18. júlí 2019

Nr. 349/2019 - Úrskurður

KÆRUNEFND ÚTLENDINGAMÁLA

Þann 18. júlí 2019 er kveðinn upp svohljóðandi

úrskurður nr. 349/2019

í stjórnsýslumáli nr. KNU19040115

Kæra [...]

á ákvörðun

Útlendingastofnunar

I. Kröfur, kærufrestir og kæruheimild

Þann 30. apríl 2019 kærði einstaklingur er kveðst heita [...], vera fæddur [...] og vera ríkisborgari [...] (hér eftir nefndur kærandi), ákvörðun Útlendingastofnunar, dags. 11. apríl 2019, um að taka ekki til efnismeðferðar umsókn hans um alþjóðlega vernd á Íslandi og vísa honum frá landinu.

Þess er krafist að ákvörðun Útlendingastofnunar verði felld úr gildi og að stofnuninni verði gert að taka umsókn hans til efnislegrar meðferðar hér á landi með vísan til 3. mgr. 36. gr., sbr. 42. gr. laga um útlendinga nr. 80/2016 auk 2. mgr. 36. gr. sömu laga. Þá er þess krafist til vara að ákvörðun Útlendingastofnunar verði felld úr gildi á grundvelli brota á ákvæðum stjórnsýslulaga nr. 37/1993.

Fyrrgreind ákvörðun er kærð á grundvelli 7. gr. laga um útlendinga og barst kæran fyrir lok kærufrests.

II. Málsmeðferð

Kærandi lagði fyrst fram umsókn um alþjóðlega vernd á Íslandi þann 16. febrúar 2016. Málsmeðferð hans lauk með úrskurði kærunefndar útlendingamála dags. 13. október 2016 og var kærandi fluttur til Grikklands þann 9. janúar 2017. Kærandi lagði öðru sinni fram umsókn um alþjóðlega vernd á Íslandi þann 19. nóvember 2018. Þann 27. nóvember 2018 var beiðni um upplýsingar um stöðu kæranda beint til yfirvalda í Grikklandi, sbr. 34. gr. reglugerðar Evrópuþingsins og ráðsins (ESB) nr. 604/2013. Í svari frá grískum yfirvöldum, dags. 5. apríl 2019, kom fram að kæranda hafi verið veitt viðbótarvernd þann 28. júní 2015 og að hann væri með gilt dvalarleyfi þar í landi til 17. júní 2021. Kærandi kom til viðtals hjá Útlendingastofnun, m.a. þann 14. febrúar 2019, ásamt löglærðum talsmanni sínum. Útlendingastofnun ákvað þann 11. apríl 2019 að taka ekki umsókn kæranda um alþjóðlega vernd hér á landi til efnismeðferðar og að honum skyldi vísað frá landinu. Ákvörðunin var birt fyrir kæranda þann 16. apríl 2019 og kærði kærandi ákvörðunina þann 30. apríl 2019 til kærunefndar útlendingamála. Greinargerð kæranda barst kærunefnd þann 17. maí 2019 ásamt fylgigögnum. Þá bárust viðbótargögn frá kæranda þann 3. júní 2019 auk þess sem frekari gögn og athugasemdir bárust frá kæranda þann 3. júlí og 5. júlí 2019.

III. Ákvörðun Útlendingastofnunar

Í ákvörðun Útlendingastofnunar kom fram að kæranda hefði verið veitt alþjóðleg vernd í Grikklandi. Umsókn hans um alþjóðlega vernd yrði því ekki tekin til efnismeðferðar, sbr. a-lið 1. mgr. 36. gr. laga um útlendinga, enda fæli flutningur kæranda til Grikklands ekki í sér brot gegn 42. gr. laga um útlendinga, sbr. jafnframt 3. mgr. 36. gr. laganna. Þá hefði kærandi ekki slík tengsl við Ísland að nærtækast væri að hann fengi hér vernd eða að sérstakar ástæður væru fyrir hendi þannig að taka bæri umsókn kæranda til efnismeðferðar, sbr. 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga. Kæranda var vísað frá landinu, sbr. c-lið 1. mgr. 106. gr. laga um útlendinga, og skyldi hann fluttur til Grikklands.

