Úrskurðarnefnd velferðarmála

Mál nr. 291/2020

Miðvikudaginn 21. október 2020

A

gegn

Tryggingastofnun ríkisins

Ú R S K U R Ð U R

Mál þetta úrskurða Rakel Þorsteinsdóttir lögfræðingur, Eva Dís Pálmadóttir lögfræðingur og Anna Rut Kristjánsdóttir lögfræðingur.

Með kæru, dags. 11. júní 2020, kærði A, til úrskurðarnefndar velferðarmála ákvörðun Tryggingastofnunar ríkisins frá 22. maí 2020 um endurreikning og uppgjör tekjutengdra bóta vegna ársins 2019.

I.  Málsatvik og málsmeðferð

Niðurstaða endurreiknings og uppgjörs tekjutengdra bóta ársins 2019 var sú að kæranda hefðu verið ofgreiddar bætur það ár að fjárhæð 658.009 kr., að teknu tilliti til endurgreiddrar staðgreiðslu. Kæranda var tilkynnt um framangreinda ofgreiðslu og innheimtu með bréfi Tryggingastofnunar ríkisins, dags. 22. maí 2020.

Kæra barst úrskurðarnefnd velferðarmála 11. júní 2020. Með bréfi, dagsettu sama dag, óskaði úrskurðarnefnd eftir greinargerð Tryggingastofnunar ríkisins ásamt gögnum málsins. Með bréfi, dags. 7. júlí 2020, barst greinargerð stofnunarinnar og var hún send kæranda til kynningar með bréfi úrskurðarnefndar, dags. 14. júlí 2020. Athugasemdir bárust frá kæranda 20. júlí 2020 og voru þær sendar Tryggingastofnun til kynningar með bréfi, dags. 21. júlí 2020. Efnislegar athugasemdir bárust ekki.

II.  Sjónarmið kæranda

Með kæru fylgdi ákvörðun Tryggingastofnunar ríkisins, dags. 22. maí 2020, um niðurstöðu endurreiknings og uppgjörs tekjutengdra bóta á árinu 2019. Enginn rökstuðningur fylgdi kæru en af gögnum málsins má ráða að kærandi óski endurskoðunar á framangreindri ákvörðun Tryggingastofnunar ríkisins.

Í athugasemdum kæranda við greinargerð Tryggingastofnunar, dags. 21. júlí 2020, segir að kærandi hafi móttekið bréf frá 7. júlí þar sem komi fram að álagningin sé vegna leigutekna sem hún fái en ekki sé tekið tillit til þess að hún sé að borga sjálf 179.861 kr. á mánuði, samtals 2.154.732 kr. á árinu 2019 til B. Kærandi biður um að þetta verði leiðrétt.

III.  Sjónarmið Tryggingastofnunar ríkisins

Í greinargerð Tryggingastofnunar ríkisins kemur fram að kærður sé endurreikningur tekjutengdra bóta ársins 2019.

Í 16. gr. laga nr. 100/2007 um almannatryggingar, með síðari breytingum, sé kveðið á um tilhögun útreiknings tekjutengdra bóta. Í 2. mgr. ákvæðisins sé vísað til laga nr. 90/2003 um tekjuskatt varðandi hvað skuli teljast til tekna. Til tekna samkvæmt III. kafla laga um almannatryggingar teljist tekjur samkvæmt II. kafla laga nr. 90/2003 um tekjuskatt, að teknu tilliti til ákvæða 28. gr. sömu laga um hvað ekki teljist til tekna og frádráttarliða samkvæmt 1., 3., 4. og 5. tölul. A-liðar 1. mgr. 30. gr. og 31. gr. sömu laga eða undantekninga og takmarkana samkvæmt öðrum sérlögum.

