Nr. 390/2018 Úrskurður
KÆRUNEFND ÚTLENDINGAMÁLA
Þann 27. september 2018 er kveðinn upp svohljóðandi
úrskurður nr. 390/2018
í stjórnsýslumáli nr. KNU18060021
Kæra […]
á ákvörðun
Útlendingastofnunar
I. Kröfur, kærufrestir og kæruheimild
Þann 12. júní 2018 kærði einstaklingur er kveðst heita […], vera fædd […] og vera ríkisborgari Eritreu (hér eftir nefnd kærandi), ákvörðun Útlendingastofnunar, dags. 25. maí 2018, um að taka ekki til efnismeðferðar umsókn hennar um alþjóðlega vernd á Íslandi og endursenda hana til Svíþjóðar.
Kærandi krefst þess að ákvörðun Útlendingastofnunar verði felld úr gildi og að stofnuninni verði gert að taka umsókn hennar til efnislegrar meðferðar hér á landi með vísan til 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga nr. 80/2016 og 3. mgr. 36., sbr. 42. gr. sömu laga. Til vara krefst kærandi þess að hin kærða ákvörðun verði felld úr gildi og málið verði sent til Útlendingastofnunar til nýrrar meðferðar.
Fyrrgreind ákvörðun er kærð á grundvelli 7. gr. laga um útlendinga og barst kæran fyrir lok kærufrests.
II. Málsmeðferð
Kærandi lagði fram umsókn um alþjóðlega vernd á Íslandi þann 29. desember 2017. Við leit að fingraförum kæranda í Eurodac gagnagrunninum, þann sama dag, kom í ljós að fingraför hennar höfðu verið skráð í grunninn af yfirvöldum í Svíþjóð. Þann 4. janúar 2018 var beiðni um viðtöku kæranda og umsóknar hennar um alþjóðlega vernd beint til yfirvalda í Svíþjóð, sbr. b-lið 1. mgr. 18. gr. reglugerðar Evrópuþingsins og ráðsins (ESB) nr. 604/2013 (hér eftir nefnd Dyflinnarreglugerðin). Þann 9. janúar 2018 barst svar frá sænskum yfirvöldum þess efnis að þau samþykktu viðtöku kæranda á grundvelli d-liðar 1. mgr. 18. gr. Dyflinnarreglugerðarinnar. Útlendingastofnun ákvað þann 25. maí 2018 að taka ekki umsókn kæranda um alþjóðlega vernd hér á landi til efnismeðferðar og að hún skyldi endursend til Svíþjóðar. Ákvörðunin var birt fyrir kæranda þann 29. maí 2018 og kærði kærandi ákvörðunina þann 12. júní 2018 til kærunefndar útlendingamála. Greinargerð kæranda ásamt fylgigögnum barst kærunefnd 25. júní 2018. Í greinargerð óskaði kærandi eftir að fá að koma fyrir nefndina og tjá sig um efni málsins. Kærunefnd taldi ekki ástæðu til að gefa kæranda kost á að koma fyrir nefndina, sbr. 7. mgr. 8. gr. laga um útlendinga.
III. Ákvörðun Útlendingastofnunar
Niðurstaða ákvörðunar Útlendingastofnunar var sú að umsókn kæranda um alþjóðlega vernd yrði ekki tekin til efnismeðferðar hér á landi og hún skyldi endursend til Svíþjóðar. Flutningur kæranda til Svíþjóðar fæli ekki í sér brot gegn 42. gr. laga um útlendinga, sbr. 3. og 13. gr. mannréttindasáttmála Evrópu, sbr. lög nr. 62/1994. Kærandi hefði ekki slík tengsl við Ísland að nærtækast væri að hún fengi hér vernd eða að sérstakar aðstæður væru fyrir hendi þannig að ástæða væri til að beita ákvæði 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga. Kærandi var talin í sérstaklega viðkvæmri stöðu sem áhrif hefði á mál hennar. Kærandi skyldi yfirgefa Ísland og bæri að senda hana til Svíþjóðar, sbr. c-lið 1. mgr. 36. gr. laga um útlendinga. Kæra frestaði réttaráhrifum, sbr. 1. mgr. 35. gr. laga um útlendinga.