IV. Málsástæður og rök kæranda

Í greinargerð kæranda kemur fram að hann hafi flúið heimaríki sitt sem barn að aldri í kjölfar þess að [...]. Þá kemur fram að níu ár hafi liðið frá því að kærandi hafi fyrst sótt um alþjóðlega vernd í Grikklandi þar til hann hafi hlotið viðbótarvernd þar í landi og að biðin hafi reynst honum erfið. Kærandi hafi ekki hlotið neina menntun í Grikklandi og hafi þurft að vinna fyrir sér án atvinnuleyfis við erfiðar aðstæður. Þá hafi búsetuskilyrði verið slæm. Eftir að kærandi hafi hlotið viðbótarvernd í Grikklandi hafi hann hlotið atvinnuleyfi og unnið á bensínstöð í um þrjú ár en launin hafi dugað skammt og yfirmaður hans hafi stolið launum hans. Kveður kærandi atvinnuástand í Grikklandi vera slæmt og að eigendur fyrirtækja þar í landi hafi fært sér bágbornar aðstæður flóttamanna og umsækjenda um alþjóðlega vernd í nyt. Í greinargerð kæranda kemur fram að hann hafi í viðtali hjá Útlendingastofnun greint frá því að [...] og af þeirri ástæðu orðið fyrir hótunum samlanda sinna í Grikklandi. Kærandi kvaðst jafnframt hafa upplifað kynþáttafordóma þar í landi og að hann hafi t.a.m. orðið fyrir árás vegna þeirra. Kærandi kvaðst hafa leitað aðstoðar lögreglu sem hafi ekki getað veitt honum liðsinni. Hann hafi ekki fengið sömu meðferð á Grikklandi og ríkisborgarar landsins. Hann hafi aldrei fengið fjárhagsaðstoð frá grískum yfirvöldum og hafi búið hjá vini.

Í greinargerð kæranda er greint frá heilsufarsvandræðum hans, sem hafi falist í andlegum og líkamlegum kvillum, en hann glími m.a. við [...]. Þá er greint frá því að kærandi hafi ekki fengið fullnægjandi heilbrigðisþjónustu í Grikklandi. Þar kemur jafnframt fram að á þeim tíma sem liðinn er frá því að kærandi hafi síðast verið hér á landi hafi andlegri heilsu hans hrakað. Þá er greint frá því að kærandi hafi [...]. Kærandi hafi verið [...]. Kærandi tekur þá fram í greinargerð að eftir að hafa verið fluttur frá Íslandi til Grikklands árið 2017 hafi móðir hans látist og hann neyðst til að fara til [...] til þess að koma systkinum sínum í öruggt skjól. Hann hafi bjargað systur sinni frá hjónabandi við tiltekinn mann sem hafi orðið mjög ósáttur. Kærandi sé því í hættu í Grikklandi vegna þessa manns.

Í greinargerð kæranda eru gerðar nokkrar athugasemdir við ákvörðun Útlendingastofnunar. Þannig gerir kærandi m.a. athugasemd við að í ákvörðun Útlendingastofnunar sé greint frá misræmi í framburði hans varðandi handhöfn dvalarleyfis í Grikklandi. Í viðtali hjá Útlendingastofnun hafi hann greint frá því að hann hafi ekki fengið svar við umsókn sinni um endurnýjun dvalarleyfis. Er í greinargerð kæranda tilgreint að þrátt fyrir að stjórnvöld í Grikklandi hafi endurnýjað dvalarleyfi kæranda sé ekki þar með sagt að hann hafi fengið tilkynningu um þá ákvörðun. Þá er gerð athugasemd við að komunótur frá Göngudeild sóttvarna séu notaðar til þess að draga trúverðugleika kæranda í efa varðandi lýsingu hans á aðstæðum sínum í Grikklandi. Í því sambandi bendir kærandi á að túlkaþjónusta sé ekki ætíð fyrir hendi á Göngudeild sóttvarna og umsækjendur um alþjóðlega vernd fái ekki að lesa yfir það sem sé eftir þeim haft. Þá gerir kærandi ýmsar athugasemdir varðandi mat Útlendingastofnunar á aðstæðum í Grikklandi og því hvers konar réttinda hann geti notið þar í landi þ. á m. til félagslegra bóta, húsnæðisúrræða og heilbrigðisþjónustu.

Kærandi vísar til umfjöllunar í greinargerð sinni til Útlendingastofnunar þar sem gerð hafi verið grein fyrir almennum aðstæðum í Grikklandi. Í greinargerð kæranda er þá gerð grein fyrir aðstæðum, aðbúnaði og réttarstöðu þeirra sem hlotið hafa alþjóðlega vernd í Grikklandi, m.a. að því er varðar aðgang að heilbrigðisþjónustu, og í því sambandi vísað til fjölda skýrslna alþjóðlegra stofnana og frjálsra félagasamtaka.

Krafa kæranda um að taka eigi umsókn hans til efnismeðferðar er í fyrsta lagi reist á 3. mgr. 36. gr. laga um útlendinga þar sem endursending hans til Grikklands myndi brjóta í bága við 1. mgr. 42. gr. laga um útlendinga og grundvallarreglu þjóðaréttar um að vísa fólki ekki brott þangað sem líf þess eða frelsi kunni að vera í hættu (non-refoulement). Kærandi njóti jafnframt verndar samkvæmt 3. gr. mannréttindasáttmála Evrópu, sbr. lög nr. 62/1994 og ákvæðum fleiri alþjóðlegra mannréttindasamninga. Kærandi vísar einnig til áralangrar stjórnsýsluframkvæmdar þess efnis að íslensk stjórnvöld hafi ekki sent umsækjendur um alþjóðlega vernd til Grikklands á grundvelli Dyflinnarreglugerðarinnar. Ákvörðun um að stöðva endursendingar til Grikklands hafi verið tekin á þeim grundvelli að ástand og aðstæður þar í landi væru með þeim hætti að brotið væri gegn mannréttinum umsækjenda um alþjóðlega vernd. Í því sambandi bendir kærandi á dóm Mannréttindadómstóls Evrópu í máli M.S.S. gegn Belgíu og Grikklandi frá árinu 2011. Í greinargerð kæranda er vísað til ýmissa heimilda um slæmar aðstæður flóttafólks í Grikklandi. Kærandi telur þær sýna fram á að staða einstaklinga sem hlotið hafi alþjóðlega vernd á Grikklandi sé ekki betri en staða umsækjenda um alþjóðlega vernd.

