Nr. 207/2021 Úrskurður
KÆRUNEFND ÚTLENDINGAMÁLA
Þann 20. maí 2021 er kveðinn upp svohljóðandi
úrskurður nr. 207/2021
í stjórnsýslumálum nr. KNU21030075 og KNU21030074
Kæra […]
[…]
og barna þeirra
á ákvörðunum
Útlendingastofnunar
I. Kröfur, kærufrestir og kæruheimild
Þann 23. mars 2021 kærðu […], fd. […], ríkisborgari Nígeríu (hér eftir K) og […], fd. […], ríkisborgari Nígeríu (hér eftir M) ákvarðanir Útlendingastofnunar, dags. 5. mars 2021, um að synja kærendum og börnum þeirra, […], fd. […], ríkisborgara Nígeríu (hér eftir A) og […], fd. […], ríkisborgara Nígeríu (hér eftir B), um alþjóðlega vernd á Íslandi ásamt því að synja þeim um dvalarleyfi á grundvelli 74. gr. laga um útlendinga nr. 80/2016.
Kærendur krefjast þess aðallega að ákvarðanir Útlendingastofnunar verði felldar úr gildi og að þeim verði veitt staða flóttamanna með vísan til 1. mgr. 37. gr. laga um útlendinga. Til vara er þess krafist að ákvarðanir Útlendingastofnunar verði felldar úr gildi og að þeim verði veitt viðbótarvernd með vísan til 2. mgr. 37. gr. laga um útlendinga. Til þrautavara er þess krafist að ákvarðanir Útlendingastofnunar verði felldar úr gildi og að þeim verði veitt dvalarleyfi á Íslandi á grundvelli mannúðarsjónarmiða, sbr. 1. mgr. 74. gr. laga um útlendinga. Til þrautaþrautavara er gerð sú krafa að þeim verði veitt dvalarleyfi á grundvelli 2. mgr. 45. gr. laga um útlendinga.
Fyrrgreindar ákvarðanir eru kærðar á grundvelli 7. gr. laga um útlendinga og barst kæran fyrir lok kærufrests.
II. Málsmeðferð
Kærendur sóttu um alþjóðlega vernd hér á landi hinn 30. september 2020. Kærendur komu í viðtal hjá Útlendingastofnun m.a. hinn 18. nóvember 2020 ásamt talsmanni sínum. Með ákvörðunum, dags. 5. mars 2021, synjaði Útlendingastofnun kærendum og börnum þeirra um alþjóðlega vernd ásamt því að synja þeim um dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða. Voru framangreindar ákvarðanir kærðar til kærunefndar útlendingamála hinn 23. mars 2021. Kærunefnd bárust greinargerðir kærenda dagana 9. og 13. apríl 2021. Þá bárust viðbótargögn og upplýsingar með tölvubréfum dagana 23. og 29. apríl 2021 og 3. og 6. maí 2021. Í greinargerðum óskuðu kærendur eftir að fá að koma fyrir nefndina og tjá sig um efni málsins. Í ljósi frásagna kærenda og skýrslna um heimaríki taldi kærunefnd ekki ástæðu til að gefa þeim kost á að koma fyrir nefndina, sbr. 7. mgr. 8. gr. laga um útlendinga.
III. Ákvarðanir Útlendingastofnunar
Í ákvörðunum Útlendingastofnunar í málum kærenda kemur fram að þau byggi umsóknir sínar um alþjóðlega vernd á því að þau séu í hættu í heimaríki sínu vegna aðildar sinnar að tilteknum þjóðfélagshópi. Niðurstaða Útlendingastofnunar var sú að kærendur væru ekki flóttamenn og þeim skyldi synjað um alþjóðlega vernd á Íslandi samkvæmt ákvæðum 37. og 40. gr. laga um útlendinga. Kærendum var jafnframt synjað um dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða samkvæmt 74. gr. laga um útlendinga. Þá taldi stofnunin að ákvæði 42. gr. laga um útlendinga stæði endursendingu til heimaríkis ekki í vegi.
Í ákvörðunum Útlendingastofnunar í málum barna kærenda, kom fram að þau væru svo ung að árum að ekki yrði talið tilefni til að taka viðtal við þau. Fram kom að umsóknir barna kærenda væru grundvallaðar á framburði foreldra þeirra og þeim hefði verið synjað um alþjóðlega vernd og dvalarleyfi á grundvelli 74. gr. laga um útlendinga. Í ákvörðunum foreldra hefði jafnframt verið tekin afstaða til aðstæðna barnanna og hvernig þær aðstæður horfi við einstökum þáttum ákvörðunarinnar. Var það niðurstaða Útlendingastofnunar með vísan til niðurstöðu í máli foreldra þeirra, að gættum ákvæðum samnings Sameinuðu þjóðanna um réttindi barnsins, laga um útlendinga og barnaverndarlaga, að börnum kærenda væri ekki stefnt í hættu með því að fylgja foreldrum sínum til heimaríkis.
Kærendum og börnum þeirra var vísað frá landinu á grundvelli c-liðar 1. mgr. 106. gr. laga um útlendinga. Útlendingastofnun tilkynnti kærendum jafnframt að kæra frestaði réttaráhrifum ákvörðunarinnar, sbr. 1. mgr. 35. gr. laga um útlendinga.
IV. Málsástæður og rök kærenda
Í greinargerð K til kærunefndar kemur fram að hún sé fædd og uppalin í Ogwa í Edo fylki í Nígeríu og hafi búið þar til ársins 2004 þegar hún hafi flutt til Benín borgar í Nígeríu. Árið 2005 hafi hún yfirgefið heimaríki sitt. Í þjónustuviðtali hjá Útlendingastofnun hafi K greint frá því að eiga þrjá drengi. Tveir yngri drengirnir séu með henni hér á landi en elsti drengurinn sé í Nígeríu. Í viðtalinu hafi komið fram að K sé heilsuhraust utan þess að eiga erfitt með svefn en hún hafi miklar áhyggjur af elsta syni sínum. Í viðtali hjá Útlendingastofnun hafi K greint frá því að foreldrar hennar hafi verið fátæk er hún hafi verið barn og hún hafi ekki getað sótt skóla. K hafi af þeim sökum unnið sem vinnukona hjá tiltekinni fjölskyldu sem hafi verið efnaðri en hennar eigin fjölskylda. Húsbóndinn á því heimili hafi beitt hana kynferðislegu ofbeldi og þegar hún hafi greint frá því hafi henni verið vísað út af heimilinu. Hún hafi þá ekki haft neinn samastað en foreldrar hennar hafi verið vinnufólk á öðru heimili. Hún hafi því litið á það sem tækifæri þegar nígerísk kona að nafni […] hafi boðið henni að koma með sér til Ítalíu og vinna sem barnapía fyrir sig. Þegar K hafi komið til Ítalíu hafi […] sagt henni að hún skuldaði sér 40 þúsund evrur og að hún yrði að borga skuldina með vændi. K hafi neitað því og flúið frá konunni. Fjölskylda […] hafi í kjölfarið ítrekað leitað til fjölskyldu K í Nígeríu og krafist greiðslu á skuldinni. Bróðir […] hafi m.a. lamið systur K. Í viðtali hjá Útlendingastofnun hafi K greint frá því að vera hrædd við að fara til Nígeríu vegna þess að ef […] fyndi út að K væri í Nígeríu myndi hún senda fjölskyldu sína til að drepa hana þar sem K skuldi henni enn peninga. K hafi greint frá því að ef hún ætti peninga fengi hún kannski aðstoð frá lögreglu vegna ofsókna […] og hennar fjölskyldu í Nígeríu en staðan væri ekki slík.
Í greinargerð M til kærunefndar kemur fram að hann sé fæddur og uppalinn í Ondo fylki í Nígeríu og hafi búið þar fram að flótta sínum frá heimaríki sínu árið 2008. Í viðtali hjá Útlendingastofnun hafi M greint frá því að vera kristinn og tilheyra þjóðernishópnum Yoruba. Rekja megi rót flótta hans frá Nígeríu til þess að hann hafi stundað kynlíf með karlmanni þar í landi um nokkurt skeið. M hafi vegna fátæktar sinnar þegið aðstoð frá skólafélaga sínum í Nígeríu til að fjármagna skólagöngu sína í háskóla þar sem hann hafi lært viðskiptafræði. Skólafélaginn sem hafi fjármagnað skólagöngu M hafi heitið […] en faðir hans hafi verið ríkur. Í staðinn hafi M aðstoðað […] við nám í skólanum. […] hafi á einum tímapunkti krafist þess að M stundaði kynlíf með honum sem greiðslu fyrir fjárhagsaðstoðina. M hafi látið tilleiðast enda hafi fjármagnsaðstoð […] verið eina leiðin fyrir hann til þess að eiga kost á háskólamenntun. Einn daginn hafi faðir […], […], komist að því að […] stundaði kynlíf með M. Hann hafi sent sína menn á heimili M og kýlt hann í augað og hótað honum að hann hlyti verra af ef hann kæmi nálægt […] aftur. Faðir M hafi einnig verið laminn. Þetta atvik hafi átt sér stað í febrúar 2008. M hafi í kjölfarið talað við […] um að þeir yrðu að hætta að stunda kynlíf og í staðinn hafi M byrjað að þrífa íbúð […] á stúdentagörðunum og elda fyrir hann mat sem greiðslu fyrir fjárhagsaðstoðina. […] hafi komist að því og aftur sent menn heim til fjölskyldu M. Í þetta skipti hafi M náð að flýja en mennirnir hafi myrt bróður M, að nafni […], en þeir hafi talið sig vera að taka M af lífi. Systir M hafi einnig orðið fyrir ofbeldi. Faðir M hafi sagt honum að koma ekki aftur á heimilið enda hafi […] ætlað sér að drepa M. M hafi ekki getað klárað nám sitt vegna þessa. Stuttu síðar hafi faðir M látist. M hafi yfirgefið landið enda sé ólöglegt fyrir tvo karlmenn að stunda kynmök í Nígeríu og M hafi bæði verið hræddur um að […] myndi drepa sig og að hann yrði handtekinn vegna lögbrots, enda yrði hann álitinn samkynhneigður í Nígeríu. M hafi greint frá því að vera mjög hræddur við […] enda sé hann ríkur maður með sterk tengsl innan stjórnvalda. Þá hafi hann yfirleitt einhvers konar gengi í kringum sig sem framkvæmi hans vilja og beiti ofbeldi. […] hafi þó ekki sjálfur verið stjórnmálamaður heldur hafi hann haft tengsl við stjórnvöld og því erfitt að finna upplýsingar um […] á netinu. Eftirlifandi bróðir M hafi sagt M að […] sé enn á lífi og að best sé fyrir M að halda sig í fjarlægð frá Nígeríu enda sé […] ekki ánægður með málalok og muni gera M mein ef hann sjái hann aftur. M hafi greint frá því að fjölskylda hans hafi ekki getað fengið aðstoð lögreglu enda sé hún spillt, auk þess sem faðir hans hafi ekki átt neina peninga og hafi ekki tengsl innan lögreglunnar. Faðir hans hafi ekki getað ráðið lögfræðing til þess að gera eitthvað í málinu. Í viðtali hjá Útlendingastofnun greindi M frá því að móðir hans, bróðir og systir séu á lífi og búi saman. Móðir M sé áttræð, systir hans hafi misst annan fótinn í kjölfar árásar af hálfu manna […] og eftirlifandi bróðir M sé án vinnu og hafi aldrei farið í skóla.
