Úrskurðarnefnd velferðarmála

Mál nr. 635/2020

Fimmtudaginn 8. apríl 2021

A

gegn

Vinnumálastofnun

Ú R S K U R Ð U R

Mál þetta úrskurða Hólmfríður Birna Guðmundsdóttir lögfræðingur, Agnar Bragi Bragason lögfræðingur og Arnar Kristinsson lögfræðingur.

Með kæru, dags. 3. desember 2020, kærði A, til úrskurðarnefndar velferðarmála ákvörðun Vinnumálastofnunar, dags. 3. desember 2020, um að fella niður bótarétt hennar í tvo mánuði.

I.  Málsatvik og málsmeðferð

Kærandi sótti um greiðslur atvinnuleysisbóta hjá Vinnumálastofnun 2. september 2020 og var umsókn hennar samþykkt 23. september 2020. Með bréfi Vinnumálastofnunar, dags. 19. október 2020, var kæranda tilkynnt að óljóst væri hvort hún teldist vera í virkri atvinnuleit í skilningi laga nr. 54/2006 um atvinnuleysistryggingar þar sem hún hvorki svaraði síma né tölvupósti. Óskað var eftir skriflegri afstöðu kæranda vegna þessa. Svar barst frá kæranda með tölvupósti samdægurs. Með ákvörðun Vinnumálastofnunar, dags. 30. október 2020, var kæranda tilkynnt að bótaréttur hennar væri felldur niður í tvo mánuði á grundvelli 58. gr. laga nr. 54/2006 um atvinnuleysistryggingar. Kærandi sendi Vinnumálastofnun frekari skýringar samdægurs. Vinnumálastofnun tók mál kæranda til umfjöllunar á ný og með bréfi, dags. 6. nóvember 2020, var kæranda tilkynnt að fyrri ákvörðun um niðurfellingu bótaréttar væri staðfest. Kærandi sendi Vinnumálastofnun frekari skýringar 6. nóvember 2020 og 29. nóvember 2020. Vinnumálastofnun tók mál kæranda til umfjöllunar á ný og með bréfi, dags. 3. desember 2020, var kæranda tilkynnt að fyrri ákvörðun um niðurfellingu bótaréttar væri staðfest.

Kæra barst úrskurðarnefnd velferðarmála 3. desember 2020. Með bréfi, dags. 4. desember 2020, óskaði úrskurðarnefndin eftir greinargerð Vinnumálastofnunar ásamt gögnum málsins. Sú beðni var ítrekuð 9. febrúar 2021. Greinargerð Vinnumálastofnunar barst með bréfi, dags. 17. febrúar 2021. Með bréfi úrskurðarnefndar, dags. 22. febrúar 2021, var greinargerð Vinnumálastofnunar send kæranda til kynningar. Athugasemdir bárust ekki.

II.  Sjónarmið kæranda

Kærandi tekur fram að hún kæri ákvörðun Vinnumálastofnunar um að fella niður bótarétt hennar í tvo mánuði. Ástæðan fyrir hinni kærðu ákvörðun sé sú að Vinnumálastofnun hafi reynt að ná sambandi við kæranda mörgum sinnum sem hún telji að sé ekki rétt. Kærandi hafi beðið eftir símtali frá Vinnumálastofnun 1. október 2020 eins og hún hafi verið upplýst um en vinkona hennar hafi svarað símanum og gefið Vinnumálastofnun upplýsingar um nýtt símanúmer kæranda. Hitt númerið hafi eingöngu verið gefið upp í upphafi vegna þess að skráningarkerfi Vinnumálastofnunar hafi eingöngu heimilað íslensk símanúmer. Vinnumálastofnun hafi aldrei hringt í símanúmerið sem vinkona kæranda hafi gefið upp heldur aftur í vinkonu hennar. Kærandi hafi ekki getað svarað þar sem hún hafi verið að tala í hinn símann eins og meðfylgjandi símtalaskrá sýni fram á. Ástæðan fyrir niðurfellingu bótaréttar sé ákvæði 58. gr. laga nr. 54/2006 sem kveði á um að hafnað sé þátttöku í vinnumarkaðsaðgerðum. Kærandi telji að það sé ekki hægt að koma fram við hana eins og hún hafi hafnað atvinnutilboði, enda hafi hún ekki verið upplýst um neitt slíkt tilboð. Auk þess vilji kærandi taka það fram að hún sé sannanlega í atvinnuleit á Íslandi. Atvinnuleysisbætur hafi verið hennar eina innkoma og ákvörðun um tveggja mánaða niðurfellingu bótaréttar hafi reynst mjög erfið fyrir kæranda og fjölskyldu hennar.

