21. maí 2019

Nr. 267/2019 - Úrskurður

KÆRUNEFND ÚTLENDINGAMÁLA

Þann 21. maí 2019 er kveðinn upp svohljóðandi

úrskurður nr. 267/2019

í stjórnsýslumáli nr. KNU19040063

Kæra [...]

á ákvörðun

Útlendingastofnunar

I. Kröfur, kærufrestir og kæruheimild

Þann 3. apríl 2019 kærði einstaklingur er kveðst heita [...], vera fæddur [...] og vera ríkisborgari [...] (hér eftir nefndur kærandi) ákvörðun Útlendingastofnunar, dags. 15. mars 2019, um að taka ekki til efnismeðferðar umsókn hans um alþjóðlega vernd á Íslandi og vísa honum frá landinu.Þess er krafist að hin kærða ákvörðun Útlendingastofnunar verði felld úr gildi og að stofnuninni verði gert að taka umsókn kæranda um alþjóðlega vernd á Íslandi til efnismeðferðar, í fyrsta lagi á grundvelli 3. mgr. 36. gr., sbr. 1. mgr. 42. gr. laga nr. 80/2016 um útlendinga og 3. gr. mannréttindasáttmála Evrópu sem lögfestur var hér á landi með lögum nr. 62/1994 um mannréttindasáttmála Evrópu, og í öðru lagi á grundvelli 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga.

Fyrrgreind ákvörðun er kærð á grundvelli 7. gr. laga um útlendinga og barst kæran fyrir lok kærufrests.

II. Málsmeðferð

Kærandi lagði fram umsókn um alþjóðlega vernd á Íslandi þann 19. nóvember 2018. Við leit að fingraförum kæranda í Eurodac gagnagrunninum, þann 20. nóvember 2018, kom í ljós að fingraför hans höfðu verið skráð í grunninn af yfirvöldum í Grikklandi. Þann 26. nóvember 2018 var beiðni um upplýsingar um stöðu kæranda beint til yfirvalda í Grikklandi, sbr. 34. gr. reglugerðar Evrópuþingsins og ráðsins (ESB) nr. 604/2013 (hér eftir nefnd Dyflinnarreglugerðin). Í svari frá grískum yfirvöldum, dags. 14. janúar 2019, kom fram að honum hafi verið veitt viðbótarvernd þann 17. mars 2017 þar í landi og að hann væri með gilt dvalarleyfi þar í landi til 26. mars 2020. Kærandi kom til viðtals hjá Útlendingastofnun, m.a. þann 9. janúar 2019, ásamt löglærðum talsmanni sínum. Útlendingastofnun ákvað þann 15. mars 2019 að taka ekki umsókn kæranda um alþjóðlega vernd hér á landi til efnismeðferðar og að honum skyldi vísað frá landinu. Ákvörðunin var birt fyrir kæranda þann 19. mars 2019 og kærði kærandi ákvörðunina þann 3. apríl 2019 til kærunefndar útlendingamála. Greinargerð kæranda barst kærunefnd 15. apríl 2019 ásamt fylgigögnum.

III. Ákvörðun Útlendingastofnunar

Í ákvörðun Útlendingastofnunar kom fram að kæranda hefði verið veitt viðbótarvernd í Grikklandi og væri með dvalarleyfi þar í landi með gildistíma til 26. mars 2020. Umsókn hans um alþjóðlega vernd yrði því ekki tekin til efnismeðferðar, sbr. a-lið 1. mgr. 36. gr. laga um útlendinga, enda fæli flutningur kæranda til Grikklands ekki í sér brot gegn 42. gr. laga um útlendinga, sbr. jafnframt 3. mgr. 36. gr. laganna. Þá hefði kærandi ekki slík tengsl við Ísland að nærtækast væri að hann fengi hér vernd eða að sérstakar ástæður væru fyrir hendi þannig að taka bæri umsókn kæranda til efnismeðferðar, sbr. 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga. Kæranda var vísað frá landinu, sbr. c-lið 1. mgr. 106. gr. laga um útlendinga, og skyldi hann fluttur til Grikklands.

IV. Málsástæður og rök kæranda

Í greinargerð kæranda kemur fram að hann hafi í viðtali hjá Útlendingastofnun greint að hann hafi skipt um trú og í kjölfar þess hafi hann misst fjölskyldu sína, þ. á m. dóttur sína, og því lagst á flótta. Kærandi kveði sig jafnframt glíma við andleg og líkamleg veikindi, m.a. að hann sé kvíðinn og áhyggjufullur, sé aleinn og geti ekki aðstoðað móður sína og systur, auk þess sem hann hafi misst dóttur sína. Þá kveði kærandi að aðstæður sínar í Grikklandi hafi verið afar slæmar en hann hafi m.a. orðið fyrir aðkasti annarra flóttamanna vegna trúskipta sinna. Þá hafi flóttamenn orðið fyrir alvarlegum árásum fasista þar í landi. Loks kveði kærandi að aðgengi hans að heilbrigðisþjónustu hafi verið takmarkað, enga vinnu hafi verið að fá þar nema illa launaða og stopula íhlaupavinnu og hann hafi sjaldnast haft efni á mat.