Í greinargerðum kærenda til Útlendingastofnunar er fjallað um aðstæður í Nígeríu. Þar er m.a. gerð grein fyrir ástandi mannréttindamála í Nígeríu með vísan til skýrslna alþjóðlegra stofnana og mannréttindasamtaka. Fjallað er um mannréttindabrot af hálfu nígerískra yfirvalda, spillingu og refsileysi á öllum stigum stjórnsýslunnar, áhrif hryðjuverkahópa og glæpagengja á landið og það ofbeldi sem sé viðvarandi þar. Þá er einnig fjallað um stöðu LGBTI+ fólks, kvenna og þolenda mansals og heilbrigðiskerfið í Nígeríu.
Kærendur krefjast þess aðallega að þeim og börnum þeirra verði veitt alþjóðleg vernd sem flóttamenn hér á landi, samkvæmt 1. mgr. 37. gr. laga um útlendinga. K eigi á hættu ofsóknir vegna aðildar sinnar að tilteknum þjóðfélagshópi sem þolandi mansals. K hafi verið þvinguð til að stunda vændi á Ítalíu og því tilheyri hún hópi kvenna sem hafi verið hnepptar í mansal, sbr. d-lið 3. mgr. 38. gr. laga um útlendinga. K óttist að verða fyrir hefndaraðgerðum af hálfu konunnar sem hafi hneppt hana í mansal verði henni gert að snúa aftur til Nígeríu. Máli sínu til stuðnings vísar K m.a. til ákvörðunar Útlendingastofnunar í máli nr. 2019-03109. M eigi á hættu ofsóknir vegna aðildar hans að tilteknum þjóðfélagshópi, þ.e. vegna ætlaðrar kynhneigðar hans. M hafi stundað kynlíf með karlmanni úr skóla sínum í skiptum fyrir fjárhagsaðstoð. M eigi á hættu að vera handtekinn og áreittur af yfirvöldum í heimaríki sínu fyrir að vera álitinn samkynhneigður, auk þess að verða fyrir ofbeldi og mismunun af hálfur samborgara í Nígeríu. Máli sínu til stuðnings vísar M m.a. til ákvörðunar Útlendingastofnunar í máli nr. 2018-11754.
Verði ekki fallist á aðalkröfu málsins krefjast kærendur þess til vara að þeim og börnum þeirra verði veitt viðbótarvernd hér á landi með vísan til 2. mgr. 37. gr. laga um útlendinga. Kærendur eigi á hættu að sæta dauðarefsingu eða annarri ómannúðlegri og vanvirðandi meðferð verði þeim gert að snúa aftur til heimaríkis. K sé þolandi mansals og sé því berskjölduð fyrir hefndaraðgerðum af hálfu geranda í máli sínu verði henni gert að snúa aftur til Nígeríu. Einnig eigi þau á hættu að verða fyrir skaða af völdum árása í vopnuðum átökum þar sem ekki sé greint á milli hernaðarlegra og borgaralegra skotmarka verði þeim gert að snúa aftur heim.
Til þrautavara krefjast kærendur þess að þeim og börnum þeirra verði veitt dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða, sbr. 1. mgr. 74. gr. laga um útlendinga. Ákvæðið heimili veitingu slíks dvalarleyfis þegar útlendingur geti sýnt fram á ríka þörf á vernd, t.d. af heilbrigðisástæðum eða vegna erfiðra félagslegra aðstæðna viðkomandi eða erfiðra almennra aðstæðna í heimaríki. Kærendur vísa m.a. til athugasemda við ákvæðið í frumvarpi því er varð að lögum um útlendinga. Þar komi fram að með erfiðum almennum aðstæðum sé m.a. vísað til alvarlegra aðstæðna í heimaríki og tekið sem dæmi viðvarandi mannréttindabrot og sú aðstaða að yfirvöld veiti ekki þegnum sínum vernd gegn ofbeldisbrotum eða glæpum. Kærendur vísa til alþjóðlegra skýrslna máli sínu til stuðnings. Í greinargerð K kemur m.a. fram að hún muni koma til með að búa við þá hættu að verða hneppt aftur í mansal eða verða fyrir ofbeldi af hálfu geranda í máli hennar, einkum í ljósi þess að hún standi enn í skuld við geranda sinn. Þá verði konur fyrir margs konar mismunun í Nígeríu. Í greinargerð M kemur fram að í ljósi þess að hann hafi gerst brotlegur við lög í Nígeríu með því að stunda kynferðismök með öðrum karlmanni megi gera ráð fyrir því að hann verði hnepptur í fangelsi þar í landi, en aðstæður í fangelsum séu slæmar. Kærendur munu því búa við erfiðar félagslegar aðstæður verði þeim gert að snúa aftur til heimaríkis. Þá glími M við heilsubresti en hann sé með svokallað „króníska prostitis“ og sé undir eftirliti lækna hér á landi. Hann hafi því ríka þörf fyrir vernd á grundvelli heilbrigðisástæðna.
Til þrautaþrautavara krefjast kærendur þess að þeim verði veitt alþjóðleg vernd hér á landi með vísan til 2. mgr. 45. gr. laga um útlendinga. Ákvæðið kveði á um að maki eða sambúðarmaki útlendings sem njóti alþjóðlegrar verndar og börn hans yngri en 18 ára án maka eða sambúðarmaka eigi rétt á alþjóðlegri vernd nema sérstakar ástæður mæli því í mót.
Í greinargerð K er fjallað um hagsmuni barna hennar og M. Kærendur eigi tvo drengi sem báðir séu fæddir í Evrópu og hafi búið þar alla sína ævi. Byggja kærendur á því að börn teljist ávallt til sérstaklega viðkvæms hóps umsækjenda um alþjóðlega vernd og sé íslenskum stjórnvöldum skylt að hafa ávallt það sem barni sé fyrir bestu í forgangi þegar teknar séu ákvarðanir um málefni þess. Kærendur vísa m.a. til ákvæða barnalaga nr. 76/2003, barnasáttmála Sameinuðu þjóðanna, laga um útlendinga og tilskipana Evrópusambandsins nr. 2011/95/EB, 2013/33/EB og 2013/32/EB. Afar mikilvægt sé að búa K og eiginmanni hennar, M, aðstæður sem geri þeim kleift að veita sonum sínum þá umönnun og öryggi sem þeir þarfnist og hafi rétt á. Brýnt sé fyrir andlega og líkamlega heilsu barnanna og framtíð þeirra að þau alist upp í umhverfi sem uppfyllt geti þarfir þeirra um öryggi og velferð. Það þjóni ekki hagsmunum drengjanna að vera sendir til Nígeríu þar sem báðir foreldrar þeirra óttist ofsóknir. Auk þess hafi þeir aldrei búið í Nígeríu.
Kærendur telja að með endursendingu þeirra og barna þeirra til heimaríkis yrði brotið gegn meginreglunni um bann við endursendingu, sbr. 1. mgr. 42. gr. laga um útlendinga. Að auki telja kærendur að slík ákvörðun brjóti í bága við 1. mgr. 68. gr. stjórnarskrár lýðveldisins Íslands, sbr. lög nr. 33/1944, 2. og 3. gr. mannréttindasáttmála Evrópu, sbr. lög nr. 62/1994, 6. og 7. gr. alþjóðasamnings um borgaraleg og stjórnmálalega réttindi og 33. gr. alþjóðasamnings um réttarstöðu flóttamanna.
Í greinargerðum kærenda koma fram ýmsar athugasemdir við ákvarðanir Útlendingastofnunar í málum þeirra, m.a. er snýr að trúverðugleikamati stofnunarinnar í málum þeirra. Þá gera kærendur athugasemd við mat stofnunarinnar um að þau geti fengið aðstoð stjórnvalda eða samtaka í heimaríki þeirra.
V. Niðurstaða kærunefndar útlendingamála
Lagagrundvöllur
Í máli þessu gilda einkum ákvæði laga um útlendinga nr. 80/2016, reglugerð nr. 540/2017 um útlendinga, ákvæði stjórnsýslulaga nr. 37/1993, stjórnarskrá lýðveldisins Íslands nr. 33/1944 og mannréttindasáttmáli Evrópu, sbr. lög nr. 62/1994. Jafnframt ber að líta til ákvæða alþjóðasamnings um stöðu flóttamanna frá 1951, ásamt viðauka við samninginn frá 1967, og annarra alþjóðlegra skuldbindinga Íslands á sviði mannréttinda eftir því sem tilefni er til.
Auðkenni
Í ákvörðunum Útlendingastofnunar kemur fram að til að sanna á sér deili hafi kærendur framvísað nígerískum vegabréfum fyrir sig og börn sín. Þá hafi kærendur framvísað ítölskum dvalarleyfiskortum og auðkennisvottorðum ásamt fæðingarvottorðum barna sinna. Telur kærunefndin því ljóst að kærendur og börn þeirra séu nígerískir ríkisborgarar.
Réttarstaða barna kærenda
Staða barna á flótta ræðst af viðeigandi reglum í þjóðarétti og landsrétti. Í 22. gr. samnings Sameinuðu þjóðanna um réttindi barnsins, sbr. lög nr. 19/2013, segir í fyrsta lagi að aðildarríki skuli gera viðeigandi ráðstafanir til að tryggja að barn sem leiti eftir réttarstöðu sem flóttamaður, eða sem talið sé flóttamaður samkvæmt viðeigandi reglum eða starfsháttum þjóðaréttar eða landslaga, fái, hvort sem það sé í fylgd foreldra eða annarra eða ekki, viðeigandi vernd og mannúðlega aðstoð við að nýta sér þau réttindi sem við eigi og kveðið sé á um í samningnum.
Í 2. mgr. 10. gr. laga um útlendinga nr. 80/2016 segir að ákvarðanir sem varði barn skuli teknar með það sem því sé fyrir bestu að leiðarljósi, því tryggður réttur til að tjá skoðanir sínar í málum sem það varði og tekið tillit til skoðana barnsins í samræmi við aldur þess og þroska. Í 3. mgr. 25. gr. laga um útlendinga kemur fram að við ákvörðun sem sé háð mati stjórnvalds skuli huga að öryggi barns, velferð þess og félagslegum þroska og möguleika þess til að sameinast fjölskyldu sinni.