Í öðru lagi byggir kærandi á því að taka beri umsókn hans til efnismeðferðar á grundvelli 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga. Í greinargerð kæranda eru reifaðar athugasemdir við 2. mgr. 36. gr. frumvarps þess er varð að lögum um útlendinga því til stuðnings. Þar kemur einnig fram að kærandi telji sig vera í sérstaklega viðkvæmri stöðu í skilningi 6. tölul. 3. gr. laga um útlendinga. Vísar kærandi til þess ofbeldis og þeirra kynþáttafordóma sem hann hafi orðið fyrir í Grikklandi. Hann eigi þar í engin hús að venda og muni ekki geta fengið atvinnu þar í landi. Kærandi glími við mikla andlega vanlíðan og muni eiga erfitt með að fá heilbrigðisþjónustu þar í landi. Staða hans yrði því verulega síðri en staða almennings í Grikklandi. Kærandi telur að þrátt fyrir að ekki verði fallist á að hann teljist einstaklingur í sérstaklega viðkvæmri stöðu í skilningi 6. tölul. 3. gr. laga um útlendinga séu samt sem áður fyrir hendi sérstakar ástæður í samræmi við ákvæði 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga vegna þeirra aðstæðna er bíði hans í viðtökuríki. Vísar kærandi til úrskurðar kærunefndar útlendingamála frá 27. september 2018 nr. 393/2018 því til stuðnings. Auk þess gerir kærandi athugasemd við beitingu reglugerðar nr. 276/2018, um breytingu á reglugerð um útlendinga nr. 540/2017, sem kærandi telji að eigi sér ekki lagastoð og gangi gegn lögmætisreglunni. Í því sambandi vekur kærandi athygli á því að orðalag 32. gr. a umræddrar reglugerðar bendi til þess að þau viðmið sem þar komi fram séu nefnd í dæmaskyni, reifar lögskýringargögn og vitnar til fræðirits varðandi túlkun matskenndra reglugerðarheimilda.

Telur kærandi þá að rannsóknarreglu stjórnsýsluréttar sem lögfest sé með 10. gr. stjórnsýslulaga, og áréttuð með 2. mgr. 23. gr. laga um útlendinga, hafi ekki verið fylgt í máli hans. Þannig hafi Útlendingastofnun m.a. ekki tryggt að fram færi einstaklingsbundin greining á því hvort kærandi teldist vera í sérstaklega viðkvæmri stöðu samkvæmt 6. tölul. 3. gr. laga um útlendinga, sbr. 1. mgr. 25. gr. laga um útlendinga. Kærandi geri þá í viðbótarathugasemdum sínum frekari athugasemdir við framfylgd rannsóknarreglunnar. Þar komi m.a. fram að kærandi hafi aðeins notið túlkaþjónustu í fyrstu tvö skiptin sem hann hafi komið á Göngudeild sóttvarna. Þar sem fullnægjandi upplýsingar um heilsufar hans hafi ekki legið fyrir hafi ekki verið unnt að leggja raunverulegt mat á það hvort ákvæði 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga ætti við í máli kæranda. Þá kemur fram í greinargerð kæranda ósk um að kærunefnd útlendingamála hlutist til um að gert verði sérfræðimat á andlegu ástandi hans og afleiðingum endursendingar kæranda til Grikklands á heilsufar hans. Vísað er til þess að í gögnum málsins sé ekki að finna upplýsingar um [...]. Í áðurnefndum viðbótarathugasemdum kæranda kemur enn fremur fram að kæranda hafi ekki verið unnt að mæta í sálfræðitíma sinn þann 7. maí sl. þar sem þess hafi ekki verið gætt að tilkynna honum um tímann. Þá kemur fram í greinargerð að kærandi telji það brot á rannsóknarreglu stjórnsýsluréttar að ákvörðun hafi verið tekin í máli hans áður en hann hafi átt boðaðan tíma hjá sálfræðingi.

V. Niðurstaða kærunefndar útlendingamála

Ákvæði 1. mgr. 36. gr. laga um útlendinga

Í 1. mgr. 36. gr. laga um útlendinga er mælt fyrir um að umsókn um alþjóðlega vernd skuli tekin til efnismeðferðar nema undantekningar sem greindar eru í a-, b- og c-liðum ákvæðisins eigi við. Samkvæmt a-lið 1. mgr. 36. gr. er stjórnvöldum heimilt að synja því að taka umsókn um alþjóðlega vernd til efnismeðferðar hafi umsækjandi komið til landsins að eigin frumkvæði eftir að hafa hlotið virka alþjóðlega vernd eða annars konar vernd í öðru ríki eða ef hann, eftir að hafa dvalist í ríki þar sem hann þurfti ekki að sæta ofsóknum, gat óskað eftir því að fá viðurkennda stöðu sem flóttamaður og, ef hann var talinn flóttamaður, fengið vernd í samræmi við alþjóðasamning um stöðu flóttamanna.

