Mál nr. 121/2012.
Úrskurður
Á fundi úrskurðarnefndar atvinnuleysistrygginga og vinnumarkaðsaðgerða 21. júní 2013 var kveðinn upp svohljóðandi úrskurður í máli A nr. 121/2012.
1.
Málsatvik og kæruefni
Málsatvik eru þau að með bréfi, dags. 18. maí 2012, tilkynnti Vinnumálastofnun kæranda, A, að Vinnumálastofnun hefði á fundi sínum sama dag fjallað um höfnun hans í vinnumarkaðsúrræðinu „Vinnandi vegur“. Vegna þessarar höfnunar kæranda á þátttöku í vinnumarkaðsúrræði var réttur hans til atvinnuleysisbóta felldur niður í þrjá mánuði frá og með 18. maí 2012 sem ella hefðu verið greiddar atvinnuleysisbætur fyrir með vísan til 1. mgr. 58. gr., sbr. 61. gr., laga um atvinnuleysistryggingar, nr. 54/2006. Kærandi vildi ekki una þeirri ákvörðun og kærði hana til úrskurðarnefndar atvinnuleysistrygginga og vinnumarkaðsaðgerða með erindi, dags. 6. júlí 2012. Kærandi krefst þess að hin kærða ákvörðun verði felld úr gildi. Vinnumálastofnun telur að staðfesta beri hina kærðu ákvörðun.
Kærandi sótti síðast um atvinnuleysisbætur hjá Vinnumálastofnun 27. október 2010.
Vinnumálastofnun og kærandi gerðu með sér námssamning 18. júlí 2011 þess efnis að kæranda væri heimilt að stunda nám á háskólastigi samhliða greiðslum atvinnuleysisbóta í eina önn. Var samningurinn liður í átakinu „Nám er vinnandi vegur“.
Kærandi leitaði til Vinnumálastofnunar 13. janúar 2012 þar sem hann fann sig knúinn til að segja sig úr náminu þar sem hann átti ekki rétt til framfærsluláns frá Lánasjóði íslenskra námsmanna fyrir haustönn 2011 sem átti að vera framfærsla kæranda á vormisseri 2012. Á fundi Vinnumálastofnunar 1. febrúar 2012 var tekin ákvörðun um að kæranda skyldi gert að sæta viðurlögum í formi tveggja mánaða biðtíma í samræmi við 55. gr. laga um atvinnuleysistryggingar sökum þess að hann hafði sagt sig úr námi án gildra ástæðna. Með tölvubréfi, dags. 5. mars 2012, var kærandi boðaður á svokallaða Atvinnumessu sem halda átti 8. mars 2012 í Laugardalshöllinni og var það liður í vinnumarkaðsátakinu „Vinnandi vegur“. Kæranda var sendur annar tölvupóstur 15. mars 2012 og honum tilkynnt um næstu skref í „Vinnandi vegi“. Kærandi var beðinn um að skrá sig hjá einni af fjórum ráðningarskrifstofum fyrir 1. apríl 2012. Jafnframt var kæranda sent textaskilaboð í farsíma 28. mars 2012 þar sem þetta var ítrekað. Kærandi sinnti ekki boðun Vinnumálastofnunar um að skrá sig hjá einni af fjórum ráðningarskrifstofum sem stofnunin hafði gert samning við.
Kæranda var sent bréf, dags. 4. maí 2012, þar sem fram kemur að hann hafi ekki orðið við þessum tilmælum og leit Vinnumálastofnun því svo á að hann hafi hafnað þátttöku í nefndu vinnumarkaðsúrræði. Kæranda var gefinn kostur á að upplýsa Vinnumálastofnun um ástæður þess. Honum var enn fremur tjáð að hann gæti af þessum ástæðum þurft að sæta biðtíma eftir greiðslu atvinnuleysisbóta skv. 58. gr. laga um atvinnuleysistryggingar.
