Nr. 479/2023 Úrskurður
KÆRUNEFND ÚTLENDINGAMÁLA
Hinn 6. september 2023 er kveðinn upp svohljóðandi
úrskurður nr. 479/2023
í stjórnsýslumáli nr. KNU23060177
Endurtekin umsókn [...]
I. Málsatvik
Með úrskurði kærunefndar útlendingamála nr. 501/2022, dags. 1. desember 2022 staðfesti kærunefnd útlendingamála ákvörðun Útlendingastofnunar, dags. 13. október 2022, um að taka umsókn einstaklings er kveðst heita [...], vera fæddur [...] og vera ríkisborgari Palestínu (hér eftir kærandi), um alþjóðlega vernd á Íslandi ekki til efnismeðferðar og vísa honum frá landinu. Niðurstaða kærunefndar var birt kæranda 5. desember 2022.
Hinn 11. desember 2022 barst kærunefnd beiðni kæranda um frestun réttaráhrifa á úrskurði nefndarinnar og synjaði kærunefnd beiðni kæranda 3. janúar 2023 með úrskurði nr. 7/2023. Hinn 20. júní 2023 barst kærunefnd endurtekin umsókn kæranda ásamt greinargerð. Upplýsingar um málsmeðferð í máli kæranda bárust kærunefnd frá Útlendingastofnun 21. júní 2023, Vinnumálastofnun 27. júní 2023 og stoðdeild Ríkislögreglustjóra 3. júlí 2023. Þá bárust andmæli frá kæranda 6., 20., og 28. júlí 2023. Frekari andmæli 4. september 2023.
Kærandi byggir umsókn sína á 35. gr. a laga um útlendinga nr. 80/2016. Þá krefst kærandi þess að réttaráhrifum úrskurðar kærunefndar útlendingamála verði frestað, sbr. 2. málsl. 3. mgr. 35. gr. a laga um útlendinga.
II. Málsástæður og rök kæranda
Kærandi vísar til þess að 35. gr. a laga um útlendinga skyldi stjórnvöld til að taka umsókn til meðferðar að nýju uppfylli umsækjandi um alþjóðlega vernd þrjú skilyrði. Að hann sé staddur á Íslandi, það komi fram nýjar upplýsingar og að þær upplýsingar auki sýnilega líkur á því að fallist verði á fyrri umsókn viðkomandi. Kærandi byggir á því að hann uppfylli þessi þrjú skilyrði. Óumdeilt sé að hann sé enn á Íslandi. Þá liggi fyrir nýjar upplýsingar í máli hans þar sem hann hafi dvalið á Íslandi í tólf mánuði frá því hann lagði fram umsókn um alþjóðlega vernd hér á landi. Auk þess sé ljóst að samkvæmt venjubundinni framkvæmd við mat á 2. málsl. 2. mgr. 36. gr. þágildandi laga um útlendinga séu sýnilega auknar líkur á því að fallist verði á fyrri kröfu kæranda um að umsókn kæranda um alþjóðlega vernd verði tekin til efnismeðferðar á Íslandi. Kærandi vísar til þess að mikilvægt sé að ekki séu settar sérreglur í lög sem geri vægari kröfur til málsmeðferðar en leiði af ákvæðum stjórnsýslulaga nema veigamikil rök séu fyrir því. Ljóst sé að beiðni kæranda hefði verið samþykkt samkvæmt 1. og 2. tölul. 1. mgr. 24. gr. stjórnsýslulaga og því beri einnig að samþykkja hana samkvæmt 1. mgr. 35. gr. a laga um útlendinga.