Samkvæmt fyrirliggjandi gögnum málsins var kæranda veitt viðbótarvernd í Grikklandi þann 28. júní 2015 og hefur gilt dvalarleyfi þar í landi til 17. júní 2021. Að mati kærunefndar felur sú vernd sem kærandi nýtur í Grikklandi í sér virka alþjóðlega vernd í skilningi a-liðar 1. mgr. 36. gr. laga um útlendinga.

Einstaklingsbundnar aðstæður kæranda

Samkvæmt gögnum málsins er kærandi einstæður karlmaður á þrítugsaldri. Í viðtölum hjá Útlendingastofnun kvaðst kærandi m.a. [...]. Í heilsufarsgögnum kemur fram að hann hafi m.a. verið greindur með [...]. Hann hafi þá leitað til Göngudeildar sóttvarna þann 18. júní sl. vegna andlegrar vanlíðunar og fengið andlegan stuðning.

Í greinargerð kæranda kemur fram að hann óski eftir því að kærunefnd hlutist til um að aflað verði sérfræðimats á andlegu ástandi hans. Að mati kærunefndar gefa fyrirliggjandi gögn ekki ástæðu til að ætla að þörf sé á frekari gagnaöflun að því er varðar heilsufar kæranda enda sé mál hans nægilega upplýst að því leyti, sbr. 10. gr. stjórnsýslulaga.

Að mati kærunefndar bera fyrirliggjandi gögn málsins, þ. á m. viðtöl kæranda hjá Útlendingastofnun og framlögð heilsufarsgögn, ekki með sér að kærandi teljist hafa sérþarfir í skilningi 6. tölul. 3. gr. laga um útlendinga sem taka þurfi tillit til við meðferð málsins.

Aðstæður í Grikklandi

Kærunefnd útlendingamála hefur lagt mat á aðstæður í Grikklandi, m.a. með hliðsjón af eftirfarandi skýrslum og gögnum:

2018 Report on International Religious Freedom – Greece (United States Department of State, 21. júní 2019);
2018 – Country Reports on Human Rights Practices – Greece (United States Department of State, 13. mars 2019);
Amnesty International Report 2017/18 – Greece (Amnesty International, 22. febrúar 2018);
Asylum Information Database, National Country Report: Greece (European Council on Refugees and Exiles, 29. mars 2019);
Commissioner for Human Rights: Report of the Commissioner for Human Rights of the Council of Europe, Dunja Mijatovic, following her visit to Greece from 25 to 29 June 2018 (Council of Europe, 6. nóvember 2018);
ECRI Report on Greece (fifth monitoring cycle) (European Commission against Racism and Intolerance, 24. febrúar 2015);
EU/Greece: Pressure to Minimize Number of Migrants Identified as ´vulnerable´ (Human Rights Watch, 1. júní 2017);
Freedom in the World 2018 – Greece (Freedom House, 1. ágúst 2018);
Greece as a Country of Asylum – UNHCR‘s Recommendations (UNHCR, 6. apríl 2015);
Migration Flows and Refugee Protection – Administrative challenges and human rights issues (The Greek Ombudsman, apríl 2017);
Petition to the European Parliament – Regarding degrading reception conditions and EU funding in Greece (Solidarity Now, mars 2017);
Reports of the Special Rapporteur on the human rights of migrants on his mission to Greece, (United Nations, General Assembly, 24. apríl 2017);
State of the World‘s Minorities and Indigenous Peoples 2016 – Greece (Minority Rights Group International, 12. júlí 2016);
Upplýsingar af vefgátt um evrópsk réttarkerfi (e. European e-Justice Portal): https://e-justice.europa.eu, og
World Report 2019 – European Union (Human Rights Watch, 17. janúar 2019).

Af ofangreindum gögnum verður ráðið að grísk stjórnvöld hafa verið gagnrýnd vegna aðbúnaðar umsækjenda um alþjóðlega vernd og flóttamanna þar í landi. Flóttamannastofnun Sameinuðu þjóðanna hefur m.a. bent á þau neikvæðu áhrif sem efnahagur Grikklands hefur haft á aðstæður einstaklinga sem hafa hlotið alþjóðlega vernd þar í landi og möguleika þeirra á að aðlagast grísku samfélagi. Að mati kærunefndar er ljóst af framangreindum gögnum að þeir einstaklingar sem hlotið hafa alþjóðlega vernd í Grikklandi lifa oft á jaðri samfélagsins og búa í sumum tilvikum við félagslega einangrun. Einstaklingar með alþjóðlega vernd eiga hins vegar sama rétt til félagslegrar aðstoðar og grískir ríkisborgarar og í dvalarleyfi þeirra felst jafnframt sjálfkrafa aðgangur að vinnumarkaði. Þá veita frjáls félagasamtök einstaklingum með alþjóðlega vernd aðstoð við að kynna sér réttindi sín í Grikklandi.