Sérstaklega er fjallað um mat stjórnvalda á umsóknum barna um alþjóðlega vernd í 5. mgr. 37. gr. laga um útlendinga. Þar segir að við mat á því hvort barn teljist flóttamaður samkvæmt lögunum skuli það sem barninu sé fyrir bestu haft að leiðarljósi. Við mat á því hvað barni sé fyrir bestu skuli stjórnvöld líta til möguleika barns á fjölskyldusameiningu, öryggis þess, velferðar og félagslegs þroska auk þess sem taka skuli tillit til skoðana barnsins í samræmi við aldur þess og þroska. Við ákvörðun í máli er varðar hagsmuni barns skuli stjórnvöld taka skriflega afstöðu til þessara atriða.
Almennt er viðurkennt að eðlilegur þroski barns sé best tryggður með því að vernda fjölskylduna. Sé ólögráða barn í fylgd annars eða beggja foreldra sinna eða annars úr fjölskyldunni sem hefur það á framfæri sínu og sá fer fram á réttarstöðu flóttamanns, ber að fara með málin í samræmi við meginregluna um einingu fjölskyldunnar. Ljóst er að börn þau sem hér um ræðir eru í fylgd með foreldrum sínum og haldast úrskurðir fjölskyldunnar því í hendur.
Landaupplýsingar
Kærunefnd útlendingamála hefur lagt mat á aðstæður í Nígeríu m.a. með hliðsjón af eftirfarandi skýrslum:
· Amnesty International Report 2017/18 – Nigeria (Amnesty International, 22. febrúar 2018);
· Country Policy and Information Note – Nigeria: Actors of Protection (U.K. Home Office, 28. mars 2019);
· Country Policy and Information Note – Nigeria: Female Genital Mutilation (FGM) (U.K. Home Office, 13. ágúst 2019);
· Country Policy and Information Note – Nigeria: Medical and Healthcare issues (U.K. Home Office, janúar 2020);
· Country Policy and Information Note – Nigeria: Country Background Note (U.K. Home Office, 7. janúar 2020);
· Country Profile: FGM in Nigeria (28 Too Many, október 2016);
· EASO COI Meeting Report – Nigeria – Practical Cooperation Meeting 12-13 June 2017 – Rome (European Asylum Support Office, 1. ágúst 2017);
· EASO Country Guidance – Nigeria – Guidance note and common analysis (European Asylum Support Office, febrúar 2019);
· EASO Country of Origin Information Report – Nigeria – Actors of Protection (European Asylum Support Office, nóvember 2018);
· EASO Country of Origin Information Report – Nigeria – Country Focus (European Asylum Support Office, júní 2017);
· EASO – Country of Origin Information Report – Nigeria – Security Situation (European Asylum Support Office, nóvember 2018);
· EASO – Country of Origin Information Report – Nigeria – Targeting of individuals (European Asylum Support Office, nóvember 2018);
· EASO – Country of Origin Information Report – Nigeria – Trafficking in Human Beings (European Asylum Support Office, 26. apríl 2021);
· Freedom in the World 2020 – Nigeria (Freedom House, 4. mars 2020);
· Herders against Farmers: Nigeria’s Expanding Deadly Conflict (International Crisis Group, 19. september 2017);
· Katsina, Kano, 10 others yet to pass child rights law says UNICEF (International Bureau for Childrens Rights, 13. maí 2019, https://www.ibcr.org/en/medias-en/katsina-kano-10-others-yet-to-pass-child-rights-law-says-unicef/);
· Nigeria 2020 Human Rights Report (U.S. Department of State, 30. mars 2021);
· Nigeria 2019 International Religious Freedom Report (U.S. Department of State, 10. júní 2020);
· Nigeria: Rising toll of middle-belt violence (Human Rights Watch, 28. júní 2018);
· Nigeria: Returforhold for kvinner som har arbeidet i prostitusjon i Europa (Landinfo, 20. mars 2017);
· Nigeria: Situation Report (UN Office for Coordination of Humanitarian Affairs, 4. janúar 2021);
· Nigeria: Situation Report (UN Office for Coordination of Humanitarian Affairs, 21. janúar 2021);
· Responses to Information Requests (Immigration and Refugee Board of Canada, 20. nóvember 2019);
· 2016 Strategic Conflict Assessment of Nigeria (Institute for Peace and Conflict Resolution, 2017);
· Stjórnarskrá Nígeríu (Constitution of the Federal Republic of Nigeria 1999, https://www.wipo.int/edocs/lexdocs/laws/en/ng/ng014en.pdf);
· The World factbook (CIA, 27. apríl 2021);
· World Directory of Minorities and Indigenous Peoples – Nigeria (Minority rights group International, maí 2018) og
· World Report 2021 – Nigeria (Human Rights Watch, 13. janúar 2021).
Nígería er sambandslýðveldi með rúmlega 219 milljónir íbúa. Nígería var nýlenda Bretlands fram að sjálfstæði þess árið 1960 og sama ár gerðist Nígería aðili að Sameinuðu þjóðunum. Ríkið fullgilti bæði alþjóðasamning um borgaraleg og stjórnmálaleg réttindi ásamt alþjóðasamningi um efnahagsleg, félagsleg og menningarleg réttindi árið 1993. Þá fullgilti ríkið mannréttindasáttmála Afríku árið 1983 og samning Sameinuðu þjóðanna um réttindi barnsins árið 1991. Ríkið fullgilti sáttmála Sameinuðu þjóðanna gegn spillingu árið 2004, samning Sameinuðu þjóðanna gegn pyndingum og annarri grimmilegri, ómannlegri eða vanvirðandi meðferð eða refsingu árið 2001 og valfrjálsa viðbótarbókun við þann samning árið 2009. Samkvæmt skýrslu utanríkisráðuneytis Bandaríkjanna um trúfrelsi frá árinu 2020 er talið að um helmingur íbúa landsins séu múslimar og hinn helmingurinn kristinn. Þar kemur fram að trúfrelsi sé verndað í stjórnarskrá Nígeríu og einnig sé að finna ákvæði sem banni stjórnvöldum að koma á ríkistrú. Flestir íbúar svæða í Norður-Nígeríu séu múslimar og í Suður-Nígeríu séu kristnir í meirihluta. Bæði kristnir og múslimar hafi greint frá mismunun á grundvelli trúar sinnar á þeim svæðum þar sem þeir séu í minnihluta, m.a. vegna takmarkana á réttindum þeirra til tjáningar og samkomu og einnig við að fá atvinnu hjá ríkinu.
Samkvæmt upplýsingum á vefsíðu Alþjóðasambands sakamálalögreglu (e. Interpol) er löggæsla ríkisins aðallega í höndum ríkislögreglu Nígeríu sem talin er samanstanda af rúmlega 350.000 lögregluþjónum. Ríkislögreglan annist löggæslustörf í öllum 36 fylkjum Nígeríu og höfuðborginni Abuja. Hlutverk ríkislögreglunnar sé að vernda einstaklinga og eignir, koma í veg fyrir afbrot, upplýsa og rannsaka glæpi auk þess að sækja afbrotamenn til saka. Samkvæmt skýrslum EASO frá 2017 og 2018 séu nokkrar sérhæfðar deildir innan ríkislögreglunnar sem annist sértæk brot. Ríkislögreglan hafi verið gagnrýnd fyrir spillingu og mannréttindabrot af ýmsum rannsakendum og samtökum. Dæmi séu um að lögregluþjónar hafi orðið uppvísir að því að kúga fé af almennum borgurum og sleppa sakborningum gegn mútugreiðslum. Þá hafi mannréttindasamtök greint frá því að u.þ.b. 100.000 lögregluþjónar hafi veitt efnamiklum einstaklingum persónulega þjónustu. Þá sé mikill skortur á lögreglumönnum í ríkinu, auk þess sem þjálfun lögreglumanna sé ábótavant og skortur sé á fjármagni frá ríkinu. Í ríkinu séu þó til staðar formlegar kvörtunarleiðir vegna misferlis lögreglu í starfi eða spillingar en þó tíðkist í miklum mæli að leysa slík mál á óformlegan hátt. Þá skorti skilvirkar leiðir til að eiga við, rannsaka og refsa vegna ofbeldis eða spillingar öryggissveita. Mútuþægni sé víðfeðmur vandi í ríkinu en samkvæmt skýrslu bandaríska utanríkisráðuneytisins fyrir árið 2018 hafi stofnanir sem annist kvörtunarmál í ríkinu greint frá uppsögnum lægra settra lögreglumanna vegna kvartana almennings um fjárkúganir af hálfu lögreglu. Þó hafi fá mál verið rannsökuð eða farið fyrir dómstóla.
Fram kemur í framangreindum gögnum, t.a.m. skýrslu bandaríska utanríkisráðuneytisins fyrir árið 2020, að töluverð spilling sé innan dómskerfisins, auk þess sem skortur sé á þjálfun dómara. Þó kemur fram í skýrslu breska innanríkisráðuneytisins frá 2019 að þrátt fyrir veikleika í stjórnkerfinu standi þeim sem óttist einstaklinga sem starfi ekki fyrir ríkið almennt til boða vernd. Komið hafi verið á fót embætti umboðsmanns í Nígeríu árið 2004 (e. The Public Complaints Commission) en um sé að ræða sjálfstæða og óháða stofnun sem taki á móti kvörtunum borgara og tryggi rétt þeirra gagnvart nígerískum stjórnvöldum endurgjaldslaust. Hægt sé að nálgast skrifstofur umboðsmanns í öllum 36 fylkjum Nígeríu og þrátt fyrir að störf umboðsmannsins verði að einhverju leyti fyrir áhrifum vegna afskipta stjórnvalda þá sé um að ræða virkt úrræði fyrir borgara Nígeríu. Þá kemur fram að ýmsar eftirlitsnefndir starfi í Nígeríu sem almenningur geti beint kvörtunum sínum til, s.s. mannréttindanefndin (e. The National Human Rights Commission (NHRC)) sem hefur það hlutverk að rannsaka meint brot gegn mannréttindum. Þá geti almennir borgarar beint kvörtunum til umboðsmannsins í Nígeríu ef þeir eru ósáttir við málsmeðferð stjórnvalda. Jafnframt geti almenningur leitað til nígeríska lögregluráðsins (e. The Nigerian Police Council) og framkvæmdastjórn lögreglunnar (e. Police Service Commission) sem hafi eftirlit með störfum lögreglunnar.
Í skýrslu utanríkisráðuneytis Bandaríkjanna sem gefin var út í mars 2021 kemur fram að þótt konur og karlar njóti sömu réttinda samkvæmt stjórnarskrá Nígeríu sé raunin ekki alltaf sú og ógiftar konur eigi sérstaklega undir högg að sækja. Konur verði fyrir margskonar mismunun þegar komi að efnahagslegum réttindum, en til að mynda tryggi lög konum ekki jöfn laun og körlum fyrir sambærileg störf. Auk þess sé mismunun byggð á kyni ekki óheimil við ráðningu í störf. Þá sé venjan sú að konur geti ekki eignast land nema í gegnum eiginmann sinn eða fjölskyldu. Venjan sé jafnframt sú í mörgum tilfellum að konur erfi ekki eiginmenn sína og sitji þá uppi allslausar við fráfall þeirra. Þá sé kynbundið ofbeldi gagnvart konum útbreitt vandamál í Nígeríu og séu ógiftar konur enn líklegri til þess að verða fyrir ofbeldi. Það sé engin alhliða löggjöf sem verndi konur gegn kynbundnu ofbeldi í Nígeríu en einhver fylki, aðallega í suðurhluta Nígeríu, séu með löggjöf sem eigi að veita vernd gegn tilteknu kynbundnu ofbeldi. Heimilisofbeldi í landinu sé útbreitt vandamál og í sumum ríkjum sé það félagslega samþykkt. Þá tíðkist einnig afskiptaleysi meðal lögreglunnar í slíkum málum.