Kærandi telur sig vera í sérstaklega viðkvæmri stöðu í skilningi 6. tölul. 3. gr. laga um útlendinga og í viðkvæmri stöðu í skilningi 2. mgr. 36. gr. sömu laga, og vísar hann í því sambandi til líkamlegra og andlegra veikinda sinna, sem og sögu sinnar. Gagnrýni kærandi framgöngu Útlendingastofnunar við greiningu á sérþörfum og stöðu sinni sem kærandi telji að hafi ekki verið í samræmi við orðalag og anda 1. mgr. 25. gr. laga um útlendinga.

Í greinargerð sinni gerir kærandi ýmsar athugasemdir við trúverðugleikamat Útlendingastofnunar. Gerir kærandi m.a. athugasemd við þá staðhæfingu stofnunarinnar að kæranda hafi staðið til boða fullnægjandi heilbrigðisþjónusta. Vísi kærandi m.a. til skýrslu Asylum Information Database (AIDA) þar sem fram komi að aðgengi flóttafólks að heilbrigðisþjónustu sé afar takmarkað í Grikklandi, sérstaklega fyrir einstaklinga í viðkvæmri stöðu, og aðgengi að þjónustu sé erfitt. Þá bendi heimildir til þess að aðgangur að geðheilbrigðisþjónustu sé einnig takmarkaður og að ástand geðheilbrigðisstofnana í Grikklandi sé lélegt. Kærandi gerir einnig athugasemd við það mat Útlendingastofnunar að hann eigi rétt til aðgengis að félagslega kerfinu í Grikklandi, t.d. félagslegra bóta. Vísi kærandi til heimilda sem beri með sér að fjölmargt flóttafólk fái engar bætur eða aðstoð frá grískum stjórnvöldum af ýmsum ástæðum og sé flóttafólki jafnvel gert nær ómögulegt að sækja sér framfærslu frá gríska ríkinu. Kærandi bendi jafnframt á að sú takmarkaða framfærsla sem honum hafi þó staðið til boða í Grikklandi hafi alls ekki dugað honum til framfærslu og sé allsendis óvíst hvort sú aðstoð standi honum til boða verði kærandi sendur aftur til Grikklands. Kærandi telur enn fremur að honum verði nær ómögulegt að verða sér úti um atvinnu í Grikklandi sökum þess mikla atvinnuleysis sem þar sé. Loks gagnrýnir kærandi þau ummæli Útlendingastofnunar að kærandi eigi rétt á aðgengi að húsnæði í Grikklandi. Í alþjóðlegum skýrslum komi fram að ýmsar hindranir standi flóttafólki í vegi við að verða sér úti um húsnæði og telji kærandi augljóst að hann muni þurfa að hafast við á götunni í Grikklandi verði honum gert að snúa aftur þangað.

Til viðbótar við framangreint gerir kærandi ítarlegri grein fyrir aðstæðum flóttafólks í Grikklandi í greinargerð sinni. Telur kærandi að lýsingar hans á aðstæðum sínum þar séu í samræmi við heimildir um aðstæður umsækjenda um alþjóðlega vernd og flóttafólks í Grikklandi. Kærandi vísi til þess að mikill fjöldi einstaklinga hafi sótt um alþjóðlega vernd í Grikklandi á undanförnum árum og nýlegar heimildir beri með sér að aðstæður flóttafólks þar í landi séu bágbornar og allt að því skelfilegar, sbr. t.d. nýjustu ársskýrslur Amnesty International og Human Rights Watch. Athygli hafi m.a. verið vakin á því að mikil þörf sé á að auka við félagslega þjónustu við flóttafólk en vegna takmarkaðrar þjónustu sé aðlögun þeirra að grísku samfélagi erfið. Flóttafólk verði þá fyrir mismunun á húsnæðismarkaði, m.a. vegna tungumálaerfiðleika, auk þess sem þessir hópar hafi lítil fjárráð og eigi erfitt með að finna húsnæði á almennum markaði. Engin lögfræðiaðstoð sé veitt í tengslum við endurnýjun á dvalarleyfum en umsókn um slíkt geti einnig tekið langan tíma sem geti haft þau áhrif að einstaklingar eigi í erfiðleikum með að fá aðgang að þjónustu, t.d. á vegum félagsmálayfirvalda. Þá séu flóttamannabúðir á grísku eyjunum og á meginlandinu yfirfullar en slík þrengsli skapi óróa, spennu og deilur milli mismunandi hópa sem þar dvelja og annarra íbúa landsins.

