Nr. 103/2020 Úrskurður
KÆRUNEFND ÚTLENDINGAMÁLA
Þann 19. mars 2020 er kveðinn upp svohljóðandi
úrskurður nr. 103/2020
í stjórnsýslumáli nr. KNU19100025
Kæra […]
á ákvörðun
Útlendingastofnunar
I. Kröfur, kærufrestir og kæruheimild
Þann 8. október 2019 kærði maður sem kveðst heita […], vera fæddur […] og vera ríkisborgari […] (hér eftir nefndur kærandi) ákvörðun Útlendingastofnunar, dags. 17. september 2019, um að synja honum um alþjóðlega vernd á Íslandi ásamt því að synja honum um dvalarleyfi á grundvelli 74. gr. laga nr. 80/2016 um útlendinga.
Kærandi krefst þess aðallega að ákvörðun Útlendingastofnunar verði felld úr gildi og að honum verði veitt staða flóttamanns með vísan til 1. mgr. 37. gr. laga um útlendinga. Til vara krefst kærandi þess að hin kærða ákvörðun verði felld úr gildi og að honum verði veitt viðbótarvernd á grundvelli 2. mgr. 37. gr. laga um útlendinga. Til þrautavara krefst kærandi þess að ákvörðun Útlendingastofnunar verði felld úr gildi og honum verði veitt dvalarleyfi á grundvelli 1. mgr. 74. gr. laga um útlendinga. Til þrautaþrautavara krefst kærandi þess að hin kærða ákvörðun verði felld úr gildi og að honum verði veitt dvalarleyfi á grundvelli sérstakra tengsla með vísan til 1. mgr. 78. gr. laga um útlendinga.
Fyrrgreind ákvörðun er kærð á grundvelli 7. gr. laga um útlendinga og barst kæran fyrir lok kærufrests.
II. Málsatvik og málsmeðferð
Kærandi lagði fram umsókn um alþjóðlega vernd á Íslandi þann 2. október 2018. Kærandi kom til viðtals hjá Útlendingastofnun þann 28. ágúst 2019 ásamt talsmanni sínum. Með ákvörðun, dags. 17. september 2019, synjaði Útlendingastofnun kæranda um alþjóðlega vernd ásamt því að synja honum um dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða. Var sú ákvörðun kærð til kærunefndar útlendingamála þann 8. október 2019. Kærunefnd barst greinargerð kæranda þann 22. október 2018. Þá bárust kærunefnd frekari gögn frá kæranda þann 22. desember s.á. Kærandi kom til viðtals hjá kærunefnd þann 6. febrúar sl.
III. Ákvörðun Útlendingastofnunar
Í ákvörðun Útlendingastofnunar kemur fram að kærandi byggi umsókn sína um alþjóðlega vernd á því að hann sé í hættu í heimaríki vegna trúarskoðana.
Niðurstaða ákvörðunar Útlendingastofnunar í máli kæranda var sú að kærandi sé ekki flóttamaður og honum skuli synjað um alþjóðlega vernd á Íslandi skv. ákvæðum 37. og 40. gr. laga um útlendinga. Kæranda var jafnframt synjað um dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða skv. 74. gr. laga um útlendinga. Þá taldi stofnunin að ákvæði 42. gr. laga um útlendinga stæði endursendingu til heimaríkis ekki í vegi.
Kæranda var vísað frá landinu á grundvelli c-liðar 1. mgr. 106. gr. laga um útlendinga. Útlendingastofnun tilkynnti kæranda jafnframt að kæra frestaði réttaráhrifum ákvörðunarinnar, sbr. 1. mgr. 35. gr. laga um útlendinga.
IV. Málsástæður og rök kæranda
Í greinargerð kæranda er vísað til framburðar hans í viðtali hjá Útlendingastofnun. Þar hafi kærandi greint frá því að hann sé […] af þjóðarbrotinu […]. Hann sé fæddur og uppalinn í […] borg í […] héraði í […] og þar hafi hann verið búsettur þegar hann hafi lagt á flótta frá heimaríki. Um ástæður flótta hafi kærandi greint frá því að hann hafi aðstoðað kristna vini sína við að safna pening til að fjármagna byggingu kristinnar kirkju. […] Múslimskur hópur að nafni […] hafi, ásamt nágranna kæranda, komið heim til hans og spurt hann spurninga um söfnunina. Kærandi hafi gengist við því að hafa aðstoðað kristna vini sína og hafi hópurinn þá ráðist á hann. Daginn eftir hafi sjö til átta meðlimir hópsins aftur ráðist á kæranda á leið hans í skólann með þeim afleiðingum að tennur hans hafi brotnað. Kærandi hafi komist undan en mennirnir hafi elt hann til hans heima og einnig ráðist á fjölskyldu hans. Eftir þetta hafi fjölskylda kæranda gert ráðstafanir um að hann færi til skyldmenna í […]. Meðlimir […] hafi þó haldið áfram að koma á heimili fjölskyldu kæranda, ráðist á þau, haft í hótunum og spurt ítrekað um kæranda. Þegar þeir hafi komist að því hvar kærandi var staddur hafi þeir einnig farið til […] þar sem þeir hafi ráðist á kæranda og frænku hans á heimili hennar, en þeir líti svo á að kærandi hafi[…]. Eftir þetta hafi frændi kæranda farið með hann til manns sem hafi hjálpað kæranda að flýja land.
Kærandi greinir frá því að vegna framangreinds og þeirra erfiðleika sem fylgi því að hafa verið […] barn á flótta hafi andleg heilsa hans verið viðkvæm. Hann hafi átt erfitt með svefn og vakni öðru hverju í hræðslukasti. Þá hafi hann nýlega komist að því að bróðir hans, […], hafi verið búsettur hér á landi undanfarin sjö ár. […]hafi fengið útgefið dvalarleyfi á grundvelli hjúskapar og sé í dag íslenskur ríkisborgari.