Samkvæmt stjórnarskrá Nígeríu öðlist einstaklingur ríkisborgararétt þar í landi við fæðingu ef a.m.k. annað foreldri hefur nígerískan ríkisborgararétt. Fram kemur í framangreindum gögnum, s.s. skýrslu bandaríska utanríkisráðuneytisins frá árinu 2021, að ofbeldi gagnvart börnum sé útbreitt í Nígeríu. Barnahjálp Sameinuðu þjóðanna hafi unnið í samvinnu með yfirvöldum í Nígeríu, m.a. við að bæta lagaumgjörð um vernd barna gegn ofbeldi, breyta viðurkenndum félagsháttum sem feli í sér hættulegar hefðir líkt og kynfæralimlestingar og barnahjónabönd, auk þess sem unnið hafi verið að styrkingu félagslegrar þjónustu og barnaverndarstarfs þar í landi. Þá hafi yfirvöld samþykkt aðgerðaáætlun, National Strategy to End Child Marriage in Nigeria (2016-2021) með það að markmiði að útrýma barnahjónaböndum fyrir árið 2030. Jafnframt vinni yfirvöld hörðum höndum að aðgerðaáætlun sem feli m.a. í sér forvarnarstarf meðal ráðuneyta og stofnana með það að markmiði að stöðva ofbeldi gagnvart börnum. Þá kemur fram í framangreindum gögnum að Nígería hafi fullgilt samning Sameinuðu þjóðanna um réttindi barnsins árið 1991 og stofnskrá Afríkusambandsins um velferð og réttindi barnsins (e. The African Charter on the Rights and Welfare of the Child) árið 2000. Hafi þjóðþing Nígeríu samþykkt árið 2003 lög um réttindi barnsins (e. the Child Rights Act) og tóku þau gildi sama ár. Þar sem Nígería sé sambandslýðveldi sé ekki nóg að þjóðþingið samþykki löggjöfina heldur þurfi bæði fylkisþing og landstjóri hvers fylkis að samþykkja lagasetninguna til þess að hún taki gildi í hverju fylki. Árið 2019 hafi 24 fylki af 36 samþykkt lögin og séu flest þeirra í suðurhluta Nígeríu, þ. á m. Kaduna og Edo fylki. Lögin kveði á um að allar ákvarðanir eða ráðstafanir er varða börn skuli byggðar á því sem sé barninu fyrir bestu. Í lögunum komi einnig fram að öll börn eigi rétt á að njóta menntunar og heilbrigðisþjónustu. Árið 2004 hafi þjóðþing Nígeríu samþykkt löggjöf sem kveði á um ókeypis grunnskólagöngu (e. The Universal Basic Education (UBE) Programme). Hafi þessi nýjung verið leidd í lög með því markmiði að fjölga nemendum í grunnskóla og koma á fót ókeypis og skyldubundnu skólakerfi fyrir öll börn í Nígeríu.
Samkvæmt skýrslu EASO frá 2018 sé öryggisástand landsins hvað verst í norðurhlutanum þar sem hryðjuverkahópurinn Boko Haram beri ábyrgð á andláti mörg þúsund íbúa. Helstu átök í suðurhluta Nígeríu megi rekja til ágreinings í tengslum við olíuauðlindir á svæðinu. Samkvæmt skýrslu innanríkisráðuneytis Bretlands frá janúar 2019 hafi ríkisstjórn Nígeríu aukið öryggisaðgerðir og reynt að takast á við vandann sem fylgi árásum Boko Haram í Norðaustur-Nígeríu, m.a. með því að senda herafla til svæðisins og hafi tekist að minnka umsvif hópsins. Þá hafi ríkisstjórnin einnig handtekið og leitt fyrir dóm yfir 1.500 manns sem sakaðir hafi verið um tengsl við Boko Haram. Í skýrslu bandaríska utanríkisráðuneytisins um trúfrelsi fyrir árið 2019 kemur fram að átök hafi verið viðvarandi árið 2019 milli Fulani Herdsmen, sem séu að mestu múslimar, og bænda, sem séu að mestu kristnir, í Norður og Mið-Nígeríu. Átökin hafi þó farið minnkandi frá árunum 2017/2018 vegna inngripa stjórnvalda og viðleitni íbúanna til að leysa deilurnar. Tala látinna almennra borgara hafi farið úr yfir 1.500 árið 2018 í u.þ.b. 350 árið 2019. Alþjóða- og félagssamtök hafi gagnrýnt stjórnvöld í Nígeríu fyrir getuleysi til að koma í veg fyrir eða draga úr ofbeldi milli kristinna og múslimskra samfélaga. Í skýrslu innanríkisráðuneytis Bretlands frá janúar 2020 og skýrslu International Crisis Group frá september 2017 kemur fram að þessi átök snúist fyrst og fremst um baráttu þessara tveggja hópa um landsvæði, þar sem að þurrkar hafi leitt til skorts á beitilandi í norðri og vaxandi landbúnaður hafi leitt til aukinnar þarfar á ræktarlandi í svokölluðu miðjubelti Nígeríu.
Í skýrslu breska innanríkisráðuneytisins frá því í júlí 2019 kemur fram að Nígería sé upprunaland, viðkomustaður og áfangastaður mansals og nauðungarvinnu. Flestir þolendur mansals komi frá borginni Benín í Edo fylki. Fram kemur að nígerísk stjórnvöld uppfylli ekki enn lágmarksviðmið ríkja vegna baráttu gegn mansali en hafi þó tekið mikilvæg skref til að auka vernd borgara sinna og koma í veg fyrir mansal. Gerðar hafi verið ýmsar stefnubreytingar í þessum málum og sérstök löggjöf sett til að koma í veg fyrir, uppræta og refsa fyrir mansal. Þá hafi stjórnvöld, í samvinnu við alþjóðlög samtök og önnur ríki, þjálfað lögreglulið landsins, starfsmenn ríkisins og stofnanir til að gera þeim betur kleift að rannsaka, sækja til saka og sakfella gerendur mansals. Árið 2003 hafi tekið gildi lög sem komu stofnuninni NAPTIP (e. the National Agency for the Prohibition of Traffic in Persons and Other Related Matters) á laggirnar. Markmið NAPTIP sé að vekja athygli á málefninu, fræða þjóðina og með þeim hætti að reyna að koma í veg fyrir frekara mansal, vernda þolendur mansals ásamt því að sækja gerendur til saka. Einnig hafi verið samþykkt sérstök lög gegn mansali árið 2015 en þau hafi gert það refsivert að stunda mansal og mæli ennfremur fyrir um fangelsisvist allt að fimmtán árum fyrir brot gegn þeim. Starf NAPTIP felist í því að stuðla að framfylgni laga og reglugerða gegn mansali í Nígeríu, rannsaka mansalsmál og fræða og efla lögreglu og aðra aðila sem komi að upprætingu mansals í Nígeríu. Einnig aðstoði stofnunin þolendur mansals með því að veita þeim skjól, ráðgjöf, hafa uppi á fjölskyldumeðlimum þeirra, aðstoða við heimkomu og aðlögun að samfélaginu á ný. Samkvæmt skýrslu Landinfo hafi NAPTIP þekkingu og reynslu af því að sinna þolendum mansals sem eigi börn. NAPTIP hafi til umráða húsnæði fyrir þolendur mansals í borgunum Abuja, Lagos, Benín, Uyo, Enugu, Kano, Sokoto, Maiduguri og Markudi. Þá komi fram í skýrslu frá EASO frá árinu 2021 að dvöl í húsnæði NAPTIP sé ekki langtímalausn og dvelji þolendur þar í um tvær til sex vikur. NAPTIP vinni með frjálsum félagasamtökum sem geti útvegað þolendum mansals langtímahúsnæði og andlegan stuðning. Þá verði konur sem dvelji hjá NAPTIP í einhverjum tilvikum fyrir aðkasti í samfélaginu þar sem gert sé ráð fyrir að þær hafi unnið við vændi erlendis. Af þeim sökum hafi NAPTIP reynt að senda konur eins fljótt og verða megi til fjölskyldu sinnar eða í annað húsnæði. Skortur á fjármagni takmarki getu NAPTIP og frjálsra félagasamtaka við að aðstoða þolendur mansals við að aðlagast samfélaginu og standa á eigin fótum. Nígerísk yfirvöld hafi komið til móts við umræddan fjárskort hjá NAPTIP og veitt þolendum mansals fjárstyrk sem aðstoði við aðlögun að samfélaginu.
Í skýrslu sérstaks skýrslugjafa Sameinuðu þjóðanna um mansal frá apríl 2019 kemur fram að í ágúst 2017 hafi í Edo fylki verið sett á fót sérstakt aðgerðarteymi gegn mansali (e. Edo State task force against human trafficking (ETAHT)) sem leitt sé af dómsmálaráðherra fylkisins (e. State Attorney-General and Commissioner of Justice). Megin verkefni aðgerðarteymisins séu rannsókn og saksókn í mansalsmálum, forvarnir og vitundarvakning, aðstoð við þolendur með því að bjóða sálfræðiaðstoð, skammtíma og langtíma húsnæði, kennslu og þjálfun í iðngreinum og stuðningur og aðstoð við aðlögun þolenda sem snúa aftur heim. Þá vilji teymið vinna að því að uppræta rót vandans sem birtist í mansali og kynjamisrétti. Aðgerðarteymið sé byggt á þörfinni til að styrkja aðgerðir stjórnvalda og félagasamtaka í baráttunni gegn mansali í Nígeríu og nú hafi einnig verið komið á fót slíkum teymum í öðrum fylkjum s.s. Ondo, Delta og Ekiti í samstarfi við UNODC og NAPTIP. Í gögnunum kemur þá fram að þolendur mansals séu líklegri til þess að sæta endurteknu mansali heldur en að sæta líkamlegu ofbeldi vegna hefndaraðgerða þeirra aðila sem staðið hafi að baki mansalinu. Lögreglan í ríkinu hafi þá almennt getu til þess að aðstoða þolendur mansals, jafnvel þótt þolendur standi enn í skuld við smyglarann sinn. Samkvæmt skýrslu EASO frá apríl 2021 bendi ýmsar heimildir til þess að mansalsgerendur einblíni frekar á að finna nýja þolendur mansals í stað þess að beita þolendur ofbeldi, sem enn standi í skuld við þá, þar sem þeir vilji síður draga að sér athygli lögregluyfirvalda í Nígeríu. Þrátt fyrir að dæmi séu um að fjölskyldur þolenda verði fyrir ofbeldi eða árásum af hálfu mansalsgerenda bendi heimildir til þess að slíkar hefndaraðgerðir séu sjaldgæfar samkvæmt framangreindri skýrslu EASO. Oft sé ástæðan sú að fjölskyldur þolenda komi að mansalinu sjálfu.
