Úrskurður nr. 493/2016

KÆRUNEFND ÚTLENDINGAMÁLA

Þann 29. nóvember 2016 er kveðinn upp svohljóðandi

úrskurður nr. 493/2016

í stjórnsýslumáli nr. KNU16100009

Kæra [...]

á ákvörðun

Útlendingastofnunar

I. Kröfur, kærufrestir og kæruheimild

Þann 4. október 2016 kærði [...], fd. [...], ríkisborgari [...] (hér eftir nefndur kærandi) ákvörðun Útlendingastofnunar, dags. 26. september 2016, um að taka ekki til efnismeðferðar umsókn hans um hæli á Íslandi og endursenda hann til Svíþjóðar.

Kærandi krefst þess að hin kærða ákvörðun verði felld úr gildi og að Útlendingastofnun verði gert að taka umsókn hans um hæli til efnislegrar meðferðar, sbr. 45. gr. og 2. mgr. 46. gr. a laga um útlendinga nr. 96/2002, sbr. 1. mgr. 17. gr. reglugerðar Evrópuþingsins og ráðsins (ESB) nr. 604/2013 (hér eftir nefnd Dyflinnarreglugerðin).

Fyrrgreind ákvörðun er kærð á grundvelli 1. mgr. 30. gr. laga um útlendinga og barst kæran fyrir lok kærufrests, sbr. 3. mgr. 30. gr. sömu laga.

II. Málsmeðferð

Kærandi lagði fram umsókn um hæli á Íslandi þann 24. ágúst 2016. Við leit að fingraförum kæranda í svokölluðum Eurodac gagnagrunni, þann 24. ágúst 2016, kom í ljós að fingraför hans höfðu verið skráð í grunninn af yfirvöldum í Noregi, Svíþjóð og Ítalíu. Þann 9. september 2016 var beiðni um viðtöku kæranda og umsóknar hans um hæli beint til yfirvalda í Svíþjóð, sbr. b-lið 1. mgr. 18. gr. Dyflinnarreglugerðarinnar. Þann 12. september 2016 barst svar frá sænskum yfirvöldum þess efnis að þau samþykktu viðtöku kæranda á grundvelli 2. mgr. 29. gr. Dyflinnarreglugerðarinnar. Útlendingastofnun ákvað þann 26. september 2016 að taka ekki umsókn kæranda um hæli hér á landi til efnismeðferðar og að hann skyldi endursendur til Svíþjóðar. Kærandi kærði ákvörðunina við birtingu þann 4. október 2016 til kærunefndar útlendingamála auk þess að óska eftir frestun réttaráhrifa á hinni kærðu ákvörðun á meðan mál hans væri til meðferðar. Fallist var á frestun réttaráhrifa á meðan málið væri til kærumeðferðar með bréfi kærunefndar, dags. 7. október 2016. Greinargerð kæranda barst kærunefnd 25. október 2016.

Kæra þessi hefur hlotið hefðbundna málsmeðferð, gagnaöflun er lokið og er málið hér með tekið til úrskurðar.

III. Ákvörðun Útlendingastofnunar

Niðurstaða ákvörðunar Útlendingastofnunar var sú að hælisumsókn kæranda yrði ekki tekin til efnismeðferðar hér á landi og hann skyldi endursendur til Svíþjóðar. Lagt var til grundvallar að Svíþjóð virði ákvæði mannréttindasáttmála Evrópu og flóttamannasamnings Sameinuðu þjóðanna, þar með talið bann við endursendingu til ríkis þar sem líf og frelsi kæranda kynni að vera í hættu (non-refoulement). Því fæli flutningur kæranda til Svíþjóðar ekki í sér brot gegn 1. mgr. 45. gr. laga um útlendinga. Þá var talið að kærandi hefði ekki slík tengsl við Ísland að ástæða væri til að beita ákvæði 2. mgr. 46. gr. a laga um útlendinga. Aðstæður kæranda féllu ekki undir 16. gr. Dyflinnarreglugerðarinnar og væru ekki slíkar að ástæða væri til að beita 1. mgr. 17. gr. reglugerðarinnar í málinu. Kærandi skyldi yfirgefa Ísland og bæri að senda hann til Svíþjóðar, sbr. d-lið 1. mgr. 46. gr. a laga um útlendinga.

