Nr. 542/2021 Úrskurður
KÆRUNEFND ÚTLENDINGAMÁLA
Þann 4. nóvember 2021 er kveðinn upp svohljóðandi
úrskurður nr. 542/2021
í stjórnsýslumálum nr. KNU21090068 og KNU21090085
Beiðni um frestun réttaráhrifa og endurupptöku í máli
[...]
I. Málsatvik
Með úrskurði kærunefndar útlendingamála í stjórnsýslumáli nr. KNU21040009, dags. 9. september 2021, staðfesti nefndin ákvörðun Útlendingastofnunar, dags. 17. mars 2021, um að taka umsókn einstaklings er kveðst heita [...], vera fædd [...] og vera ríkisborgari Nígeríu (hér eftir nefnd kærandi), um alþjóðlega vernd hér á landi ekki til efnismeðferðar og vísa henni frá landinu. Niðurstaða kærunefndar var birt fyrir kæranda þann 13. september 2021 og þann 20. september 2021 barst beiðni kæranda um frestun réttaráhrifa á úrskurði nefndarinnar. Þá lagði kærandi fram beiðni um endurupptöku á úrskurði kærunefndar þann 27. september 2021. Þann 27. september 2021 barst kærunefnd greinargerð í málum kæranda.
Kærandi krefst þess að réttaráhrifum úrskurðar kærunefndar útlendingamála verði frestað á meðan hún fari með mál sitt fyrir dómstóla, sbr. 6. mgr. 104. gr. laga um útlendinga nr. 80/2016. Af endurupptökubeiðni kæranda má ráða að krafan byggi á 24. gr. stjórnsýslulaga nr. 37/1993.
II. Málsástæður og rök kæranda
Er varðar málavexti vísar kærandi til fyrirliggjandi gagna málsins en ítrekar þó að hún hafi greint frá því við meðferð málsins að hafa verið þolandi mansals á Ítalíu og að hún sé í mikilli hættu af þeim sökum verði hún endursend þangað. Þá séu aðstæður á Ítalíu í málefnum hælisleitenda almennt bágbornar líkt og fjölmiðlaumfjöllun og skýrslur alþjóðlegra stofnana beri með sér.
Kærandi byggir á því að framkvæmd úrskurðar kærunefndar geti valdið óafturkræfum skaða og leggur áherslu á að heildstætt mat sé lagt á hagsmunum aðila af því að réttaráhrifum verði frestað. Aðstæður flóttamanna á Ítalíu séu almennt slæmar og vísar kærandi í því samhengi til umfjöllunar í greinargerð hennar til Útlendingastofnunar. Þá muni kærandi jafnframt þurfa að hafa áhyggjur af sértækum aðstæðum sínum en hún sé þolandi mansals. Framlögð gögn hafi rennt stoðum undir frásögn kæranda og stjórnvöldum beri í krafti rannsóknarreglu stjórnsýsluréttar að kanna þetta mál með ítarlegri hætti en gert hafi verið. Eðlilegt sé að dómstólar á Íslandi fái tækifæri til að fjalla um málið áður en framkvæmd ákvörðunar fari fram. Í málinu hafi gefist tilefni til að rannsaka andlega líðan kæranda frekar en fullnægjandi rannsókn hafi ekki farið fram og því hafi stjórnvöld ekki uppfyllt skyldur sínar samkvæmt 10. gr. stjórnsýslulaga. Þá byggir kærandi á því að málsmeðferð stjórnvalda sé í andstöðu við meðalhófsreglu 12. gr. stjórnsýslulaga, 10. gr. stjórnsýslulaga og brjóti gegn óskráðu meginreglunni um skyldubundið mat stjórnvalda verði beiðni um frestun réttaráhrifa hafnað. Sú ákvörðun að hafna frestun réttaráhrifa sé óþarflega íþyngjandi fyrir kæranda sem geti annars ekki rekið mál sitt hér á landi með skilvirkum hætti. Það sé skylda stjórnvalda að leggja sérstakt mat á mál hvers einstaklings þegar komi að matskenndum ákvörðun og stjórnvöld skuli ekki falla í þá gryfju að fylgja vinnureglum í blindni til að flýta og einfalda málsmeðferð. Slík framkvæmd sé til þess fallin að draga úr gagnsæi í stjórnsýslunni og í andstöðu við almennar reglur um birtingu reglna þar sem ákvarðanir eru þá byggðar á óbirtum vinnureglum stjórnvalds. Framkvæmd sem þessi sé einnig í andstöðu við leiðbeiningarskyldu stjórnvalda, sbr. 7. gr. stjórnsýslulaga, og andmælareglu stjórnsýslulaga, sbr. 13. gr. Vegna framangreinds sé úrskurður kærunefndar ógildanlegur.
