Mál nr. 298/2017

Úrskurðarnefnd velferðarmála

Mál nr. 298/2017

Miðvikudaginn 17. janúar 2018

A

gegn

Tryggingastofnun ríkisins

Ú R S K U R Ð U R

Mál þetta úrskurða Rakel Þorsteinsdóttir lögfræðingur, Agnar Bragi Bragason lögfræðingur og Eva Dís Pálmadóttir lögfræðingur.

Með kæru, dags. 14. ágúst 2017, kærði A, til úrskurðarnefndar velferðarmála ákvarðanir Tryggingastofnunar ríkisins frá 21. júní 2017 um annars vegar endurreikning og uppgjör tekjutengdra bóta ársins 2016 og hins vegar innheimtu ofgreiddra bóta.

I. Málsatvik og málsmeðferð

Kærandi fékk greiddar tekjutengdar bætur frá Tryggingastofnun ríkisins á árinu 2016. Með bréfi Tryggingastofnunar, dags. 21. júní 2017, var kæranda tilkynnt um að endurreikningur á tekjutengdum bótagreiðslum til hennar á árinu 2016 hefði leitt í ljós ofgreiðslu að fjárhæð X kr. að teknu tilliti til endurgreiddrar staðgreiðslu. Kærandi var jafnframt krafin um endurgreiðslu þeirrar fjárhæðar.

Kæra barst úrskurðarnefnd velferðarmála 17. ágúst 2017. Með bréfi, dags. 22. ágúst 2017, óskaði úrskurðarnefnd eftir greinargerð Tryggingastofnunar ríkisins ásamt gögnum málsins. Með bréfi, dags. 22. september 2017, barst greinargerð stofnunarinnar og var hún send kæranda til kynningar með bréfi úrskurðarnefndarinnar, dagsettu sama dag. Með bréfi, dags. 4. október, bárust athugasemdir frá kæranda og voru þær kynntar stofnuninni með bréfi úrskurðarnefndar, dags. 9. október 2017. Frekari athugasemdir bárust ekki.

II. Sjónarmið kæranda

Kærandi gerir ekki formlegar kröfur í málinu en ráða má af kæru að hún óski eftir því að ákvarðanir Tryggingastofnunar ríkisins um annars vegar endurreikning og uppgjör tekjutengdra bóta ársins 2016 og hins vegar innheimtu ofgreiddra bóta verði endurskoðaðar.

Í kæru kemur fram að mismunur sé á uppgefnum tölum frá Tryggingastofnun og skattframtali fyrir árið 2016. Í skjali frá stofnuninni sem kærandi hafi nýlega fengið í hendurnar sé að finna nýjar tölur. Kærandi biður um að þessar mjög svo óréttlátu gjörðir Tryggingastofnunar verði sýndar fram á og sannaðar með nótufærslum. Verið sé að rukka um pening sem kærandi hafi ekki fengið í hendurnar.

Í athugasemdum kæranda við greinargerð Tryggingastofnunar kemur fram að kærandi skilji ekki þann mismun sem sé á tölum sem sendar hafi verið inn frá Tryggingastofnun ríkisins um greiðslur sem kærandi eigi að hafa fengið. Samkvæmt upplýsingum kæranda frá banka hennar fyrir árið 2016 hafi hún fengið eftirfarandi greiðslur frá Tryggingastofnun: X kr. í janúar, X kr. í febrúar; X kr. í mars, X kr. í apríl, X kr. í maí, X kr. í júní, X kr. í júlí, X kr. í ágúst, X kr. í september, X kr. í október, X í nóvember og X kr. í desember. Samtals geri það X kr. Þá hafi verið búið að taka staðgreiðslu af sem hafi verið að fjárhæð X kr. eða samtals X kr. Því botni kærandi ekkert í tölunni X kr. sem Tryggingastofnun segi að kærandi hafi fengið.

Kærandi hafi alltaf komið reglulega til Tryggingastofnunar og fengið hjálp við að gera greiðsluáætlun. Kærandi spyr hvort að bótaþegar megi ekki hafa 25.000 kr. á mánuði án þess að tryggingabætur skerðist.

III. Sjónarmið Tryggingastofnun ríkisins

Í greinargerð Tryggingastofnunar ríkisins kemur fram að kærður sé endurreikningur tekjutengdra bóta ársins 2016. Í 16. gr. laga nr. 100/2007 um almannatryggingar, með síðari breytingum, sé kveðið á um tilhögun útreiknings tekjutengdra bóta. Í 2. mgr. ákvæðisins sé vísað til laga nr. 90/2003 um tekjuskatt varðandi hvað teljist til tekna. Til tekna samkvæmt III. kafla almannatryggingalaga teljist tekjur samkvæmt II. kafla tekjuskattslaga, að teknu tilliti til ákvæða 28. gr. sömu laga um hvað telst ekki til tekna og frádráttarliða samkvæmt 1., 3., 4. og 5. tölul. a-liðar 1. mgr. 30. gr. og 31. gr. sömu laga eða undantekninga og takmarkana samkvæmt öðrum sérlögum.