Kærandi vísar þá einnig til þess að víðtækur niðurskurður innan heilbrigðiskerfisins hafi komið niður á heilbrigðisþjónustu á sama tíma og þörfin fyrir þjónustuna hafi aukist. Mikið skorti t.d. á fullnægjandi geðheilbrigðisþjónustu fyrir umsækjendur um alþjóðlega vernd og flóttafólk í Grikklandi, en auk þess þurfi þessir hópar oft að fara langar vegalengdir eða bíða lengi eftir að fá tíma hjá læknum, auk þess sem lyfjakostnaður hafi aukist á síðustu árum. Þá vísi kærandi til þess að atvinnuleysi í Grikklandi sé það hæsta í Evrópu og erfitt sé fyrir flóttafólk að finna sér atvinnu þar í landi. Í áðurnefndri AIDA skýrslu komi m.a. fram að hið mikla atvinnuleysi, efnahagskreppa, tungumálaerfiðleikar og ójöfn staða flóttafólks þegar kemur að starfsnámi séu dæmi um þá erfiðleika sem geri flóttafólki nánast ómögulegt að framfleyta sér í landinu. Því leiti fólk í ólöglega vinnu við slæmar aðstæður sem stundum jaðri við misnotkun eða nauðungarvinnu. Þá vísi kærandi til þess að engin húsnæðisúrræði séu í boði sem sérstaklega séu ætluð þeim sem njóti alþjóðlegrar verndar í Grikklandi og enginn fjárstuðningur sé veittur þeim einstaklingum. Kærandi vísi jafnframt til þess að önnur Evrópuríki hafi stöðvað endursendingar einstaklinga sem hlotið hafi alþjóðlega vernd í Grikklandi. Loks telji Flóttamannastofnun Sameinuðu þjóðanna öryggi umsækjenda um alþjóðlega vernd og viðurkennds flóttafólks í landinu vera ógnað vegna vaxandi kynþáttafordóma, útlendingahaturs, ofbeldis og skorts á umburðarlyndi í Grikklandi. Bylgja fordóma og haturs hafi m.a. birst í því að álit almennings til málaflokks flóttamanna hafi snúist til hins verra sem og í stuðningi við hægri öfl í landinu sem hafi vaxið ásmegin á undanförnum árum.

Krafa kæranda er í fyrsta lagi reist á því að hann njóti verndar 1. mgr. 42. gr. laga um útlendinga og 3. gr. mannréttindasáttmála Evrópu, sbr. lög nr. 62/1994. Íslenska ríkið sé bundið af grundvallarreglunni um að vísa fólki ekki brott þangað sem líf þess eða frelsi kann að vera í hættu (non-refoulement), sbr. framangreind lagaákvæði. Í athugasemdum í frumvarpi til núgildandi laga um útlendinga hafi vilji löggjafans staðið til þess að árétta að við möguleg brot gegn reglunni um non-refoulement, með endursendingu til annars Evrópuríkis, skuli taka umsókn um alþjóðlega vernd til efnismeðferðar hér á landi. Kærandi telji þá túlkun íslenskra stjórnvalda á dómum Mannréttindadómstóls Evrópu vera ranga og að með núverandi framkvæmd firri þau sig ábyrgð skv. framangreindri grundvallarreglu langt umfram efni. Vísi kærandi í því sambandi til nánar tilgreindra dóma Mannréttindadómstólsins sem kærandi telji að sýni að mannréttindasáttmáli Evrópu tryggi umsækjendum um alþjóðlega vernd og flóttafólki ákveðin lífskjör. Þá telji kærandi að það lágmarksalvarleikastig sem Mannréttindadómstóll Evrópu hafi sett og íslensk stjórnvöld vísi oft til kunni að vera hærra en góðu hófi gegnir og sé ekki heldur algilt.

Kærandi telur að við endursendingu til Grikklands muni lífsgæði hans ekki aðeins versna verulega heldur munu lífskjör hans ekki ná því lágmarki sem 3. gr. mannréttindasáttmála Evrópu verndi. Vísi kærandi til þess að grísk stjórnvöld hafi boðið honum afar takmarkaða aðstoð eftir að honum hafi verið veitt alþjóðleg vernd þar í landi, eins og áður hefur verið rakið. Að mati kærandi muni hann standa frammi fyrir ómannúðlegum og vanvirðandi aðstæðum þar í landi. Að mati kæranda séu lífskjör hans í Grikklandi lífshættuleg og skilyrði Mannréttindadómstóls Evrópu um lágmarkskröfu alvarleika náð.

Þá er krafa kæranda í öðru lagi reist á því að íslenskum stjórnvöldum sé skylt að taka umsókn hans til efnismeðferðar vegna sérstakra ástæðna, sbr. 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga. Í greinargerð sinni vísi kærandi til lagaáskilnaðarreglu 2. málsl. 2. mgr. 66. gr. stjórnarskrár lýðveldisins Íslands nr. 33/1944 sem og til lögmætisreglunnar. Telji kærandi að nýleg reglugerð nr. 276/2018, um breytingu á reglugerð um útlendinga nr. 540/2017, brjóti gegn lögmætisreglunni m.a. vegna þess að þar sé að finna skilyrði vegna sérstakra ástæðna sem hafi ekki stoð í settum lögum auk skilyrða sem gangi gegn ákvæðum laga um útlendinga. Kærandi vísi til lögskýringargagna að baki 2. mgr. 36. gr. laganna og kveði að stjórnvöld hafi við túlkun sína á hugtakinu sérstakar ástæður horft í of ríkum mæli til mannréttindasáttmála Evrópu og notað dómafordæmi alþjóðadómstóla til að skerða réttindi umsækjenda um alþjóðlega vernd. Samkvæmt lögskýringargögnum hafi íslenskum stjórnvöldum ávallt verið eftirlátið mat vegna sérstakra ástæðna og hafi haft heimild til að taka mál til efnismeðferðar umfram það sem leiði af sérstökum reglum, m.a. reglum Mannréttindasáttmála Evrópu. Í ljósi markmiðs laga um útlendinga, sbr. 4. mgr. 2. gr. laganna, hafni kærandi því að við mat á sérstökum ástæðum hafi sjónarmið um skilvirkni umsóknarferlisins og mikilvægi samvinnu aðildarríkja Dyflinnarsamstarfsins nokkurt vægi. Þá bendi kærandi á að hvergi í lögskýringargögnum sé að finna kröfur um hátt alvarleikastig erfiðleika, alvarlega mismunun, verulegar og óafturkræfar neikvæðar afleiðingar á andlega eða líkamlega heilsu eða að meðferð sjúkdóms sé aðgengileg hér á landi en ekki í viðtökuríki. Þessar kröfur hafi enga stoð í lögum og gangi gegn lögmætisreglunni. Telji kærandi því að líta beri framhjá umræddri reglugerð við meðferð málsins eða, í öllu falli, að hún skuli túlkuð í samræmi við framangreint.