IV. Málsástæður og rök kæranda

Í greinargerð kæranda kemur fram að kærandi hafi sótt um hæli í Svíþjóð en hafi fengið synjun frá sænsku útlendingastofnuninni og hann hafi tvívegis reynt að kæra þá niðurstöðu en án árangurs. Í kjölfarið hafi kærandi misst allan rétt til hvers kyns félagsþjónustu í Svíþjóð og sænsk stjórnvöld muni senda hann aftur til [...] í þær aðstæður sem hann hafi flúið frá. Þá kemur fram í greinargerðinni að kærandi hafi orðið fyrir [...] í Svíþjóð og hafi ekki átt kost á að sækja sér nauðsynlega heilbrigðisþjónustu en kærandi sé [...].

Í greinargerð kæranda er vísað til d-liðar 1. mgr. og 2. mgr. 46. gr. a laga um útlendinga og lögskýringagagna að baki þeim. Vísað sé til þess að ákvæði 1. mgr. 46. gr. a kveði á um heimild til að synja um efnismeðferð en ekki skyldu. Þá sé á það bent að kerfisbundinn galli á aðbúnaði og meðferð hælisleitenda í aðildarríki sé ekki ákvörðunarástæða fyrir því að umsókn sé tekin til meðferðar í öðru aðildarríki en því sem ber ábyrgð skv. Dyflinnarreglugerðinni.

Kærandi byggir einnig á því að með vísan til 45. gr. laga um útlendinga sé óheimilt að endursenda hann til Svíþjóðar þar sem í ákvæðinu segi að ekki megi senda útlending til svæðis þar sem hann hafi ástæðu til að óttast ofsóknir sem geti leitt til þess að hann teljist flóttamaður eða ef ekki sé tryggt að hann verði ekki sendur áfram til slíks svæðis (non-refoulement). Reglan feli í sér bæði bann við beinni endursendingu einstaklings til ríkis þar sem líf hans og frelsi kann að vera í hættu (e. direct refoulement) og jafnframt endursendingu til þriðja ríkis ef fyrirsjáanlegt er að það muni senda hann áfram í slíka hættu (e. indirect refoulement). Reglan feli þannig hvort tveggja í sér bann við endursendingu vegna aðstæðna í Svíþjóð og vegna hættunnar á endursendingu til [...]. Að auki myndi ákvörðun um endursendingu brjóta í bága við 1. mgr. 68. gr. stjórnarskrárinnar, 2. og 3. gr. mannréttindasáttmála Evrópu, 6. og 7. gr. alþjóðasamnings um borgaraleg og stjórnmálaleg réttindi og 33. gr. flóttamannasamnings Sameinuðu þjóðanna.