Tryggingastofnun greiði lífeyri á grundvelli áætlunar um tekjur viðkomandi árs, sbr. 5. mgr. 16. gr. laga um almannatryggingar. Bótaþegi beri ábyrgð á því að slík tekjuáætlun endurspegli árstekjur og beri að breyta áætluninni ef svo sé ekki, sbr. 1. mgr. 39. gr. sömu laga og 3. gr. reglugerðar nr. 598/2009 um útreikning, endurreikning og uppgjör tekjutengdra bóta og vistunarframlags, en þar komi fram að bótaþega sé skylt að veita Tryggingastofnun allar nauðsynlegar upplýsingar til að hægt sé að taka ákvörðun um bótarétt, fjárhæð og greiðslu bóta og endurskoðun þeirra. Að sama skapi sé bótaþega skylt að tilkynna Tryggingastofnun um breytingar á tekjum eða öðrum aðstæðum sem geti haft áhrif á greiðslur.

Í 7. mgr. 16. gr. laga um almannatryggingar komi fram að þegar endanlegar upplýsingar um tekjur bótagreiðsluársins liggi fyrir við álagningu skattyfirvalda á opinberum gjöldum, skuli Tryggingastofnun endurreikna bótafjárhæðir á grundvelli tekna. Einnig sé fjallað um endurreikning í reglugerð nr. 598/2009 um útreikning, endurreikning og uppgjör tekjutengdra bóta og vistunarframlags. Tryggingastofnun hafi ekki heimild til að líta fram hjá tekjuupplýsingum sem fram komi í skattframtölum eins og ítrekað hafi verið staðfest af úrskurðarnefnd og hafi einnig verið staðfest fyrir dómstólum.

Um skattskyldar tekjur sé fjallað í II. kafla laga nr. 90/2003 um tekjuskatt. Í 3. tölul. C-liðar 7. gr. laganna sé kveðið á um að vextir, verðbætur, afföll og gengishagnaður teljist til skattskyldra tekna.

Í VI. kafla laganna um tekjuskattsútreikning, afslætti og barnabætur segi í 3. mgr. 66. gr. að tekjuskattur af fjármagnstekjum einstaklinga utan rekstrar skuli vera 22% af þeim tekjum. Til fjármagnstekna teljist í þessu sambandi tekjur samkvæmt 1.-8. tölul. C-liðar 7. gr. laganna, þ.e. vextir, arður, leigutekjur, söluhagnaður og aðrar eignatekjur. Þó skuli ekki reikna tekjuskatt samkvæmt 1. málsl. af heildarvaxtatekjum að fjárhæð 150.000 kr. á ári hjá einstaklingi og 50% af tekjum einstaklings af útleigu íbúðarhúsnæðis sem nýtt sé til búsetu leigjanda og falli undir húsaleigulög.

Um áhrif tekna á ellilífeyri skuli vísað til 1. mgr. 23. gr. laga um almannatryggingar og um áhrif tekna á heimilisuppbót skuli vísað til 2. mgr. 8. gr. laga nr. 99/2007 um félagslega aðstoð.

Þegar í ljós komi við endurreikning bóta að bætur hafi verið ofgreiddar fari um það samkvæmt 55. gr. laga um almannatryggingar. Þar komi fram sú skylda Tryggingastofnunar að innheimta ofgreiddar bætur. Sú meginregla sé ítrekuð í 9. gr. reglugerðar nr. 598/2009.

Kærandi hafi þegið ellilífeyri og tengdar bætur samfleytt síðan […].

Tryggingastofnun hafi gert tillögu að tekjuáætlun vegna ársins 2019 til handa kæranda, dags. 28. janúar 2019. Hafi þá einnig verið vakin athygli kæranda á ábyrgð hennar á að upplýsa stofnunina ef áætlunin væri ekki rétt og einnig ef forsendur myndu breytast á árinu þar sem tekjuáætlunin sé grundvöllur útreiknings bóta. Tillaga Tryggingastofnunar hafi gert ráð fyrir því að kærandi hefði 3.081.379 kr. í lífeyrissjóðstekjur og 133.980 kr. í vexti og verðbætur. Engar athugasemdir hafi borist frá kæranda og hafi því verið greitt samkvæmt tekjuáætluninni allt árið 2019.

