Mál nr. 110/2012.
Úrskurður
Á fundi úrskurðarnefndar atvinnuleysistrygginga og vinnumarkaðsaðgerða þann 4. júní 2013 var kveðinn upp svohljóðandi úrskurður í máli A í máli nr. 110/2012.
1.
Málsatvik og kæruefni
Málsatvik eru þau að með bréfi, dags. 30. maí 2012, tilkynnti Vinnumálastofnun kæranda, A, að Vinnumálastofnun hefði á fundi sínum 24. maí 2012 fjallað um rétt kæranda til atvinnuleysisbóta. Umsóknin var samþykkt en með vísan til starfsloka hjá B var réttur kæranda til atvinnuleysisbóta felldur niður í tvo mánuði sem ella hefðu verið greiddar bætur fyrir frá móttöku umsóknarinnar. Vinnumálastofnun tók ákvörðun þessa á grundvelli 1. mgr. 54. gr. laga um atvinnuleysistryggingar, nr. 54/2006. Kærandi vildi ekki una þeirri ákvörðun og kærði hana til úrskurðarnefndar atvinnuleysistrygginga og vinnumarkaðsaðgerða með erindi, dags. 11. júní 2012. Kærandi krefst þess að hin kærða ákvörðun verði endurmetin. Vinnumálastofnun telur að staðfesta beri hina kærðu ákvörðun.
Kærandi sótti síðast um atvinnuleysisbætur 22. mars 2012. Með umsókn fylgdi vottorð vinnuveitanda, útgefið af B, þar sem fram kom að kærandi hafði starfað sem hjúkrunarfræðingur til 19. mars 2012. Í vottorði er ástæða starfsloka tilgreind sem eigin uppsögn kæranda. Henni var tjáð að mögulega gæti hún sætt viðurlögum sökum þess hvernig starfslokum hennar var háttað hjá B og var bent á að skila skýringum á uppsögn sinni. Greiðslustofu Vinnumálastofnunar bárust skýringar frá kæranda með umsókn hennar.
Í erindi kæranda til úrskurðarnefndarinnar, dags. 11. júní 2012, ítrekar hún útskýringu sína á ástæðu uppsagnarinnar og telur að hún sé meira en næg til að segja upp vinnu á B. Kærandi sé ein með tvær dætur, 18 ára og 15 ára. Yngri dóttirin hafi verið 14 ára þegar kærandi sótti vinnu til Reykjavíkur. Kærandi leigi íbúð hjá D sem nemi um 100.000 kr. á mánuði með hita, rafmagni og hússjóði, en hún fái 24.000 kr. á mánuði í húsaleigubætur.
Kærandi hafi útskrifast sem hjúkrunarfræðingur vorið 2011 og farið strax í atvinnuleit sem slík. Í ágúst 2011 hafi hún ráðið sig til vinnu á B frá september til óákveðins tíma þar sem þá hafi enga vinnu verið að fá á E. Það hafi verið erfið ákvörðun og misvel liðin að skilja dætur sínar aleinar eftir, sérstaklega þá yngri. Þetta fyrirkomulag hafi gengið stóráfallalaust fyrir sig en ekki án athugasemda frá skóla dóttur hennar sem hafi gengið misvel að hugsa um sig sjálf.
Til að stunda vinnu í Reykjavík hafi kærandi þurft húsnæði og leigði hún herbergi í bílskúr fyrir 40.000 kr. á mánuði. Kærandi hafi keyrt fjórar ferðir á mánuði milli Reykjavíkur og E og bensínreikningar sýnt kostnað upp á ríflega 50.000 kr. á mánuði. Laun kæranda fyrir 80% vinnu hafi verið 198–200.000 kr. útborgað. Útlagður kostnaður til að geta stundað vinnu á B hafi því verið 90.000 kr., leigukostnaður á heimilinu á E hafi verið 100.000 kr. og þá hafi verið eftir allt uppihald dætranna og kæranda sjálfrar. Það þurfi varla meiri útskýringa við að „dæmið“ hafi ekki gengið upp.