IV. Málsástæður og rök kæranda
Kærandi kveðst vera ríkisborgari Eritreu. Í Eritreu hafi kærandi sætt mismunun vegna trúar sinnar jafnframt sem henni hafi verið nauðgað reglulega. Þá hafi hún orðið barnshafandi og þurft að gangast undir fóstureyðingu. Í kjölfar fóstureyðingarinnar hafi kærandi fengið sýkingu í legið. Í Eritreu sé herskylda fyrir konur við lýði. Kærandi hafi ekki viljað gegna herskyldu og því hafi hún flúið land. Þá hafi kærandi keypt eþíópískt vegabréf til þess að geta komið sér til Evrópu. Kærandi hafi farið til Svíþjóðar og sótt þar um alþjóðlega vernd, en kærandi eigi ættingja þar í landi. Dvöl kæranda í Svíþjóð hafi staðið yfir í fjögur og hálft ár. Í Svíþjóð hafi kærandi m.a. framfleytt sér með vændi. Í apríl 2017 hafi kærandi fengið lokasynjun á umsókn sinni um alþjóðlega vernd í Svíþjóð. Kærandi hafi síðar ferðast frá Svíþjóð til Íslands og sótt um alþjóðlega vernd hér á landi, en hún sé greind með HIV og hafi greint frá því að vera með sléttvöðvaæxli í legi. Þá segi m.a. í samskiptaseðli frá Göngudeild sóttvarna, dags. 14. maí sl., að kærandi sé brotin kona, með höfuðverk, sofi illa, gráti mikið og hafi rætt nauðgun sem hún hafi orðið fyrir. Af hálfu kæranda er lögð áhersla á að andlegt og líkamlegt heilsufar kæranda verði rannsakað betur áður en úrskurðað verði í máli kæranda. Kærandi bendir þá á að ljóst sé af gögnum málsins að hún hafi tæmt kæruleiðir í Svíþjóð, en yfirdómstóll þar í landi hafi neitað að taka fyrir mál hennar.
Í greinargerð kæranda er fjallað ítarlega um stöðu mannréttinda í Eritreu og Eþíópíu með hliðsjón af alþjóðlegum skýrslum. Í Eritreu séu m.a. tjáningar- og trúfrelsi settar þröngar skorður, réttarkerfið í landinu sé óvirkt, lögreglan skjóti einstaklinga sem reyni að komast yfir landamærin og pyndingum sé beitt gagnvart þeim sem hlaupi undan herskyldu. Þá eigi umsækjendur um alþjóðlega vernd sem sendir séu til baka til Eritreu hættu á illri meðferð. Hvað Eþíópíu varði séu helstu vandamál á sviði mannréttinda handahófskennd morð, mannshvörf, pyndingar, refsileysi fyrir alvarleg kynferðisbrot o.fl. Þá hafi eþíópískir herforingjar áreitt umsækjendur um alþjóðlega vernd, m.a. þá sem hafi snúið til landsins gegn vilja sínum.
Hvað varðar málsástæður og lagarök kæranda bendir hún á að ótækt sé að senda hana til Svíþjóðar á grundvelli c-liðar 1. mgr. 36. gr. laga um útlendinga. Fyrir liggi að kærandi hafi fengið lokasynjun í Svíþjóð á umsókn sinni um alþjóðlega vernd og standi því frammi fyrir flutningi til Eritreu eða Eþíópíu. Kærandi njóti m.a. verndar 42. gr. laga um útlendinga, einkum 2. mgr. ákvæðisins, 3. gr. mannréttindasáttmála Evrópu, sem og grundvallarreglu þjóðarréttar um non-refoulement, sbr. 1. mgr. 42. gr. laga um útlendinga. Ákvæði Dyflinnarreglugerðarinnar og c-liður 1. mgr. 36. gr. laga um útlendinga séu ekki rétthærri en grundvallarreglan um non-refoulement. Þá vísar kærandi m.a. til greinargerðar innanríkisráðuneytisins frá árinu 2015 þar sem fjallað sé um áðurnefnda grundvallarreglu. Líta þurfi til einstaklingsbundinna aðstæðna kæranda í þessu máli, þ.e. að hún sé í sérstaklega viðkvæmri stöðu vegna andlegs og líkamlegs heilsufars hennar.
Þá gerir kærandi grein fyrir inntaki og túlkun á ákvæði 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga, m.a. með hliðsjón af lögskýringargögnum, auk þess að fjalla um hvað átt sé við með einstaklingum í sérstaklega viðkvæmri stöðu, sbr. 6. tölul. 3. gr. laga um útlendinga. Af lögskýringargögnum við breytingarlög á lögum um útlendinga nr. 80/2016 sem hafi verið samþykkt í september 2017 sé ljóst að vilji löggjafans hafi staðið til þess að umsóknir einstaklinga um alþjóðlega vernd sem séu í sérstaklega viðkvæmri stöðu skuli ávallt teknar til efnislegrar meðferðar. Því skuli mál kæranda tekið til slíkrar meðferðar, sbr. 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga.
Ennfremur fjallar kærandi um reglugerð nr. 276/2018 um breytingu á reglugerð um útlendinga nr. 540/2017. Er þess m.a. getið að vegna sjónarmiða um bann við afturvirkni laga verði reglugerðinni ekki beitt í máli kæranda, enda hafi hún lagt fram kæru fyrir gildistöku reglugerðarinnar. Þá skorti reglugerð nr. 276/2018 að vissu leyti lagastoð. Kærandi fjallar m.a. jafnframt um ýmis sjónarmið við mat á því hvort sérstakar aðstæður séu fyrir hendi í skilningi 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga og vísar í þeim efnum m.a. til fyrri úrskurða kærunefndar, t.d. nr. 410/2017, 139/2017, 446/2016 og 582/2017. Af úrskurðum nefndarinnar sé ljóst að nefndin hafi við túlkun sína á 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga gert mun minni kröfur en gerðar séu í umræddri reglugerð við mat á heilsufari og sérstökum ástæðum.