Við endurreikning og uppgjör tekjutengdra greiðslna ársins 2019 beri Tryggingastofnun að líta til tekna við útreikning bóta. Þá sé stofnuninni skylt að endurreikna greiðslur á grundvelli tekna eins og þær séu skráðar á skattframtali þegar það liggi fyrir við álagningu skattyfirvalda. Við þann endurreikning hafi komið í ljós mismunur á milli þeirra tekna sem gert hafi verið ráð fyrir í tekjuáætlun og þeirra tekna sem fram komi á skattframtali. Samkvæmt skattframtali kæranda hafi hún verið með 3.114.223 kr. í lífeyrissjóðstekjur, 73.053 kr. í vexti og verðbætur og 1.800.000 kr. í leigutekjur. 

Þessi mismunur á áætluðum tekjum kæranda og rauntekjum hafi orðið til þess að þær upphæðir sem kærandi hafi fengið greiddar í formi ellilífeyris og heimilisuppbótar hafi verið töluvert hærri en þær upphæðir sem kærandi hafi átt rétt til samkvæmt endurreikningi.

Niðurstaða endurreiknings tekjutengdra bóta ársins 2019 hafi því verið sú að kærandi hafi fengið greitt á árinu 2.312.164 kr. en hefði átt að fá greitt 1.268.700 kr. Þessi mismunur hafi leitt til ofgreiðslu að fjárhæð 658.009 kr., að teknu tilliti til endurgreiddrar staðgreiðslu.

Kærandi hafi fengið greiddan ellilífeyri og heimilisuppbót allt árið 2019. Þessir bótaflokkar séu tekjutengdir samkvæmt 1. mgr. 23. gr. laga nr. 100/2007 og 2. mgr. 8. laga nr. 99/2007 um félagslega aðstoð, sbr. 16. gr. laga nr. 100/2007.

Þær tekjur sem fyrst og fremst valdi þeirri kröfu sem hér um ræði séu leigutekjur. Samkvæmt 1.-8. tölul. C-liðar 7. gr. laga nr. 99/2003 teljist meðal annars vextir, verðbætur og leigutekjur til skattskyldra tekna og til tekna í skilningi 16. gr. laga nr. 100/2007. Slíkar tekjur kæranda hafi því áhrif á greiðslu umræddra bóta.

Í 2. mgr. 16. gr. almannatryggingalaga séu tilgreind sérstaklega þau ákvæði tekjuskattslaga sem taka skuli tillit til varðandi hvað teljist ekki til tekna og koma skuli til frádráttar tekjum. Líta verði svo á að þar sé um tæmandi talningu að ræða, enda sé ekki vísað til ákvæða laga um tekjuskatt til frádráttar frá tekjum í heild sinni.

Í gildi sé sérstök undantekningarregla um að fjármagnstekjuskattur sé reiknaður af 50% tekna manna af útleigu íbúðarhúsnæðis til eigin nota. Þá reglu sé að finna í VI. kafla laganna, nánar tiltekið í 3. mgr. 66. gr. Tryggingastofnun sé ekki heimilt að taka tillit til þeirrar reglu þar sem hana sé ekki að finna í þeim ákvæðum laga um tekjuskatt sem talin séu upp í 2. mgr. 16. gr. laga um almannatryggingar.

Ljóst sé af orðalagi 2. mgr. 16. gr. laga um almannatryggingar sem og öðrum ákvæðum laganna að ekki sé gert ráð fyrir því að stofnunin hafi heimild til þess að beita undantekningarreglu 3. mgr. 66. gr. laga um tekjuskatt til þess að lækka þann tekjustofn sem Tryggingastofnun miði við í útreikningum sínum. Það ákvæði sé að finna í VI. kafla laga um tekjuskatt en lög um almannatryggingar vísi eingöngu til ákveðinna ákvæða II. kafla laga um tekjuskatt. Þessi framkvæmd Tryggingastofnunar hafi verið staðfest af úrskurðarnefnd og skuli þá vísað til úrskurða í málum nr. 282/2017, 283/2017, 290/2018 og 323/2019.