Í greinargerð kæranda er fjallað almennt um aðstæður og stöðu mannréttinda í heimaríki hans sem og öryggisástand landsins. Kveður kærandi að almennt öryggisástand þar í landi sé afar ótryggt, m.a. vegna árása og ofbeldis af hálfu hryðjuverkahópa. Heimildir beri með sér að yfirvöld, m.a. lögregluyfirvöld, beiti pyndingum gegn borgurum landsins í skjóli refsileysis. Þá er einnig fjallað um stöðu kristinna í […]og birtingarmyndir ofsókna í þeirra garð. Einnig er fjallað um stjórnmálahreyfinguna […]. Hreyfingin, sem hafi það að markmiði að […] ríkið og stjórnarskrá landsins byggist á lögum íslam, hafi verið sökuð um að hneigjast til ofbeldis og t.a.m. hafi starfsemi hennar verið bönnuð í […] héraði af þeim sökum. Kærandi vísar til skýrslna sem hann telur styðja mál sitt.
Kærandi krefst þess aðallega að honum verði veitt alþjóðleg vernd skv. 1. mgr. 37. gr. laga um útlendinga. Kærandi heldur því fram að hann uppfylli skilyrði framangreinds ákvæðis þar sem hann hafi ástæðuríkan ótta við ofsóknir sem megi annars vegar rekja til trúarbragða, skv. skilgreiningu b-liðar 3. mgr. 38. gr. laga um útlendinga, og hins vegar til aðildar kæranda að tilteknum þjóðfélagshópi, skv. skilgreiningu d-liðar 3. mgr. 38. gr. laga um útlendinga.
Að því er varðar ofsóknir á grundvelli trúarbragða kveður kærandi að þær geti verið af margvíslegum toga, t.d. að aðild að trúfélagi sé bönnuð, lagt sé bann við guðsþjónustum eða trúarlegri uppfræðslu. Þá geti þeim sem stunda trúarbrögð eða tilheyra tilteknu trúarsamfélagi verið alvarlega mismunað. Í greinargerð kemur fram að kærandi hafi orðið fyrir ofsóknum í heimaríki, þ.e. árásum af hálfu meðlima áhrifamikils hóps, […], fyrir að hafa […] tekið þátt í starfi kristinna manna og beri hann enn þann dag í dag líkamlega áverka og sálrænar afleiðingar þess ofbeldis. Þá kemur fram að við mat á 1. mgr. 37. gr. laga um útlendinga skipti ekki máli hvort kærandi hafi þau einkenni eða skoðanir sem vísað er til ef sá sem er valdur af ofsóknunum telur svo vera. […] líti svo á að kærandi hafi tekið upp kristna trú og sé hann því jafn líklegur til að verða fyrir ofsóknum af hálfu þeirra og þeir sem eru kristnir. Með vísan til framangreinds og heimilda um […], þar sem komi m.a. fram að […] sé í hópi þeirra ríkja heims þar sem kristnir verða fyrir hvað mestum ofsóknum, megi telja að ótti kæranda við að verða fyrir slíkum ofsóknum, verði honum gert að snúa aftur til heimaríkis, sé ástæðuríkur. Þá sé ekki hægt að útiloka að yfirvöld grípi til aðgerða gegn honum.
Hvað varðar ofsóknir á grundvelli aðildar að þjóðfélagshópi kveður kærandi að hann tilheyri hópi fólks sem óttist ofsóknir vegna trúarbragða. Í 4-lið 3. mgr. 38. gr. laga um útlendinga kemur fram að þegar rætt sé um þjóðfélagshóp í 37. gr. laganna sé einkum vísað til hóps fólks sem, umfram það að sæta ofsóknum, hafi sameiginleg einkenni eða bakgrunn sem verði ekki breytt. Kærandi telji að sú staðreynd að hann hafi […] tekið þátt í starfi kristinna manna og hlotið fordæmingu samfélags síns feli í sér bakgrunn sem verði ekki breytt. Þá einkennist lífsskoðanir kæranda af því að hann hafi umburðarlyndi gagnvart […] kristnum og starfi þeirra og sé fyrir vikið álitinn frábrugðinn öðrum í samfélaginu.
Kærandi telur að sá hópur sem hann óttist falli undir ákvæði a- og c- liða 4. mgr. 38. gr. laga um útlendinga, enda sé um áhrifamikinn hóp að ræða, sem geri það ólíklegra að kærandi geti hlotið vernd gegn ofsóknum þeirra. Þá telur kærandi, m.a. í ljósi þess að yfirvöld í […] grípi ekki alltaf til aðgerða til að stöðva ofbeldi af trúarlegu undirlagi og ákæri stundum kristna einstaklinga fyrir guðlast, að yfirvöld hafi hvorki getu né vilja til að veita kæranda þá vernd sem hann þarfnist. Verði kæranda gert að snúa aftur til […] brjóti það gegn grundvallarreglu þjóðaréttar um non-refoulement, sbr. 1. mgr. 42. gr. laga um útlendinga. Að auki myndi slík ákvörðun brjóta í bága við 1. mgr. 68. gr. stjórnarskrárinnar, 2. og 3. gr. Mannréttindasáttmála Evrópu, 6. og 7. gr. samnings um borgaraleg og stjórnmálaleg réttindi og 33. gr. Flóttamannasamnings Sameinuðu þjóðanna.