Kærandi gerir nokkrar athugasemdir við hina kærðu ákvörðun. Í fyrsta lagi, að í umfjöllun um framburð kæranda og málsatvik sé ekki greint frá því að kærandi sé í skuldavandræðum og að hún hafi þurft að stunda vændi til að framfleyta sér í Svíþjóð. Í öðru lagi, að í ákvörðun Útlendingastofnunar sé tekið fram að kæranda sé tryggð lágmarksframfærsla þar í landi á meðan hún dvelji í landinu vegna umsóknar um alþjóðlega vernd. Á vefsíðu sænsku útlendingastofnunarinnar komi þó fram að eftir að ákvörðun um synjun á dvalarleyfi verði framkvæmdahæf missi umsækjendur rétt á húsnæði og fjárhagsaðstoð, m.a. vegna lyfja- eða sjúkrakostnaðar. Árið 2016 hafi sænsk lög er kveða á um móttöku umsækjenda um alþjóðlega vernd tekið breytingum, m.a. á þann hátt að allir umsækjendur sem séu án fjölskyldu missi rétt til að búa í húsnæði á vegum sænsku útlendingastofnunarinnar og til fjárhagsaðstoðar um leið og úrskurður um endursendingu hafi verið birtur. Þá geti m.a. réttur til niðurgreiddrar heilbrigðisþjónustu fallið niður. Þá eigi kærandi ekki raunhæfan möguleika á að leita réttar síns fyrir sænskum stjórnvöldum eða Mannréttindadómstól Evrópu, m.a. vegna skorts á endurgjaldslausri lögfræðiaðstoð.
Í þriðja lagi gerir kærandi athugasemd við skort á umfjöllun Útlendingastofnunar varðandi hættu á því að hún verði flutt til Eritreu eða Eþíópíu. Er vísað til 33. gr. flóttamannasamningsins, 13. gr. mannréttindasáttmála Evrópu og 42. gr. laga um útlendinga. Þrátt fyrir að tölfræði yfir umsóknir um alþjóðlega vernd í Svíþjóð gefi m.a. til kynna að verndarhlutfall Eritreumanna í Svíþjóð sé hátt, enda lifi borgarar landsins við kerfisbundin og útbreidd mannréttindabrot, hafi sænsk stjórnvöld synjað kæranda um alþjóðlega vernd. Stjórnvöld í Svíþjóð hafi komist að þeirri niðurstöðu að kærandi hafi bæði eritreskt og eþíópískt ríkisfang, þrátt fyrir að hvorugt ríkjanna viðurkenni tvöfalt ríkisfang. Kærandi hafi fengið lokasynjun á umsókn sinni um alþjóðlega vernd í Svíþjóð, m.a. á þeirri forsendu að hún sé með eþíópískt vegabréf og því sé hægt að senda hana til Eþíópíu. Kærandi kveðst vera í hættu í Eþíópíu og sé ein meginástæða þess að hún hafi sótt um alþjóðlega vernd hér á landi sú að hún óttist að sænsk stjórnvöld muni senda hana til Eþíópíu. Þrátt fyrir það hafi Útlendingastofnun einungis að takmörkuðu leyti skoðað þann veruleika sem blasi við kærandi komi til endursendingar hennar til Svíþjóðar.
Hvað varðar varakröfu kæranda þá byggir hún á því að Útlendingastofnun hafi brotið gegn rannsóknarreglu stjórnsýsluréttar, sbr. 10. gr. stjórnsýslulaga nr. 37/1993. Líkt og áður hefur komið fram gerir kærandi m.a. athugasemd við að Útlendingastofnun hafi ekkert fjallað um hvað geti gerst í kjölfar endursendingar kæranda til Svíþjóðar. Í málinu liggi fyrir að kærandi sé heilsuveil kona sem sé í mjög viðkvæmri stöðu vegna fyrri reynslu sinnar. Þá sé staða mannréttinda í Eþíópíu slæm. Taka beri tillit til þess að kærandi sé eritreskur ríkisborgari og að blóðugar deilur hafi staðið yfir milli ríkjanna í áratugi. Íslenskum stjórnvöldum sé ekki heimilt að vísa með almennum hætti til þess að umsækjendur um alþjóðlega vernd í Svíþjóð fái réttláta og vandaða málsmeðferð heldur beri stjórnvöldum hér á landi að skoða hvert mál fyrir sig með einstaklingsbundnum hætti við mat á því hvort endursending brjóti gegn 42. gr. laga um útlendinga.
V. Niðurstaða kærunefndar útlendingamála
Lagagrundvöllur
Í 1. mgr. 36. gr. laga nr. 80/2016 um útlendinga er mælt fyrir um að umsókn um alþjóðlega vernd skuli tekin til efnismeðferðar nema undantekningar sem greindar eru í a-, b- og c-liðum ákvæðisins eigi við. Samkvæmt c-lið 1. mgr. 36. gr. laga um útlendinga er stjórnvöldum heimilt að synja því að taka umsókn um alþjóðlega vernd til efnismeðferðar ef heimilt sé að krefja annað ríki sem tekur þátt í samstarfi á grundvelli Dyflinnarreglugerðarinnar um að taka við umsækjanda.