Kærandi sé kona frá Nígeríu sem sé þolandi mansals, fordóma, kynþáttafordóma, kynferðisofbeldis, mismununar, ofbeldis og hótana á Ítalíu. Ef að frestun réttaráhrifa verði ekki heimiluð í tilviki hennar megi til sanns vegar færa að réttarúrræðið um frestun réttaráhrifa sé óvirkt en slíkt sé í andstöðu við vilja löggjafans. Að auki byggir kærandi kröfu sína um frestun réttaráhrifa á því að mikilvægt sé að hún fái að vera viðstödd dómsmál sitt og vísar í því samhengi til hagsmuna sinna af málrekstrinum.
Þá gerir kærandi kröfu um að mál hennar verði endurupptekið en af gögnum málsins verði ekki séð að farið hafi fram könnun á því hvort að hún uppfylli skilyrði 75. og 76. gr. laga um útlendinga sem þolandi mansals og vísar kærandi í því samhengi til leiðbeiningarreglna flóttamálastofnunar Sameinuðu þjóðanna.
III. Niðurstaða kærunefndar útlendingamála
Samkvæmt 24. gr. stjórnsýslulaga nr. 37/1993 á aðili máls rétt á því að mál sé tekið upp á ný ef ákvörðun hefur byggst á ófullnægjandi eða röngum upplýsingum um málsatvik eða íþyngjandi ákvörðun um boð eða bann hefur byggst á atvikum sem breyst hafa verulega frá því að ákvörðun var tekin.
Í 1. mgr. 40. gr. laga um útlendinga kemur fram að flóttamaður skv. 37. gr. laganna, sem er hér á landi eða kemur hér að landi, hafi samkvæmt umsókn rétt á að fá hér alþjóðlega vernd. Stjórnvöldum sé þó heimilt, á grundvelli a-, b- og c-liðar 1. mgr. 36. gr. laganna, að taka umsókn ekki til efnismeðferðar við þær aðstæður sem tilgreindar séu í umræddum stafliðum.
Í 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga kemur fram að ef svo standi á sem greini í 1. mgr. skuli þó taka umsókn um alþjóðlega vernd til efnismeðferðar ef útlendingurinn hefur slík sérstök tengsl við landið að nærtækast sé að hann fái hér vernd eða ef sérstakar ástæður mæli annars með því. Ef meira en 12 mánuðir hafa liðið frá því að umsókn um alþjóðlega vernd barst fyrst íslenskum stjórnvöldum og tafir á afgreiðslu hennar séu ekki á ábyrgð umsækjanda sjálfs skuli taka hana til efnismeðferðar.
Af orðalagi 2. málsl. 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga leiðir að umrætt 12 mánaða tímabil hefst þegar umsækjandi leggur fyrst fram umsókn um alþjóðlega vernd hjá stjórnvöldum. Þá hefur í úrskurðum kærunefndar verið lagt til grundvallar að tímabilinu ljúki þegar endanleg niðurstaða stjórnvalda er framkvæmd með flutningi umsækjanda til viðtökuríkis eða þegar kærandi fer úr landi sjálfviljugur eftir að ákvörðun í máli hans hefur verið tekin.