III.  Sjónarmið Vinnumálastofnunar

Í greinargerð Vinnumálastofnunar kemur fram að mál þetta lúti að 1. mgr. 58. gr. laga nr. 54/2006 um atvinnuleysistryggingar en þar komi skýrt fram að hafni einstaklingur þátttöku í vinnumarkaðsaðgerðum skuli hann sæta tveggja mánaða biðtíma eftir atvinnuleysisbótum. Hið sama gildi mæti hinn tryggði ekki til Vinnumálastofnunar á áður boðuðum tíma. Í greinargerð er fylgdi frumvarpi því er varð að lögum um atvinnuleysistryggingar sé efni 58. gr. laganna nánar skýrt. Þar segi að Vinnumálastofnun annist skipulag vinnumarkaðsaðgerða og að litið sé svo á að þeim sem séu tryggðir innan atvinnuleysistryggingakerfisins sé skylt að taka þátt í vinnumarkaðsúrræðum. Þá sé jafnframt tekið fram í greinargerðinni að bregðist hinn tryggði þeirri skyldu leiði það til viðurlaga í formi biðtíma eftir atvinnuleysisbótum.

Samkvæmt g-lið 1. mgr. 14. gr. laga nr. 54/2006 felist í virkri atvinnuleit meðal annars í því að hafa vilja og getu til að taka þátt í þeim vinnumarkaðsaðgerðum er standi til boða. Í 13. gr. laga nr. 55/2006 um vinnumarkaðsúrræði komi einnig fram skylda þess sem telst tryggður samkvæmt lögum um atvinnuleysistryggingar til að taka þátt í vinnumarkaðsúrræðum sem Vinnumálastofnun bjóði upp á.

Það liggi fyrir að kærandi hafi ekki svarað í síma þegar Vinnumálastofnun hafi haft samband við hana vegna boðaðs símaviðtals þann 1. október 2020. Áður hafi kærandi fengið senda tilkynningu í tölvupósti og í smáskilaboðum um umrætt viðtal og hvenær ráðgjafi myndi hafa samband við hana.

Ljóst sé að einkar erfiðlega hafi gengið að ná sambandi við kæranda í gegnum síma. Ráðgjafi stofnunarinnar hafi leitað margra leiða til að ná sambandi við kæranda. Í heildina hafi kærandi ekki svarað sex símtölum frá ráðgjafa stofnunarinnar. Skýringar kæranda séu þær að Vinnumálastofnun hafi ekki rétt símanúmer skráð í kerfið hjá sér. Þær skýringar kæranda hafi ekki verið metnar gildar, einkum í ljósi þess að ráðgjafi stofnunarinnar hafi hringt í þau símanúmer sem kærandi hafði gefið upp og leitað ýmissa leiða til að fá símanúmer sem kærandi myndi svara í.

Vinnumálastofnun hafi óskað eftir afstöðu atvinnuleitanda til samskiptamáta við stofnunina þegar hún hafi sótt um atvinnuleysisbætur. Þegar atvinnuleitandi óski eftir rafrænum samskiptum við stofnunina hafi Vinnumálastofnun komið upplýsingum og boðum til þeirra atvinnuleitenda með tölvupósti, smáskilaboðum og tilkynningu á „Mínum síðum“. Það sé mat Vinnumálastofnunar að kærandi geti ekki borið fyrir sig að hún hafi ekki vitað af umræddu símaviðtali, enda hafi stofnunin nýtt þær samskiptaleiðir sem kærandi hafi óskað eftir. Í ljósi þess að rík skylda hvíli á umsækjendum um atvinnuleysisbætur til þátttöku í vinnumarkaðsaðgerðum og að tilkynna Vinnumálastofnun um allar þær breytingar sem verði á högum þeirra sé það mat Vinnumálastofnunar að skýringar þær sem kærandi hafi fært fram teljist ekki gildar í skilningi laga um atvinnuleysistryggingar og með því að svara ekki símtölum frá stofnuninni hafi hún brugðist skyldum sínum samkvæmt 1. mgr. 58. gr. laga um atvinnuleysistryggingar.