Samkvæmt skýrslu breska innanríkisráðuneytisins frá því í janúar 2020 er heilbrigðiskerfinu í Nígeríu skipt í fyrsta, annað og þriðja stig og skiptist jafnframt í opinberan- og einkageira. Fyrsta stig heilbrigðiskerfisins sé starfrækt á vegum sveitarfélaga, annað stigið sé starfrækt á vegum ráðuneyta í hverju og einu fylki og þriðja stigið sé starfrækt á vegum alríkisins. Fyrsta stig heilbrigðiskerfisins feli í sér almenna heilbrigðisþjónustu, m.a. mæðra- og ungbarnavernd, fyrir borgara Nígeríu og fái jafnframt minnsta fjármagnið af stigunum þremur. Því sé almenn heilbrigðisþjónusta almennt illa skipulögð og innviðir hennar veikburða. Aðgengi sé þá ekki gott sökum skorts á heilbrigðisstofnunum og heilbrigðisstarfsfólki víða um Nígeríu. Þá sé lækniskostnaður almennt hár og aðgengi að lyfjum slæmt. Heilbrigðisþjónusta sé fjórfalt aðgengilegri í þéttbýli heldur en í strjálbýli. Heilbrigðisþjónusta innan einkageirans sé almennt betri og skipulagðari en lækniskostnaður sé að meðaltali hærri en hjá opinbera geiranum. Þá kemur fram í tímaritsgrein frá árinu 2014 að talið sé að allt að 60% íbúa Nígeríu hafi ekki haft fullnægjandi aðgang að lyfjum en aðgengi sé þó betra á þéttbýlli svæðum landsins. Þá komi fram að heilbrigðisþjónusta sé töluvert aðgengilegri í suðurhluta landsins en í norðurhluta þess. Þá komi fram í skýrslu EASO frá árinu 2018 að konur í norðurhluta landsins séu í enn frekari hættu á að fá ófullnægjandi aðgang að fæðingaraðstoð en í suðurhluta þess, einkum á strjálbýlum svæðum.
Samkvæmt skýrslu áströlsku utanríkisþjónustunnar frá árinu 2018 og skýrslu breska innanríkisráðuneytisins frá árinu 2019 verða samkynhneigðir fyrir töluverðri mismunun í Nígeríu. Samkvæmt nígerískum lögum eru kynferðisathafnir milli samkynja einstaklinga refsiverðar en slík brot varði fangelsisrefsingu samkvæmt nígerískum hegningarlögum. Þá hafi árið 2014 tekið gildi lög sem banni samkynja hjónabönd. Heimildirnar beri með sér að lögum er varði samkynhneigð sé sjaldan framfylgt en þau stuðli þó að neikvæðu viðhorfi til samkynhneigðra. Þá hafi mannréttindasamtök bent á að lögregluyfirvöld og almenningur hafi notað lögin til að réttlæta mannréttindabrot gegn LGBTQ+ einstaklingum. Samkvæmt skýrslu bandarísku utanríkisþjónustunnar frá 2021 liggi dauðarefsing við því að stunda kynferðislegar athafnir með einstaklingi af sama kyni á þeim svæðum Nígeríu sem hafa tekið upp Sharia lög. Dómstólar hafi þó ekki kveðið upp slíkan dóm en einstaklingar sem hafi verið fundnir sekir um slíkar athafnir hafi verið dæmdir til hýðingar.
Samkvæmt skýrslu utanríkisráðuneytis Bandaríkjanna frá mars 2021 búa yfir 250 mismunandi þjóðarbrot í Nígeríu. Þrjú stærstu þjóðarbrotin séu Hausa, Igbo og Yoruba, en saman myndi þau um helming íbúafjölda landsins. Meðlimir úr öllum þjóðarbrotum hafi orðið fyrir mismunun en mismununin hafi einkum birst í ráðningum innan einkageirans og hverfaskiptingu í þéttbýli. Fram kemur að spenna milli ákveðinna þjóðarbrota í Nígeríu eigi sér langa sögu. Stjórnvöld í Nígeríu hafi gert tilraunir til að sporna við slíkri mismunun og hafi slíkar tilraunir yfirleitt samanstaðið af öryggisaðgerðum, þar á meðal lögregluaðgerðum og aðgerðum á vegum hersins. Lög í Nígeríu banni mismunun á grundvelli þjóðarbrots. Engu að síður hafi aðilar flestra þjóðarbrota greint frá því að vera jaðarsettir þegar komi að fulltrúum í stjórnmálum landsins og/eða tekjuúthlutun stjórnvalda.
Í skýrslu sérstaks skýrslugjafa Sameinuðu þjóðanna frá árinu 2019 kemur fram að Evrópusambandið og alþjóða fólksflutningastofnunin (IOM) starfi saman í sérstöku átaksverkefni er lúti að endursendingu fólks til Nígeríu. Fólksflutningastofnunin í samstarfi við ýmsar innlendar stofnanir, svo sem innflytjendaþjónustu Nígeríu (e. Nigerian Immigration Service), nefnd ríkisins fyrir flóttamenn, innflytjendur og fólk á innri flótta (e. the National Commission for Refugees, Migrants and Internally Displaced Persons), NAPTIP, almannavarnir ríkisins og ETAHT (e. Edo State Taskforce against Human Trafficking) veiti ýmsa þjónustu vegna móttöku og aðlögunar einstaklinga sem snúi aftur til Nígeríu. Grunnþjónusta sé veitt, m.a. ferðir áfram til heimabæjar eða þorps, símar til frekari samskipta, matur, skammtímahúsnæði, heilbrigðisþjónusta og vernd. Þá sé einstaklingum með sérþarfir jafnframt vísað til heilbrigðisstofnana, sálfræðinga, í ráðgjöf og veitt aðstoð við fjölskyldusameiningu.
Ákvæði 1. mgr. 37. gr. laga um útlendinga
Í 1. mgr. 37. gr. laga nr. 80/2016 um útlendinga, sem byggir á A-lið 1. gr. flóttamannasamningsins, segir:
Flóttamaður samkvæmt lögum þessum telst vera útlendingur sem er utan heimalands síns af ástæðuríkum ótta við að vera ofsóttur vegna kynþáttar, trúarbragða, þjóðernis, aðildar að tilteknum þjóðfélagshópi eða vegna stjórnmálaskoðana og getur ekki eða vill ekki vegna slíks ótta færa sér í nyt vernd þess lands; eða sá sem er ríkisfangslaus og er utan þess lands þar sem hann áður hafði reglulegt aðsetur vegna slíkra atburða og getur ekki eða vill ekki vegna slíks ótta hverfa aftur þangað, sbr. A-lið 1. gr. alþjóðasamnings um réttarstöðu flóttamanna frá 28. júlí 1951 og bókun við samninginn frá 31. janúar 1967, sbr. einnig 38. gr. laga þessara.
Í 38. gr. laga um útlendinga eru sett fram viðmið um það hvað felist í hugtakinu ofsóknir samkvæmt 1. mgr. 37. gr., á hvaða grundvelli ofsóknir geta byggst og hvaða aðilar geta verið valdir að þeim. Í 1. mgr. ákvæðisins segir:
Ofsóknir samkvæmt 1. mgr. 37. gr. eru þær athafnir sem í eðli sínu eða vegna þess að þær eru endurteknar fela í sér alvarleg brot á grundvallarmannréttindum, einkum ófrávíkjanlegum grundvallarmannréttindum á borð við réttinn til lífs og bann við pyndingum eða ómannúðlegri eða vanvirðandi meðferð eða refsingu, bann við þrældómi og þrælkun og bann við refsingum án laga. Sama á við um samsafn athafna, þ.m.t. ólögmæta mismunun, sem hafa eða geta haft sömu eða sambærileg áhrif á einstakling.
Í 2. mgr. 38. gr. laga um útlendinga er fjallað um í hverju ofsóknir geta falist. Þá eru þær ástæður sem ofsóknir þurfa að tengjast skilgreindar nánar í 3. mgr. 38. gr. laganna.
Í 4. mgr. 38. gr. laga um útlendinga kemur fram að þeir aðilar sem geta verið valdir að ofsóknum eða ómannúðlegri eða vanvirðandi meðferð séu:
a. ríkið,
b. hópar eða samtök sem stjórna ríkinu eða verulegum hluta landsvæðis þess,
c. aðrir aðilar, sem ekki fara með ríkisvald, ef sýnt er fram á að ríkið eða hópar eða samtök samkvæmt b-lið, þ.m.t. alþjóðastofnanir, geti ekki eða vilji ekki veita vernd gegn ofsóknum eða meðferð sem fellur undir 2. mgr. 37. gr., m.a. með því að ákæra og refsa fyrir athafnir sem fela í sér ofsóknir.
Orðsambandið „ástæðuríkur ótti við að vera ofsóttur“ í 1. mgr. 37. gr. laga um útlendinga inniheldur huglæga og hlutlæga þætti og þarf að taka tillit til hvors tveggja þegar mat er lagt á umsókn um alþjóðlega vernd. Mat á því hvort ótti umsækjanda sé ástæðuríkur getur verið byggt á persónulegri reynslu umsækjanda sem og á upplýsingum um ofsóknir sem aðrir í umhverfi hans eða þeir sem tilheyra sama hópi hafa orðið fyrir. Umsækjandi sem hefur sýnt fram á að hann hafi þegar orðið fyrir ofsóknum í heimaríki, sbr. 1. mgr. 38. gr. laga um útlendinga, eða beinum og marktækum hótunum um slíkar ofsóknir, yrði almennt talinn hafa sýnt fram á ástæðuríkan ótta við slíkar ofsóknir snúi hann aftur til heimaríkis nema talið verði að miklar líkur séu á því að slíkar ofsóknir yrðu ekki endurteknar, t.d. þar sem aðstæður í heimaríki hans hafi breyst. Þótt umsækjandi um alþjóðlega vernd skuli njóta vafa upp að ákveðnu marki, verður umsækjandinn með rökstuddum hætti að leiða líkur að því að hans bíði ofsóknir í heimaríki. Frásögn umsækjanda og önnur gögn um einstaklingsbundnar aðstæður hans verða því almennt að fá stuðning í hlutlægum og áreiðanlegum upplýsingum um heimaríki umsækjanda, stjórnvöld, stjórnarfar og löggjöf þess. Þá er litið til sambærilegra upplýsinga um ástand, aðstöðu og verndarþörf þess hóps sem umsækjandi tilheyrir eða er talinn tilheyra.