Tryggingastofnun greiði lífeyri á grundvelli áætlunar um tekjur viðkomandi árs, sbr. 5. mgr. 16. gr. laga um almannatryggingar. Bótaþegi beri ábyrgð á því að slík tekjuáætlun endurspegli árstekjur og beri að breyta áætluninni ef svo sé ekki, sbr. 1. mgr. 39. gr. sömu laga og 3. gr. reglugerðar nr. 598/2009 um útreikning, endurreikning og uppgjör tekjutengdra bóta og vistunarframlags. Þar komi fram að bótaþega sé skylt að veita Tryggingastofnun allar nauðsynlegar upplýsingar til að hægt sé að taka ákvörðun um bótarétt, fjárhæð og greiðslu bóta og endurskoðun þeirra. Að sama skapi sé bótaþega skylt að tilkynna stofnuninni um breytingar á tekjum eða öðrum aðstæðum sem geti haft áhrif á greiðslur.

Í 7. mgr. 16. gr. laga um almannatryggingar komi fram að þegar endanlegar upplýsingar um tekjur bótagreiðsluársins liggi fyrir við álagningu skattyfirvalda á opinberum gjöldum, þá skuli Tryggingastofnun endurreikna bótafjárhæðir á grundvelli tekna. Einnig sé fjallað um endurreikning í reglugerð nr. 598/2009. Tryggingastofnun hafi ekki heimild til að líta fram hjá tekjuupplýsingum sem fram komi í skattframtölum.

Komi í ljós við endurreikning bóta að bætur hafi verið ofgreiddar fari um það samkvæmt 55. gr. laganna. Þar komi fram sú skylda Tryggingastofnunar til að innheimta ofgreiddar bætur. Sú meginregla sé ítrekuð í 9. gr. reglugerðar nr. 598/2009.

Á árinu 2016 hafi kærandi verið með ellilífeyri og tengdar greiðslur. Uppgjör tekjutengdra bóta ársins hafi leitt til X kr. ofgreiðslu að teknu tilliti til greiddrar staðgreiðslu. Ástæða þess að endurkrafa hafi myndast sé sú að við samkeyrslu tekjuupplýsinga af skattframtali 2017 vegna tekjuársins 2016 hafi komið í ljós að tekjur kæranda hafi reynst hærri en tekjuáætlun hafi gert ráð fyrir. Endurreikningur byggi á upplýsingum úr skattframtölum bótaþega.

Kærandi hafi fengið senda tillögu að tekjuáætlun 11. janúar 2016. Samkvæmt tillögunni hafi verið gert ráð fyrir að árið 2016 væri kærandi með X kr. í lífeyrissjóðstekjur og að sameiginlegar tekjur þeirra hjóna vegna vaxta og verðbóta væru X kr. Engar athugasemdir hafi borist frá kæranda vegna tekjuáætlunarinnar og hafi verið greitt eftir henni frá 1. janúar 2016 til 31. júlí 2016.

Kærandi hafi sent inn nýja tekjuáætlun 19. júlí 2016. Í þeirri áætlun hafi verið gert ráð fyrir að kærandi hefði X kr. í lífeyrissjóðstekjur og X kr. í sameiginlegar tekjur þeirra hjóna vegna vaxta og verðbóta. Tryggingastofnun hafi tekið tillit til þessara breytinga kæranda í tekjuáætlun sinni. Á grundvelli upplýsinganna hafi greiðslum til hennar það sem eftir var ársins verið breytt. Kæranda hafi verið sent bréf 21. júlí 2016 þar sem tilkynnt hafi verið um annars vegar þessar nýju forsendur og hins vegar að búið væri að mynda kröfu, að fjárhæð X kr., vegna ofgreidda bóta á tímabilinu 1. janúar 2016 til 31. júlí 2016. Einnig hafi komið fram að innheimta biði uppgjörs bóta ársins.

Engar athugasemdir hafi borist frá kæranda vegna þessa og henni hafi verið greitt eftir þessari nýju tekjuáætlun frá 1. janúar 2016 til 31. desember 2016.

Við bótauppgjör ársins 2016 hafi svo komið í ljós að kærandi hafi verið með X kr. í lífeyrissjóðstekjur og X kr. í sameiginlegar tekjur þeirra hjóna vegna vaxta og verðbóta. Niðurstaða endurreiknings tekjutengdra bóta ársins 2016 hafi verið sú að kærandi hafi fengið ofgreiðslu í bótaflokkunum tekjutrygging, orlofs- og desemberuppbót.