Verði ekki fallist á aðalkröfu kæranda er til vara gerð sú krafa að kæranda verði veitt viðbótarvernd með vísan til 2. mgr. 37. gr. laga um útlendinga. Með hliðsjón af því sem rakið hafi verið í tengslum við aðalkröfu kæranda sé ljóst að kærandi uppfylli skilyrði 2. mgr. 37. gr. laga um útlendinga þar sem raunhæf ástæða sé til að ætla að hann eigi á hættu að sæta dauðarefsingu, pyndingum eða annarri ómannúðlegri eða vanvirðandi meðferð eða refsingu verði hann sendur aftur til heimalands síns. Almennt öryggisástand í […] sé mjög ótryggt og gríðarlegt mannfall sé ár hvert vegna árása af hálfu öryggissveita ríkisins og hryðjuverkasamtaka. Þá beiti yfirvöld borgara sína pyndingum og brjóti þannig á mannréttindum þeirra.
Til þrautavara gerir kærandi kröfu um að honum verði veitt dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða, sbr. 1. mgr. 74. gr. laga um útlendinga. Með hliðsjón af öllu því sem þegar hafi verið rakið telji kærandi ljóst að hann sé fórnarlamb viðvarandi mannréttindabrota í heimaríki sem yfirvöld verndi hann ekki gegn. Kærandi vekur athygli á því að skv. frumvarpi til laga um útlendinga skuli tekið sérstakt tillit til barna. Þannig kæmi til greina að minni kröfur yrðu gerðar til að börn nytu verndar og fengju dvalarleyfi á grundvelli 74. gr. laganna. Sem fyrr segir hafi kærandi verið fylgdarlaust barn þegar hann lagði fram umsókn um alþjóðlega vernd hér á landi og beri af þeim sökum að taka sérstakt tillit til hans og gera minni kröfur en ef um væri að ræða fullorðinn einstakling. Þrátt fyrir að hann hafi náð 18 ára aldri sé hann enn ungur og hafi undanfarin ár glímt við líkamlegar og andlegar afleiðingar mikilla erfiðleika. Af framangreindu virtu sé rétt að líta svo á að kærandi sé í sérstaklega viðkvæmri stöðu. Kærandi gerir athugasemd við að Útlendingastofnun hafi ekki tekið tillit til ungs aldurs hans og telur það annmarka á hinni kærðu ákvörðun. Í ljósi framangreinds telur kærandi að skilyrði 1. mgr. 74. gr. laga um útlendinga séu uppfyllt og beri því að veita honum dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða, verði hvorki aðal- né varakröfur hans samþykktar.
Til þrautaþrautavara gerir kærandi kröfu um að honum verði veitt dvalarleyfi á grundvelli sérstakra tengsla, sbr. 1. mgr. 78. gr. laga um útlendinga. Líkt og að framan er rakið sé bróðir kæranda, […], búsettur hér á landi. Þá séu […] og tengdafjölskylda hans tilbúin að annast um framfærslu kæranda hér á landi. Byggt sé á því að rík umönnunarsjónarmið séu fyrir í hendi í málinu og að fjölskyldu- og félagsleg tengsl kæranda skuli metin sem svo að bersýnilega ósanngjarnt væri að veita honum ekki dvalarleyfi. Þá er vísað til þess að kærandi sé ungur að árum og hafi, sem fyrr segir, glímt við líkamlegar og andlegar afleiðingar þess að hafa gengið í gegnum mikla erfiðleika á undanförnum árum.
V. Niðurstaða kærunefndar útlendingamála
Lagagrundvöllur
Í máli þessu gilda einkum ákvæði laga um útlendinga nr. 80/2016, reglugerð nr. 540/2017 um útlendinga, ákvæði stjórnsýslulaga nr. 37/1993, stjórnarskrá lýðveldisins Íslands nr. 33/1944 og mannréttindasáttmáli Evrópu, sbr. lög nr. 62/1994. Jafnframt ber að líta til ákvæða alþjóðasamnings um stöðu flóttamanna frá 1951, ásamt viðauka við samninginn frá 1967, og annarra alþjóðlegra skuldbindinga Íslands á sviði mannréttinda eftir því sem tilefni er til.
Auðkenni
Í ákvörðun Útlendingastofnunar kemur fram að kærandi hafi ekki lagt fram neitt sem væri til þess fallið að sanna á honum deili. Leysti stofnunin því úr auðkenni kæranda á grundvelli trúverðugleikamats. Það var mat Útlendingastofnunar að engin ástæða væri til að draga í efa að hann sé […] ríkisborgari. Kærunefnd hefur ekki forsendur til að hnekkja framangreindu mati Útlendingastofnunar og verður því lagt til grundvallar að kærandi sé […] ríkisborgari. Að öðru leyti er auðkenni kæranda óljóst.
Landaupplýsingar
Kærunefnd útlendingamála hefur lagt mat á aðstæður í […], m.a. með hliðsjón af eftirfarandi skýrslum:
[…]
Samkvæmt ofangreindum gögnum er […] sambandslýðveldi með tæplega […] milljónir íbúa. Þann […] gerðist […] aðili að Sameinuðu þjóðunum. Ríkið fullgilti alþjóðasamning um borgaraleg og stjórnmálaleg réttindi árið 2010 og alþjóðasamning um efnahagsleg, félagsleg og menningarleg réttindi árið 2008. Ríkið fullgilti alþjóðasamning um afnám alls kynþáttamisréttis árið 1966 og samning Sameinuðu þjóðanna gegn pyndingum og annarri grimmilegri, ómannlegri eða vanvirðandi meðferð eða refsingu árið 2010. Þá fullgilti ríkið jafnframt samning um afnám allrar mismununar gagnvart konum árið 1996, en ríkið hefur hins vegar ekki undirritað valfrjálsa viðbótarbókun við samninginn. […] fullgilti samning Sameinuðu þjóðanna um réttindi barnsins árið 1990.