Vinnumálastofnun bárust engar skýringar frá kæranda vegna þessa og var kæranda tilkynnt með bréfi, dags. 18. maí 2012, að bótaréttur hans væri felldur niður í þrjá mánuði, frá og með dagsetningu bréfsins. Ákvörðunin var tekin á grundvelli 1. mgr. 58. gr. og 61. gr. laga um atvinnuleysistryggingar.
Kærandi sendi skýringarbréf til Vinnumálastofnunar þar sem hann tekur fram að hann hafi verið virkur í atvinnuleit sinni. Mál kæranda var tekið fyrir að nýju 30. maí 2012 í samræmi við 24. gr. stjórnsýslulaga, nr. 37/1993, og með bréfi dagsettu sama dag var kæranda tilkynnt að ekki hafi verið séð að ákvörðun stofnunarinnar frá 18. maí 2012 hafi verið byggð á röngum eða ófullnægjandi upplýsingum og því hafi fyrri ákvörðun verið staðfest.
Í kæru sinni til úrskurðarnefndar atvinnuleysistryggingar og vinnumarkaðsaðgerða, dags. 6. júlí 2012, greinir kærandi frá því að hann hafi verið í virkri atvinnuleit á umræddu tímabili og leggur fram bréf þess efnis frá stofnunum sem hann sótti um hjá. Kærandi kveðst hafa fengið þær upplýsingar hjá starfsmanni Vinnumálastofnunar að hann uppfyllti kröfur um að vera í virkri atvinnuleit og að átakið „Vinnandi vegur“ væri ætlað þeim sem ekki sýndu virkni í atvinnuleit. Kærandi telur að Vinnumálastofnun hafi brotið gegn jafnræðisreglu stjórnarskrár lýðveldisins Íslands, sbr. 65. gr. hennar, og öðrum mannréttindum sem eigi að vera tryggð með lögum um atvinnuleysistryggingar.
Í greinargerð Vinnumálastofnunar til úrskurðarnefndar atvinnuleysistrygginga og vinnumarkaðsaðgerða, dags. 31. júlí 2012, kemur fram að málið lúti að 1. mgr. 58. gr. laga um atvinnuleysistryggingar þar sem komi skýrt fram að hafni einstaklingur þátttöku í vinnumarkaðsaðgerðum skuli hann sæta tveggja mánaða biðtíma eftir atvinnuleysisbótum. Í greinargerð er fylgdi frumvarpi því er varð að lögum um atvinnuleysistryggingar sé efni 58. gr. laganna nánar skýrt. Þar segi að Vinnumálastofnun annist skipulag vinnumarkaðsaðgerða og að litið sé svo á að þeim sem tryggðir séu innan atvinnuleysistryggingakerfisins sé skylt að taka þátt í vinnumarkaðsúrræðum. Þá sé jafnframt tekið fram í greinargerðinni að bregðist hinn tryggði þeirri skyldu leiði það til viðurlaga í formi biðtíma eftir atvinnuleysisbótum.
Samkvæmt g-lið 1. mgr. 14. gr. laga um atvinnuleysistryggingar felist virk atvinnuleit meðal annars í því að hafa vilja og getu til að taka þátt í þeim vinnumarkaðsaðgerðum er standi til boða. Samkvæmt h-lið 1. mgr. 14. gr. laga um atvinnuleysistryggingar teljist sá í virkri atvinnuleit sem sé reiðubúinn að gefa Vinnumálastofnun nauðsynlegar upplýsingar til að auka líkur hans á að fá starf við hæfi og gefa honum kost á þátttöku í vinnumarkaðsaðgerðum. Þá beri atvinnuleitanda að tilkynna Vinnumálastofnun, án ástæðulauss dráttar, um þær breytingar sem kunni að vera á vinnufærni eða aðstæðum að öðru leyti, sbr. 2. mgr. 14. gr. laga um atvinnuleysistryggingar.