Kærunefnd hefur við mat sitt á umsókn kærenda haft til hliðsjónar handbók Flóttamannastofnunar Sameinuðu þjóðanna um málsmeðferð og viðmið við mat á umsókn um alþjóðlega vernd (Handbook and Guidelines on Procedures and Criteria for Determining Refugee Status, Genf 2019). Þá hefur aðferðarfræði trúverðugleikamats kærunefndar tekið mið af skýrslu Flóttamannastofnunar Sameinuðu þjóðanna og Flóttamannasjóðs Evrópusambandsins um trúverðugleikamat, eftir því sem við á (Beyond Proof: Credibility Assessment in EU Asylum Systems, Brussel 2013).
Kærendur byggja umsókn sína á því að þau eigi á hættu ofsóknir vegna aðildar sinnar að tilteknum þjóðfélagshópi, annars vegar þar sem K sé þolandi mansals og hins vegar þar sem M sé álitinn samkynhneigður. K hafi verið hneppt í mansal af nígerískri konu í þeim tilgangi að þvinga hana til að stunda vændi á Ítalíu. M hafi stundað kynlíf með karlmanni úr skóla sínum í skiptum fyrir fjárhagsaðstoð. M eigi á hættu að vera handtekinn og áreittur af yfirvöldum í heimaríki sínu vegna meintrar kynhneigðar hans, auk þess að verða fyrir ofbeldi og mismunun af hálfur samborgara í Nígeríu.
Mat á trúverðugleika frásagna kærenda er byggt á endurritum af viðtölum þeirra hjá Útlendingastofnun, öðrum gögnum málsins og upplýsingum um heimaríki kærenda. Kærunefnd telur ekki ástæðu til annars en að leggja til grundvallar frásögn K um að hún hafi verið þolandi mansals.
Við mat á því hvort að konur hafi almennt ástæðuríkan ótta við að vera þvingaðar í mansal skal samkvæmt framangreindum skýrslum m.a. líta til þess hversu mikið smyglarinn viti um bakgrunn konunnar og fjölskyldu hennar, hvort að fjölskylda konunnar hafi tekið þátt í smyglinu og hvort að konan hafi borið vitni gegn smyglaranum. Í viðtali við K hjá Útlendingastofnun kvaðst hún hafa komist í kynni við konu að nafni […] sem hafi sagt henni að hún gæti unnið sem barnfóstra á Ítalíu. Er K hafi komið til Ítalíu hafi konan sagt henni að hún yrði að stunda vændi til að greiða skuld sína. K hafi náð að sleppa undan því með því að flýja en samkvæmt framburði K hafi fjölskylda konunnar áreitt fjölskyldu K í Nígeríu og m.a. ráðist á móður hennar og systur. Máli sínu til stuðnings lagði K fram ljósmyndir af sér og konu sem K kveður vera systur sína sem ráðist hafi verið á. Jafnframt lagði hún fram aðra ljósmynd sem hún kveður sýna sömu konu slasaða. Ljósmyndirnar hafa að mati kærunefndar takmarkað sönnunargildi þar sem þær sanna ekki að um systur K sé að ræða eða hver orsök áverkanna er. Af frásögn K má ráða að konan sem hafi hneppt hana í mansal hafi ekki haft samband við K sjálfa eða haft uppi á henni á þeim 15 árum sem liðin eru frá því K kvaðst hafa flúið frá henni á Ítalíu. Samkvæmt framburði K er konan jafnframt ekki fjölskyldumeðlimur eða kunningi K. Þá verður ekki séð af framburði K að fjölskylda hennar hafi komið að mansalinu á nokkurn hátt. Jafnframt bendir ekkert til þess að konan sem hún óttist hafi slík völd eða ítök að henni sé ómögulegt að leita aðstoðar yfirvalda. Þá lítur kærunefnd einnig til þess að um 15 ár eru liðin frá því að K var hneppt í mansal í heimaríki sínu og nýtur stuðnings eiginmanns síns og fjölskyldu í heimaríki. Þrátt fyrir að þolendur mansals geti átt erfitt uppdráttar við endurkomu til Nígeríu benda gögn sem kærunefnd hefur kynnt sér ekki til þess að þeir verði almennt fyrir ofsóknum við heimkomu og að til staðar séu í heimaríki kærenda stofnanir og samtök sem veiti þjónustu og aðstoð við þolendur mansals og sæki gerendur til saka. Það er mat kærunefndar að K eigi þess kost að leita aðstoðar og verndar yfirvalda, hjá stofnuninni NAPTIP, aðgerðarteyminu ETAHT og lögreglu, telji hún þörf á því. Að mati kærunefndar hefur því ekki verið sýnt fram á að K eigi á hættu ofsóknir í heimaríki sem rekja megi til þess að hún hafi verið þolandi mansals.
Í viðtölum hjá Útlendingastofnun greindi M frá því að hafa stundað kynmök með skólafélaga sínum, […], í skiptum fyrir fjárhagsaðstoð þar sem faðir […], […], hafi verði efnaður. […] hafi komist að því og ráðist á M og fjölskyldu hans og myrt bróður hans, […], sem […] hafi talið að væri M. M greindi frá því að þessir atburðir hefðu átt sér stað árið 2008. M greindi frá því að óttast að verða myrtur af […] eða verða handtekinn fyrir að hafa stundað kynmök með karlmanni verði honum gert að fara aftur til Nígeríu. Máli sínu til stuðnings lagði M fram ljósmynd og myndband af konu, sem misst hefur annan fótlegg, sem hann kvað vera systur sína sem ráðist hefði verið á af mönnum á vegum […]. Að mati kærunefndar hefur ljósmyndin og myndbandið takmarkað vægi þar sem M hefur ekki tekist að sýna fram á að konan sem um ræðir sé systir hans. Þann 3. maí bárust kærunefnd þrjár ljósmyndir frá M. Ein ljósmyndanna sýnir M ásamt tveimur mönnum sem hann kveður vera bræður sína. Önnur mynd sýnir annan þeirra sem M kveður vera bræður sína þar sem skrifað hefur verið inn á myndina „RIP my brother“. Þriðja myndin sýnir M standa við ræðupúlt þar sem hann er íklæddur útskriftarskikkju og með útskriftarhatt. Ráða má af áletrun á ræðupúltinu að þar standi m.a. „University of Ado – Ekiti“. M kvaðst í viðtölum hjá Útlendingastofnun ekki hafa náð að klára nám sitt við umræddan skóla vegna ofsókna af hálfu […]. Á framlagðri ljósmynd er hins vegar ljóst að M er þar íklæddur útskriftarfatnaði. Kærunefnd óskaði eftir skýringum á framangreindu ósamræmi þann 3. maí 2021. Þann 6. maí bárust kærunefnd þær skýringar frá M að um hafi verið að ræða skikkju sem nýnemar skólans hafi klæðst. Að mati kærunefndar er sú skýring M ótrúverðug og óljóst að mati kærunefndar af hvaða ástæðum nýnemar væru látnir klæðast útskriftarfatnaði enda komu ekki frekari skýringar fram af hálfu M. Að mati kærunefndar dregur framangreint ósamræmi verulega úr trúverðugleika frásagnar M þar sem það heggur nærri kjarna máls hans.
Auk framangreinds lagði M fram tvö skjöl sem hann kvað vera dánarvottorð föður síns og bróður. Kærunefnd óskaði eftir því við Útlendingastofnun þann 19. apríl 2021 að skjölin yrðu send til rannsóknar hjá lögreglu svo hægt væri að meta lögmæti þeirra. Þann 5. maí 2021 bárust kærunefnd niðurstöður rannsóknarinnar þar sem fram kom m.a. að líklegt væri að annað skjalið væri falsað og hitt væri ótraustvekjandi. Jafnframt kom fram að skjölin bæru enga öryggisþætti og flúrljómuðu skært í útfjólubláu ljósi. Þrjár breytingar hafi verið gerðar á öðru skjalinu með innfærðum upplýsingum, m.a. þar sem aldur hins látna, auk dánarstundar hans, hafi verið breytt. Þá væru fleiri atriði sem rýri traust á innihaldi skjalanna. M var gefinn kostur á að koma á framfæri andmælum við niðurstöðum rannsóknarskýrslunnar og því mati kærunefndar að leggja ekki umrædd skjöl M til grundvallar í málinu. Í tölvubréfi frá M, dags. 6. maí 2021, neitaði M því að skjölin væru fölsuð. Skjölin hafi hann fengið frá bróður sínum í Nígeríu. Þá kvaðst M ekki hafa neinar skýringar á því hvers vegna aldri bróður M hafi verið breytt í dánarvottorði hans en hugsanlegt sé að aldur hans hafi upphaflega verið rangt ritaður sem síðar hafi þurft að leiðrétta. Auk þess kvaðst M ekki hafa skýringar á því hvers vegna dánarvottorð bróður hans væri dagsett 28. nóvember 2010, eða rúmu tveimur og hálfu ári eftir andlát hans. Að mati kærunefndar eru framangreindar skýringar M ófullnægjandi og ótrúverðugar. Með vísan til trúverðugleika M og þess sem fram kemur í rannsóknarskýrslunni er það mat kærunefndar að skjölin séu ótrúverðug og verða þau því ekki lögð til grundvallar í málinu.
M hefur að öðru leyti ekki lagt fram nein gögn, önnur en framburð sinn, sem til þess eru fallin að renna stoðum undir frásögn hans um að hann hafi þegið fjárhagsaðstoð frá manni að nafni […] í skiptum fyrir kynlíf. Þá greindi M frá því að […] hafi tengsl við stjórnvöld í Nígeríu og að hann sé yfirleitt með gengi í kringum sig. M hefur ekki lagt fram gögn sem sýna fram á tilvist framangreindra aðila eða að […] hafi tengsl við stjórnvöld og honum sé af þeim sökum ómögulegt að leita aðstoðar lögreglu. Það er því mat kærunefndar að ósamræmi milli frásagnar M og framlagðra gagna, framlagning ótrúverðugra skjala og ástæða hans fyrir umsókn um alþjóðlega vernd, þ.e. að hans sé leitað af óþekktum aðilum og eigi á hættu fangelsisvist vegna framangreindra atburða sem jafnframt eigi að hafa átt sér stað fyrir 12 árum leiði til þess að frásögn hans teljist ótrúverðug og verður hún því ekki lögð til grundvallar. Það er því mat kærunefndar að M hafi ekki ástæðuríkan ótta við ofsóknir í heimaríki sínu vegna meintrar kynhneigðar hans.