Þá vísar kærandi til þess að löggjafinn hafi ítrekað áréttað að umsóknir einstaklinga í sérstaklega viðkvæmri stöðu skuli að taka til efnismeðferðar hér á landi. Lýsingum kæranda á aðstæðum í Grikklandi beri saman við fjölmargar áreiðanlegar heimildir og yrði það honum afar þungbært að vera gert að snúa aftur til Grikklands, þar sem hann muni búa við algjört úrræðaleysi, alvarlega mismunun, fordóma og lífshættulegar aðstæður. Að mati kæranda sé fráleitt með öllu að jafna stöðu hans við stöðu almennings í landinu.

V. Niðurstaða kærunefndar útlendingamála

Ákvæði 1. mgr. 36. gr. laga um útlendinga

Í 1. mgr. 36. gr. laga um útlendinga er mælt fyrir um að umsókn um alþjóðlega vernd skuli tekin til efnismeðferðar nema undantekningar sem greindar eru í a-, b- og c-liðum ákvæðisins eigi við. Samkvæmt a-lið 1. mgr. 36. gr. er stjórnvöldum heimilt að synja því að taka umsókn um alþjóðlega vernd til efnismeðferðar hafi umsækjandi komið til landsins að eigin frumkvæði eftir að hafa hlotið virka alþjóðlega vernd eða annars konar vernd í öðru ríki eða ef hann, eftir að hafa dvalist í ríki þar sem hann þurfti ekki að sæta ofsóknum, gat óskað eftir því að fá viðurkennda stöðu sem flóttamaður og, ef hann var talinn flóttamaður, fengið vernd í samræmi við alþjóðasamning um stöðu flóttamanna.

Samkvæmt fyrirliggjandi gögnum málsins var kæranda veitt viðbótarvernd í Grikklandi þann 17. mars 2017 og hefur gilt dvalarleyfi þar í landi til 26. mars 2020. Að mati kærunefndar felur sú vernd sem kærandi nýtur í Grikklandi í sér virka alþjóðlega vernd í skilningi a-liðar 1. mgr. 36. gr. laga um útlendinga.

Einstaklingsbundnar aðstæður kæranda

Samkvæmt gögnum málsins er kærandi [...] karlmaður sem kom einn hingað til lands, en hann kveðst eiga eiginkonu og dóttur sem búsett séu í [...]. Í viðtölum hjá Útlendingastofnun kvaðst kærandi vera [...]. [...]. Í heilsufarsgögnum kæranda kemur fram að [...]. Þá kemur fram að kærandi hafi í tvígang verið fluttur á sjúkrahús með sjúkrabíl vegna höfuðverkjar en hafi ekki þurft að dvelja á sjúkrahúsi vegna verkjanna. Hann hafi verið greindur með mígreni.

Að mati kærunefndar bera fyrirliggjandi gögn málsins, þ. á m. viðtöl kæranda hjá Útlendingastofnun og framlögð heilsufarsgögn, ekki með sér að kærandi teljist hafa sérþarfir í skilningi 6. tölul. 3. gr. laga um útlendinga sem taka þurfi tillit til við meðferð málsins. Vegna athugasemdar í greinargerð kæranda tekur kærunefnd fram að í ljósi framangreindra heilsufarsgagna er það mat nefndarinnar að mál kæranda sé nægjanlega upplýst m.t.t. heilsufars kæranda og ekki ástæða til að gera athugasemd við meðferð málsins hjá Útlendingastofnun að þessu leyti. Aðstæður í GrikklandiKærunefnd útlendingamála hefur lagt mat á aðstæður í Grikklandi, m.a. með hliðsjón af eftirfarandi skýrslum og gögnum:

2017 Report on International Religious Freedom – Greece (United States Department of State, 29. maí 2018);
2018 – Country Reports on Human Rights Practices – Greece (United States Department of State, 13. mars 2019);
Amnesty International Report 2017/18 – Greece (Amnesty International, 22. febrúar 2018);
Asylum Information Database, National Country Report: Greece (European Council on Refugees and Exiles, 29. mars 2019);
Commissioner for Human Rights: Report of the Commissioner for Human Rights of the Council of Europe, Dunja Mijatovic, following her visit to Greece from 25 to 29 June 2018 (Council of Europe, 6. nóvember 2018);
ECRI Report on Greece (fifth monitoring cycle) (European Commission against Racism and Intolerance, 24. febrúar 2015);
EU/Greece: Pressure to Minimize Number of Migrants Identified as ´vulnerable´ (Human Rights Watch, 1. júní 2017);
Freedom in the World 2018 – Greece (Freedom House, 1. ágúst 2018);
Greece as a Country of Asylum – UNHCR‘s Recommendations (UNHCR, 6. apríl 2015);
Migration Flows and Refugee Protection – Administrative challenges and human rights issues (The Greek Ombudsman, apríl 2017);
Petition to the European Parliament – Regarding degrading reception conditions and EU funding in Greece (Solidarity Now, mars 2017);
Reports of the Special Rapporteur on the human rights of migrants on his mission to Greece, (United Nations, General Assembly, 24. apríl 2017);
State of the World‘s Minorities and Indigenous Peoples 2016 – Greece (Minority Rights Group International, 12. júlí 2016);
UNHCR observations on the current asylum system in Greece (UNHCR, desember 2014);
Upplýsingar af vefgátt um evrópsk réttarkerfi (e. European e-Justice Portal): https://e-justice.europa.eu, og
World Report 2019 – European Union (Human Rights Watch, 17. janúar 2019).

Af ofangreindum gögnum verður ráðið að grísk stjórnvöld hafa verið gagnrýnd vegna aðbúnaðar umsækjenda um alþjóðlega vernd og flóttamanna þar í landi. Flóttamannastofnun Sameinuðu þjóðanna hefur m.a. bent á þau neikvæðu áhrif sem efnahagur Grikklands hefur haft á aðstæður einstaklinga sem hafa hlotið alþjóðlega vernd þar í landi og möguleika þeirra á að aðlagast grísku samfélagi. Að mati kærunefndar er ljóst af framangreindum gögnum að þeir einstaklingar sem hlotið hafa alþjóðlega vernd í Grikklandi lifa oft á jaðri samfélagsins og búa í sumum tilvikum við félagslega einangrun. Einstaklingar með alþjóðlega vernd eiga hins vegar sama rétt til félagslegrar aðstoðar og grískir ríkisborgarar og í dvalarleyfi þeirra felst jafnframt sjálfkrafa aðgangur að vinnumarkaði. Þá veita frjáls félagasamtök einstaklingum með alþjóðlega vernd aðstoð við að kynna sér réttindi sín í Grikklandi.

Einstaklingar sem hlotið hafa alþjóðlega vernd í Grikklandi eiga rétt á endurgjaldslausri grunnheilbrigðisþjónustu, þ. á m. nauðsynlegri geðheilbrigðisþjónustu og lyfjum. Samkvæmt þeim gögnum sem kærunefnd hefur kynnt sér um aðstæður í Grikklandi hefur bág fjárhagsstaða gríska ríkisins haft mikil áhrif á heilbrigðiskerfi landsins og hefur kostnaðarþátttaka almennings aukist við kaup á lyfjum og þjónustu. Þannig geti verið vandkvæðum bundið að sækja sér heilbrigðisþjónustu þar í landi og þá sérstaklega sérhæfða heilbrigðisþjónustu, m.a. vegna skorts á fjármagni og starfsfólki. Á þetta jafnt við um alla borgara Grikklands, bæði gríska ríkisborgara og aðra sem hafa rétt til dvalar í ríkinu.

Sem fyrr segir eiga einstaklingar með alþjóðlega vernd sama rétt til félagslegrar aðstoðar og grískir ríkisborgarar en aðgengi þeirra að húsnæði er háð sömu skilyrðum og takmörkunum og aðgengi annarra ríkisborgara þriðju ríkja með löglega dvöl í Grikklandi. Fá gistiskýli eru í boði fyrir heimilislausa auk þess sem ekkert húsnæði er til staðar sem einungis er ætlað einstaklingum með alþjóðlega vernd. Erfitt getur reynst að fá pláss í gistiskýlum þar sem aðsóknin er mikil og eru dæmi um að einstaklingar með alþjóðlega vernd hafist við í yfirgefnum húsum við mjög bágar aðstæður. Á þetta einnig við um einstaklinga sem hafa verið sendir til Grikklands frá öðrum Evrópuríkjum.

Í framangreindum gögnum kemur fram að grísk yfirvöld veiti einstaklingum með alþjóðlega vernd sem búa undir fátæktarmörkum fjárhagsaðstoð í formi mánaðarlegra greiðslna. Einstaklingar sem hyggjast nýta sér úrræðið þurfa að uppfylla ýmis skilyrði og má sem dæmi nefna að þeir þurfa að hafa kennitölu, skattnúmer, gilt dvalarleyfi og bankareikning. Þá þurfa þeir m.a. að framvísa leigusamningi í þeim tilvikum þegar þeir búa í leiguhúsnæði og í tilviki heimilislausra einstaklinga þurfa þeir að framvísa vottorði um heimilisleysi frá gistiskýlinu eða sveitarfélaginu þar sem þeir búa. Þá kemur fram í fyrrnefndum gögnum að engin sérúrræði eru til staðar varðandi félagsþjónustu fyrir fólk í viðkvæmri stöðu, s.s. þolendur pyndinga.