Kærandi hafi samið við viðskiptabanka sinn og fengið fyrirgreiðslu til að vinna við þessar aðstæður í hálft ár, í mars 2012. Kærandi hafi verið í góðu og stöðugu sambandi við starfsfólk vinnumiðlunarinnar á E í allan vetur og gert grein fyrir aðstæðum og ákvörðun um að segja upp starfinu. Kærandi telur að sér hafi ekki verið aðrar leiðir færar en segja upp starfinu í Reykjavík. Það sé lögbrot ef farið er út í að skilgreina skyldur kæranda sem foreldri barns undir 18 ára. Kærandi sé virk í atvinnuleit sinni í dag og hafi sótt um ýmsar stöður og heimsótt stofnanir frá því hún skráði sig í atvinnuleit 22. mars 2012. Það geti vinnumiðlunin á E staðfest. Loks óskar kærandi eftir að tekið verði tillit til þess kostnaðar sem hefði orðið ef hún hefði haft möguleika á að flytja heimili sitt suður til Reykjavíkur. Þann kostnað ráði hún alls ekki við með tilliti til þess að hún sé nýútskrifuð úr fjögurra ára háskólanámi.
Í greinargerð Vinnumálastofnunar til úrskurðarnefndar atvinnuleysistrygginga og vinnumarkaðsaðgerða, dags. 2. júlí 2012, er vísað til 1. mgr. 54. gr. laga um atvinnuleysistryggingar. Bent er á að í greinargerð með frumvarpi því sem varð að lögum um atvinnuleysistryggingar sé það áréttað að eitt af markmiðum vinnumarkaðskerfisins sé að stuðla að virkri atvinnuþátttöku fólks. Með hliðsjón af því sé ekki gefinn kostur á að fólk segi upp starfi sínu til að fá greiddar atvinnuleysisbætur án þess að sérstakar ástæður liggi að baki uppsögninni í tilvikum þegar annað starf er ekki í boði. Í athugasemdum við 1. mgr. 54. gr. í frumvarpi því sem varð að gildandi lögum um atvinnuleysistryggingar segi meðal annars að það væri erfiðleikum bundið að skilgreina nákvæmlega í lögum og reglugerðum hvaða ástæður liggi að baki ákvörðun þess að fólk segi störfum sínum lausum séu gildar, þar sem þær ástæður geti verið af margvíslegum toga. Því hafi verið lagt til að lagareglan yrði matskennd og Vinnumálastofnun falið að meta atvik og aðstæður hverju sinni. Stofnuninni beri að líta til almennra reglna og málefnalegra sjónarmiða við ákvarðanir um hvort umsækjendur um atvinnuleysisbætur skuli sæta biðtíma eftir atvinnuleysisbótum.
Ágreiningurinn snúist um það hvort ástæður kæranda fyrir uppsögn á starfi sínu teljist gildar í skilningi framangreinds ákvæðis. Orðalagið „gildar ástæður“ hafi verið túlkað þröngt og hafi fá tilvik verið talin falla þar undir.
Skýringar kæranda hafi aðallega lotið að því að vegna fjárhagsaðstæðna hafi kærandi talið sig knúna til að segja upp starfi sínu hjá B þar sem hún hafi búið á E en keyrt til Reykjavíkur og hún hafi ekki haft efni á því lengur. Kærandi hafi tiltekið að hún hafi verið með um 200.000 kr. í laun á mánuði en þurft að greiða húsaleigu í Reykjavík og bensínkostnað vegna aksturs til og frá E ásamt því að reka heimili á E og vera með tvö börn á framfæri, þar af eitt í grunnskóla. Einnig hafi kærandi tiltekið í kæru sinni að grunnskóli barnsins hafi meðal annars gert athugasemdir við fyrirkomulagið.
Ekki verði loku fyrir það skotið að fjárhagsaðstæður geti verið grundvöllur fyrir því að segja starfi sínu lausu. Tilgangur laga um atvinnuleysistryggingar sé að tryggja þeim sem tryggðir séu og misst hafi fyrra starf sitt tímabundna fjárhagsaðstoð í þrengingum sínum. Lögin veiti þeim fjárhagslegt úrræði og beri að gera ríkar kröfur til þeirra sem segi upp störfum sínum, um að hafa til þess gildar ástæður samkvæmt lögunum, enda eigi almennt ekki að þiggja atvinnuleysisbætur í stað þess að gegna launuðu starfi. Kæranda hafi mátt vera ljóst að með því að segja starfi sínu lausu á þeim tímum sem nú séu, gæti verið erfiðleikum bundið fyrir hana að komast í annað starf. Þá hafi kærandi ekki sýnt fram á að hún hafi mátt eiga von á starfi hvorki á E eða í Noregi, en kærandi hafi tiltekið í skýringarbréfi sínu að hún hafi verið að vonast eftir vinnu í Noregi með sumrinu. Það sé einnig mat stofnunarinnar að ekki hafi komið til neinna breyttra aðstæðna varðandi fjölskylduhagi kæranda sem leitt geti til þess að um „gilda ástæðu“ sé að ræða fyrir hana til að segja starfi sínu lausu án þess að vera örugg með nýtt starf. Fjölskyldu- og heimilisaðstæður kæranda hafi ekkert breyst frá því að hún hóf störf hjá B og geti því ekki talist hafa breyst á nokkurn hátt sem réttlæti að kærandi segi starfi sínu lausu.