Að lokum sé rétt að taka fram að hvorki hafi verið gerðar formlegar kröfur í kæru né hafi kæran verið rökstudd frekar. Meðfylgjandi kæru hafi hins vegar verið ljósrit af niðurstöðu álagningar skattyfirvalda fyrir árið 2020 og ljósrit af kvittunum sem óljóst sé hvaða merkingu hafi. Kærandi hafi ekki sótt um niðurfellingu á endurkröfunni.

Í ljósi innsendra gagna hafi Tryggingastofnun talið ástæðu til þess að athuga hvort skoða ætti málið sem beiðni um niðurfellingu samkvæmt 11. gr. reglugerðar nr. 598/2009. Miðað við þær upplýsingar sem stofnunin hafi um fjárhagslegar og félagslegar aðstæður kæranda hafi það verið mat stofnunarinnar að ekki hafi verið ástæða til þess að taka þetta til meðferðar hjá samráðsnefnd Tryggingastofnunar, nema fyrir lægi skýr beiðni kæranda þar að lútandi.

IV.  Niðurstaða

Mál þetta varðar endurreikning og uppgjör á tekjutengdum bótum kæranda vegna ársins 2019.

Kærandi fékk greiddan ellilífeyri frá Tryggingastofnun á árinu 2019. Samkvæmt 39. gr. laga nr. 100/2007 um almannatryggingar, með síðari breytingum, er umsækjanda eða greiðsluþega skylt að veita stofnuninni allar nauðsynlegar upplýsingar til að hægt sé að taka ákvörðun um bótarétt, fjárhæð og greiðslu bóta og annarra greiðslna samkvæmt lögunum og endurskoðun þeirra. Enn fremur er skylt að tilkynna stofnuninni um breytingar á tekjum eða öðrum aðstæðum sem geta haft áhrif á bætur eða greiðslur. Af framangreindu verður ráðið að sú skylda hvíli á greiðsluþegum að upplýsa Tryggingastofnun um tekjur á bótagreiðsluári sem kunna að hafa áhrif á bótarétt.

Í 16. gr. laga um almannatryggingar er kveðið á um tekjutengingu lífeyristrygginga og hvernig Tryggingastofnun ríkisins skuli standa að útreikningi bóta. Í 2. mgr. 16. gr. laga um almannatryggingar segir að til tekna samkvæmt III. kafla skuli telja tekjur samkvæmt II. kafla laga nr. 90/2003 um tekjuskatt með tilteknum undantekningum. Á grundvelli 7. mgr. 16. gr. þeirra laga ber Tryggingastofnun ríkisins að endurreikna bótafjárhæðir eftir að endanlegar upplýsingar um tekjur bótagreiðsluárs liggja fyrir við álagningu skattyfirvalda á opinberum gjöldum. Leiði endurreikningur í ljós að bætur hafi verið ofgreiddar ber Tryggingastofnun að innheimta þær samkvæmt 55. gr. laga um almannatryggingar. Sú meginregla er ítrekuð í 9. gr. reglugerðar nr. 598/2009 um útreikning, endurreikning og uppgjör tekjutengdra bóta og vistunarframlags.