Vinnumálastofnun bendir á að kærandi hafi ekki sinnt boði stofnunarinnar um að skrá sig hjá einni af fjórum ráðningarskrifstofum í tengslum við vinnumarkaðsátakið „Vinnandi vegur“. Af skýringarbréfi kæranda sem barst Vinnumálastofnun 29. maí 2012 megi ráða að hann hafi talið að átakið „Vinnandi vegur“ ætti ekki við sig þar sem hann væri í raun í virkri atvinnuleit. Vinnumálastofnun greinir frá því að í rökstuðningi með kæru, dags. 6. júlí 2012, segi kærandi að hann hafi spurst fyrir um átakið og fengið þau svör hjá starfsmanni stofnunarinnar að hann uppfyllti kröfur um að vera í virkri atvinnuleit og að átakið væri ætlað þeim sem ekki sýndu virkni í atvinnuleit. Vinnumálastofnun bendir á að virk atvinnuleit felist meðal annars í því að hafa vilja og getu til að taka þátt í vinnumarkaðsaðgerðum sem standa til boða, sbr. g-lið 1. mgr. 14. gr. atvinnuleysistryggingalaga. Það sé því mat stofnunarinnar að kæranda hafi borið að sinna boði hennar um að skrá sig hjá einni af fjórum ráðningarskrifstofum sem Vinnumálastofnun hafði gert samning við fyrir 1. apríl 2012. Sú staðreynd að kærandi hafi verið virkur í atvinnuleit sinni með því að leggja inn umsóknir um störf hjá stofnunum og fyrirtækjum geti ekki breytt þeirri niðurstöðu. Hvað varði tilvitnuð ummæli starfsmanns Vinnumálastofnunar í rökstuðningi fyrir kæru tekur stofnunin fram að átakið hafi verið vel kynnt bæði fyrir bótaþegum og starfsfólki stofnunarinnar. Hafi það legið ljóst fyrir að um þátttökuskyldu væri að ræða hjá þeim sem barst boð um skráningu í átakið.
Með því að hafa ekki skráð sig af einni af fjórum ráðningarskrifstofum í vinnumarkaðsátakinu „Vinnandi vegur“ hafi kærandi ekki uppfyllt skyldu sína gagnvart Vinnumálastofnun skv. 1. mgr. 58. gr. laga um atvinnuleysistryggingar. Í ljósi þess að rík skylda hvíli á umsækjendum um atvinnuleysisbætur til þátttöku í vinnumarkaðsaðgerðum sé það mat Vinnumálastofnunar að skýringar þær sem komi fram í bréfi kæranda til stofnunarinnar og í kæru geti ekki réttlætt það að hann hafi ekki skráð sig hjá neinni af ráðningarskrifstofunum. Um sé að ræða viðurlagaákvörðun í annað skipti á sama bótatímabili hjá kæranda og því komi til ítrekunar hinni fyrri, sbr. 1. mgr. 61. gr. laga um atvinnuleysistryggingar.
Kæranda var með bréfi úrskurðarnefndarinnar, dags. 20. ágúst 2012, sent afrit af greinargerð Vinnumálastofnunar og gefinn kostur á að koma á framfæri frekari athugasemdum fyrir 3. september 2012. Ekki bárust frekari athugasemdir frá kæranda. Með bréfi, dags. 13. nóvember 2012, tilkynnti úrskurðarnefndin að mál hans myndi tefjast vegna gríðarlegs málafjölda hjá nefndinni.
2.
Niðurstaða
Mál þetta lýtur að 1. mgr. 58. gr. laga um atvinnuleysistryggingar, sbr. 21. gr. laga nr. 134/2009, en hún er svohljóðandi:
Í athugasemdum við 58. gr. með frumvarpi til laga um atvinnuleysistryggingar kemur fram að Vinnumálastofnun annist skipulag vinnumarkaðsaðgerða og hinir tryggðu njóti faglegrar ráðgjafar sérfræðinga stofnunarinnar og sé litið svo á að hinum tryggðu sé skylt að taka þátt í slíkum úrræðum. Bregðist hinn tryggði þessum skyldum sínum leiði það til viðurlaga í formi biðtíma eftir atvinnuleysisbótum.