Endurtekin umsókn kæranda byggir á því að meira en 12 mánuðir séu nú liðnir frá því að hann lagði fram umsókn um alþjóðlega vernd hér á landi, sbr. 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga. Kærandi hafi lagt fram umsókn um alþjóðlega vernd á Íslandi 20. júní 2022. Kærandi byggir á því að hann hafi ekki stuðlað sjálfur að þeirri töf sem hafi orðið á málsmeðferð hans. Kærandi hafi fengið vikulega framfærslu af hálfu Vinnumálastofnunar. Þá hafi kærandi notað sama símanúmer á Íslandi og hann fékk frá stjórnvöldum allan þann tíma sem hann hafi dvalið hér á landi. Aðeins einu sinni hafi verið rætt við kæranda, hugsanlega af lögreglunni, dags. 2. febrúar 2023, en sá aðili hafi hvorki talað né sent skilaboð á tungumáli sem kærandi skildi. Kærandi hafi lengst af búið í húsnæði á vegum íslenskra stjórnvalda. Fyrir nokkrum vikum hafi hann flutt til íslenskrar velgerðarkonu sinnar. Kærandi hafi tilkynnt Útlendingastofnun um þann flutning þegar hann hafi yfirgefið búsetuúrræði sitt og síðar á sannanlegan máta. Íslensk stjórnvöld geti því ekki haldið því fram að kærandi hafi tafið brottflutning sinn og kærandi geti ekki verið látinn bera ábyrgð á ómarkvissum aðgerðum lögreglu. Kærunefnd útlendingamála beri því að verða við beiðni kæranda um að taka mál hans til efnismeðferðar.
Kærandi fer jafnframt fram á það að kærunefnd útlendingamála fresti réttaráhrifum fyrri úrskurðar síns. Íslenskum stjórnvöldum beri skylda til að taka umsókn hans til efnismeðferðar hér á landi og því sé brýn nauðsyn til að fresta framkvæmd skv. 2. málsl. 3. mgr. 35. gr. a laga um útlendinga. Það sé andstætt góðum stjórnsýsluháttum og réttinum til réttlátrar málsmeðferðar ef kærandi yrði fluttur frá Íslandi til þess eins að íslensk stjórnvöld geti komist undan því að viðurkenna rétt hans til að fá umsókn um alþjóðlega vernd tekna til efnismeðferðar á Íslandi.
III. Niðurstaða kærunefndar útlendingamála
Samkvæmt 1. mgr. 35. gr. a laga um útlendinga skal endurtekinni umsókn vísað frá. Þó skal taka endurtekna umsókn til meðferðar að nýju ef umsækjandi er staddur hér á landi og nýjar upplýsingar liggja fyrir í máli hans sem leiða til þess að sýnilega auknar líkur séu á því að fallist verði á fyrri umsókn hans skv. 24. gr. laganna.
Í 1. mgr. 40. gr. laga um útlendinga kemur fram að flóttamaður skv. 37. gr. laganna, sem er hér á landi eða kemur hér að landi, hefur samkvæmt umsókn rétt á að fá hér alþjóðlega vernd. Stjórnvöldum er þó heimilt, á grundvelli a-, b-, c- og d-liðar 1. mgr. 36. gr. laganna, að taka umsókn ekki til efnismeðferðar við þær aðstæður sem tilgreindar eru í umræddum stafliðum.
Með 10. gr. laga nr. 14/2023, um breytingu á lögum um útlendinga, voru breytingar gerðar á orðalagi 2. mgr. 36. gr. laganna. Í hinu nýja ákvæði er m.a. kveðið nánar á um við hvaða tímamark skuli miða þegar 12 mánaða fresturinn er annars vegar auk þess sem kveðið er á um til hvaða sjónarmiða skuli líta við mat á því hvað teljist tafir á málsmeðferð hins vegar. Í lokamálslið 2. mgr. 23. gr. breytingalaganna kemur fram að ákvæði 10. gr. gildi ekki um meðferð umsókna sem bárust fyrir gildistöku laganna. Umrædd lög tóku gildi 5. apríl 2023 og ljóst að umsókn kæranda barst fyrir gildistöku þeirra. Því fer um mál kæranda samkvæmt þágildandi 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga í samræmi við fyrri framkvæmd nefndarinnar og jafnræðisreglu 11. gr. stjórnsýslulaga nr. 37/1993 við úrlausn endurtekinnar umsóknar kæranda.