Fyrir liggur í máli þessu að sænsk stjórnvöld hafa samþykkt viðtöku á kæranda á grundvelli d-liðar 1. mgr. 18. gr. Dyflinnarreglugerðarinnar, en Ísland skuldbatt sig til að fylgja reglugerðinni með samningi Íslands, Noregs og Evrópusambandsins frá 19. janúar 2001, um viðmiðanir og fyrirkomulag við að ákvarða hvaða ríki skuli fara með beiðni um alþjóðlega vernd sem lögð er fram í aðildarríki eða á Íslandi eða í Noregi. Í III. kafla Dyflinnarreglugerðarinnar koma fram viðmið, í ákveðinni forgangsröð, um hvaða ríki skuli bera ábyrgð á umsókn um alþjóðlega vernd. Samþykki Svíþjóðar er byggt á því að kærandi hafi fengið synjun á umsókn sinni um alþjóðlega vernd þar í landi. Eru skilyrði c-liðar 1. mgr. 36. gr. laga um útlendinga uppfyllt.
Í 2. mgr. 36. gr. kemur fram að ef svo standi á sem greini í 1. mgr. skuli þó taka umsókn um alþjóðlega vernd til efnismeðferðar ef útlendingurinn hefur slík sérstök tengsl við landið að nærtækast sé að hann fái hér vernd eða ef sérstakar ástæður mæli annars með því. Ef meira en 12 mánuðir hafa liðið frá því að umsókn um alþjóðlega vernd barst fyrst íslenskum stjórnvöldum og tafir á afgreiðslu hennar eru ekki á ábyrgð umsækjanda sjálfs skal taka hana til efnismeðferðar.
Í 32. gr. a-b reglugerðar um útlendinga nr. 540/2017 koma fram viðmið varðandi mat á því hvort taka skuli umsókn um alþjóðlega vernd til efnismeðferðar vegna sérstakra tengsla eða ef sérstakar ástæður mæla með því, sbr. 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga. Í 32. gr. a kemur m.a. fram að með sérstökum ástæðum sé átt við einstaklingsbundnar ástæður er varða umsækjanda sjálfan, aðrar en þær sem myndu að jafnaði rúmast innan 3. mgr. 36. gr. laga um útlendinga. Þá er m.a. nefnt í dæmaskyni ef umsækjandi mun eiga erfitt uppdráttar í viðtökuríki vegna alvarlegrar mismununar, ef umsækjandi af sömu ástæðu getur vænst þess að staða hans verði verulega síðri en staða almennings í viðtökuríki og ef umsækjandi glímir við mikil og alvarleg veikindi sem meðferð við er aðgengileg hér á landi en ekki í viðtökuríki.
Þá er í 3. mgr. 36. gr. laga um útlendinga tekið fram að ef beiting 1. mgr. myndi leiða til þess að brotið væri gegn 42. gr., t.d. vegna aðstæðna í því landi sem senda á umsækjanda til, skuli taka umsókn til efnismeðferðar. Í 1. mgr. 42. gr. laga um útlendinga er kveðið á um að ekki sé heimilt að senda útlending eða ríkisfangslausan útlending til svæðis þar sem hann hefur ástæðu til að óttast ofsóknir, sbr. 37. og 38. gr., eða vegna svipaðra aðstæðna og greinir í flóttamannahugtakinu er í yfirvofandi hættu á að láta lífið eða verða fyrir ómannúðlegri eða vanvirðandi meðferð. Þá segir í 2. mgr. ákvæðisins að 1. mgr. eigi einnig við um sendingu útlendings til svæðis þar sem ekki er tryggt að hann verði ekki sendur áfram til slíks svæðis sem greinir í 1. mgr.
Við mat á því hvort senda eigi umsækjanda um alþjóðlega vernd til ríkis, sem hefur samþykkt að taka við honum á grundvelli Dyflinnarreglugerðarinnar, ber stjórnvöldum að leggja sjálfstætt mat á hvort aðstæður þar brjóti gegn 3. gr. mannréttindasáttmála Evrópu, sem kveður á um að enginn maður skuli sæta pyndingum eða ómannlegri eða vanvirðandi meðferð eða refsingu. Í dómaframkvæmd Mannréttindadómstóls Evrópu hefur verið lagt til grundvallar að sú meðferð, sem einstaklingur eigi von á, verði að ná tilteknu lágmarks alvarleikastigi til þess að falla undir 3. gr. sáttmálans. Við það mat verði að horfa til allra aðstæðna í fyrirliggjandi máli, svo sem lengdar og eðlis meðferðar, andlegra og líkamlegra áhrifa hennar og í einhverjum tilvikum kyns, aldurs og heilsufars viðkomandi. Þá ber stjórnvöldum að leggja mat á hvort málsmeðferð vegna umsókna um alþjóðlega vernd tryggi umsækjendum raunhæfa leið til að ná fram rétti sínum, sbr. 13. gr. sáttmálans. Í samræmi við framkvæmd Mannréttindadómstóls Evrópu skal mat á meðferð umsókna um alþjóðlega vernd og móttöku og aðbúnaði umsækjenda í viðtökuríki taka mið af einstaklingsbundnum aðstæðum í hverju máli.