Það sé mat Vinnumálastofnunar að ástæður þær er kærandi hafi gefið fyrir uppsögn sinni hjá B teljist ekki gildar í skilningi 1. mgr. 54. gr. laga um atvinnuleysistryggingar.
Kæranda var með bréfi úrskurðarnefndarinnar, dags. 16. júlí 2012, sent afrit af greinargerð Vinnumálastofnunar og gefinn kostur á að koma á framfæri frekari athugasemdum fyrir 30. júlí 2012. Ekki bárust frekari athugasemdir frá kæranda.
2.
Niðurstaða
Mál þetta lýtur að túlkun á 1. mgr. 54. gr. laga um atvinnuleysistryggingar, sbr. 17. gr. laga nr. 134/2009, en hún er svohljóðandi:
„Sá sem telst tryggður samkvæmt lögum þessum en hefur sagt starfi sínu lausu án gildra ástæðna skal ekki eiga rétt á greiðslu atvinnuleysisbóta skv. VII. kafla fyrr en að tveimur mánuðum liðnum, sem ella hefðu verið greiddar bætur fyrir, frá móttöku umsóknar um atvinnuleysisbætur. Hið sama gildir um þann sem missir starf af ástæðum sem hann á sjálfur sök á.“
Almenn lagarök mæla með því að ákvæði 1. mgr. 54. gr. laga um atvinnuleysistryggingar um niðurfellingu bótaréttar skuli fyrst og fremst beitt þegar viðkomandi einstaklingur segir starfi sínu lausu og sækir í kjölfar þess um atvinnuleysisbætur. Í skilningi 1. mgr. 54. gr. er orðalagið „gildar ástæður“ skýrt þröngt, sem þýðir í raun að fá tilvik falla þar undir.
Í athugasemdum við 1. mgr. 54. gr. í frumvarpi til laga um atvinnuleysistryggingar segir að nefnd er fjallaði um efni laganna hafi tekið afstöðu til þess hvað gætu talist gildar ástæður og komist að þeirri niðurstöðu að það væri erfiðleikum bundið að skilgreina nákvæmlega slíkar ástæður í lögum og reglugerðum þar sem ástæður þess að fólk segi störfum sínum lausum eða missi þau geti verið af margvíslegum toga. Því sé lagt til að lagaregla þessi verði áfram matskennd og Vinnumálastofnun sé þar með falið að meta hvernig atvik og aðstæður þess máls er fyrir henni liggur falli að umræddri reglu. Stofnuninni beri því að líta til almennra reglna og málefnalegra sjónarmiða við ákvarðanir um hvort umsækjendur um atvinnuleysisbætur skuli sæta biðtíma eftir atvinnuleysisbótum.
Kærandi sagði sjálf upp starfi sínu hjá B. Af hálfu kæranda kemur fram að ástæður uppsagnarinnar hafi verið hár kostnaður vegna reksturs tveggja heimila á E og í Reykjavík, auk þess sem hún hafi verið ein með tvær dætur, þar af aðra undir 18 ára aldri.
Kærandi sagði upp starfi sínu án þess að hafa tryggt sér annað starf. Ekki er unnt að fallast á þau sjónarmið kæranda að uppsögn hennar hjá B hafi verið af gildum ástæðum í skilningi 1. mgr. 54. gr. laga um atvinnuleysistryggingar enda hafi fjölskyldu- og heimilisaðstæður kæranda ekkert breyst frá því að hún hóf störf hjá B.
Ber því að staðfesta ákvörðun Vinnumálastofnunar um niðurfellingu bótaréttar í tvo mánuði.
Úrskurðarorð
Ákvörðun Vinnumálastofnunar frá 24. maí 2012 um niðurfellingu bótaréttar A í tvo mánuði er staðfest.
Brynhildur Georgsdóttir,
formaður
Hulda Rós Rúríksdóttir Helgi Áss Grétarsson