Einstaklingar sem hlotið hafa alþjóðlega vernd í Grikklandi eiga rétt á endurgjaldslausri grunnheilbrigðisþjónustu, þ. á m. nauðsynlegri geðheilbrigðisþjónustu og lyfjum. Samkvæmt þeim gögnum sem kærunefnd hefur kynnt sér um aðstæður í Grikklandi hefur bág fjárhagsstaða gríska ríkisins haft mikil áhrif á heilbrigðiskerfi landsins og hefur kostnaðarþátttaka almennings aukist við kaup á lyfjum og þjónustu. Þannig geti verið vandkvæðum bundið að sækja sér heilbrigðisþjónustu þar í landi og þá sérstaklega sérhæfða heilbrigðisþjónustu, m.a. vegna skorts á fjármagni og starfsfólki. Á þetta jafnt við um alla borgara Grikklands, bæði gríska ríkisborgara og aðra sem hafa rétt til dvalar í ríkinu.

Sem fyrr segir eiga einstaklingar með alþjóðlega vernd sama rétt til félagslegrar aðstoðar og grískir ríkisborgarar en aðgengi þeirra að húsnæði er háð sömu skilyrðum og takmörkunum og aðgengi annarra ríkisborgara þriðju ríkja með löglega dvöl í Grikklandi. Fá gistiskýli eru í boði fyrir heimilislausa auk þess sem ekkert húsnæði er til staðar sem einungis er ætlað einstaklingum með alþjóðlega vernd. Erfitt getur reynst að fá pláss í gistiskýlum þar sem aðsóknin er mikil og eru dæmi um að einstaklingar með alþjóðlega vernd hafist við í yfirgefnum húsum við mjög bágar aðstæður. Á þetta einnig við um einstaklinga sem hafa verið sendir til Grikklands frá öðrum Evrópuríkjum.

Í framangreindum gögnum kemur fram að grísk yfirvöld veiti einstaklingum með alþjóðlega vernd sem búa undir fátæktarmörkum fjárhagsaðstoð í formi mánaðarlegra greiðslna. Einstaklingar sem hyggjast nýta sér úrræðið þurfa að uppfylla ýmis skilyrði og má sem dæmi nefna að þeir þurfa að hafa kennitölu, skattnúmer, gilt dvalarleyfi og bankareikning. Þá þurfa þeir m.a. að framvísa leigusamningi í þeim tilvikum þegar þeir búa í leiguhúsnæði og í tilviki heimilislausra einstaklinga þurfa þeir að framvísa vottorði um heimilisleysi frá gistiskýlinu eða sveitarfélaginu þar sem þeir búa. Þá kemur fram í fyrrnefndum gögnum að engin sérúrræði eru til staðar varðandi félagsþjónustu fyrir fólk í viðkvæmri stöðu, s.s. þolendur pyndinga.

Í framangreindri skýrslu bandaríska utanríkisráðuneytisins kemur fram að dæmi séu um að flóttafólk sé beitt ofbeldi, þ. á m. af hendi grísku lögreglunnar. Þá kemur fram að þarlend lög og stjórnarskrá leggi bann við pyndingum og annarri ómannúðlegri eða vanvirðandi meðferð eða refsingu. Enn fremur séu ofbeldisbrot rannsökuð af grísku lögreglunni en embætti umboðsmanns rannsaki meint brot lögreglu. Af framangreindri skýrslu verður ráðið að ýmsir annmarkar séu á dómskerfi landsins en sjálfstæði dómstóla sé tryggt í framkvæmd, svo og réttindi brotaþola og sakborninga. Þá kemur fram á vefgátt um evrópsk réttarkerfi (e. European e-Justice Portal) að útlendingar í Grikklandi sem séu þolendur glæpa og tali hvorki né skilji grísku eigi rétt á túlkaþjónustu og upplýsingum um mál þeirra á tungumáli sem þeir skilji.

Þá kemur fram í ofangreindri skýrslu Asylum Information Database að dvalarleyfi einstaklinga sem hlotið hafa alþjóðlega vernd eða viðbótarvernd í Grikklandi séu gefin út til þriggja ára í senn. Umsókn um endurnýjun dvalarleyfis þurfi að berast 30 dögum áður en að leyfið renni út en ef umsókn berist eftir þann tíma leiði það þó ekki eitt og sér til þess að umsókn sé synjað. Umsókn sé þá að jafnaði endurnýjuð. Við málsmeðferð umsókna um endurnýjun dvalarleyfis sé þó framkvæmd könnun á sakaferli sem geti leitt til þess að alþjóðleg vernd umsækjanda sé afturkölluð og honum í kjölfarið synjað um endurnýjun dvalarleyfis. Þá sé málsmeðferðartími umsókna um endurnýjun dvalarleyfis u.þ.b. tveir mánuðir en þó séu dæmi um að það tímabil geti lengst upp í sex mánuði, en á meðan umsókn sé í vinnslu fái umsækjendur sérstakt kort sem veiti þeim sömu réttindi og fylgi dvalarleyfinu útgefið til tveggja mánaða í senn.