Í ofangreindum gögnum kemur fram að þrátt fyrir að […] löggjöf banni handahófskenndar handtökur og varðhald, jafnframt sem lögin kveði á um rétt til að vefengja lögmæti handtöku fyrir dómi, þá sé spilling innan lögreglunnar vandamál í […]. Spilling á lægri stigum lögreglunnar sé algeng og séu dæmi um að lögreglan þiggi mútur. Einstaklingar tilkynni um meinta glæpi eða brot til lögreglunnar með svokallaðri […] skýrslu. […] skýrslan sé fyrsta skrefið við rannsókn sakamáls og sé hún oftast lögð fram af þriðja aðila þó svo að lögreglan hafi heimild til að gera slíka skýrslu sjálf. […] skýrslan veiti lögreglunni heimild til að halda meintum brotamanni í gæsluvarðhaldi í 24 klukkustundir á grundvelli rannsóknarhagsmuna. Hægt sé að leggja fram slíka skýrslu hjá lögreglumanni, á lögreglustöð og á vefsíðum ákveðinna lögregluembætta í […]. Þá hafi lögreglan í […] sett upp rafrænt kvörtunarkerfi til þess að taka á móti kvörtunum almennra borgara sem telji lögregluna ekki hafa sinnt skyldum sínum. Kvörtunum vegna þess að […] skýrsla hafi ekki verið skráð eigi að svara innan 72 klukkustunda.
Þrátt fyrir að […] lög kveði á um sjálfstætt dómskerfi, réttláta málsmeðferð og að enginn skuli sviptur lífi, eignum eða frelsi án dóms og laga bera gögnin með sér að dómskerfið hafi verið gagnrýnt fyrir spillingu. Spilling sé innan héraðsdómstóla en þeir séu afkastalitlir og undir þrýstingi frá auðugum og áhrifamiklum einstaklingum, einkum á sviði trúar- og stjórnmála. Þá kemur fram að þrátt fyrir að veikleikar séu í réttarkerfinu í […] þá sé spilling refsiverð samkvæmt lögum, en ábyrgðarskrifstofa ríkisins […] hafi það hlutverk að útrýma spillingu í stjórnkerfum landsins með vitundarvakningu, forvörnum og rannsókn spillingarmála, auk þess sem skrifstofan ákæri í slíkum málum. […] hafi heimild samkvæmt lögum að halda einstaklingum í 15 daga án þess að ákæra og mögulegt sé að framlengja varðhaldið með samþykki dómstóla. Synja megi einstaklingnum um leyfi til að ráðfæra sig við lögmann meðan á rannsókn standi. Þá sé ekki unnt að greiða tryggingu til að losna úr varðhaldi heldur sé það einungis ákvörðun formanns […] að láta einstakling lausan.
Í ofangreindri skýrslu stofnunar sem veitir ráðgjöf varðandi flóttafólk kemur fram að öryggisástandið í […] sé breytilegt eftir landshlutum en heimahérað kæranda, […], sé talið eitt af öruggustu héruðum landsins. Í framangreindum skýrslum kemur jafnframt fram að í heimahéraði kæranda, […], sé starfandi umboðsmaður […] sem hafi m.a. það hlutverk að vernda rétt borgaranna gegn brotum opinberra starfsmanna og koma í veg fyrir spillingu. Umboðsmaðurinn geti tekið til skoðunar öll ætluð brot opinberra starfsmanna sem varði borgara landsins að undanskildum ætluðum brotum æðsta dómstólsins (e. High Court) og dómstóla sem vinni undir yfirstjórn hans.
Í ofangreindum gögnum kemur fram að stjórnmálaflokkurinn […] hafi verið stofnaður árið […]. Flokkurinn, sem sé elsti og einn stærsti bókstafstrúarflokkur […], leggi áherslu á hreintrúarstefnu og stefni að því að endurreisa íslam í upprunalegt horf. Unnið hafi verið að því markmiði með þátttöku í þingkosningum, fremur en með valdbeitingu, en flokkurinn vilji koma á fót ríkisstjórn, stjórnarskrá og lögum sem grundvallist á íslömskum lögum og gildum. Flokkurinn hafi, sem hluti af sex flokka bandalagi að nafni […], náð sínum besta árangri í þingkosningum árið […]. Frá þeim tíma hafi flokkurinn einu sinni tekið þátt í þingkosningum, eða árið 2013, og hafi hann þá hlotið um tvö prósent atkvæða. Af þeim gögnum sem kærunefnd hefur kynnt sér verður ekki ráðið að flokkurinn hafi beitt sér sérstaklega gegn kristnum einstaklingum eða þeim sem styðja trúarstarf kristinna í […].
Þá má af ofangreindum gögnum ráða að íslam sé hin opinbera trú í […]. Um 97 % íbúa […] séu múslimar og flestir þeirra súnní-múslimar eða um 85 % íbúa landsins. Þeir sem aðhyllist kristna trú myndi næst stærsta trúarlega minnihlutahópinn í […] og dvelji þeir gjarnan í […] héraði, n.tt. […] og […], eða […]. Þeir sem tilheyri trúarlegum minnihlutahópum í […], þ.m.t. kristnir, hafi orðið fyrir ofbeldi á grundvelli trúarskoðana og hafi kristnar kirkjur verið skotmörk hryðjuverkárása. Í stjórnarskrá […] er kveðið á um trúfrelsi, bann við mismunun trúarlegra minnihlutahópa og verndun annarra trúarbragða en ríkistrúarinnar íslam. Þó er guðlast refsivert, en […] hegningarlög kveða á um að við athæfinu kunni að liggja sektargreiðsla, allt að tíu ára fangelsisvist eða dauðarefsing. Lögin taki til allra trúarbragða og hafi verið beitt gegn einstaklingum af öllum trúarbrögðum, þ. á m. múslimum, en hafi verið beitt með óeðlilegum hætti gegn trúarlegum minnihlutahópum, þ.m.t. kristnum. Árið 2018 hafi að minnsta kosti 77 einstaklingar verið fangelsaðir á grundvelli slíkra ásakana og þar af hafi 28 hlotið dauðarefsingu. Dauðarefsingum hafi þó ekki verið fullnægt í slíkum málum.