Í III. kafla laga um vinnumarkaðsaðgerðir, nr. 55/2006, er fjallað um vinnumarkaðsaðgerðir. Í 13. gr. sömu laga kemur meðal annars fram að atvinnuleitandi skuli gera það sem í hans valdi stendur til að bæta vinnufærni sína til þess að verða virkur þátttakandi á vinnumarkaði. Þar á meðal skuli atvinnuleitandi ávallt mæta í viðtöl til ráðgjafa Vinnumálastofnunar skv. 14. gr. laganna og taka þátt í þeim vinnumarkaðsúrræðum sem standi honum til boða.
Samkvæmt 1. gr. laga um vinnumarkaðsaðgerðir er með vinnumumarkaðsaðgerðum meðal annars átt við vinnumiðlun. Í 10. gr. laganna er vinnumiðlun nánar lýst og felst hún meðal annars í því að Vinnumálastofnun haldi skrá yfir laus störf og aðstoði atvinnuleitendur við atvinnuleit. Vinnumálastofnun er heimilt að gera þjónustusamninga um þátttöku atvinnuleitenda í einstökum vinnumarkaðsúrræðum sem aðrir þjónustuaðilar annast framkvæmd á. Samkvæmt þessu fellur sú krafa Vinnumálastofnunar að atvinnuleitendur skrái sig hjá tilteknum ráðningarstofum undir vinnumarkaðsaðgerðir í skilningi laganna.
Bótaþegar þurfa að uppfylla margvíslegar skyldur þegar þeir koma inn í kerfið og þann tíma sem þeir þiggja bætur. Þessum skyldum er lýst í þeim lögum og reglum er gilda um atvinnuleysistryggingar og er bótaþegum leiðbeint sérstaklega um þessar skyldur í kynningarefni og á kynningarfundum. Má sem dæmi um skyldur nefna kröfuna um að vera staddur hér á landi og skylduna til að tilkynna um breytingar á högum sínum.
Meðal þeirra skyldna sem hvíla á bótaþegum er að bregðast við boði um þátttöku í sérstökum vinnumarkaðsaðgerðum á vegum Vinnumálastofnunar. Slíkar aðgerðir geta verið af margvíslegum toga, svo sem boð um að mæta í viðtal og þátttaka í námskeiðum. Þegar bótaþegar hafa verið boðaðir sérstaklega til þátttöku í slíkum aðgerðum hvílir á þeim sú skylda að bregðast við boðinu, en geri þeir það ekki getur það leitt til viðurlaga í formi niðurfellingar bóta. Í ljósi þess að aðgerðir þessar geta verið af margvíslegum toga er mikilvægt að bótaþegum sé gert ljóst að um vinnumarkaðsúrræði sé að ræða og að höfnun á þátttöku geti leitt til missis bóta. Slíkt er að auki einfalt, enda er bótaþegum ávallt tilkynnt með formlegum hætti um boð um þátttöku í slíkum aðgerðum. Í þeim tilvikum er bótaþegar eru beðnir að skrá sig hjá ráðningarstofum mætti veita slíkar leiðbeiningar í boðunarbréfi um skráninguna. Í þessu sambandi má benda á að þegar atvinnuleitendur eru boðaðir í starfsviðtöl er þeim sérstaklega leiðbeint um að það geti varðað missi bóta bregðist þeir slíkri boðun eða hafni starfi án ástæðu.
Ekki verður séð að kæranda hafi verið leiðbeint um að aðgerðaleysi hans við skráningu á ráðningarstofu gæti varðað hann missi bóta. Úrskurðarnefndin telur að með því hafi leiðbeiningarskyldu skv. 7. gr. stjórnsýslulaga, nr. 37/1993, ekki verið gætt nægilega og því verði að fella úr gildi hina kærðu ákvörðun.
Úrskurðarorð
Ákvörðun Vinnumálastofnunar frá 18. maí 2012 um niðurfellingu bótaréttar Aí þrjá mánuði er felld úr gildi. Kærandi á rétt á greiðslu atvinnuleysisbóta í þrjá mánuði frá og með 18. maí 2012.
Brynhildur Georgsdóttir,
formaður
Hulda Rós Rúriksdóttir Helgi Áss Grétarsson