Í þágildandi 2. málsl. 2. mgr. 36. gr. kemur fram að ef meira en 12 mánuðir hafa liðið frá því að umsókn um alþjóðlega vernd barst fyrst íslenskum stjórnvöldum og tafir á afgreiðslu hennar eru ekki á ábyrgð umsækjanda sjálfs skuli taka hana til efnismeðferðar.
Af orðalagi þágildandi 2. málsl. 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga leiddi að umrætt 12 mánaða tímabil hæfist þegar umsækjandi legði fyrst fram umsókn um alþjóðlega vernd hjá stjórnvöldum. Í úrskurðum kærunefndar hefur verið lagt til grundvallar að tímabilinu hafi lokið þegar endanleg niðurstaða stjórnvalda var framkvæmd með flutningi umsækjanda til viðtökuríkis eða þegar kærandi færi úr landi sjálfviljugur eftir að ákvörðun í máli hans hafði verið tekin.
Kærunefnd hefur túlkað þágildandi 2. málsl. 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga á þann hátt að þó að 12 mánaða fresturinn sé liðinn verði umsókn ekki tekin til efnismeðferðar af þeim sökum ef tafir á málsmeðferð eða flutningi verði fyrst og fremst raktar til athafna eða athafnaleysis umsækjanda sem hann ber sjálfur ábyrgð á, nema þær tafir hafi verið óverulegar og ljóst er að hægt hefði verið að flytja kæranda áður en 12 mánaða fresturinn var liðinn.
Kærandi lagði fram umsókn um alþjóðlega vernd á Íslandi 20. júní 2022 og rann því umræddur 12 mánaða frestur út á miðnætti 20. júní 2023. Kemur því til skoðunar hvort tafir á afgreiðslu umsóknar kæranda séu á ábyrgð hans sjálfs, sbr. þágildandi 2. málsl. 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga.
Hinn 21., og 27. júní 2023 óskaði kærunefnd útlendingamála eftir upplýsingum frá Útlendingastofnun, Vinnumálastofnun og stoðdeild ríkislögreglustjóra. Sneri fyrirspurn nefndarinnar að því hvort kærandi væri staddur á landinu, hvort tafir hefðu orðið á meðferð umsóknar hans og ef svo væri, hvort tafir væru á ábyrgð kæranda, sbr. þágildandi 2. málsl. 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga. Í svari Útlendingastofnunar, dags. 21. júní 2023, kemur fram að samkvæmt skráningum hafi kærandi komið sér undan flutningi 6. júní 2023 og sé þar af leiðandi skráður horfinn. Líklega dveljist hann þó á landinu en ekki sé vitað hvar hann sé staddur. Í svari Vinnumálastofnunar, dags. 27. júní 2023, kemur fram að kærandi hafi verið í þjónustu hjá stofnuninni og sé með opið greiðslukort á þeirra vegum. Þá kom fram að kærandi væri skráður á dvalarstað á eigin vegum. Í svari frá stoðdeild ríkislögreglustjóra, dags. 3. júlí 2023, kemur m.a. fram að 31. janúar 2023 hafi verið farið að búsetuúrræði kæranda og bankað á herbergisdyr hans en enginn hafi verið í herberginu. Föt og munir væru í herberginu sem gæfi til kynna að kærandi væri enn í úrræðinu. Hinn 2. febrúar 2023 hafi kærandi ekki verið í búsetuúrræði sínu en herbergisfélagi hans hafi greint frá því að kærandi væri hjá lögmanni sínum. Hringt hafi verið í kæranda en hann hafi ekki svarað. Lesið hafi verið inn á talhólf og kærandi beðinn um að hafa samband. Síðar sama dag hafi verið hringt úr farsíma kæranda af aðila sem hafi sagst vera vinur kæranda. Starfsmaður stoðdeildar hafi greint frá því að lögreglan vildi ná tali af kæranda og hann hafi verið beðinn um að koma því til kæranda að hitta