Ákvæði 1. mgr. 37. gr. laga um útlendinga
Í 1. mgr. 37. gr. laga nr. 80/2016 um útlendinga, sem byggir á A-lið 1. gr. flóttamannasamningsins, segir:
Flóttamaður samkvæmt lögum þessum telst vera útlendingur sem er utan heimalands síns af ástæðuríkum ótta við að vera ofsóttur vegna kynþáttar, trúarbragða, þjóðernis, aðildar að tilteknum þjóðfélagshópi eða vegna stjórnmálaskoðana og getur ekki eða vill ekki vegna slíks ótta færa sér í nyt vernd þess lands; eða sá sem er ríkisfangslaus og er utan þess lands þar sem hann áður hafði reglulegt aðsetur vegna slíkra atburða og getur ekki eða vill ekki vegna slíks ótta hverfa aftur þangað, sbr. A-lið 1. gr. alþjóðasamnings um réttarstöðu flóttamanna frá 28. júlí 1951 og bókun við samninginn frá 31. janúar 1967, sbr. einnig 38. gr. laga þessara.
Í 38. gr. útlendingalaga eru sett fram viðmið um það hvað felist í hugtakinu ofsóknir skv. 1. mgr. 37. gr., á hvaða grundvelli ofsóknir geta byggst og hvaða aðilar geta verið valdir að þeim. Í 1. mgr. ákvæðisins segir:
Ofsóknir skv. 1. mgr. 37. gr. eru þær athafnir sem í eðli sínu eða vegna þess að þær eru endurteknar fela í sér alvarleg brot á grundvallarmannréttindum, einkum ófrávíkjanlegum grundvallarmannréttindum á borð við réttinn til lífs og bann við pyndingum eða ómannúðlegri eða vanvirðandi meðferð eða refsingu, bann við þrældómi og þrælkun og bann við refsingum án laga. Sama á við um samsafn athafna, þ.m.t. ólögmæta mismunun, sem hafa eða geta haft sömu eða sambærileg áhrif á einstakling.
Í 2. mgr. 38. gr. laga um útlendinga er fjallað um í hverju ofsóknir geta falist. Þá eru þær ástæður sem ofsóknir þurfa að tengjast skilgreindar nánar í 3. mgr. 38. gr. laganna.
Í 4. mgr. 38. gr. kemur fram að þeir aðilar sem geta verið valdir að ofsóknum eða ómannúðlegri eða vanvirðandi meðferð séu:
a. ríkið,
b. hópar eða samtök sem stjórna ríkinu eða verulegum hluta landsvæðis þess,
c. aðrir aðilar, sem ekki fara með ríkisvald, ef sýnt er fram á að ríkið eða hópar eða samtök skv. b-lið, þ.m.t. alþjóðastofnanir, geti ekki eða vilji ekki veita vernd gegn ofsóknum eða meðferð sem fellur undir 2. mgr. 37. gr., m.a. með því að ákæra og refsa fyrir athafnir sem fela í sér ofsóknir.
Orðasambandið „ástæðuríkur ótti við við að vera ofsóttur“ í 1. mgr. 37. gr. laga um útlendinga inniheldur huglæga og hlutlæga þætti og þarf að taka tillit til hvors tveggja þegar mat er lagt á umsókn um alþjóðlega vernd. Mat á því hvort ótti umsækjanda sé ástæðuríkur getur verið byggt á persónulegri reynslu umsækjanda sem og á upplýsingum um ofsóknir sem aðrir í umhverfi hans eða þeir sem tilheyra sama hópi hafa orðið fyrir. Umsækjandi sem hefur sýnt fram á að hann hafi þegar orðið fyrir ofsóknum í heimaríki, sbr. 1. mgr. 38. gr. laga um útlendinga, eða beinum og marktækum hótunum um slíkar ofsóknir, yrði almennt talinn hafa sýnt fram á ástæðuríkan ótta við slíkar ofsóknir snúi hann aftur til heimaríkis nema talið verði að miklar líkur séu á því að slíkar ofsóknir yrðu ekki endurteknar, t.d. þar sem aðstæður í heimaríki hans hafi breyst. Þótt umsækjandi um alþjóðlega vernd skuli njóta vafa upp að ákveðnu marki, verður umsækjandinn með rökstuddum hætti að leiða líkur að því að hans bíði ofsóknir í heimaríki. Frásögn umsækjanda og önnur gögn um einstaklingsbundnar aðstæður hans verða því almennt að fá stuðning í hlutlægum og áreiðanlegum upplýsingum um heimaríki umsækjanda, stjórnvöld, stjórnarfar og löggjöf þess. Þá er litið til sambærilegra upplýsinga um ástand, aðstöðu og verndarþörf þess hóps sem umsækjandi tilheyrir eða er talinn tilheyra.
Kærunefnd hefur við mat sitt á umsókn kæranda haft til hliðsjónar handbók Flóttamannastofnunar Sameinuðu þjóðanna um málsmeðferð og viðmið við mat á umsókn um alþjóðlega vernd (Handbook and Guidelines on Procedures and Criteria for Determining Refugee Status, Genf 2011). Þá hefur aðferðarfræði trúverðugleikamats kærunefndar tekið mið af skýrslu Flóttamannastofnunar Sameinuðu þjóðanna og Flóttamannasjóðs Evrópusambandsins um trúverðugleikamat, eftir því sem við á (Beyond Proof: Credibility Assessment in EU Asylum Systems, Brussel 2013).