Kærunefnd telur að túlka beri 2. málsl. 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga á þann hátt að þótt 12 mánaða fresturinn sé liðinn verði umsókn ekki tekin til efnismeðferðar af þeim sökum ef tafir á málsmeðferð eða flutningi verði fyrst og fremst raktar til athafna eða athafnaleysis umsækjanda sem hann ber sjálfur ábyrgð á, nema þær tafir hafi verið óverulegar og ljóst er að hægt hefði verið að flytja kæranda áður en 12 mánaða fresturinn var liðinn.
Kærandi sótti um alþjóðlega vernd hér á landi þann 10. október 2020 og hefur hún ekki enn yfirgefið landið. Því eru liðnir rúmlega 12 mánuðir frá því að umsókn kæranda barst fyrst íslenskum stjórnvöldum og því kemur til skoðunar hvort tafir á afgreiðslu umsóknar kæranda séu á ábyrgð hennar sjálfrar, sbr. 2. málsl. 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga.
Þann 12. október 2021 óskaði kærunefnd útlendingamála eftir upplýsingum frá Útlendingastofnun og stoðdeild ríkislögreglustjóra um hvort tafir hefðu orðið á meðferð umsóknar kæranda og ef svo væri, hvort þær væru á ábyrgð kæranda, sbr. 2. málsl. 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga. Svar frá Útlendingastofnun barst þann 13. október 2021 þar sem fram kemur að lögð hafi verið fram beiðni til kærunefndar útlendingamála um frestun réttaráhrifa í máli kæranda í september 2021 og á meðan málið hafi verið til meðferðar hjá nefndinni hafi málið fallið á tíma. Það sé mat Útlendingastofnunar að kærandi hafi ekki tafið mál sitt. Svar frá stoðdeild ríkislögreglustjóra barst þann 27. október 2021 en þar kemur fram að stoðdeild hafi ekki borist verkbeiðni í máli kæranda.
Með hliðsjón af framangreindu er því ekki grundvöllur fyrir kærunefnd til að ákvarða að tafir á afgreiðslu umsóknar kæranda hafi verið á hennar ábyrgð, sbr. 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga. Af framangreindu leiðir að skilyrði 2. málsl. 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga er uppfyllt og ber að taka umsókn kæranda um alþjóðlega vernd til efnismeðferðar.
Í ljósi framangreinds er því fallist á að atvik hafi breyst verulega í máli kæranda á þann hátt að hún eigi rétt á endurupptöku á máli sínu, sbr. 1. mgr. 24. gr. stjórnsýslulaga. Það er jafnframt niðurstaða kærunefndar að fella ákvörðun Útlendingastofnunar í máli hennar úr gildi. Lagt er fyrir Útlendingastofnun að taka umsókn kæranda um alþjóðlega vernd til efnismeðferðar á grundvelli 2. málsl. 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga.
Í ljósi framangreindrar niðurstöðu kærunefndar þykir ekki ástæða til að taka afstöðu til kröfu kæranda um frestun réttaráhrifa úrskurðar kærunefndar og þeirri kröfu því vísað frá kærunefnd.
Úrskurðarorð:
Fallist er á beiðni kæranda um endurupptöku á máli hans.
Beiðni kæranda um frestun réttaráhrifa er vísað frá.
Ákvörðun Útlendingastofnunar er felld úr gildi og lagt er fyrir Útlendingastofnun að taka mál kæranda til efnismeðferðar.
The appellant‘s request for re-examination of the case is granted.
The appellant´s request to suspend legal effects is dismissed.
The decision of the Directorate of Immigration is vacated. The Directorate shall examine the merits of the appellant‘s application for international protection in Iceland.
Tómas Hrafn Sveinsson
Bjarnveig Eiríksdóttir Sandra Hlíf Ocares