lögregluna að Bæjarhrauni 18 daginn eftir. Símtalið hafi slitnað í framhaldinu en skilaboð hafi verið send á kæranda og hann beðinn um að koma að Bæjarhrauni 18, dags. 3. febrúar 2023, klukkan 11:00. Hinn 26. maí 2023 hafi verið farið að búsetuúrræði kæranda og öryggismaður hafi greint frá því að kærandi hafi skráð sig úr úrræðinu fyrir nokkru síðan og væri skráður með dvalarstað á eigin vegum af Vinnumálastofnun. Hinn 30. maí 2023 hafi verið haft samband við kæranda símleiðis og lesin skilaboð inn á talhólf hans. Textaskilaboð hafi jafnframt verið send í farsíma hans en þeim hafi ekki verið svarað. Hinn 31. maí 2023 hafi borist upplýsingar um dvalarstað kæranda samkvæmt umsókn hans um bráðabirgðadvalarleyfi fyrir umsækjendur um alþjóðlega vernd. Hinn 6. júní 2023 hafi kærandi verið skráður horfinn og settur í eftirlýsingu þar sem hann hafi ekki svarað símhringingum eða skilaboðum. Hinn 15. júní 2023 hafi stoðdeild borist textaskilaboð frá kæranda á arabísku. Samkvæmt þýðingu hafi þau verið „velkomin“.
Með tölvubréfi kærunefndar, dags. 3. júlí 2023, var kærandi upplýstur um afstöðu Útlendingastofnunar, Vinnumálastofnunar og stoðdeildar Ríkislögreglustjóra og gefinn frestur til að koma að andmælum í samræmi við 13. gr. stjórnsýslulaga. Í andmælum kæranda, sem bárust 6. júlí 2023, kemur fram að dvalarstaður og símanúmer hans hafi verið rétt skráð hjá Vinnumálastofnun. Kærandi hafi sannanlega lagt fram tilkynningu til Útlendingastofnunar um rétt heimilisfang um miðjan maí þegar hann hafi lagt fram umsókn um tímabundið dvalar- og atvinnuleyfi. Í því samhengi vísar kærandi til tryggingaskírteinis sem hann hafi lagt fram með sama heimilisfangi. Kærandi telji framkvæmd lögreglu ómarkvissa. Stoðdeild hafi ekki leitað til Vinnumálastofnunar sem fór með þjónustu hans. Aðeins hafi verið reynt að ná í hann tvisvar, annars vegar um mánaðarmótin janúar/febrúar og hinsvegar í maí/júní. Lögreglan hafi aldrei reynt að hafa uppi á kæranda á því heimilisfangi sem hann hafi sannanlega tilkynnt Útlendingastofnun. Aðeins séu skráð tvö símtöl í farsíma kæranda. Þá andmæli kærandi lýsingu lögreglu á símtali þeirra á milli, dags. 2. febrúar 2023. Kærandi hafi hringt sjálfur til baka í númer sem hann hafði ekki náð að svara símhringingu frá. Kærandi hafi notað síma vinar síns þar sem hann hafi ekki getað hringt úr eigin síma. Kærandi hafi ekki skilið viðmælanda sinn og því beðið vin sinn um aðstoð, sem hafi jafnframt skilið lítið. Skilaboðin sem hann hafi fengið send hafi heldur ekki verið á tungumáli sem hann skildi og númerið hafi verið ókunnugt. Kærandi telji að gera megi ríkari kröfur um vandvirkni. Samkvæmt framangreindu sé ósanngjarnt að honum verði gert að bera ábyrgð á því að flutningur hans hafi ekki tekist. Máli sínu til stuðnings vísar kærandi til úrskurðar kærunefndar útlendingamála nr. 303/2023, dags. 7. maí 2023. Þá bárust frekari andmæli frá kæranda dags. 20. júlí 2023 þar sem kærandi vakti athygli á því að umsókn kæranda um bráðabirgða- og atvinnuleyfi hafi verið samþykkt af Útlendingastofnun og Vinnumálastofnun og honum hafi verið úthlutað kennitölu af Þjóðskrá Íslands. Framangreint rími illa við fullyrðingu Útlendingastofnunar um að kærandi sé horfinn.