Samkvæmt viðtali við kæranda hjá Útlendingastofnun og greinargerð hans til kærunefndar er umsókn kæranda um alþjóðlega vernd byggð á því að hann sé í hættu í heimaríki sínu, […], vegna þess að múslimskur hópur að nafni […] sé á eftir honum. Kærandi hafi aðstoðað kristna vini sína við að fjármagna byggingu kristinnar kirkju í heimaborg sinni, […], og líti meðlimir hópsins á það sem svo að hann hafi snúið frá íslamstrú og tekið upp kristna trú. Af þeim sökum hafi þeir ráðist á kæranda og fjölskyldu hans í […]. Þá hafi þeir haft uppi á kæranda í […] og ráðist á hann og frænku hans á heimili hennar. Kærandi hafi því flúið heimaríki með aðstoð kunningja frænda síns.
Mat á trúverðugleika frásagnar kæranda er byggt á endurritum af viðtölum hans hjá Útlendingastofnun, viðtali hjá kærunefnd þann 6 febrúar 2020, öðrum gögnum málsins og upplýsingum um heimaríki kæranda.
Kærunefnd bauð kæranda í viðtal hjá nefndinni, sbr. 7. mgr. 8. gr. laga um útlendinga, sem fór fram þann 6. febrúar 2020. Í viðtalinu átti kærandi í erfiðleikum með að svara spurningum nefndarinnar sem eðlilegt þætti að hann gæti upplýst um. Til að mynda gat kærandi ekki veitt grunnupplýsingar um mann sem hann kveður vera bróður sinn hér á landi, þ. á m. hvar hann búi, hversu gamall hann sé, hvenær hann hafi yfirgefið […] og af hverju. Þá gat kærandi ekki svarað því hvar og hvenær þeir hafi fyrst hist hér á landi eða hvernig samskiptum þeirra hafi verið háttað. Frásögn kæranda í viðtalinu, t.a.m. um árásir sem hann hafi orðið fyrir af hendi meðlima […], var óskýr og á reiki. Þá var hún í ósamræmi við frásögn hans í viðtölum hjá Útlendingastofnun. Til að mynda gaf kærandi misvísandi svör um fjölda systkina sinna, hversu marga kristna vini hann hafi átt í […] og hvað hafi orðið um þá eftir að hann flúði heimaborg sína.
Í viðtalinu var kærandi jafnframt beðinn um að gera grein fyrir ferð hans frá […] í […] hingað til lands. Kom fram í svörum kæranda að hann hefði komið hingað til lands á stóru gámaskipi. Maður sem frændi hans hafi talað við hafi komið honum fyrir í kjallara skipsins og hafi hann verið þar í 20-25 daga, eða allt þar til skipið hafi komið í höfn á Íslandi. Kærandi kvaðst ekki vita hvort að skipið hafi stoppað á leið sinni til Íslands né hvar á landinu skipið hafi komið í höfn. Eftir að hann hafi komið að landi hafi hann eytt einni eða tveimur nóttum á strætóstöð. Að því búnu hafi hann rekist á á […] mann sem hafi veitt honum húsaskjól í eina til tvær nætur og gefið honum mat, drykk og föt til skiptanna. Aðspurður kvaðst kærandi ekki muna hvað maðurinn heitir. Þá þrætti hann ranglega fyrir það að hafa sagst vera fjórar eða fimm nætur hjá honum í viðtali hjá Útlendingastofnun. Að mati kærunefndar er frásögn kæranda af ferðaleið hans frá […] til Íslands fjarstæðukennd. Þá var frásögn kæranda um ferðaleið í viðtali hjá kærunefnd, þ.m.t. ferðatíma og dvalarstað á skipinu, og fyrstu daga hans hér á landi, í ósamræmi við frásögn hans í viðtali hjá Útlendingastofnun.
Af ofangreindu er ljóst að frásögn kæranda hefur tekið breytingum eftir því sem liðið hefur á meðferð máls hans fyrir íslenskum stjórnvöldum. Verulegt innra og ytra misræmi hefur verið í frásögninni og stangast framburður kæranda á við þau gögn sem kærunefnd hefur kynnt sér um heimaríki kæranda, þ. á m. um […] flokkinn og siglingaleiðir á milli Íslands og […]. Þá hefur kærandi engin gögn lagt fram sem þykja til þess fallin til að styðja við frásögn hans af þeim atvikum sem hann hefur lagt til grundvallar umsókn sinni um alþjóðlega vernd. Það er því mat kærunefndar að framangreint misræmi í frásögn kæranda og skortur á gögnum henni til stuðnings leiði til þess, heildstætt metið, að frásögn hans af atburðum og ástæðum flótta sé ótrúverðug og verði ekki lögð til grundvallar í málinu. Verður því ekki lagt til grundvallar að kærandi eigi á hættu að sæta ofsóknum í heimaríki af þeim ástæðum sem hann hefur lýst. Þá er ekkert í gögnum málsins sem bendir til þess að kærandi hafi ástæðu til að óttast ofsóknir í heimaríki af öðrum ástæðum en þeim sem hann hefur tilgreint sjálfur.
Með vísan til ofangreinds er það niðurstaða kærunefndar að kærandi hafi ekki með rökstuddum hætti leitt líkur að því að hann hafi ástæðuríkan ótta við ofsóknir í skilningi 1. mgr. 37. gr. laga um útlendinga, sbr. 1. mgr. 38. gr. laganna.
Telur kærunefnd því ljóst að kærandi uppfylli ekki skilyrði 1. mgr. 37. gr. útlendingalaga fyrir viðurkenningu á stöðu sem flóttamaður hér á landi.