Í greinargerð kæranda kemur fram að undanfarin ár hafi verið mikið álag á hæliskerfinu í Svíþjóð. Álagið hafi skapað sænskum stjórnvöldum ýmis vandamál við að tryggja hælisleitendum lögbundinn stuðning, m.a. hvað varði aðgang að húsnæði og öryggi þar. Þrátt fyrir að fækkun hafi orðið á fjölda hælisumsókna í Svíþjóð á milli áranna 2015 og 2016 beri ekki að túlka það sem svo að þörf einstaklinga fyrir vernd í Svíþjóð hafi dregist saman heldur skýrist það af aukinni hörku sænskra yfirvalda við að sporna við komu flóttamanna til landsins. Hafi innanríkisráðherra Svíþjóðar gefið frá sér yfirlýsingu þann 11. nóvember 2015 þess efnis að vegna mikils álags sem hafi verið á sænska hæliskerfinu yrði tekið upp tímabundið eftirlit á landamærum landsins sem yrði framlengt eftir þörfum og hafi löggjöf í þessum málaflokki verið hert tímabundið. Fjöldi mannúðarsamtaka hafi gagnrýnt lögin og talið hafi verið að um sé að ræða eina hörðustu innflytjandalöggjöf í Evrópu. Þá hafi Flóttamannastofnun Sameinuðu þjóðanna einnig gagnrýnt stefnu sænskra stjórnvalda í þessum málaflokki og telji að hún geti sett ákveðið fordæmi fyrir önnur evrópsk stjórnvöld sem geti haft skelfilegar afleiðingar fyrir fólk í þörf fyrir alþjóðlega vernd. Í skýrslu Evrópuþingsins frá desember 2015 greinir frá því að Evrópuráðið hafi sent Svíþjóð formlega áminningu fyrir að hafa ekki innleitt með fullnægjandi hætti endurskoðaða tilskipun um kröfur varðandi móttöku umsækjenda um alþjóðlega vernd nr. 2013/33/ESB.

V. Niðurstaða kærunefndar útlendingamála

Fyrir liggur í máli þessu að sænsk stjórnvöld hafa samþykkt viðtöku á kæranda á grundvelli 2. mgr. 29. gr. Dyflinnarreglugerðarinnar.

Úrlausnarefni kærumáls þessa er að skera úr um hvort rétt sé að taka umsókn kæranda um hæli ekki til efnismeðferðar og vísa honum til Svíþjóðar.

Í máli þessu gilda aðallega ákvæði laga um útlendinga nr. 96/2002, með síðari breytingum, ákvæði reglugerðar nr. 53/2003 um útlendinga, með áorðnum breytingum og ákvæði mannréttindasáttmála Evrópu, sbr. lög nr. 62/1994. Auk þess ber að taka mið af ákvæðum Dyflinnarreglugerðarinnar en Ísland skuldbatt sig til að fylgja henni með samningi Íslands, Noregs og Evrópusambandsins frá 19. janúar 2001, um viðmiðanir og fyrirkomulag við að ákvarða hvaða ríki skuli fara með beiðni um hæli sem lögð er fram í aðildarríki eða á Íslandi eða í Noregi. Í III. kafla hennar koma fram viðmið, í ákveðinni forgangsröð, um hvaða ríki skuli bera ábyrgð á hælisumsókn. Jafnframt ber að líta til annarra alþjóðlegra skuldbindinga Íslands á sviði mannréttinda eftir því sem tilefni er til.

Í d-lið 1. mgr. 46. gr. a laga um útlendinga kemur fram að stjórnvöld geti, með fyrirvara um ákvæði 45. gr. laganna, synjað að taka til efnismeðferðar hælisumsókn ef krefja megi annað ríki sem tekur þátt í samstarfi á grundvelli Dyflinnarreglugerðarinnar um að taka við umsækjanda (Dyflinnarmál). Þó kemur fram í 2. mgr. 46. gr. a sömu laga að ekki skuli endursenda flóttamann til annars ríkis hafi hann slík sérstök tengsl við landið að nærtækast sé að hann fái hér vernd eða sérstakar ástæður mæli annars með því. Samkvæmt 1. mgr. 45. gr. laga um útlendinga má heldur ekki senda útlending til svæðis þar sem hann hefur ástæðu til að óttast ofsóknir sem gætu leitt til þess að hann skuli teljast flóttamaður eða ef ekki er tryggt að hann verði ekki sendur til slíks svæðis. Samsvarandi verndar skal útlendingur njóta sem vegna svipaðra aðstæðna og greinir í flóttamannahugtakinu er í yfirvofandi hættu á að láta lífið eða verða fyrir ómannúðlegri eða vanvirðandi meðferð. Við mat á því hvort beita skuli þessum ákvæðum í Dyflinnarmálum þarf einkum að kanna hvort aðstæður hælisleitenda í því ríki, sem endursenda á hælisleitanda til samkvæmt Dyflinnarreglugerðinni, kunni að brjóta gegn 3. gr. mannréttindasáttmála Evrópu. Sé svo er óheimilt að senda hælisleitandann þangað og skal þá taka hælisumsókn viðkomandi til efnismeðferðar hér, sbr. einnig undanþágureglu 1. mgr. 17. gr. Dyflinnarreglugerðarinnar. Eftir atvikum þarf enn fremur að skoða hvort slíkur ágalli sé á málsmeðferð þess ríkis, sem endursenda á til, að það brjóti í bága við 13. gr. mannréttindasáttmálans.