Greining á hvort kærandi sé í sérstaklega viðkvæmri stöðu
Samkvæmt gögnum málsins er kærandi […] ára, einhleyp og barnlaus kona. Í viðtölum hjá Útlendingastofnun kvaðst kærandi aðspurð um líkamlegt heilsufar sitt vera með HIV, auk þess að glíma við vandamál í legi. Þá kvaðst kærandi m.a. hafa sætt kynferðislegu ofbeldi í heimaríki og stundað vændi í Svíþjóð til að framfleyta sér. Í samskiptaseðli frá Göngudeild sóttvarna, dags. 18. janúar 2018, kemur m.a. fram að kærandi hafi greinst með HIV fyrir sex árum og sé á viðeigandi lyfjum. Í samskiptaseðli frá sálfræðingi dags. 14. maí sl. kemur m.a. fram að kærandi sé brotin kona, þjáist af höfuðverk, sofi illa og hafi rætt nauðgun sem hún hafi orðið fyrir.
Samkvæmt framansögðu þá liggja fyrir í málinu læknisfræðileg gögn sem varpa ljósi á heilsufar kæranda og ljóst er af þeim að kærandi glímir við talsverð líkamleg veikindi sem og andlega erfiðleika. Með vísan til gagna málsins er það mat kærunefndar að aðstæður kæranda séu slíkar að hún teljist vera í sérstaklega viðkvæmri stöðu, sbr. 6. tölul. 3. gr. laga um útlendinga.
Aðstæður og málsmeðferð í Svíþjóð
Kærunefnd útlendingamála hefur lagt mat á aðstæður og málsmeðferð í Svíþjóð, m.a. með hliðsjón af eftirfarandi skýrslum og gögnum:
- Amnesty International Report 2017/18 (Amnesty International, 22. febrúar 2018);
- Annual Report on the situation of Asylum in the European Union 2017 (European Asylum Support Office, 18. júní 2018);
- Asylum Information Database, National Country Report: Sweden (European Council on Refugees and Exiles, 28. mars 2018);
- Freedom in the World 2018 – Sweden (Freedom House, 28. maí 2018);
- Good Advice for Asylum Seekers in Sweden (The Swedish Network of Refugee Support Group, janúar 2018);
- Observations by the United Nations High Commissioner for Refugees Regional Representation for Northern Europe on the draft law proposal on restrictions of the possibility to obtain a residence permit in Sweden (The UN High Commissioner for Refugees, 10. mars 2016);
- Sweden 2017 Human Rights Report (United States Department of State, 20. apríl 2018);
- Upplýsingar af vefsíðu sænsku útlendingastofnunarinnar (www.migrationsverket.se).
Í framangreindum gögnum kemur fram að sænska útlendingastofnunin (s. Migrationsverket) tekur ákvarðanir er varða umsóknir um alþjóðlega vernd. Umsækjandi um alþjóðlega vernd á þess kost að bera synjun útlendingastofnunarinnar á umsókn sinni undir stjórnsýsludómstól (s. Migrationsdomstolen) og þeim dómi er unnt að áfrýja til áfrýjunardómstóls (s. Migrationsöverdomstolen). Umsækjendur um alþjóðlega vernd, sem hafa fengið endanlega synjun á umsókn sinni hjá sænsku útlendingastofnuninni og framangreindum dómstólum, eiga þess kost að leggja fram viðbótarumsókn hjá sænsku útlendingastofnuninni, að ákveðnum skilyrðum uppfylltum. Ef nýjar upplýsingar eða ný gögn liggja fyrir í máli umsækjanda, aðstæður hafa breyst verulega eða verulegir annmarkar hafa verið á fyrri málsmeðferð, geta skilyrði fyrir viðbótarumsókn verið uppfyllt. Synjun sænsku útlendingastofnunarinnar um að taka viðbótarumsókn til skoðunar má kæra og engin takmörk eru á því hversu oft umsækjandi getur lagt fram viðbótarumsókn um alþjóðlega vernd. Umsækjendur eiga rétt á takmarkaðri félagslegri aðstoð á meðan viðbótarumsókn er til meðferðar. Þá eiga umsækjendur um alþjóðlega vernd þess kost að leggja fram beiðni fyrir Mannréttindadómstól Evrópu um bráðabirgðaráðstöfun, skv. 39. gr. málsmeðferðarreglna dómstólsins, telja þeir endanlega niðurstöðu um synjun á umsókn um alþjóðlega vernd og brottvísun til heimaríkis hafa í för með sér hættu á ofsóknum eða meðferð sem muni brjóta í bága við ákvæði mannréttindasáttmála Evrópu.