Ákvæði 2. mgr. 37. gr. laga um útlendinga
Samkvæmt 2. mgr. 37. gr. útlendingalaga er útlendingur einnig flóttamaður ef, verði hann sendur aftur til heimaríkis síns, raunhæf ástæða er til að ætla að hann eigi á hættu að sæta dauðarefsingu, pyndingum eða annarri ómannúðlegri eða vanvirðandi meðferð eða refsingu eða hann verði fyrir alvarlegum skaða af völdum árása í vopnuðum átökum þar sem ekki er greint á milli hernaðarlegra og borgaralegra skotmarka. Sama gildir um ríkisfangslausan einstakling.
Við mat á hvort aðstæður kæranda séu slíkar að þær eigi undir 2. mgr. 37. gr. laga um útlendinga ber að líta til 3. gr. mannréttindasáttmála Evrópu. Mannréttindadómstóll Evrópu hefur fjallað um það mat sem þarf að fara fram þegar metið er hvort kærandi sé í raunverulegri hættu á að verða fyrir meðferð sem falli undir 3. gr. mannréttindasáttmála Evrópu sem bannar pyndingar og ómannlega eða vanvirðandi meðferð eða refsingu. Hefur dómstóllinn sagt að 3. gr. sáttmálans geti átt við þegar hættan stafar frá einstaklingum eða hópi fólks sem ekki séu fulltrúar stjórnvalda. Kærandi verður þó að geta sýnt fram á að gildar ástæður séu til að ætla að um raunverulega hættu sé að ræða og að stjórnvöld í ríkinu séu ekki í stakk búin til að veita viðeigandi vernd. Ekki er nóg að aðeins sé um að ræða möguleika á illri meðferð og verður frásögn kæranda að fá stuðning í öðrum gögnum (sjá t.d. dóma Mannréttindadómstóls Evrópu í máli NA gegn Bretlandi (mál nr. 25904/07) frá 7. júlí 2008 og H.L.R. gegn Frakklandi (mál nr. 24573/94) frá 29. apríl 1997).
Í ljósi þess sem að framan er rakið, niðurstöðu kærunefndar um trúverðugleika kæranda, og þeirra gagna sem liggja fyrir um heimaríki kæranda telur kærunefndin að aðstæður hans þar séu ekki þannig að þær falli undir ákvæði 2. mgr. 37. gr. laganna. Telur kærunefndin því ljóst að kærandi uppfylli heldur ekki skilyrði 2. mgr. 37. gr. útlendingalaga fyrir viðurkenningu á stöðu sem flóttamaður hér á landi.
Alþjóðleg vernd á grundvelli 40. gr. laga um útlendinga
Þar sem kærunefnd hefur komist að þeirri niðurstöðu að kærandi uppfylli ekki skilyrði 1. eða 2. mgr. 37. gr. laga um útlendinga á kærandi ekki rétt á alþjóðlegri vernd hér á landi, sbr. 40. gr. laga um útlendinga.
Dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða skv. 1. mgr. 74. gr. laga um útlendinga
Samkvæmt 1. mgr. 74. gr. laga um útlendinga er heimilt að veita útlendingi sem staddur er hér á landi dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða, þrátt fyrir að skilyrði 37. gr. séu ekki uppfyllt, ef útlendingur getur sýnt fram á ríka þörf fyrir vernd, t.d. af heilbrigðisástæðum eða vegna erfiðra félagslegra aðstæðna viðkomandi eða erfiðra almennra aðstæðna í heimaríki eða í landi sem honum yrði vísað til. Kærunefnd telur, með vísan til orðalags ákvæðisins um „ríka þörf fyrir vernd“ auk lögskýringargagna sem fylgdu greininni, að dvalarleyfi á grundvelli 1. mgr. 74. gr. laga um útlendinga verði ekki veitt nema aðstæður, bæði almennar og sérstakar m.t.t. heilsufars og félagslegra þátta, auk atvika sem þar er vísað til, nái ákveðnu alvarleikastigi þegar málið er virt í heild.
Kærandi ber fyrir sig að hann sé fórnarlamb viðvarandi mannréttindabrota sem yfirvöld verndi hann ekki gegn. Þá telur kærandi, m.a. í ljósi þess að hann hafi verið fylgdarlaust barn þegar hann sótti um alþjóðlega vernd, að gera skuli minni kröfur til þess að hann fái dvalarleyfi á grundvelli 74. gr. laga um útlendinga en ef um væri að ræða fullorðinn einstakling. Í ljósi ofangreinds trúverðugleikamats kærunefndar á frásögn kæranda verður ekki fallist á það með kæranda að hann sé fórnarlamb viðvarandi mannréttindabrota sem yfirvöld verndi hann ekki gegn. Þá er þess að geta að kærandi er, skv. frásögn sinni í viðtölum hjá Útlendingastofnun og kærunefnd, […] að aldri og er hann því óumdeilanlega fullorðinn einstaklingur í skilningi laganna. Þó svo að litið sé til ungs aldurs kæranda fellst kærunefnd því ekki á það með kæranda að við mat á skilyrðum dvalarleyfis á grundvelli 74. gr. laga um útlendinga skuli litið svo á að hann sé barn.
Í viðtali hjá Útlendingastofnun kvaðst kærandi vera með húðútbrot, vera þreyttur og sljór en vera heilsuhraustur að öðru leyti. Þegar upplýsingar um heimaríki kæranda og gögn málsins eru virt í heild er það niðurstaða kærunefndar að kærandi hafi ekki sýnt fram á aðstæður sem ná því alvarleikastigi að hann teljist hafa ríka þörf á vernd líkt og kveðið er á um í 1. mgr. 74. gr. laga um útlendinga. Því er fallist á það með Útlendingastofnun að aðstæður kæranda í heimaríki séu ekki með þeim hætti að veita beri kæranda dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða, sbr. 1. mgr. 74. gr. laga um útlendinga.