Samkvæmt framkvæmd Mannréttindadómstóls Evrópu getur sú staða komið upp að endursending hælisleitenda til einstakra ríkja geti verið í andstöðu við ákvæði mannréttindasáttmála Evrópu vegna aðstæðna í viðkomandi móttökuríki. Við endursendingar innan Dyflinnarsamstafsins ber aðildarríkjum að leggja sjálfstætt mat á hvort meðferð hælisumsókna og móttaka og aðbúnaður hælisleitenda í móttökuríki sé í samræmi við ákvæði sáttmálans og þá að teknu tilliti til einstaklingsbundinna aðstæðna hverju sinni. Ber því að skoða aðstæður hælisleitenda og málsmeðferð í Svíþjóð.

Kærunefnd útlendingamála hefur lagt mat á aðstæður og málsmeðferð í Svíþjóð, m.a. með hliðsjón af eftirfarandi gögnum:

· Asylum Information Database, National Country Report: Sweden (European Council on Refugees and Exiles, desember 2015)

· Amnesty International Report 2015/16 (Amnesty International, 10. mars 2016)

· Freedom in the World 2016 – Sweden (Freedom House, 22. mars 2016)

· Good Advice for Asylum seekers in Sweden (The Swedish Network of Refugee Support Group, júní 2015)

· Annual Report on the Situation of Asylum in the European Union 2015 (European Asylum Support Office, 8. júlí 2016)

· Observations by the United Nations High Commissioner for Refugees Regional Representation for Northern Europe on the draft law proposal on restrictions of the possibility to obtain a residence permit in Sweden (The UN High Commissioner for Refugees, 10. mars 2016)

· Sweden 2015 Human Rights Report (United States Department of State, 13. apríl 2016)

· Upplýsingar af vefsíðu sænsku útlendingastofnunarinnar (www.migrationsverket.se)

Kærandi byggir á því að hann hafi sótt um hæli í Svíþjóð en fengið synjun á hælisumsókn sinni. Ljóst er að sænsk stjórnvöld hafa samþykkt viðtöku kæranda á grundvelli 2. mgr. 29. gr. Dyflinnarreglugerðarinnar og er því ekki ljóst hvort kærandi hafi fengið efnislega meðferð og niðurstöðu á hælisumsókn sinni í Svíþjóð.