Samkvæmt 5. mgr. 37. gr. laga um útlendinga skal, við mat samkvæmt 1. og 2. mgr. 37. gr. í málum sem varða börn, fylgdarlaus sem önnur, hafa það sem er barninu fyrir bestu að leiðarljósi. Í ákvæðinu kemur fram að við það mat beri að líta til möguleika barns á fjölskyldusameiningu, öryggis barnsins, velferðar og félagslegs þroska auk þess sem taka skuli tillit til skoðana barnsins í samræmi við aldur þess og þroska. Í ljósi ungs aldurs barnanna taldi Útlendingastofnun ekki tækt að taka þau í viðtal. Leggur kærunefnd mat á hagsmuni þeirra samkvæmt 5. mgr. 37. gr. laga um útlendinga með hliðsjón af upplýsingum úr fyrirliggjandi gögnum málsins og framangreindum aðstæðum í heimaríki þess. Að mati kærunefndar var sjónarmiðum barnanna nægilega komið á framfæri með framburði kærenda og hagsmunagæslu talsmanns. Kærunefnd telur að teknu tilliti til ákvæða í barnasáttmála Sameinuðu þjóðanna og barnaverndarlögum nr. 80/2002, að engin rök standi í vegi fyrir því að börn kærenda fylgi foreldrum sínum aftur til heimaríkis þeirra. Kærunefnd horfir m.a. til þess að börnin eru í fylgd móður sinnar og föður sem eru að mestu heilsuhraust og vinnufær og njóta stuðnings þeirra. Þá bendi gögn ekki til annars en að fjölskyldan geti búið saman í heimaríki þeirra. Líkt og áður greinir stendur börnum kærenda til boða gjaldfrjáls grunnskólamenntun í heimaríki þeirra. Þá bera gögn með sér að börn kærenda muni jafnframt hafa aðgang að heilbrigðiskerfinu í heimaríki. Þá er það mat kærunefndar að aðstæður barna kærenda, þ.e. að hafa ekki búið í Nígeríu, komi einar og sér ekki í veg fyrir að þau fylgi foreldrum sínum til heimaríkis. Með vísan til framangreinds er það mat kærunefndar, að teknu tilliti til sjónarmiða um öryggi, velferð og félagslegan þroska barnanna, að það sé þeim fyrir bestu að fylgja foreldrum sínum til heimaríkis.
Með vísan til framangreinds er það niðurstaða kærunefndar að kærendur hafi ekki með rökstuddum hætti leitt líkur að því að þau og börn þeirra hafi ástæðuríkan ótta við ofsóknir í skilningi 1. mgr. 37. gr. laga um útlendinga.
Telur kærunefndin því ljóst að kærendur og börn þeirra uppfylli ekki skilyrði 1. mgr. 37. gr. útlendingalaga fyrir viðurkenningu á stöðu sem flóttamenn hér á landi.
Ákvæði 2. mgr. 37. gr. laga um útlendinga
Samkvæmt 2. mgr. 37. gr. laga um útlendinga er útlendingur einnig flóttamaður ef, verði hann sendur aftur til heimaríkis síns, raunhæf ástæða er til að ætla að hann eigi á hættu að sæta dauðarefsingu, pyndingum eða annarri ómannúðlegri eða vanvirðandi meðferð eða refsingu eða hann verði fyrir alvarlegum skaða af völdum árása í vopnuðum átökum þar sem ekki er greint á milli hernaðarlegra og borgaralegra skotmarka. Sama gildir um ríkisfangslausan einstakling.
Við mat á því hvort aðstæður kærenda séu slíkar að þær eigi undir 2. mgr. 37. gr. laga um útlendinga ber að líta til 3. gr. mannréttindasáttmála Evrópu. Mannréttindadómstóll Evrópu hefur fjallað um það mat sem þarf að fara fram þegar metið er hvort kærandi sé í raunverulegri hættu á að verða fyrir meðferð sem falli undir 3. gr. mannréttindasáttmála Evrópu sem bannar pyndingar og ómannlega eða vanvirðandi meðferð eða refsingu. Hefur dómstóllinn sagt að 3. gr. sáttmálans geti átt við þegar hættan stafar frá einstaklingum eða hópi fólks sem ekki séu fulltrúar stjórnvalda. Kærandi verður þó að geta sýnt fram á að gildar ástæður séu til að ætla að um raunverulega hættu sé að ræða og að stjórnvöld í ríkinu séu ekki í stakk búin til að veita viðeigandi vernd. Ekki er nóg að aðeins sé um að ræða möguleika á illri meðferð og verður frásögn kæranda að fá stuðning í öðrum gögnum (sjá t.d. dóma Mannréttindadómstóls Evrópu í máli NA gegn Bretlandi (mál nr. 25904/07) frá 7. júlí 2008 og H.L.R. gegn Frakklandi (mál nr. 24573/94) frá 29. apríl 1997).
Í ljósi þess sem að framan er rakið og þeirra gagna sem liggja fyrir um heimaríki kærenda telur kærunefndin að aðstæður kærenda og barna þeirra þar séu ekki þannig að þær falli undir ákvæði 2. mgr. 37. gr. laganna. Telur kærunefndin því ljóst að kærendur og börn þeirra uppfylli heldur ekki skilyrði 2. mgr. 37. gr. laga um útlendinga fyrir viðurkenningu á stöðu sem flóttamenn hér á landi.
Alþjóðleg vernd á grundvelli 40. gr. laga um útlendinga
Þar sem kærunefnd hefur komist að þeirri niðurstöðu að kærendur og börn þeirra uppfylli ekki skilyrði 1. eða 2. mgr. 37. gr. laga um útlendinga eiga þau ekki rétt á alþjóðlegri vernd hér á landi, sbr. 40. gr. laga um útlendinga.
Dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða samkvæmt 1. mgr. 74. gr. laga um útlendinga
Samkvæmt 1. mgr. 74. gr. laga um útlendinga má líta til mannúðarsjónarmiða ef útlendingur getur sýnt fram á ríka þörf fyrir vernd, t.d. af heilbrigðisástæðum eða vegna erfiðra félagslegra aðstæðna viðkomandi eða erfiðra almennra aðstæðna í heimaríki eða í landi sem honum yrði vísað til. Kærunefnd telur, með vísan til orðalags ákvæðisins um „ríka þörf fyrir vernd“ auk lögskýringargagna sem fylgdu greininni, að dvalarleyfi á grundvelli 1. mgr. 74. gr. laga um útlendinga verði ekki veitt nema aðstæður, bæði almennar og sérstakar m.t.t. heilsufars og félagslegra þátta, auk atvika sem þar er vísað til, nái ákveðnu alvarleikastigi þegar málið er virt í heild.
Í athugasemdum við 74. gr. frumvarps til laga um útlendinga kemur fram að í samræmi við ákvæði alþjóðlegra skuldbindinga og almennra laga sé lagt til að tekið sé sérstakt tillit til barna, hvort sem um er að ræða fylgdarlaus börn eða önnur börn. Í því ljósi og með hliðsjón af meginreglunni um að það sem barni er fyrir bestu skuli hafa forgang þegar teknar eru ákvarðanir um málefni þess, sbr. jafnframt 2. mgr. 10. gr. og 3. mgr. 25. gr. laga nr. 80/2016, telur kærunefnd að við mat á því hvort skilyrði 1. mgr. 74. gr. laganna séu fyrir hendi skuli taka sérstakt tillit til þess ef um barn er að ræða og skuli það sem er barni fyrir bestu haft að leiðarljósi við ákvörðun. Samkvæmt gögnum málsins eru börn kærenda hraust og hafa þau dafnað vel. Kærunefnd horfir til þess að börnin eru í fylgd foreldra sinna og njóta stuðnings þeirra. Ekkert hefur þá komið fram sem bendir til annars en að kærendur séu vinnufær og fær um að tryggja framfærslu barna sinna.
Kærendur byggja á því að þau muni búa við erfiðar félagslegar aðstæður verði þeim gert að snúa aftur til heimaríkis. K eigi á hættu að verða hneppt aftur í mansal eða verða fyrir ofbeldi af hálfu geranda síns, einkum í ljósi þess að hún standi enn í skuld við konuna. Þá verði konur fyrir margs konar mismunun í Nígeríu. M hafi gerst brotlegur við lög í Nígeríu með því að stunda kynferðismök með karlmanni og því megi gera ráð fyrir því að hann verði hnepptur í fangelsi þar í landi. Þá glími M við heilsubresti og sé undir eftirliti lækna hér á landi. Hann hafi því ríka þörf fyrir vernd á grundvelli heilbrigðisástæðna.
Í athugasemdum við frumvarp til laga um útlendinga er fjallað um erfiðar félagslegar aðstæður. Þar kemur fram að átt sé við að útlendingur hafi þörf á vernd vegna félagslegra aðstæðna í heimaríki og eru þar nefnd sem dæmi aðstæður kvenna sem hafa sætt kynferðislegu ofbeldi, sem leitt getur til erfiðrar stöðu þeirra í heimaríki, eða aðstæður kvenna sem ekki fella sig við kynhlutverk sem er hefðbundið í heimaríki þeirra og eiga á hættu útskúfun eða ofbeldi við endurkomu. Verndarþörf þjóðfélagshópa að öðru leyti myndi fara eftir aðstæðum í hverju máli. Þá segir í athugasemdunum að með erfiðum almennum aðstæðum að öðru leyti sé einnig vísað til alvarlegra aðstæðna í heimaríki og væri þar oft um að ræða viðvarandi mannréttindabrot í ríkinu eða þá aðstöðu að yfirvöld veiti ekki þegnum sínum vernd gegn ofbeldisbrotum eða glæpum. Af þeim gögnum og skýrslum sem kærunefnd hefur farið yfir má ráða að þrátt fyrir að ótryggt ástand ríki á ákveðnum landsvæðum í heimaríki kærenda þá teljist svæðið þar sem þau höfðu búsetu öruggt svæði. Þá standi borgurum Nígeríu almennt til boða skilvirk vernd yfirvalda. Þrátt fyrir að þolendur mansals geti átt erfitt uppdráttar við endurkomu til Nígeríu benda gögn sem kærunefnd hefur kynnt sér ekki til þess að þeir verði almennt fyrir ofsóknum við heimkomu. Þá er það mat kærunefndar að K eigi þess kost að leita aðstoðar og verndar yfirvalda, hjá stofnuninni NAPTIP, aðgerðarteyminu ETAHT og lögreglu, telji hún þörf á því. Með vísan til fyrri umfjöllunar um aðstæður kærenda og mats á trúverðugleika þeirra er það niðurstaða kærunefndar að gögn málsins bendi ekki til þess að félagslegar aðstæður sem bíða kærenda og barna þeirra í heimaríki nái því alvarleikastigi sem 1. mgr. 74. gr. laga um útlendinga kveði á um.