Svíþjóð er aðildarríki Evrópusambandsins og hefur innleitt tilskipanir sambandsins vegna meðferðar og móttöku umsækjenda um alþjóðlega vernd. Samkvæmt framangreindum skýrslum um aðstæður og aðbúnað umsækjenda í Svíþjóð eiga þeir rétt á húsnæði, mataraðstoð og vasapeningum, geti þeir ekki framfleytt sér sjálfir. Þá kemur fram á áðurnefndri heimasíðu sænsku útlendingastofnunarinnar og í gagnagrunni Evrópuráðsins um flóttamenn og landflótta einstaklinga, Asylum Information Database, að umsækjendum um alþjóðlega vernd í Svíþjóð er tryggður aðgangur að grunnheilbrigðisþjónustu. Sveitarfélagið sem umsækjandi um alþjóðlega vernd dvelst í hefur milligöngu um að útvega umsækjanda lækni og aðra heilbrigðisþjónustu við hæfi. Þá er tekið tillit til þarfa einstaklinga sem teljast vera í viðkvæmri stöðu, þ. á m. að því er varðar sérfræðiaðstoð. Greiða þarf vægt komugjald, að jafnaði um 50 sænskar krónur, vegna heimsóknar á heilsugæslu en innlögn á spítala er umsækjanda að kostnaðarlausu. Fari kostnaður vegna heilbrigðisþjónustu fram úr ákveðinni upphæð er hægt að óska eftir fjárhagsaðstoð frá ríkinu. Umsækjandi um alþjóðlega vernd í Svíþjóð, sem fengið hefur neikvæða niðurstöðu í máli sínu, hefur aðgang að nauðsynlegri heilbrigðisþjónustu fram að brottför, en nýtur hvorki fjárhagsstuðnings til að greiða fyrir slíka þjónustu né lyf.
Af þeim gögnum sem kærunefnd hefur kynnt sér er ljóst að sænsk stjórnvöld uppfylla skyldur sínar varðandi lögfræðiaðstoð við umsækjendur um alþjóðlega vernd skv. tilskipun Evrópuþingsins og ráðsins nr. 32/2013 um málsmeðferð við veitingu og afturköllun alþjóðlegrar verndar, sbr. 19. og 20. gr. hennar. Þegar umsækjendur um alþjóðlega vernd leggja fram umsókn um vernd í Svíþjóð í fyrsta skipti eiga þeir rétt á lögfræði- og túlkaþjónustu án endurgjalds þegar umsókn er til meðferðar hjá sænsku útlendingastofnuninni og á kærustigum málsins. Umsækjendur um alþjóðlega vernd eiga hins vegar ekki rétt á lögfræðiþjónustu án endurgjalds við að leggja fram viðbótarumsókn en þeir geta átt rétt á að fá tilnefndan lögmann ef sænska útlendingastofnunin samþykkir að taka viðbótarumsóknina til skoðunar. Endurgjaldslaus túlkaþjónusta er ekki í boði við framangreinda málsmeðferð. Umsækjendur um alþjóðlega vernd geta einnig leitað til frjálsra félagasamtaka, t.d. ráðgjafarmiðstöðvar (s. Rådgivningsbyrån) sem veitir lögfræðiaðstoð og ráðgjöf.
Að mati kærunefndar bera gögn málsins það með sér að í Svíþjóð sé almennt veitt fullnægjandi vernd gegn brottvísun umsækjenda um alþjóðlega vernd til landa þar sem einstaklingar eiga á hættu að verða fyrir ofsóknum og lífi þeirra og frelsi ógnað (non-refoulement), sbr. IV. kafli sænsku útlendingalaganna (s. Utlänningslagen 2005:716). Er þá sérstaklega litið til þess að þau gögn sem kærunefnd hefur kynnt sér, þ.m.t. gögn sem kærandi hefur lagt fram varðandi mál sitt í Svíþjóð, benda eindregið til þess að málsmeðferð sænskra yfirvalda sé fullnægjandi og veiti umsækjendum um alþjóðlega vernd viðunandi úrræði til að tryggja að réttur þeirra sé ekki brotinn og að einstaklingsbundið mat sé lagt á aðstæður þeirra. Ekkert bendir til þess að umsækjendum sé synjað sjálfkrafa um alþjóðlega vernd í Svíþjóð eða þeir endursendir til heimaríkis án þess að leyst sé úr málum þeirra á einstaklingsgrundvelli.
Athugun kærunefndar á aðstæðum umsækjenda um alþjóðlega vernd í Svíþjóð hefur ekki leitt í ljós gögn sem gefa tilefni til að líta svo á að aðstæður eða móttökuskilyrði þeirra þar í landi séu þess eðlis að hætta sé á að endursending kæranda þangað brjóti í bága við 1. eða 2. mgr. 42. gr. laga um útlendinga eða 3. gr. mannréttindasáttmála Evrópu. Þá benda öll gögn til þess að kæranda séu tryggð úrræði til að leita réttar síns í Svíþjóð bæði fyrir landsrétti og fyrir Mannréttindadómstól Evrópu, sbr. 13. gr. mannréttindasáttmála Evrópu. Enn fremur er haft til hliðsjónar að Flóttamannastofnun Sameinuðu þjóðanna hefur ekki lagst gegn endursendingu umsækjenda um alþjóðlega vernd til Svíþjóðar á grundvelli Dyflinnarreglugerðarinnar.
Einstaklingsbundnar aðstæður kæranda
Aðstæðum kæranda hefur þegar verið lýst, en kærandi kveður m.a. að hún hafi fengið lokasynjun á umsókn sinni um alþjóðlega vernd í Svíþjóð og hennar bíði endursending til Eþíópíu eða Eritreu þar sem lífi hennar eða frelsi kunni að vera stefnt í hættu. Þá liggur m.a. fyrir að kærandi er greind með HIV.