Í framangreindri skýrslu bandaríska utanríkisráðuneytisins kemur fram að dæmi séu um að flóttafólk sé beitt ofbeldi, þ. á m. af hendi grísku lögreglunnar. Þá kemur fram að þarlend lög og stjórnarskrá leggi bann við pyndingum og annarri ómannúðlegri eða vanvirðandi meðferð eða refsingu. Enn fremur séu ofbeldisbrot rannsökuð af grísku lögreglunni en embætti umboðsmanns rannsaki meint brot lögreglu. Af framangreindri skýrslu verður ráðið að ýmsir annmarkar séu á dómskerfi landsins en sjálfstæði dómstóla sé tryggt í framkvæmd, svo og réttindi brotaþola og sakborninga. Þá kemur fram á vefgátt um evrópsk réttarkerfi (e. European e-Justice Portal) að útlendingar í Grikklandi sem séu þolendur glæpa og tali hvorki né skilji grísku eigi rétt á túlkaþjónustu og upplýsingum um mál þeirra á tungumáli sem þeir skilji.

Þá kemur fram í ofangreindri skýrslu Asylum Information Database að dvalarleyfi einstaklinga sem hlotið hafa alþjóðlega vernd eða viðbótarvernd í Grikklandi séu gefin út til þriggja ára í senn. Umsókn um endurnýjun dvalarleyfis þurfi að berast 30 dögum áður en að leyfið renni út en ef umsókn berist eftir þann tíma leiði það þó ekki eitt og sér til þess að umsókn sé synjað. Umsókn sé þá að jafnaði endurnýjuð. Við málsmeðferð umsókna um endurnýjun dvalarleyfis sé þó framkvæmd könnun á sakaferli sem geti leitt til þess að alþjóðleg vernd umsækjanda sé afturkölluð og honum í kjölfarið synjað um endurnýjun dvalarleyfis. Þá sé málsmeðferðartími umsókna um endurnýjun dvalarleyfis u.þ.b. tveir mánuðir en þó séu dæmi um að það tímabil geti lengst upp í sex mánuði, en á meðan umsókn sé í vinnslu fái umsækjendur sérstakt kort sem veiti þeim sömu réttindi og fylgi dvalarleyfinu útgefið til tveggja mánaða.

Ákvæði 3. mgr. 36. gr. laga um útlendinga

Í 3. mgr. 36. gr. laganna kemur fram að ef beiting 1. mgr. myndi leiða til þess að brotið væri gegn 42. gr., t.d. vegna aðstæðna í því ríki sem senda á umsækjanda til, skuli taka umsókn til efnismeðferðar. Í 1. mgr. 42. gr. laga um útlendinga er kveðið á um að ekki sé heimilt að senda útlending eða ríkisfangslausan útlending til svæðis þar sem hann hefur ástæðu til að óttast ofsóknir, sbr. 37. og 38. gr., eða vegna svipaðra aðstæðna og greinir í flóttamannahugtakinu er í yfirvofandi hættu á að láta lífið eða verða fyrir ómannúðlegri eða vanvirðandi meðferð. Þá segir í 2. mgr. ákvæðisins að 1. mgr. eigi einnig við um sendingu útlendings til svæðis þar sem ekki er tryggt að hann verði ekki sendur áfram til slíks svæðis sem greinir í 1. mgr. Við túlkun á inntaki 42. gr. laga um útlendinga telur kærunefnd jafnframt að líta verði til þess að ákvörðun aðildarríkis um brottvísun eða frávísun sem setur einstakling í raunverulega hættu á að verða fyrir pyndingum, ómannúðlegri eða vanvirðandi meðferð eða refsingu er í andstöðu við 3. gr. mannréttindasáttmála Evrópu, sbr. lög nr. 62/1994, sbr. jafnframt 68. gr. stjórnarskrár lýðveldisins Íslands nr. 33/1944.

Í dómaframkvæmd Mannréttindadómstóls Evrópu hefur verið byggt á því að sú meðferð sem einstaklingur á von á við brottvísun eða frávísun verði að ná tilteknu lágmarks alvarleikastigi til að ákvörðunin verði talin brot á 3. gr. mannréttindasáttmálans. Horfa verði til allra aðstæðna í fyrirliggjandi máli, svo sem lengdar og eðlis meðferðar, andlegra og líkamlegra áhrifa hennar auk stöðu einstaklings hverju sinni, svo sem kyns, aldurs og heilsufars. Við mat á umræddu alvarleikastigi hefur dómstólinn jafnframt litið til annarra þátta, t.d. hvort einstaklingurinn er í viðkvæmri stöðu, sbr. t.d. dóm Mannréttindadómstóls Evrópu í máli Khlaifia o.fl. gegn Ítalíu (nr. 16483/12) frá 15. desember 2016.

Í ákvörðun í máli Samsam Mohammed Hussein o.fl. gegn Hollandi og Ítalíu (nr. 27725/10) frá 2. apríl 2013 fjallaði dómstóllinn um endursendingar einstaklinga til ríkja þar sem þeir hafa hlotið alþjóðlega vernd. Í ákvörðuninni kemur m.a. fram að það eitt að efnahagsstaða einstaklings versni við slíka endursendingu nái ekki alvarleikastigi 3. gr. mannréttindasáttmálans. Þá verði greinin ekki túlkuð þannig að í henni felist skylda aðildarríkja til að sjá einstaklingum sem njóta alþjóðlegrar verndar fyrir húsnæði eða fjárhagsaðstoð sem geri þeim kleift að viðhalda ákveðnum lífskjörum. Dómstóllinn áréttaði jafnframt að einstaklingur sem stendur til að vísa brott geti ekki gert kröfu um áframhaldandi dvöl í ríki í því skyni að njóta þar heilbrigðis- eða félagsþjónustu. Veruleg skerðing lífsgæða sé ekki nægjanleg til að valda broti á 3. gr. mannréttindasáttmálans nema sérstaklega sannfærandi mannúðarástæður mæltu gegn endursendingu.