Með hliðsjón af athugasemdum kæranda sendi kærunefnd tölvubréf til Vinnumálastofnunar 10. júlí 2023 og óskaði eftir upplýsingum um hvort og þá hvenær kærandi hefði tilkynnt um nýjan dvalarstað til stofnunarinnar. Samkvæmt svari sem barst frá Vinnumálastofnun þann sama dag var nýtt heimilisfang skráð á kæranda 22. maí 2023.
Hinn 21. ágúst 2023 sendi kærunefnd tölvubréf til kæranda, með vísan til 35. gr. a laga um útlendinga, þar sem fram kom að samkvæmt skráningu stoðdeildar ríkislögreglustjóra væri kærandi skráður „finnst ekki" og eftirlýstur í kerfum lögreglu. Í ljósi þeirra upplýsinga liti kærunefnd svo á að kærandi hefði ekki sýnt fram á að hann væri staddur á landinu. Kæranda var gefinn frestur til að gefa sig fram við lögreglu og fá skráningunni breytt, ellegar yrði endurtekinni umsókn kæranda vísað frá. Hinn 28. ágúst 2023 bárust andmæli frá kæranda þar sem m.a. kemur fram að hann mótmæli kröfu kærunefndar um að hann skuli gefa sig fram við lögreglu. Ákvæði 1. mgr. 35. gr. a. laga um útlendinga kveði aðeins á um að kærandi sé staddur hér á landi og það sé kærandi sannanlega og hafi verið þegar tímafrestur 2. mgr. 36. gr. sömu laga hafi runnið út. Kæranda hafi ekki verið kunnugt um að hann væri eftirlýstur af lögreglu fyrr en honum barst framangreint tölvubréf frá kærunefnd. Kærandi hafi tilkynnt Útlendingastofnun um nýtt heimilisfang. Þá lagði kærandi fram gögn máli sínu til stuðnings. Hinn 4. september 2023 barst annað tölvubréf frá kæranda þess efnis að hann hafi verið handtekinn af lögreglu og sé því sannanlega enn á Íslandi. Í ljósi þess að kærandi standi frammi fyrir brottflutningi frá Íslandi á næstu dögum sé mikil hætta á að réttarspjöll verði unnin á máli hans og þeirri endurteknu umsókn um alþjóðlega vernd sem hann hafi lagt fram hér á landi. Kærandi fari fram á að réttaráhrifum fyrri ákvörðunar veðri frestað, sbr. mgr. 35. gr. a laga um útlendinga. Kærandi telji það hvorki vandaða né góða stjórnsýsluhætti ef aðgangur hans að lögbundinni og vandaðri málsmeðferð sé hindraður með flutningi frá landinu. Það liggi í eðli heimildarinnar, þ.e. að fresta réttaráhrifum fyrri ákvörðunar, að kærunefnd útlendingamála verði að taka tillit til óska um slíkt á rökstuddan máta áður en sjálf beiðnin um endurtekna umsókn sé metin.
Með hliðsjón af framangreindu sendi kærunefnd fyrirspurn á stoðdeild Ríkislögreglustjóra um hvort kærandi hafi gefið sig fram við lögreglu. Svar barst samdægurs þess efnis að kærandi hafi verið handtekinn 3. september 2023 og hafi verið úrskurðaður í gæsluvarðhald til 15. september 2023. Fyrirhugaður flutningur kæranda úr landi væri 11. september 2023. Með hliðsjón af framangreindu liggur fyrir að kærandi er sannanlega staddur á landinu.