Í ofangreindum gögnum um aðstæður og málsmeðferð í Svíþjóð kemur fram að umsækjendur um hæli í Svíþjóð sem fengið hafa synjun á hælisumsókn sinni hjá sænsku útlendingastofnuninni (s. Migrationsverket) geta kært þá ákvörðun til stjórnsýsludómstóls (s. Migrationsdomstolen) og þeim dómi er unnt að áfrýja til áfrýjunardómstóls (s. Migrationsöverdomstolen). Umsækjendur um alþjóðlega vernd, sem hafa fengið endanlega synjun á umsókn sinni hjá sænsku útlendingastofnuninni og framangreindum dómstólum, eiga þeir þess kost að leggja fram viðbótarumsókn hjá sænsku útlendingastofnuninni, að ákveðnum skilyrðum uppfylltum. Ef nýjar upplýsingar eða ný gögn liggja fyrir í máli umsækjanda, aðstæður hafi breyst verulega eða verulegir annmarkar hafi verið á fyrri málsmeðferð, geta skilyrði fyrir viðbótarumsókn verið uppfyllt. Synjun sænsku útlendingastofnunarinnar um að taka viðbótarumsókn til skoðunar má kæra og þá eru engin takmörk á því hversu oft hælisleitandi getur lagt fram viðbótarumsókn um hæli. Þá á hælisleitandi rétt á takmarkaðri félagslegri aðstoð á meðan viðbótarumsókn er til meðferðar. Hælisleitendur eiga þess jafnframt kost að leggja fram beiðni fyrir Mannréttindadómstóli Evrópu um bráðabirgðaráðstöfun, skv. 39. gr. málsmeðferðarreglna dómstólsins, telji þeir endanlega niðurstöðu um synjun á hæli og brottvísun til heimaríkis hafa í för með sér hættu á ofsóknum eða meðferð sem muni brjóta í bága við ákvæði mannréttindasáttmálans.

Þegar hælisleitendur leggja fram umsókn um hæli í Svíþjóð í fyrsta skipti eiga þeir rétt á lögfræðiþjónustu án endurgjalds þegar umsókn er til meðferðar hjá sænsku útlendingastofnuninni og á kærustigum málsins nema umsókn hafi verið metin tilhæfulaus samkvæmt sænskum lögum eða ef um Dyflinnarmál er að ræða. Hælisleitendur eiga hins vegar ekki rétt á lögfræðiþjónustu án endurgjalds við að leggja fram viðbótarumsókn en þeir geta átt rétt á að fá tilnefndan lögmann ef sænska útlendingastofnunin samþykkir að taka viðbótarumsóknina til skoðunar. Þá geta hælisleitendur einnig leitað til frjálsra félagasamtaka eins og til dæmis ráðgjafarmiðstöðvar fyrir hælisleitendur og flóttamenn (s. Rådgivningsbyrån) en þau veita lögfræðiaðstoð og ráðgjöf.

Í gögnum málsins kemur fram að kærandi hafi sagt að hann hafi ekki átt kost að sækja sér nauðsynlega heilbrigðisþjónustu í Svíþjóð. Í fyrrgreindum skýrslum sem kærunefnd hefur kynnt sér um aðstæður og aðbúnað hælisleitenda í Svíþjóð kemur fram að hælisleitendum þar í landi er tryggður aðgangur að nauðsynlegri heilbrigðisþjónustu. Þar kemur fram að hælisleitandi á rétt á nauðsynlegri heilbrigðisþjónustu á meðan mál hans er til meðferðar hjá stjórnvöldum og allt þar til honum ber að yfirgefa landið. Hælisleitendur sem hafa fengið synjun í máli sínu í Svíþjóð en dvelja enn þar í landi eiga rétt á heilbrigðisþjónustu telji læknir að viðkomandi þurfi nauðsynlega umönnun.

Jafnframt kemur fram í gögnum málsins að kærandi hafi orðið fyrir [...] í Svíþjóð. Af þeim gögnum sem kærunefndin hefur kynnt sér má ráða að kærandi geti leitað aðstoðar yfirvalda í Svíþjóð óttist hann tiltekna aðila eða að á honum verði brotið.