Með vísan til umfjöllunar um aðstæður einstaklinga sem njóta alþjóðlegrar verndar í Grikklandi er það niðurstaða kærunefndar að ekki séu fyrir hendi sérstaklega sannfærandi mannúðarástæður í máli kæranda. Synjun á efnismeðferð umsóknar kæranda um alþjóðlega vernd hér á landi leiði því ekki til brots gegn 1. mgr. 42. gr. laga um útlendinga, sbr. jafnframt 3. gr. mannréttindasáttmála Evrópu. Ekki er fallist á með kæranda að lífskjör hans við endursendingu til Grikklands, þ. á m. möguleiki á húsnæði, framfærslu og heilbrigðisþjónustu, séu þess eðlis að þau jafnist á við ómannúðlega eða vanvirðandi meðferð enda verður ekki séð að kærandi verði í aðstæðum í Grikklandi þar sem hann þarf að öllu leyti að treysta á framfærslu ríkisins. Með vísan til umfjöllunar um aðstæður einstaklinga sem njóta alþjóðlegrar verndar í Grikklandi er það niðurstaða kærunefndar að synjun á efnismeðferð umsóknar kæranda um alþjóðlega vernd hér á landi leiði ekki til brots gegn 1. mgr. 42. gr. laga um útlendinga, sbr. jafnframt 3. gr. mannréttindasáttmála Evrópu. Þar sem kærandi nýtur alþjóðlegrar verndar í Grikklandi telur kærunefnd að tryggt sé að hann verði ekki sendur áfram til annars ríkis þar sem líf hans eða frelsi kann að vera í hættu, sbr. 2. mgr. 42. gr. laga um útlendinga.

Ákvæði 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga

Í 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga kemur fram að ef svo standi á sem greini í 1. mgr. skuli þó taka umsókn um alþjóðlega vernd til efnismeðferðar ef útlendingurinn hefur slík sérstök tengsl við landið að nærtækast sé að hann fái hér vernd eða ef sérstakar ástæður mæli annars með því. Í 32. gr. a og 32. gr. b reglugerðar um útlendinga nr. 540/2017, sbr. 4. mgr. 36. gr. laganna, koma fram viðmið varðandi mat á því hvort taka skuli umsókn um alþjóðlega vernd til efnismeðferðar vegna sérstakra tengsla eða ef sérstakar ástæður mæla með því. Þá segir í 2. mgr. 36. gr. laganna að ef meira en 12 mánuðir hafa liðið frá því að umsókn um alþjóðlega vernd barst fyrst íslenskum stjórnvöldum og tafir á afgreiðslu hennar eru ekki á ábyrgð umsækjanda sjálfs skal taka hana til efnismeðferðar.

Áður hefur verið greint frá aðstæðum kæranda, en hann hefur meðal annars verið greindur með [...] en hafi fengið lyf við þessum kvillum. Af þeim gögnum sem kærunefnd hefur kynnt sér um aðstæður í Grikklandi verður ráðið að kærandi eigi rétt á endurgjaldslausri grunnheilbrigðisþjónustu, þ. á m. nauðsynlegum lyfjum og geðheilbrigðisþjónustu. Í ljósi fyrirliggjandi upplýsinga telur kærunefnd ekki forsendur til annars en að leggja til grundvallar við úrlausn málsins að kærandi geti fengið viðhlítandi aðstoð í Grikklandi vegna heilsufarsvandamála sinna. Kærunefnd telur gögn málsins ekki benda til þess að kærandi glími við mikil og alvarleg veikindi sem meðferð er aðgengileg við hér á landi en ekki í viðtökuríki, sbr. viðmið í 32. gr. a reglugerðar um útlendinga. Þá er það mat nefndarinnar að ekki sé fyrir hendi ástæða í máli kæranda er varðar heilsufar hans sem sé svo einstaklingsbundin og sérstök að ekki verði framhjá henni litið, sbr. 32. gr. a reglugerðar um útlendinga.

Þá hefur kærandi greint frá því að aðstæður hans í Grikklandi hafi verið slæmar, m.a. með vísan til húsnæðis- og atvinnumála og réttindi til félagslegrar aðstoðar auk fordóma sem hann óttist þar í landi. Þrátt fyrir ýmsar aðgangshindranir hefur kærandi heimild til að stunda atvinnu í Grikklandi og á rétt á félagslegri aðstoð til jafns við gríska ríkisborgara. Af gögnum um aðstæður flóttafólks í Grikklandi kemur þó fram að þar í landi sé mikið atvinnuleysi, en það eigi bæði við um flóttafólk sem og gríska ríkisborgara. Þá verður ráðið af framangreindum gögnum að kærandi geti leitað ásjár grískra yfirvalda, verði hann fyrir mismunun á grundvelli kynþáttar þar í landi. Má jafnframt ráða af fyrirliggjandi gögnum að óttist kærandi um öryggi sitt geti hann leitað til lögreglu eða annarra þar til bærra stjórnvalda sökum þess. Að mati kærunefndar bera gögn málsins því ekki með sér að kærandi muni eiga erfitt uppdráttar í viðtökuríki vegna alvarlegrar mismununar eða að kærandi geti af sömu ástæðu vænst þess að staða hans verði verulega síðri en staða almennings í viðtökuríki, sbr. viðmið í 32. gr. a reglugerðar um útlendinga.