Tryggingastofnun sé skylt lögum samkvæmt að framkvæma endurreikning ár hvert þegar endanlegar upplýsingar um tekjur bótagreiðsluársins liggi fyrir við álagningu skattyfirvalda á opinberum gjöldum. Tryggingastofnun hafi ekki heimild til að horfa fram hjá tekjum sem birtist á framtali bótaþega eins og ítrekað hafi verið staðfest af úrskurðarnefnd og einnig fyrir dómstólum.

Niðurstaða endurreiknings tekjutengdra bóta ársins 2016 hafi verið sú að kærandi hafi fengið X kr. greitt á árinu en hafi átt að fá greitt X kr. Þessi mismunur hafi leitt til ofgreiðslu að fjárhæð X kr. að teknu tilliti til endurgreiddrar staðgreiðslu.

Í kæru komi fram að kærandi óski útskýringa á því hvers vegna þrjár ólíkar tölur séu um greiðslur til hennar vegna ársins 2016. Framkvæmd Tryggingastofnunar við launamiða- og staðgreiðsluskila til ríkisskattstjóra vegna greiðslna ársins 2016 hafi verið eftirfarandi.

Þann 21. júlí 2016 hafi tekjuáætlun verið breytt og réttindi fyrir mánuðina janúar til júlí 2016 hafi lækkað um sem nam X kr. Staðgreiðsla til ríkisskattstjóra hafi verið leiðrétt og lækkuð sem nam X kr. Krafa vegna ofgreiddra réttinda hafi því verið X kr. sem hafi beðið uppgjörs, sbr. bréf stofnunarinnar frá 21. júlí 2016.

Greidd réttindi á árinu 2016 hafi því verið X kr. en réttindi kæranda miðað við breytta tekjuáætlun í júlí verið X kr., eftir að X kr. höfðu verið dregnar frá X kr. Sú fjárhæð komi fram á launamiða undir „Greiðslur á árinu 2016“, enda sé það sú fjárhæð sem kærandi hafi átt rétt á miðað við síðustu tekjuáætlun ársins.

Tryggingastofnun hafi áætlað endurreiknuð réttindi í febrúar 2017 á grundvelli forskráðra tekna á skattframtali. Sá endurreikningur sé framkvæmdur í samvinnu við og að beiðni ríkisskattstjóra til að fækka bréfasendingum vegna leiðréttinga á launamiðum. Í flestum tilvikum sé meira samræmi á milli forskráðra tekna og endanlegs skattframtals en tekjuáætlunar og endanlegs skattframtals. Niðurstaða þessa endurreiknings hafi verið réttindi að fjárhæð X kr. og hafi sú fjárhæð verið forskráð í reit 40 á skattframtal kæranda.

Réttindi fyrir árið 2016 hafi svo verið endurreiknuð að nýju á grundvelli tekna samkvæmt skattframtali og hafi niðurstaða endanlegs endurreiknings verið sú sama, þ.e. réttindi að fjárhæð X kr.

IV. Niðurstaða

Mál þetta varðar ákvarðanir Tryggingastofnunar ríkisins um endurreikning og uppgjör á tekjutengdum bótum kæranda vegna ársins 2016 og innheimtu ofgreiddra bóta.

Kærandi fékk greiddar tekjutengdar bætur frá Tryggingastofnun á árinu 2016. Samkvæmt 39. gr. laga nr. 100/2007 um almannatryggingar, með síðari breytingum, er umsækjanda eða greiðsluþega skylt að veita stofnuninni allar nauðsynlegar upplýsingar til að hægt sé að taka ákvörðun um bótarétt, fjárhæð og greiðslu bóta og annarra greiðslna samkvæmt lögunum og endurskoðun þeirra. Enn fremur er skylt að tilkynna stofnuninni um breytingar á tekjum eða öðrum aðstæðum sem geta haft áhrif á bætur eða greiðslur. Af framangreindu verður ráðið að sú skylda hvíli á greiðsluþegum að upplýsa Tryggingastofnun um tekjur á bótagreiðsluári sem kunna að hafa áhrif á bótarétt.