Í tillögu Tryggingastofnunar að tekjuáætlun fyrir árið 2019, dags. 28. janúar 2019, var gert ráð fyrir að kærandi fengi 3.081.379 kr. í lífeyrissjóðstekjur og 133.980 kr. í vexti og verðbætur. Kærandi gerði ekki athugasemdir við þá áætlun og voru bótaréttindi því reiknuð og bætur greiddar út miðað við hana. Samkvæmt upplýsingum skattyfirvalda vegna tekjuársins 2019 reyndust lífeyrissjóðstekjur kæranda vera aðeins hærri, eða 3.114.223 kr., og fjármagnstekjur reyndust mun hærri, eða samtals 1.873.053 kr. Lífeyrissjóðstekjur eru tekjustofn sem hafa áhrif við útreikning Tryggingastofnunar á bótafjárhæð, sbr. 2. mgr. 16. gr. laga um almannatryggingar og 1. tölul. A-liðar 7. gr. laga um tekjuskatt. Fjármagnstekjur eru einnig tekjustofn sem hefur áhrif við útreikning Tryggingastofnunar á bótafjárhæð, sbr. 2. mgr. 16. gr. laga um almannatryggingar og C-lið 7. gr. laga um tekjuskatt.

Ástæða þess að endurkrafa myndaðist á hendur kæranda er að umræddir tekjustofnar voru vanáætlaðir í tekjuáætlun. Tryggingastofnun greiðir tekjutengdar bætur á grundvelli upplýsinga úr tekjuáætlun viðkomandi greiðsluþega. Þá ber stofnuninni lögum samkvæmt að endurreikna bætur með hliðsjón af upplýsingum skattyfirvalda og innheimta ofgreiddar bætur.

Kærandi gerir athugasemdir við að stofnunin hafi ekki tekið tillit til þess að hún sé sjálf að greiða mánaðarlega til B. Samkvæmt upplýsingum frá kæranda er um leigugreiðslur að ræða. Ætla má að kærandi sé að vísa til þeirrar reglu sem kemur fram í 3. mgr. 66. gr. laga nr. 90/2003 um tekjuskatt. Í nefndu ákvæði segir að tekjuskattur af fjármagnstekjum einstaklinga utan rekstrar skuli vera 20% af þeim tekjum. Til fjármagnstekna teljist í þessu sambandi tekjur samkvæmt 1.-8. tölul. C-liðar 7. gr., þ.e. vextir, arður, leigutekjur, söluhagnaður og aðrar eignatekjur. Þó skuli ekki reikna tekjuskatt samkvæmt 1. málsl. af heildarvaxtatekjum að fjárhæð 125.000 kr. á ári hjá einstaklingi og 50% af tekjum einstaklings af útleigu íbúðarhúsnæðis til búsetu leigjanda.

Í 2. mgr. 16. gr. laga um almannatryggingar segir að til tekna samkvæmt III. kafla laganna teljist tekjur samkvæmt II. kafla laga nr. 90/2003 um tekjuskatt, að teknu tilliti til ákvæða 28. gr. sömu laga um hvað ekki telst til tekna og tiltekinna frádráttarliða í 30. gr. og 31. gr. sömu laga eða undantekninga eða takmarkana samkvæmt öðrum sérlögum. Í þessu ákvæði er því tilgreint við hvaða tekjur Tryggingastofnun ríkisins skuli miða útreikning og endurreikning bóta og jafnframt eru tilgreindar þær undantekningar sem stofnuninni ber að hafa hliðsjón af við þá framkvæmd. Þar er sú regla, sem kemur fram í áðurnefndum 3. málsl. 3. mgr. 66. gr. laga um tekjuskatt, ekki tilgreind. Úrskurðarnefnd telur því að þrátt fyrir að umrædd regla gildi við meðhöndlun skattyfirvalda á tilteknum fjármagnstekjum kæranda, gildi hún ekki þegar kemur að endurreikningi Tryggingastofnunar ríkisins á tekjutengdum bótum hennar.  

Að öllu framangreindu virtu er það niðurstaða úrskurðarnefndar velferðarmála að staðfesta ákvörðun um endurreikning og uppgjör Tryggingastofnunar ríkisins á tekjutengdum bótum ársins 2019.

Ú R S K U R Ð A R O R Ð

Ákvörðun Tryggingastofnunar ríkisins um endurreikning og uppgjör á tekjutengdum bótum A, á árinu 2019, er staðfest.

F.h. úrskurðarnefndar velferðarmála

Rakel Þorsteinsdóttir