Bann við endursendingu skv. 42. gr. laga um útlendinga
Samkvæmt 1. mgr. 42. gr. laga um útlendinga er ekki heimilt að senda útlending eða ríkisfangslausan einstakling til svæðis þar sem hann hefur ástæðu til að óttast ofsóknir, sbr. 37. og 38. gr., eða vegna svipaðra aðstæðna og greinir í flóttamannahugtakinu er í yfirvofandi hættu á að láta lífið eða verða fyrir ómannúðlegri eða vanvirðandi meðferð. Samkvæmt 2. mgr. sömu greinar er einnig óheimilt að senda útlending til svæðis þar sem ekki er tryggt að hann verði ekki sendur áfram til slíks svæðis sem greinir í 1. mgr.
Með vísan til umfjöllunar að framan um heimaríki kæranda telur kærunefnd að þær aðstæður sem ákvæðið tekur til ekki eiga við í máli kæranda. Kærunefnd telur því að ákvæði 42. gr. laga um útlendinga standi ekki í vegi fyrir endursendingu kæranda þangað.
Athugasemdir kæranda við ákvörðun Útlendingastofnunar
Kærandi gerir athugasemd við að Útlendingastofnun hafi ekki tekið tillit til ungs aldurs hans á meðan mál hans var til meðferðar. Kærandi kveðst, sem fyrr segir, vera fæddur […]. Af gögnum málsins má sjá að Útlendingastofnun hafi farið með mál kæranda líkt og hann hafi verið barn þar til hann hafi verið 18 ára að aldri. Til að mynda hafi fulltrúi Barnaverndar verið viðstaddur þegar hann hafi sótt um alþjóðlega vernd hjá lögreglu þann 2. október 2018 og eins þegar þjónustuviðtal hafi verið tekið við hann hjá Útlendingastofnun degi síðar. Kærandi hafi verið 18 ára að aldri þegar hann hafi mætt til efnisviðtals hjá Útlendingastofnun […] og hafi umsókn hans því, frá þeim tímapunkti, verið unnin á þeim grundvelli að um fullorðinn einstakling væri að ræða.
Í ljósi framangreinds telur kærunefnd ekki tilefni til að gera athugasemd við málsmeðferð Útlendingastofnunar í máli kæranda að þessu leyti.
Frávísun og frestur til að yfirgefa landið
Kærandi sótti um alþjóðlega vernd þann 2. október 2018. Eins og að framan greinir hefur umsókn hans um vernd og dvalarleyfi hér á landi verið synjað og hefur hann því ekki tilskilin leyfi til dvalar enda verður að líta á umsókn hans um alþjóðlega vernd sem áform um að dveljast í landinu meira en 90 daga, sbr. til hliðsjónar 3. mgr. 42. gr. reglugerðar um útlendinga nr. 540/2017. Verður kæranda því vísað frá landinu á grundvelli c-liðar 1. mgr. 106. gr. laga um útlendinga, sbr. 2. og 5. mgr. 106. laganna, enda hafði hann verið hér á landi í innan við níu mánuði þegar málsmeðferð umsóknar hans hófst hjá Útlendingastofnun.
Kærandi er við ágæta heilsu. Að mati kærunefndar og með vísan til 2. mgr. 104. gr. laga um útlendinga teljast 15 dagar hæfilegur frestur til að yfirgefa landið.
Athygli kæranda er vakin á því að ef hann yfirgefur ekki landið innan frests er heimilt að brottvísa honum. Brottvísun felur í sér bann við komu til landsins síðar og skal endurkomubann að jafnaði ekki gilda skemur en tvö ár, sbr. a-lið 2. mgr. 98. gr. og 2. mgr. 101. gr. laga um útlendinga.
Leiðbeiningar til kæranda
Vegna tilvísunar kæranda til þess að hann uppfylli skilyrði 78. gr. laga um útlendinga, vegna þess að hann eigi bróður hér á landi, er kæranda leiðbeint um að leggja inn slíka umsókn hjá Útlendingastofnun. Með þessum leiðbeiningum hefur kærunefnd ekki tekið afstöðu til þess hvort kærandi uppfylli skilyrði ákvæðisins.
Samantekt
Með vísan til alls þess sem að framan er rakið og forsendna hinnar kærðu ákvörðunar þykir rétt að staðfesta ákvörðun Útlendingastofnunar.
Athygli kæranda er vakin á því að skv. 6. mgr. 104. gr. laga um útlendinga frestar málshöfðun fyrir dómstólum til ógildingar á endanlegri ákvörðun um að útlendingur skuli yfirgefa landið ekki framkvæmd hennar. Að kröfu útlendings getur kærunefnd útlendingamála þó ákveðið að fresta réttaráhrifum endanlegrar ákvörðunar sé talin ástæða til þess. Krafa þess efnis skal gerð ekki síðar en sjö dögum eftir birtingu endanlegrar ákvörðunar. Skal frestun bundin því skilyrði að útlendingur beri málið undir dómstóla innan fimm daga frá birtingu ákvörðunar um frestun réttaráhrifa úrskurðar og óski eftir að það hljóti flýtimeðferð. Nú er beiðni um flýtimeðferð synjað og skal þá mál höfðað innan sjö daga frá þeirri synjun. Þó getur kærunefnd útlendingamála tekið ákvörðun um að fresta framkvæmd ákvörðunarinnar ef sýnt er fram á að verulega breyttar aðstæður hafi skapast frá því að endanleg ákvörðun var tekin.
Úrskurðarorð
Ákvörðun Útlendingastofnunar er staðfest. Lagt er fyrir kæranda að hverfa af landi brott. Kæranda er veittur 15 daga frestur til að yfirgefa landið sjálfviljugur.
The decision of the Directorate of Immigration is affirmed. The appellant is requested to leave the country. The appellant has 15 days to leave the country voluntarily.
Hjörtur Bragi Sverrisson
Þorbjörg Inga Jónsdóttir Bjarnveig Eiríksdóttir