð ekki síðar en sjö dögum frá birtingu endanlegrar ákvörðunar. Skal frestun bundin því skilyrði að útlendingur beri málið undir dómstóla innan fimm daga frá birtingu ákvörðunar um frestun réttaráhrifa úrskurðar og óski eftir að það hljóti flýtimeðferð. Nú er beiðni um flýtimeðferð synjað og skal þá mál höfðað innan sjö daga frá því að beiðni um það er synjað. Þó getur kærunefnd útlendingamála tekið ákvörðun um að fresta framkvæmd ákvörðunarinnar ef sýnt er fram á að verulega breyttar aðstæður hafi skapast frá því ákvörðun var tekin

Úrskurðarorð

Ákvarðanir Útlendingastofnunar eru staðfestar.

The decisions of the Directorate of Immigration are affirmed.

Hjörtur Bragi Sverrisson, formaður

Anna Valbjörg Ólafsdóttir Pétur Dam Leifsson