Með vísan til ofangreindra sjónarmiða sé það afstaða Vinnumálastofnunar að kærandi skuli sæta biðtíma eftir greiðslum atvinnuleysisbóta á grundvelli 58. gr. laga nr. 54/2006.

IV.  Niðurstaða

Kærð er ákvörðun Vinnumálastofnunar um að fella niður bótarétt kæranda í tvo mánuði á grundvelli 1. mgr. 58. gr. laga nr. 54/2006 um atvinnuleysistryggingar.

Í 58. gr. laga nr. 54/2006 er kveðið á um viðurlög við því ef þátttöku í vinnumarkaðsaðgerðum er hafnað. Segir þar í 1. mgr. að sá sem hafnar þátttöku í vinnumarkaðsaðgerðum, sbr. lög um vinnumarkaðsaðgerðir, samkvæmt ákvörðun Vinnumálastofnunar eftir að hafa verið í atvinnuleit í að minnsta kosti fjórar vikur frá móttöku Vinnumálastofnunar á umsókn um atvinnuleysisbætur, skuli ekki eiga rétt á greiðslu atvinnuleysisbóta samkvæmt VII. kafla laganna fyrr en að tveimur mánuðum liðnum, sem ella hefðu verið greiddar bætur fyrir, frá þeim degi er viðurlagaákvörðun Vinnumálastofnunar er tilkynnt aðila. Hið sama gildir þegar hinn tryggði mætir ekki til Vinnumálastofnunar á áður boðuðum tíma samkvæmt 6. mgr. 9. gr., nú 7. mgr. 9. gr.,  3. mgr. 13. gr. eða 3. mgr. 18. gr. laganna.

Í athugasemdum greinargerðar við frumvarp það er varð að lögum nr. 134/2009 um breytingu á lögum nr. 54/2006 segir meðal annars um viðurlög við að virða ekki boðun Vinnumálastofnunar:

„Í ljósi þess að mikilvægt er að Vinnumálastofnun geti haldið reglulegu sambandi við þá sem fá greiddar atvinnuleysisbætur, ekki síst til að geta fylgst með gangi atvinnuleitar og hvort stofnunin þurfi að koma að frekari stuðningi við viðkomandi, er lagt til að það kunni að varða viðurlögum á grundvelli laganna í þeim tilvikum er atvinnuleitendur virða ekki boðun stofnunarinnar skv. 1. gr. frumvarps þessa. Á þetta ekki síst við þegar fá störf eru í boði og auknar líkur eru á að atvinnuleitin dragist á langinn. Jafnframt er lagt til að sama gildi þegar atvinnuleitendur eru boðaðir til stofnunarinnar í því skyni að kanna hvort sá hinn sami uppfylli enn skilyrði laganna, sbr. 4. og 6. gr. frumvarps þessa. Er því gert ráð fyrir að sömu viðurlög komi til og eiga við þegar þátttöku í vinnumarkaðsaðgerðum er hafnað.“

Í 7. mgr. 9. gr. kemur fram að sá sem telst tryggður á grundvelli laganna skuli eftir að umsókn hans hafi verið samþykkt og á þeim tíma sem hann fái greiddar atvinnuleysisbætur eða sæti biðtíma eða viðurlögum samkvæmt lögunum hafa reglulegt samband við Vinnumálastofnun eftir nánara fyrirkomulagi sem stofnunin ákveði. Þegar Vinnumálastofnun upplýsi umsækjanda um að stofnunin hafi samþykkt umsókn um atvinnuleysisbætur skuli hún jafnframt upplýsa hlutaðeigandi um með hvaða hætti stofnunin muni koma upplýsingum eða öðrum boðum til hans meðan á atvinnuleit hans standi. Komi Vinnumálastofnun upplýsingum eða boðum til umsækjanda með þeim hætti sem stofnunin hafi tiltekið við hlutaðeigandi teljast upplýsingarnar eða boðin hafa borist með sannanlegum hætti.