Að mati kærunefndar bera gögn málsins ekki með sér að kærandi muni eiga erfitt uppdráttar í viðtökuríki vegna alvarlegrar mismununar eða að kærandi geti af sömu ástæðu vænst þess að staða hennar verði verulega síðri en staða almennings í viðtökuríki, sbr. viðmið í 32. gr. a reglugerðar um útlendinga. Nefndin áréttar að framangreindar landaupplýsingar um aðstæður í Svíþjóð benda til þess að kærandi geti lagt fram viðbótarumsókn ef fram komi upplýsingar sem áhrif geti haft á mál hennar. Kærunefnd bendir einnig á að óttist kærandi um öryggi sitt í Svíþjóð, t.d. vegna fjárskuldar, getur hún leitað ásjár sænskra yfirvalda.
Samkvæmt ofangreindu glímir kærandi m.a. við líkamleg veikindi sem þegar hefur verið greint frá. Það er þó mat kærunefndar, á grundvelli gagna málsins, að aðstæður kæranda teljist ekki til mikilla og alvarlegra veikinda sem meðferð er aðgengileg við hér á landi en ekki í viðtökuríki, sbr. viðmið í 32. gr. a reglugerðar um útlendinga. Ekki sé fyrir hendi ástæða í máli kæranda er varðar heilsufar hennar sem sé svo einstaklingsbundin og sérstök að ekki verði fram hjá henni litið, sbr. 32. gr. a reglugerðar um útlendinga. Einnig telur kærunefnd að af þeim gögnum sem nefndin hefur kynnt sér um aðstæður og aðbúnað umsækjenda um alþjóðlega vernd í Svíþjóð megi ráða að umsækjendur hafi aðgang að nauðsynlegri heilbrigðisþjónustu og er það mat kærunefndar að kærandi komi til með að hafa aðgang að fullnægjandi heilbrigðisþjónustu þar í landi.
Hvað síðastnefnt atriði varðar bendir nefndin til hliðsjónar á að samkvæmt því sem kærandi greindi frá í viðtölum hjá Útlendingastofnun hefur hún fengið lyf og meðferð við HIV í Svíþjóð. Við komuna hingað til lands hafði kærandi jafnframt meðferðis lyf til notkunar í tvo mánuði. Kærunefnd beinir þó þeim tilmælum til Útlendingastofnunar að miðla upplýsingum um líkamlegt heilsufar kæranda og þörf fyrir lyfjagjöf vegna HIV sjúkdóms til sænskra yfirvalda, sbr. 31. eða 32. gr. Dyflinnarreglugerðarinnar, að uppfylltum skilyrðum ákvæðanna.
Í greinargerð kæranda er til rökstuðnings kröfum hennar og sjónarmiðum m.a. vísað til þriggja úrskurða kærunefndar, þ.e. nr. 446/2016 frá 10. nóvember 2016, nr. 139/2017 frá 14. mars 2017 og nr. 582/2017 frá 24. október 2017, þar sem fallist var á kröfu kærenda, sem áður höfðu sótt um alþjóðlega vernd í Svíþjóð, um að taka umsókn þeirra um alþjóðlega vernd til efnismeðferðar hér á landi með vísan til 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga eða sambærilegs ákvæðis í eldri lögum. Að mati kærunefndar benda gögn málsins ekki til þess að veikindi kæranda séu þess eðlis og jafnalvarleg og í framangreindum málum og fellst nefndin því ekki á að þessir úrskurðir hafi fordæmisgildi í þessu máli.
Að teknu tilliti til einstaklingsbundinna aðstæðna kæranda er það mat kærunefndar að ekki séu fyrir hendi sérstakar ástæður sem mæli með því að mál hennar verði tekið til efnismeðferðar hér á landi, sbr. 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga.
Kærandi kvaðst í viðtali hjá Útlendingastofnun þann 2. maí 2018 ekki hafa sérstök tengsl við Ísland. Þar að auki er ekkert í gögnum málsins sem bendir til þess að kærandi hafi slík tengsl við landið að beita beri ákvæði 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga.
Þá telur kærunefnd ljóst að síðari málsliður 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga eigi ekki við í máli kæranda þar sem ekki eru liðnir 12 mánuðir frá því að kærandi sótti um alþjóðlega vernd hér á landi, en hún lagði fram umsókn sína þann 29. desember 2017.
Gildistaka breytinga á reglugerð um útlendinga nr. 540/2017
Með reglugerð nr. 276/2018, sem tók gildi 14. mars 2018 voru gerðar breytingar á reglugerð um útlendinga nr. 540/2017. Sem fyrr segir telur kærandi breytingarreglugerðina skorta lagastoð þar sem ákvæði hennar gangi gegn markmiði laga um útlendinga, sbr. einkum 4. mgr. 2. gr. laganna, og vísar kærandi jafnframt til sjónarmiða um rétthæð réttarheimilda og vilja löggjafans. Þá kveður kærandi að kærunefnd hafi gert vægari kröfur um alvarleika við mat á því hvort heilsufar teljist til sérstakra ástæðna, í skilningi 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga, og vísar í því sambandi m.a. til úrskurðar kærunefndar í máli nr. 410/2017 frá 11. júlí 2017.