Ákvæði 3. mgr. 36. gr. laga um útlendinga

Í 3. mgr. 36. gr. laganna kemur fram að ef beiting 1. mgr. myndi leiða til þess að brotið væri gegn 42. gr., t.d. vegna aðstæðna í því ríki sem senda á umsækjanda til, skuli taka umsókn til efnismeðferðar. Í 1. mgr. 42. gr. laga um útlendinga er kveðið á um að ekki sé heimilt að senda útlending eða ríkisfangslausan útlending til svæðis þar sem hann hefur ástæðu til að óttast ofsóknir, sbr. 37. og 38. gr., eða vegna svipaðra aðstæðna og greinir í flóttamannahugtakinu er í yfirvofandi hættu á að láta lífið eða verða fyrir ómannúðlegri eða vanvirðandi meðferð. Þá segir í 2. mgr. ákvæðisins að 1. mgr. eigi einnig við um sendingu útlendings til svæðis þar sem ekki er tryggt að hann verði ekki sendur áfram til slíks svæðis sem greinir í 1. mgr. Við túlkun á inntaki 42. gr. laga um útlendinga telur kærunefnd jafnframt að líta verði til þess að ákvörðun aðildarríkis um brottvísun eða frávísun sem setur einstakling í raunverulega hættu á að verða fyrir pyndingum, ómannúðlegri eða vanvirðandi meðferð eða refsingu er í andstöðu við 3. gr. mannréttindasáttmála Evrópu, sbr. lög nr. 62/1994, sbr. jafnframt 68. gr. stjórnarskrár lýðveldisins Íslands nr. 33/1944.

Í dómaframkvæmd Mannréttindadómstóls Evrópu hefur verið byggt á því að sú meðferð sem einstaklingur á von á við brottvísun eða frávísun verði að ná tilteknu lágmarks alvarleikastigi til að ákvörðunin verði talin brot á 3. gr. mannréttindasáttmálans. Horfa verði til allra aðstæðna í fyrirliggjandi máli, svo sem lengdar og eðlis meðferðar, andlegra og líkamlegra áhrifa hennar auk stöðu einstaklings hverju sinni, svo sem kyns, aldurs og heilsufars. Við mat á umræddu alvarleikastigi hefur dómstólinn jafnframt litið til annarra þátta, t.d. hvort einstaklingurinn er í viðkvæmri stöðu, sbr. t.d. dóm Mannréttindadómstóls Evrópu í máli Khlaifia o.fl. gegn Ítalíu (nr. 16483/12) frá 15. desember 2016.

Í ákvörðun í máli Samsam Mohammed Hussein o.fl. gegn Hollandi og Ítalíu (nr. 27725/10) frá 2. apríl 2013 kemur m.a. fram að það eitt að efnahagsstaða einstaklings versni við brottvísun eða frávísun frá aðildarríki nái ekki alvarleikastigi 3. gr. mannréttindasáttmálans. Þá verði greinin ekki túlkuð þannig að í henni felist skylda aðildarríkja til að sjá einstaklingum sem njóta alþjóðlegrar verndar fyrir húsnæði eða fjárhagsaðstoð sem geri þeim kleift að viðhalda ákveðnum lífskjörum. Dómstóllinn áréttaði jafnframt að einstaklingur sem stendur til að vísa brott geti ekki gert kröfu um áframhaldandi dvöl í ríki í því skyni að njóta þar heilbrigðis- eða félagsþjónustu. Veruleg skerðing lífsgæða sé ekki nægjanleg til að valda broti á 3. gr. mannréttindasáttmálans nema sérstaklega sannfærandi mannúðarástæður mæltu gegn endursendingu.

Með vísan til framangreinds er ekki fallist á með kæranda að aðstæður hans við endursendingu til Grikklands, þ. á m. möguleiki á húsnæði, framfærslu og heilbrigðisþjónustu, séu þess eðlis að þær jafnist á við ómannúðlega og vanvirðandi meðferð. Með vísan til umfjöllunar um aðstæður einstaklinga sem njóta alþjóðlegrar verndar í Grikklandi er það niðurstaða kærunefndar að synjun á efnismeðferð umsóknar kæranda um alþjóðlega vernd hér á landi leiði ekki til brots gegn 1. mgr. 42. gr. laga um útlendinga, sbr. jafnframt 3. gr. mannréttindasáttmála Evrópu. Þar sem kærandi nýtur alþjóðlegrar verndar í Grikklandi telur kærunefnd að tryggt sé að hann verði ekki sendur áfram til annars ríkis þar sem líf hans eða frelsi kann að vera í hættu, sbr. 2. mgr. 42. gr. laga um útlendinga.