Athugun kærunefndar á aðstæðum hælisleitenda í Svíþjóð hefur ekki leitt í ljós gögn sem gefa tilefni til að líta svo á að aðstæður eða móttökuskilyrði hælisleitenda þar í landi séu þess eðlis að hætta sé á að endursending kæranda til Svíþjóðar brjóti í bága við 1. mgr. 45. gr. laga um útlendinga eða 3. gr. mannréttindasáttmála Evrópu, verði hann sendur þangað. Þá benda öll gögn til þess að kæranda séu eða hafi verið tryggð raunhæf úrræði til að leita réttar síns í Svíþjóð bæði fyrir landsrétti og fyrir Mannréttindadómstól Evrópu, sbr. 13. gr. mannréttindasáttmála Evrópu. Af ofangreindum gögnum er það mat kærunefndar að ekkert bendi til þess að umsóknum [...] hælisleitenda í Svíþjóð sé synjað sjálfkrafa eða þeir endursendir til heimaríkis án þess að leyst sé úr málum þeirra á einstaklingsgrundvelli. Ennfremur er haft til hliðsjónar að Flóttamannastofnun Sameinuðu þjóðanna hefur ekki lagst gegn endursendingu hælisleitenda til Svíþjóðar á grundvelli Dyflinnarreglugerðarinnar.

Kærandi kvaðst í viðtali hjá Útlendingastofnun þann 21. september 2016 ekki hafa sérstök tengsl við Ísland. Þar að auki er ekkert í gögnum málsins sem bendir til þess að kærandi hafi slík tengsl við landið að beita beri ákvæði 2. mgr. 46. gr. a laga um útlendinga. Þá benda gögn ekki til þess að heilsufar kæranda sé þess eðlis að taka eigi umsókn kæranda til efnismeðferðar á grundvelli 2. mgr. 46. gr. a laga um útlendinga. Ennfremur benda önnur gögn ekki til þess að aðstæður hans séu að öðru leyti svo sérstakar að ákvæði 2. mgr. 46. gr. a laga um útlendinga eigi við. Verður því ekki talið að ástæða sé til að taka mál kæranda til efnismeðferðar á grundvelli sérstakra tengsla við Ísland eða annarra sérstakra ástæðna, sbr. framangreint ákvæði.

Í máli þessu hafa sænsk stjórnvöld fallist á að taka við kæranda og umsókn hans um hæli á grundvelli ákvæða Dyflinnarreglugerðarinnar. Í ljósi alls ofangreinds er fallist á að Útlendingastofnun hafi verið rétt að synja um efnismeðferð á umsókn kæranda um hæli hér á landi og ákveða að senda kæranda til Svíþjóðar með vísan til d-liðar 1. mgr. 46. gr. a laga um útlendinga.

Með vísan til alls þess sem að framan er rakið er það niðurstaða kærunefndar útlendingamála að staðfesta beri ákvörðun Útlendingastofnunar.

Athygli kæranda er vakin á því að skv. 6. mgr. 33. gr. laga um útlendinga frestar málshöfðun fyrir dómstólum til ógildingar á endanlegri ákvörðun um að útlendingur skuli yfirgefa landið ekki framkvæmd hennar. Að kröfu útlendings getur kærunefnd útlendingamála þó ákveðið að fresta réttaráhrifum endanlegrar ákvörðunar sé talin ástæða til þess. Krafa þess efnis skal gerð ekki síðar en sjö dögum frá birtingu endanlegrar ákvörðunar. Skal frestun bundin því skilyrði að útlendingur beri málið undir dómstóla innan fimm daga frá birtingu ákvörðunar um frestun réttaráhrifa úrskurðar og óski eftir að það hljóti flýtimeðferð. Nú er beiðni um flýtimeðferð synjað og skal þá mál höfðað innan sjö daga frá því að beiðni um það er synjað. Þó getur kærunefnd útlendingamála tekið ákvörðun um að fresta framkvæmd ákvörðunarinnar ef sýnt er fram á að verulega breyttar aðstæður hafi skapast frá því ákvörðun var tekin.

Úrskurðarorð

Ákvörðun Útlendingastofnunar er staðfest.

The decision of the Directorate of Immigration is affirmed.

Anna Tryggvadóttir, varaformaður

Þorbjörg Inga Jónsdóttir Erna Kristín Blöndal