Tilvitnuð ákvæði reglugerðar nr. 276/2018 eru sett með stoð í 4. mgr. 36. gr. laga um útlendinga þar sem segir að ráðherra hafi heimild til að setja reglugerð um framkvæmd 36. gr. laganna. Löggjafinn hefur framselt ráðherra vald til að útfæra framangreind ákvæði nánar og ljóst að reglugerðina skortir ekki lagastoð. Eins og að framan greinir hefur kærunefnd lagt einstaklingsbundið mat á umsókn kæranda og komist að niðurstöðu um að synja henni um efnismeðferð með vísan til ákvæða laga um útlendinga eins og þau hafa verið útfærð í reglugerð um útlendinga. Er niðurstaða í málinu byggð á túlkun kærunefndar á framangreindum ákvæðum og sjónarmiðum sem nefndin telur málefnaleg eins og að framan hefur verið lýst. Að mati kærunefndar er því ekki tilefni til frekari umfjöllunar um þessar athugasemdir kæranda.
Rannsóknarregla stjórnsýslulaga
Í greinargerð kæranda er gerð athugasemd við rannsókn Útlendingastofnunar m.a. með vísan til rannsóknarreglu 10. gr. stjórnsýslulaga nr. 37/1993. Kærandi telur að Útlendingastofnun hafi ekki rannsakað mál kæranda með fullnægjandi hætti, t.d. hvað varðar réttindi kæranda í Svíþjóð sem og þær aðstæður sem kunni að bíða kæranda við flutning til Eritreu eða Eþíópíu.
Kærunefnd hefur farið yfir hina kærðu ákvörðun og málsmeðferð stofnunarinnar og telur ekki tilefni til þess að gera athugasemd við rannsókn málsins. Kærunefnd hefur endurskoðað alla þætti málsins og komist að sömu niðurstöðu og Útlendingastofnun.
Frávísun
Kærandi kom hingað til lands þann 29. desember 2017 og sótti um alþjóðlega vernd sama dag. Eins og að framan greinir hefur umsókn hennar um alþjóðlega vernd verið synjað um efnismeðferð og hefur hún því ekki tilskilin leyfi til dvalar enda verður að líta á umsókn hennar um alþjóðlega vernd sem áform um að dveljast í landinu meira en 90 daga, sbr. til hliðsjónar 3. mgr. 42. gr. reglugerðar um útlendinga. Verður kæranda því vísað frá landinu á grundvelli c-liðar 1. mgr. 106. gr. laga um útlendinga, sbr. 2. og 5. mgr. 106. gr. laganna, enda hafði hún verið hér á landi í innan við níu mánuði þegar málsmeðferð umsóknar hennar hófst hjá Útlendingastofnun.
Kærandi skal flutt til Svíþjóðar eigi síðar en 6 mánuðum eftir birtingu þessa úrskurðar, sbr. til hliðsjónar 29. gr. Dyflinnarreglugerðarinnar, nema ákveðið verði að fresta réttaráhrifum úrskurðar þessa að kröfu kæranda, sbr. 6. mgr. 104. gr. laga um útlendinga.
Samantekt
Í máli þessu hafa sænsk stjórnvöld fallist á að taka við kæranda og umsókn hennar um alþjóðlega vernd á grundvelli ákvæða Dyflinnarreglugerðarinnar. Í ljósi alls ofangreinds er það niðurstaða kærunefndar að rétt sé að synja því að taka til efnismeðferðar umsókn kæranda um alþjóðlega vernd hér á landi og senda kæranda til Svíþjóðar með vísan til c-liðar 1. mgr. 36. gr. laga um útlendinga.
Ákvörðun Útlendingastofnunar er því staðfest.
Athygli kæranda er vakin á því að skv. 6. mgr. 104. gr. laga um útlendinga frestar málshöfðun fyrir dómstólum til ógildingar á endanlegri ákvörðun um að útlendingur skuli yfirgefa landið ekki framkvæmd hennar. Að kröfu útlendings getur kærunefnd útlendingamála þó ákveðið að fresta réttaráhrifum endanlegrar ákvörðunar sé talin ástæða til þess. Krafa þess efnis skal gerð ekki síðar en sjö dögum frá birtingu endanlegrar ákvörðunar. Skal frestun bundin því skilyrði að útlendingur beri málið undir dómstóla innan fimm daga frá birtingu ákvörðunar um frestun réttaráhrifa úrskurðar og óski eftir að það hljóti flýtimeðferð. Nú er beiðni um flýtimeðferð synjað og skal þá mál höfðað innan sjö daga frá þeirri synjun. Þó getur kærunefnd útlendingamála tekið ákvörðun um að fresta framkvæmd ef sýnt er fram á að verulega breyttar aðstæður hafi skapast frá því að endanleg ákvörðun var tekin.
Úrskurðarorð
Ákvörðun Útlendingastofnunar er staðfest.
The decision of the Directorate of Immigration is affirmed.
Anna Tryggvadóttir
Erna Kristín Blöndal Árni Helgason