Ákvæði 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga

Í 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga kemur fram að ef svo standi á sem greini í 1. mgr. skuli þó taka umsókn um alþjóðlega vernd til efnismeðferðar ef útlendingurinn hefur slík sérstök tengsl við landið að nærtækast sé að hann fái hér vernd eða ef sérstakar ástæður mæli annars með því. Í 32. gr. a og 32. gr. b reglugerðar um útlendinga nr. 540/2017, sbr. 4. mgr. 36. gr. laganna, koma fram viðmið varðandi mat á því hvort taka skuli umsókn um alþjóðlega vernd til efnismeðferðar vegna sérstakra tengsla eða ef sérstakar ástæður mæla með því. Þá segir í 2. mgr. 36. gr. laganna að ef meira en 12 mánuðir hafa liðið frá því að umsókn um alþjóðlega vernd barst fyrst íslenskum stjórnvöldum og tafir á afgreiðslu hennar eru ekki á ábyrgð umsækjanda sjálfs skal taka hana til efnismeðferðar.

Aðstæðum kæranda hefur þegar verið lýst, en hann hefur m.a. [...]. Af þeim gögnum sem kærunefnd hefur kynnt sér um aðstæður í Grikklandi verður ráðið að kærandi eigi rétt á endurgjaldslausri grunnheilbrigðisþjónustu, þ. á m. nauðsynlegum lyfjum og geðheilbrigðisþjónustu. Í ljósi fyrirliggjandi upplýsinga telur kærunefnd ekki forsendur til annars en að leggja til grundvallar við úrlausn málsins að kærandi geti fengið viðhlítandi aðstoð í Grikklandi vegna heilsufarsvandamála sinna. Kærunefnd telur gögn málsins ekki benda til þess að kærandi glími við mikil og alvarleg veikindi sem meðferð er aðgengileg við hér á landi en ekki í viðtökuríki, sbr. viðmið í 32. gr. a reglugerðar um útlendinga. Þá er það mat nefndarinnar að ekki sé fyrir hendi ástæða í máli kæranda er varðar heilsufar hans sem sé svo einstaklingsbundin og sérstök að ekki verði framhjá henni litið, sbr. 32. gr. a reglugerðar um útlendinga.

Þá hefur kærandi greint frá því að aðstæður hans í Grikklandi hafi verið slæmar, m.a. með vísan til húsnæðis- og atvinnumála og réttinda til félagslegrar aðstoðar auk fordóma sem hann óttist þar í landi. Þrátt fyrir ýmsar aðgangshindranir hefur kærandi heimild til að stunda atvinnu í Grikklandi og á rétt á félagslegri aðstoð til jafns við gríska ríkisborgara. Í gögnum um aðstæður flóttafólks í Grikklandi kemur þó fram að þar í landi sé mikið atvinnuleysi, en það eigi bæði við um flóttafólk sem og gríska ríkisborgara. Þá verður ráðið af framangreindum gögnum að kærandi geti leitað ásjár grískra yfirvalda, verði hann fyrir mismunun á grundvelli kynþáttar þar í landi. Má jafnframt ráða af fyrirliggjandi gögnum að óttist kærandi um öryggi sitt geti hann leitað til lögreglu eða annarra þar til bærra stjórnvalda sökum þess. Að mati kærunefndar bera gögn málsins því ekki með sér að kærandi, sem er að eigin sögn grískumælandi, muni eiga erfitt uppdráttar í viðtökuríki vegna alvarlegrar mismununar eða að kærandi geti af sömu ástæðu vænst þess að staða hans verði verulega síðri en staða almennings í viðtökuríki, sbr. viðmið í 32. gr. a reglugerðar um útlendinga.

Það er jafnframt mat kærunefndar að málsástæður kæranda að öðru leyti verði ekki taldar til sérstakra ástæðna í skilningi 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga.

Vegna athugasemdar í greinargerð kæranda tekur kærunefnd fram að aðstæður kæranda eru ekki sambærilegar þeim aðstæðum sem fjallað var um í úrskurði kærunefndar nr. 393/2018 frá 27. september 2018. Kærunefnd telur augljóst að ekki sé hægt að jafna stöðu kæranda við stöðu kærenda í framangreindum úrskurði, einkum þar sem um var að ræða fjölskyldu með börn auk þess sem konan var barnshafandi.

Að teknu tilliti til einstaklingsbundinna aðstæðna kæranda er það mat kærunefndar að ekki séu fyrir hendi sérstakar ástæður sem mæli með því að mál hans verði tekið til efnismeðferðar hér á landi, sbr. 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga.

Kærandi kvaðst í viðtali hjá Útlendingastofnun þann 14. febrúar 2019 ekki hafa sérstök tengsl við aðila á Schengen-svæðinu en ætti marga vini á Íslandi. Kærunefnd telur gögn málsins ekki benda til þess að kærandi hafi slík tengsl við landið að beita beri ákvæði 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga.

Þá telur kærunefnd ljóst að síðari málsliður 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga eigi ekki við í máli kæranda þar sem ekki eru liðnir 12 mánuðir frá því að kærandi sótti um alþjóðlega vernd hér á landi, en hann lagði fram umsókn sína þann 19. nóvember 2018.