Í athugasemdum við frumvarp til laga um útlendinga kemur fram að með ríkri þörf á vernd af heilbrigðisástæðum sé m.a. miðað við að um skyndilegan og lífshættulegan sjúkdóm sé að ræða og meðferð við honum væri aðgengileg hér á landi en ekki í heimaríki viðkomandi. Í þessu sambandi kemur jafnframt fram að meðferð teljist ekki óaðgengileg þótt greiða þurfi fyrir hana heldur er hér átt við þau tilvik þar sem meðferð sé til í heimaríkinu en viðkomandi eigi ekki rétt á henni. Þá kunna að falla undir 1. mgr. 74. gr. mjög alvarlegir sjúkdómar sem ekki teljast lífshættulegir, svo sem ef sýnt þykir að þeir muni valda alvarlegu óbætanlegu heilsutjóni eða óbærilegum þjáningum. Ef um langvarandi sjúkdóm sé að ræða væru ríkari verndarsjónarmið fyrir hendi ef sjúkdómur væri á lokastigi. Jafnframt væri rétt að líta til þess hvort meðferð hafi hafist hér á landi og ekki væri læknisfræðilega forsvaranlegt að rjúfa meðferð, sem og til atriða sem varði félagslegar aðstæður útlendings og horfur hans. Í viðtali hjá Útlendingastofnun greindi M frá verkjum neðarlega í kviði og áverka á auga. Þann 13. apríl 2021 óskaði kærunefnd eftir öllum heilsufarsögnum kærenda sem til hafi komið eftir að ákvörðun Útlendingastofnunar lá fyrir í máli þeirra. Í framlögðum heilsufarsgögnum kemur m.a. fram að M glími við óþægindi við þvaglát og stinningarvanda. Jafnframt kemur þar fram að M glími hugsanlega við svokallað „króníska prostatitis“ og „secundar getuleysi“. Samkvæmt gögnunum hefur M fengið lyf og er í áframhaldandi meðferð. Þá kemur fram að K hafi haft óreglulegar blæðingar og hefur hún verið í meðferð hjá fæðinga- og kvensjúkdómalækni hér á landi. Samkvæmt læknabréfi, dags. 19. apríl 2021, leiddi skoðun á K ekkert óeðlilegt í ljós. Þann 6. maí 2021 lagði M fram frekari heilsufarsgögn, dags. 22. apríl 2021, þar sem fram kemur m.a. að hann hafi verið sendur á bráðadeild Landspítalans frá Heilbrigðisstofnun Suðurnesja í Keflavík vegna kviðverkja. Um hafi verið að ræða ótilgreindan kviðverk en M hafi ekki verið bráðveikur eða heltekinn af verkjum. Að öðru leyti hafi M verið heilsuhraustur. Í tölvubréfi frá M, dags. 6. maí 2021, kemur jafnframt fram að honum hafi verið tjáð af augnlækni að hann þurfi að gangast undir aðgerð. M geti þó ekki undirgengist aðgerðina vegna kostnaðar en hann eigi annan tíma hjá augnlækninum í júní.
Það að kærendur sæki læknisþjónustu hér á landi leiðir ekki sjálfkrafa til þess að þau teljist hafa ríka þörf á vernd á grundvelli mannúðarsjónarmiða vegna heilbrigðisástæðna. Í ljósi þess sem fram kemur í framlögðum heilsufarsgögnum verður sú meðferð sem kærendur þarfnast hvorki talin vera svo sérhæfð að þau geti einungis hlotið hana hérlendis né að rof á henni yrði til tjóns fyrir þau verði þeim gert að snúa aftur til heimaríkis. Líkt og fram hefur komið er öllum ríkisborgurum Nígeríu tryggður aðgangur að heilbrigðiskerfinu í landinu og er það mat kærunefndar að kærendur muni hafa aðgang að læknum þar í landi. Heilbrigðisþjónusta sé fjórfalt aðgengilegri í þéttbýli heldur en í strjálbýli og töluvert aðgengilegri í suðurhluta landsins en í norðurhluta þess. Þá kemur fram í framangreindum athugasemdum við lagafrumvarpið að meðferð teljist ekki óaðgengileg þótt greiða þurfi fyrir hana heldur sé hér átt við þau tilvik þar sem meðferð sé til í heimaríkinu en viðkomandi eigi ekki rétt á henni.
Þegar upplýsingar um heimaríki kærenda og gögn málsins eru virt í heild, með hliðsjón af aðstæðum kærenda og barna þeirra í heimaríki, er það niðurstaða kærunefndar að kærendur hafi ekki sýnt fram á aðstæður sem ná því alvarleikastigi að þau og börn þeirra hafi ríka þörf á vernd líkt og kveðið er á um í 1. mgr. 74. gr. laga um útlendinga. Því er fallist á það með Útlendingastofnun að aðstæður kærenda og barna þeirra í heimaríki séu ekki með þeim hætti að veita beri kærendum og börnum þeirra dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða, sbr. 1. mgr. 74. gr. laga um útlendinga.
Kærunefnd hefur jafnframt litið til þeirra tímabundnu erfiðleika sem heimaríki kærenda kann að þurfa að glíma við vegna Covid-19 faraldursins. Kærunefnd telur þá erfiðleika ekki vera þess eðlis að þeir leiði til þess, einir sér eða í samhengi við önnur gögn málsins, að heimilt sé veita kærendum dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða.
Dvalarleyfi á grundvelli 2. mgr. 45. gr. laga um útlendinga
Samkvæmt 2. mgr. 45. gr. laga um útlendinga á maki eða sambúðarmaki einstaklings sem nýtur alþjóðlegrar verndar og börn hans yngri en 18 ára án maka eða sambúðarmaka einnig rétt á alþjóðlegri vernd nema sérstakar ástæður mæli því í mót. Þar sem hvorki kærendur né börn þeirra hafa hlotið alþjóðlega vernd þá eru skilyrði ákvæðisins ekki uppfyllt og kröfum kærenda á grundvelli ákvæðisins af þeim sökum hafnað.
Bann við endursendingu samkvæmt 42. gr. laga um útlendinga
Samkvæmt 1. mgr. 42. gr. laga um útlendinga er ekki heimilt að senda útlending eða ríkisfangslausan einstakling til svæðis þar sem hann hefur ástæðu til að óttast ofsóknir, sbr. 37. og 38. gr., eða vegna svipaðra aðstæðna og greinir í flóttamannahugtakinu er í yfirvofandi hættu á að láta lífið eða verða fyrir ómannúðlegri eða vanvirðandi meðferð. Samkvæmt 2. mgr. sömu greinar er einnig óheimilt að senda útlending til svæðis þar sem ekki er tryggt að hann verði ekki sendur áfram til slíks svæðis sem greinir í 1. mgr.
Með vísan til umfjöllunar að framan um heimaríki kærenda telur kærunefnd að þær aðstæður sem ákvæðið tekur til eigi ekki við í máli kærenda og barna þeirra. Kærunefnd telur því að ákvæði 42. gr. laga um útlendinga standi ekki í vegi fyrir endursendingu kærenda og barna þeirra þangað.
Athugasemdir kærenda við málsmeðferð Útlendingastofnunar
Kærendur gerðu í greinargerðum sínum ýmsar athugasemdir við ákvörðun Útlendingastofnunar í málum sínum. Kærunefnd hefur að framan tekið afstöðu til þeirra að því leyti sem þær kunna að hafa áhrif á niðurstöðu þessa máls.
Að því er varðar vísun kærenda til ákvarðana Útlendingastofnunar í málum nr. 2019-03109 og 2018-11754 sem þau telja sambærileg sínum málum þá tekur kærunefnd fram að forsendur og rökstuðningur ákvarðana Útlendingastofnunar eru ekki bindandi fyrir kærunefnd. Í máli nr. 2019-03109 var um að ræða einstæða móður með ungt barn sem jafnframt var þolandi mansals og hafði sætt ítrekuðu kynferðisofbeldi. Jafnframt hafði hún ekki aðgang að stuðningsneti í heimaríki sínu. Í máli nr. 2018-11754 var umsækjandi samkynhneigður og því talinn vera í hættu í heimaríki sínu. Auk þess glímdi hann við áfallastreituröskun. Með vísan til framangreinds telur kærunefnd að málsatvik og aðstæður aðila þeirra mála séu ekki sambærileg þeim aðstæðum sem eiga við í máli kærenda og barna þeirra.
Frávísun og frestur til að yfirgefa landið
Kærendur komu hingað til lands 30. september 2020 og sótti um alþjóðlega vernd sama dag ásamt börnum sínum. Eins og að framan greinir hefur umsókn þeirra og barna þeirra um vernd og dvalarleyfi hér á landi verið synjað og hafa þau því ekki tilskilin leyfi til dvalar. Verður kærendum og börnum þeirra því vísað frá landinu á grundvelli c-liðar 1. mgr. 106. gr. laga um útlendinga, sbr. 2. og 5. mgr. 106. laganna, enda höfðu þau verið hér á landi í innan við níu mánuði þegar málsmeðferð umsókna þeirra hófst hjá Útlendingastofnun.
Kærendur hafa greint frá heilsukvillum. Að öðru leyti eru þau og börn þeirra við ágæta heilsu. Að mati kærunefndar og með vísan til 2. mgr. 104. gr. laga um útlendinga og þegar litið er til ferðatakmarkana vegna Covid-19 faraldursins teljast 30 dagar hæfilegur frestur til að yfirgefa landið.
Í ljósi Covid-19 faraldursins er athygli kærenda vakin á því að Útlendingastofnun getur frestað framkvæmd ákvörðunar með vísan til 2. mgr. 103. gr. laga um útlendinga vegna sérstakra aðstæðna útlendings eða vegna þess að ómögulegt sé að framkvæma ákvörðun að svo stöddu.
Samantekt
Með vísan til alls þess sem að framan er rakið og forsendna hinna kærðu ákvarðana þykir rétt að staðfesta ákvarðanir Útlendingastofnunar í málum kærenda og barna þeirra.
Athygli er vakin á því að samkvæmt 6. mgr. 104. gr. laga um útlendinga frestar málshöfðun fyrir dómstólum til ógildingar á endanlegri ákvörðun um að útlendingur skuli yfirgefa landið ekki framkvæmd hennar. Að kröfu útlendings getur kærunefnd útlendingamála þó ákveðið að fresta réttaráhrifum endanlegrar ákvörðunar sé talin ástæða til þess. Krafa þess efnis skal gerð ekki síðar en sjö dögum eftir birtingu endanlegrar ákvörðunar. Skal frestun bundin því skilyrði að útlendingur beri málið undir dómstóla innan fimm daga frá birtingu ákvörðunar um frestun réttaráhrifa úrskurðar og óski eftir að það hljóti flýtimeðferð. Nú er beiðni um flýtimeðferð synjað og skal þá mál höfðað innan sjö daga frá þeirri synjun. Þó getur kærunefnd útlendingamála tekið ákvörðun um að fresta framkvæmd ákvörðunarinnar ef sýnt er fram á að verulega breyttar aðstæður hafi skapast frá því að endanleg ákvörðun var tekin.
Úrskurðarorð:
Ákvarðanir Útlendingastofnunar í málum kærenda og barna þeirra eru staðfestar. Lagt er fyrir kærendur og börn þeirra að hverfa af landi brott. Kærendum og börnum þeirra er veittur 30 daga frestur til að yfirgefa landið sjálfviljug.
The decisions of the Directorate of Immigration in the cases of the appellants and their children are affirmed. The appellants and their children are requested to leave the country. The appellants and their children have 30 days to leave the country voluntarily.
Tómas Hrafn Sveinsson
Þorbjörg I. Jónsdóttir Sindri M. Stephensen