Í 16. gr. laga um almannatryggingar er kveðið á um tekjutengingu lífeyristrygginga og hvernig Tryggingastofnun ríkisins skuli standa að útreikningi bóta. Í 2. mgr. 16. gr. laga um almannatryggingar segir að til tekna samkvæmt III. kafla skuli telja tekjur samkvæmt II. kafla laga nr. 90/2003 um tekjuskatt með undantekningum. Á grundvelli 7. mgr. 16. gr. ber Tryggingastofnun ríkisins að endurreikna bótafjárhæðir þegar endanlegar upplýsingar um tekjur bótagreiðsluárs liggja fyrir við álagningu skattyfirvalda á opinberum gjöldum. Ef í ljós kemur við endurreikning að bætur hafi verið ofgreiddar ber Tryggingastofnun að innheimta þær samkvæmt 55. gr. laga um almannatryggingar. Sú meginregla er ítrekuð í 9. gr. reglugerðar nr. 598/2009 um útreikning, endurreikning og uppgjör tekjutengdra bóta og vistunarframlags.

Samkvæmt gögnum málsins gerði upphafleg tekjuáætlun kæranda fyrir árið 2016 ráð fyrir X kr. í lífeyrissjóðstekjur og X kr. í fjármagnstekjur. Tekjuáætlun var breytt 19. júlí 2016 þar sem áætlaðar lífeyrissjóðstekjur voru hækkaðar í X kr. Sú breyting á tekjuáætlun leiddi í ljós ofgreiðslu að fjárhæð X kr. Samkvæmt upplýsingum úr skattframtali kæranda vegna tekjuársins 2016 reyndust lífeyrissjóðstekjur aftur á móti hærri eða X kr. og fjármagnstekjur reyndust einnig hærri eða X kr. Endurreikningur Tryggingastofnunar á tekjutengdum bótagreiðslum vegna ársins 2016 leiddi því í ljós að tekjutrygging hefði verið ofgreidd, auk orlofs- og desemberuppbótar um samtals X kr. að teknu tilliti til endurgreiddrar staðgreiðslu og áður myndaðrar kröfu vegna ársins 2016. Kærandi hefur verið krafin um endurgreiðslu þeirrar fjárhæðar.

Samkvæmt framangreindu gerði kærandi ráð fyrir lægri lífeyrissjóðstekjum og fjármagnstekjum á árinu 2016 en skattframtal 2017 vegna tekjuársins 2016 sýndi fram á. Einnig liggur fyrir að umræddir tekjustofnar hafa áhrif á bótarétt en í áðurnefndri 2. mgr. 16. gr. laga um almannatryggingar segir að til tekna samkvæmt III. kafla laganna teljist tekjur samkvæmt II. kafla laga nr. 90/2003 um tekjuskatt með undantekningum. Í II. kafla síðastnefndu laganna er fjallað um skattskyldar tekjur. Þar falla lífeyrissjóðstekjur undir 1. tölulið A-liðar 7. gr. og fjármagnstekjur undir 3. tölulið C-liðar 7. gr. Það er á ábyrgð greiðsluþega sem nýtur tekjutengdra bóta að hafa gætur á því að tekjuáætlun sé rétt og í samræmi við þær tekjur sem kunna að falla til á bótagreiðsluári, sbr. áðurnefnda 39. gr. laga um almannatryggingar. Tryggingastofnun greiðir tekjutengdar bætur á grundvelli upplýsinga úr tekjuáætlun viðkomandi greiðsluþega. Þá ber stofnuninni lögum samkvæmt að endurreikna bætur með hliðsjón af upplýsingum skattyfirvalda og innheimta ofgreiddar bætur.

Kærandi gerir athugasemd við fjárhæðina X kr. sem Tryggingastofnun segi að kærandi hafi fengið greidda á árinu 2016. Samkvæmt útreikningum kæranda hafi hún fengið greitt frá Tryggingastofnun X kr. og að teknu tilliti til staðgreiðslu, sem hafi verið X kr., séu greidd réttindi kæranda því X kr. Af greiðsluseðlum Tryggingastofnunar verður ráðið að samtals greidd réttindi kæranda á árinu 2016 hafi verið X kr. Þá verður einnig ráðið af þeim að staðgreiðsla á árinu hafi verið X kr. en ekki X kr. líkt og kemur fram í útreikningum kæranda.

Úrskurðarnefnd velferðarmála hefur yfirfarið útreikninga Tryggingastofnunar ríkisins og fellst á að kærandi hafi fengið ofgreiddar bætur að fjárhæð X kr. á árinu 2016. Með hliðsjón af öllu framangreindu er það niðurstaða úrskurðarnefndar velferðarmála að staðfesta beri endurreikning og uppgjör Tryggingastofnunar ríkisins á tekjutengdum bótum ársins 2016 og þá ákvörðun að krefja kæranda um endurgreiðslu þeirrar ofgreiðslu.

Ú R S K U R Ð A R O R Ð

Ákvarðanir Tryggingastofnunar ríkisins um endurreikning og uppgjör á tekjutengdum bótum A, á árinu 2016 og innheimtu ofgreiddra bóta, eru staðfestar.

F.h. úrskurðarnefndar velferðarmála

Rakel Þorsteinsdóttir