Athugasemdir kæranda við ákvörðun Útlendingastofnunar

Kærandi gerir í greinargerð athugasemdir við ákvörðun Útlendingastofnunar. Meðal annars gerir kærandi athugasemd við að Útlendingastofnun hafi ekki aflað fullnægjandi heilsufarsgagna á meðan mál hans var til meðferðar. Af gögnum málsins má sjá að kæranda var leiðbeint um möguleika á að ræða við sérfræðinga og leggja fram heilsufarsgögn til stuðnings máli sínu. Í því sambandi bendir kærunefnd á að kærandi hafi hitt sérfræðinga Göngudeildar sóttvarna auk þess sem hann hafi lýst andlegri líðan sinni í viðtölum hjá Útlendingastofnun. Kærunefnd telur að í ljósi þess og þeirra heilsufarsgagna sem liggja fyrir í málinu að sá þáttur hafi verið nægjanlega upplýstur, sbr. 10. gr. stjórnsýslulaga og að því sé ekki ástæða til að gera athugasemd við meðferð málsins hjá Útlendingastofnun að þessu leyti. Kærunefnd bendir þó á að það er fyrst og fremst á ábyrgð kæranda og talsmanns að leggja fram gögn þau sem kærandi telur nauðsynleg við meðferð umsóknar um alþjóðlega vernd. Kærandi hefur haft rúman tíma til að afla og leggja fram frekari heilsufarsgögn til stuðning umsóknar sinnar á meðan mál hans var til meðferðar hjá kærunefnd, hafi hann talið slíkt nauðsynlegt.

Kærandi gerir þá m.a. athugasemd við beitingu reglugerðar nr. 276/2018, um breytingu á reglugerð nr. 540/2017 um útlendinga. Telur kærandi m.a. að skilyrði reglugerðarinnar eigi sér ekki stoð í lögum og gangi gegn lögmætisreglunni.

Eins og að framan greinir hefur kærunefnd lagt einstaklingsbundið mat á umsókn kæranda og komist að niðurstöðu um að synja honum um efnismeðferð með vísan til ákvæða laga um útlendinga eins og þau hafa verið útfærð í reglugerð um útlendinga. Er niðurstaða í málinu byggð á túlkun kærunefndar á framangreindum ákvæðum og sjónarmiðum sem nefndin telur málefnaleg en áður hefur komið fram í úrskurðum kærunefndar að reglugerðina skortir ekki lagastoð. Kærunefnd hefur endurskoðað alla þætti málsins og komist að sömu niðurstöðu og Útlendingastofnun. Kærunefnd telur því ekki tilefni til frekari umfjöllunar um athugasemdir kæranda.

Frávísun

Samkvæmt gögnum málsins kom kærandi hingað til lands þann 13. nóvember 2018. Hann sótti um alþjóðlega vernd þann 19. nóvember 2018. Eins og að framan greinir hefur umsókn hans um alþjóðlega vernd verið synjað um efnismeðferð og hefur hann því ekki tilskilin leyfi til dvalar enda verður að líta á umsókn hans um alþjóðlega vernd sem áform um að dveljast í landinu meira en 90 daga, sbr. til hliðsjónar 3. mgr. 42. gr. reglugerðar um útlendinga nr. 540/2017. Verður kæranda því vísað frá landinu á grundvelli c-liðar 1. mgr. 106. gr. laga um útlendinga, sbr. 2. og 5. mgr. 106. gr. laganna, enda hafði hann verið hér á landi í innan við níu mánuði þegar málsmeðferð umsóknar hans hófst hjá Útlendingastofnun.

Samantekt

Með vísan til alls þess sem að framan er rakið þykir rétt að staðfesta ákvörðun Útlendingastofnunar.

Athygli kæranda er vakin á því að skv. 6. mgr. 104. gr. laga um útlendinga frestar málshöfðun fyrir dómstólum til ógildingar á endanlegri ákvörðun um að útlendingur skuli yfirgefa landið ekki framkvæmd hennar. Að kröfu útlendings getur kærunefnd útlendingamála þó ákveðið að fresta réttaráhrifum endanlegrar ákvörðunar sé talin ástæða til þess. Krafa þess efnis skal gerð ekki síðar en sjö dögum frá birtingu endanlegrar ákvörðunar. Skal frestun bundin því skilyrði að útlendingur beri málið undir dómstóla innan fimm daga frá birtingu ákvörðunar um frestun réttaráhrifa úrskurðar og óski eftir að það hljóti flýtimeðferð. Nú er beiðni um flýtimeðferð synjað og skal þá mál höfðað innan sjö daga frá þeirri synjun. Þó getur kærunefnd útlendingamála tekið ákvörðun um að fresta framkvæmd ef sýnt er fram á að verulega breyttar aðstæður hafi skapast frá því að endanleg ákvörðun var tekin.

Úrskurðarorð

Ákvörðun Útlendingastofnunar er staðfest.

The decision of the Directorate of Immigration is affirmed.

Hjörtur Bragi Sverrisson

Þorbjörg Inga Jónsdóttir Ívar Örn Ívarsson