Þá segir í 3. mgr. 13. gr. laga nr. 54/2006 að Vinnumálastofnun sé heimilt að boða þann tryggða til stofnunarinnar með sannanlegum hætti á þeim tíma sem hann fái greiddar atvinnuleysisbætur eða sæti biðtíma eða viðurlögum samkvæmt lögunum, meðal annars til að kanna hvort breytingar hafi orðið á högum hans sem kunni að hafa áhrif á rétt hans samkvæmt lögunum. Hinn tryggði skuli þá vera reiðubúinn að mæta til stofnunarinnar með mjög skömmum fyrirvara.

Í gögnum málsins liggur fyrir að ráðgjafi Vinnumálastofnunar hugðist taka símaviðtal við kæranda 1. október 2020 sem kæranda var tilkynnt um daginn áður. Ráðgjafinn hringdi í það símanúmer sem kærandi hafði skráð í umsókn um atvinnuleysisbætur. Kom þá í ljós að símanúmerið var hjá fyrrverandi vinnufélaga kæranda sem veitti upplýsingar um rétt símanúmer. Í samskiptasögu kæranda og Vinnumálastofnunar er skráð að það númer hafi verið ótengt. Nokkrum dögum síðar, eða 6. október 2020, virðist sami ráðgjafi hafa hringt aftur í kæranda og er skráð í samskiptasöguna að númerið hafi ekki verið virkt. Kærandi var innt eftir skýringum vegna þessa og tók kærandi fram að hún hafi ekki getað svarað símanum vegna þess að símanúmerið sem væri gefið upp á „Mínum síðum“ væri ekki rétt símanúmer þar sem skráningarkerfið hjá Vinnumálastofnun hafi ekki heimilað erlend símanúmer. Þá tók kærandi fram að hún væri í virkri atvinnuleit og að hún hafi skráð sig á námskeið í íslensku til þess að auka atvinnumöguleika sína. Á grundvelli þessa tók Vinnumálastofnun þá ákvörðun að fella niður bótarétt kæranda með vísan til þess að hún hafi hafnað þátttöku í vinnumarkaðsaðgerðum í skilningi 58. gr. laga nr. 54/2006.

Við mat á því hvort heimilt sé að beita viðurlögum samkvæmt 58. gr. laganna kemur til skoðunar hvort kærandi hafi hafnað þátttöku í vinnumarkaðsaðgerðum með sannanlegum hætti, enda um íþyngjandi ákvörðun að ræða. Að mati nefndarinnar verður því að gera þær kröfur að fyrirliggjandi gögn bendi eindregið til þess að rétt sé að beita því úrræði. Í tilviki kæranda er í reynd um að ræða tvö símtöl til hennar sem náðu ekki í gegn þar sem símanúmerið var óvirkt. Ekki liggur fyrir að Vinnumálastofnun hafi gert frekari tilraunir til að ná sambandi við kæranda, svo sem með því að senda henni tölvupóst eða skilaboð með beiðni um að hafa samband. Þá liggur ekki fyrir að kærandi hafi verið upplýst um afleiðingar þess að svara ekki símtölum frá stofnuninni. Úrskurðarnefndin getur ekki fallist á að háttsemi kæranda jafngildi höfnun á þátttöku í vinnumarkaðsaðgerðum. Að því virtu er hin kærða ákvörðun felld úr gildi og lagt fyrir Vinnumálastofnun að taka mál kæranda til nýrrar meðferðar.

Ú R S K U R Ð A R O R Ð

Ákvörðun Vinnumálastofnunar, dags. 3. desember 2020, um að fella niður bótarétt A, í tvo mánuði, er felld úr gildi og málinu vísað til nýrrar meðferðar stofnunarinnar.

F.h. úrskurðarnefndar velferðarmála

Hólmfríður Birna Guðmundsdóttir