Af framangreindum upplýsingum frá stoðdeild og Vinnumálastofnun má ráða að tafir hafi orðið á framkvæmd úrskurðar kærunefndar í máli kæranda. Samkvæmt gögnum málsins er kærandi í þjónustu hjá Vinnumálastofnun og hefur fengið vikulegar greiðslur frá stofnuninni. Þá gefa gögn málsins til kynna að kærandi hafi, dags. 22. maí 2023, tilkynnt Vinnumálastofnun um nýjan dvalarstað og er hann skráður á tiltekið heimilisfang hjá stofnuninni. Samkvæmt tímalínu frá stoðdeild reyndu starfsmenn tvívegis að nálgast kæranda í búsetuúrræði hans en hann hafi ekki verið á staðnum. Þá hafi verið haft samband við kæranda símleiðis með takmörkuðum árangri. Í gögnum frá stoðdeild kemur fram að 26. maí 2023 hafi vaktmaður í búsetuúrræði kæranda veitt þær upplýsingar að kærandi hafi skráð sig úr úrræðinu og að hann væri skráður á eigin vegum hjá Vinnumálastofnun. Af gögnum málsins verður ekki séð að stoðdeild hafi kannað nánar hvar kærandi væri skráður til heimilis eða reynt að nálgast hann á því heimilisfangi sem hann var skráður á hjá Vinnumálastofnun. Þá er jafnframt ljóst að frá því að stoðdeild hringdi í kæranda 2. febrúar 2023 liðu tæplega fjórir mánuðir þar til farið var að búsetuúrræði kæranda 26. maí 2023. Þá virðist stoðdeild ekki hafa átt í samskiptum við Vinnumálastofnun varðandi flutning kæranda, s.s. með því að upplýsa stofnunina um að kærandi væri horfinn og eftirlýstur. Þá bera gögn málsins með sér að stoðdeild hafi fengið upplýsingar um nýtt heimilisfang kæranda 31. maí 2023 þegar hann lagði fram umsókn um bráðabirgðadvalarleyfi hjá Útlendingastofnun en starfsmenn stoðdeildar hafi ekki reynt að nálgast hann þar. Þrátt fyrir að gögn málsins gefi til kynna að einhverjar tafir kunni að hafa verið af hálfu kæranda, telur kærunefnd með hliðsjón af gögnum málsins að framkvæmd stoðdeildar hafi verið ómarkviss og ekki hægt að fullyrða að kærandi hafi tafið mál sitt.
Í ljósi alls framangreinds, samfelldrar dvalar kæranda hér á landi síðan hann lagði fram umsókn um alþjóðlega vernd og þeirrar staðreyndar að kærandi sé staddur á landinu, er það mat kærunefndar að nýjar upplýsingar liggi fyrir í máli hans sem leiði til þess að sýnilega auknar líkur séu á því að fallist verði á fyrri umsókn hans samkvæmt 24. gr. laganna, sbr. 1. mgr. 35. gr. a laga um útlendinga. Er það því niðurstaða kærunefndar að fella ákvörðun Útlendingastofnunar úr gildi. Lagt er fyrir Útlendingastofnun að taka umsókn kæranda um alþjóðlega vernd til efnismeðferðar á grundvelli þágildandi 2. málsl. 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga.
Í ljósi framangreindrar niðurstöðu er, að mati kærunefndar, ekki tilefni til umfjöllunar um aðrar málsástæður eða kröfu kæranda um frestun á framkvæmd á ákvörðun Útlendingastofnunar.
Úrskurðarorð:
Endurtekinni umsókn kæranda er tekin til meðferðar.
Ákvörðun Útlendingastofnunar er felld úr gildi og lagt er fyrir Útlendingastofnunar að taka mál kæranda til efnismeðferðar.
The appellant‘s subsequent application shall be examined.
The decision of the Directorate of Immigration is vacated. The Directorate shall examine the merits of the appellant‘s application for international protection in Iceland.
F.h. kærunefndar útlendingamála,
Þorsteinn Gunnarsson, formaður.