Að teknu tilliti til einstaklingsbundinna aðstæðna kæranda er það mat kærunefndar að ekki séu fyrir hendi sérstakar ástæður sem mæli með því að mál hans verði tekið til efnismeðferðar hér á landi, sbr. 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga.

Kærandi kvaðst í viðtali hjá Útlendingastofnun þann 9. janúar 2019 ekki hafa sérstök tengsl við Ísland. Þar að auki er ekkert í gögnum málsins sem bendir til þess að kærandi hafi slík tengsl við landið að beita beri ákvæði 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga.

Þá telur kærunefnd ljóst að síðari málsliður 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga eigi ekki við í máli kæranda þar sem ekki eru liðnir 12 mánuðir frá því að kærandi sótti um alþjóðlega vernd hér á landi, en hann lagði fram umsókn sína þann 19. nóvember 2018.

Athugasemdir kæranda við ákvörðun Útlendingastofnunar

Kærandi gerir í greinargerð athugasemd við beitingu reglugerðar nr. 276/2018, um breytingu á reglugerð nr. 540/2017 um útlendinga. Telur kærandi m.a. að skilyrði reglugerðarinnar eigi sér ekki stoð í lögum og gangi gegn lögmætisreglunni.

Tilvitnuð ákvæði reglugerðar nr. 276/2018 eru sett með stoð í 4. mgr. 36. gr. laga um útlendinga þar sem segir að ráðherra hafi heimild til að setja reglugerð um framkvæmd 36. gr. laganna. Löggjafinn hefur því framselt ráðherra vald til að útfæra framangreind ákvæði nánar og ljóst að reglugerðina skortir ekki lagastoð. Eins og að framan greinir hefur kærunefnd lagt einstaklingsbundið mat á umsókn kæranda og komist að niðurstöðu um að synja honum um efnismeðferð með vísan til ákvæða laga um útlendinga eins og þau hafa verið útfærð í reglugerð um útlendinga. Er niðurstaða í málinu byggð á túlkun kærunefndar á framangreindum ákvæðum og sjónarmiðum sem nefndin telur málefnaleg eins og að framan hefur verið lýst.

Kærunefnd hefur þá farið yfir hina kærðu ákvörðun og telur ekki tilefni til þess að gera athugasemdir við hana. Kærunefnd hefur endurskoðað alla þætti málsins og komist að sömu niðurstöðu og Útlendingastofnun.

Frávísun

Samkvæmt gögnum málsins kom kærandi hingað til lands þann 13. nóvember 2018. Hann sótti um alþjóðlega vernd þann 19. nóvember 2019. Eins og að framan greinir hefur umsókn hans um alþjóðlega vernd verið synjað um efnismeðferð og hefur hann því ekki tilskilin leyfi til dvalar enda verður að líta á umsókn hans um alþjóðlega vernd sem áform um að dveljast í landinu meira en 90 daga, sbr. til hliðsjónar 3. mgr. 42. gr. reglugerðar um útlendinga nr. 540/2017. Verður kæranda því vísað frá landinu á grundvelli c-liðar 1. mgr. 106. gr. laga um útlendinga, sbr. 2. og 5. mgr. 106. laganna, enda hafði hann verið hér á landi í innan við níu mánuði þegar málsmeðferð umsóknar hans hófst hjá Útlendingastofnun.

Samantekt

Með vísan til alls þess sem að framan er rakið þykir rétt að staðfesta ákvörðun Útlendingastofnunar.

Athygli kæranda er vakin á því að skv. 6. mgr. 104. gr. laga um útlendinga frestar málshöfðun fyrir dómstólum til ógildingar á endanlegri ákvörðun um að útlendingur skuli yfirgefa landið ekki framkvæmd hennar. Að kröfu útlendings getur kærunefnd útlendingamála þó ákveðið að fresta réttaráhrifum endanlegrar ákvörðunar sé talin ástæða til þess. Krafa þess efnis skal gerð ekki síðar en sjö dögum frá birtingu endanlegrar ákvörðunar. Skal frestun bundin því skilyrði að útlendingur beri málið undir dómstóla innan fimm daga frá birtingu ákvörðunar um frestun réttaráhrifa úrskurðar og óski eftir að það hljóti flýtimeðferð. Nú er beiðni um flýtimeðferð synjað og skal þá mál höfðað innan sjö daga frá þeirri synjun. Þó getur kærunefnd útlendingamála tekið ákvörðun um að fresta framkvæmd ef sýnt er fram á að verulega breyttar aðstæður hafi skapast frá því að endanleg ákvörðun var tekin.

Úrskurðarorð

Ákvörðun Útlendingastofnunar er staðfest.

The decision of the Directorate of Immigration is affirmed.

Anna Tryggvadóttir

Árni Helgason Hilmar Magnússon