Úrskurðarnefnd velferðarmála

Mál nr. 370/2019

Miðvikudaginn 22. janúar 2020

A

gegn

Tryggingastofnun ríkisins

Ú R S K U R Ð U R

Mál þetta úrskurða Rakel Þorsteinsdóttir lögfræðingur, Eva Dís Pálmadóttir lögfræðingur og Ásmundur Helgason lögfræðingur.

Með rafrænni kæru, móttekinni 4. september 2019, kærði A, til úrskurðarnefndar velferðarmála ákvarðanir Tryggingastofnunar ríkisins frá 14. ágúst 2019 um annars vegar endurreikning og uppgjör tekjutengdra bóta hennar vegna ársins 2018 og hins vegar innheimtu ofgreiddra bóta.

I.  Málsatvik og málsmeðferð

Niðurstaða endurreiknings og uppgjörs tekjutengdra bóta ársins 2018 var sú að kæranda hefðu verið ofgreiddar bætur það ár að fjárhæð 396.555 kr. að teknu tilliti til endurgreiddrar staðgreiðslu. Kæranda var tilkynnt um framangreinda ofgreiðslu og innheimtu með bréfum Tryggingastofnunar ríkisins, dagsettum 22. maí 2019. Niðurstöðunni var andmælt með rafrænum hætti í gegnum “Mínar síður“ 18. júní 2019. Með bréfi Tryggingastofnunar ríkisins, dags. 14. ágúst 2019, var kæranda tilkynnt um að ákvarðanir stofnunarinnar, annars vegar um endurreikning og hins vegar um innheimtu ofgreiddra bóta skyldu, standa óbreyttar.

Kæra barst úrskurðarnefnd velferðarmála 4. september 2019. Með bréfi, dags. 5. september 2019, óskaði úrskurðarnefnd eftir greinargerð Tryggingastofnunar ríkisins ásamt gögnum málsins. Með bréfi, dags. 24. september 2019, barst greinargerð stofnunarinnar og var hún send kæranda til kynningar með bréfi úrskurðarnefndar, dags. 25. september 2019. Með tölvubréfi 23. október 2019 bárust athugasemdir frá kæranda og voru þær sendar Tryggingastofnun ríkisins til kynningar með bréfi úrskurðarnefndar, dagsettu sama dag. Efnislegar athugasemdir bárust ekki.

II.  Sjónarmið kæranda

Í kæru er greint frá því að kærandi hafi misst eiginmann sinn þann X X. Í kjölfarið hafi hún kannað rétt sinn til makalífeyris og hafi fengið þær upplýsingar að hún myndi fá um 150.000 kr. í tvö ár frá lífeyrissjóðnum X og um 10.000 kr. frá X. Þessar upplýsingar hafi kærandi og dóttir hennar farið með til Tryggingastofnunar í góðri trú. Kærandi hafi fengið upplýsingar um hvað hún myndi fá greitt frá Tryggingastofnun og hafi henni ekki fundist að þessi upphæð hafi verið óeðlileg þar sem hún hafi sjaldan þurft að leita til Tryggingastofnunar.

Tæpu ári síðar hafi kæranda verið tilkynnt að hún hafi fengið of mikið greitt á árinu 2018. Tryggingastofnun hafi ekki tekið inn makalífeyrinn þannig að kærandi þurfi að endurgreiða 396.000 kr. Kærandi þurfi ein að bera ábyrgð á mistökum stofnunarinnar þó svo að hún hafi ekki gert nein mistök. Til að koma í veg fyrir mistök hafi kærandi og dóttir hennar einmitt talið að það væri best að fara til Tryggingastofnunar til að koma í veg fyrir mistök í staðinn fyrir að færa tekjurnar inn á netinu. Kærandi fari fram á að Tryggingastofnun taki einhvern þátt í mistökunum við útreikning á ellilífeyri.

Í athugasemdum kæranda, mótteknum 23. október 2019, koma fram mótmæli við svari Tryggingastofnunar um að stofnunin hafi ekki verið upplýst um makalífeyri. Kærandi hafi komið til stofnunarinnar ásamt dóttur sinni með munnlegar og skriflegar upplýsingar um tekjurnar. Mistök starfsmanns Tryggingastofnunar hafi valdið því að kærandi þurfi nú að endurgreiða tæpar 400.000 kr. og 192.000 kr. fyrir næsta ár. Að öðru leyti ítreki kærandi það sem áður hafði komið fram í kæru.

III.  Sjónarmið Tryggingastofnunar ríkisins

Í greinargerð Tryggingastofnunar ríkisins kemur fram að kærður sé endurreikningur tekjutengdra bóta ársins 2018.

Í 16. gr. laga nr. 100/2007 um almannatryggingar, með síðari breytingum, sé kveðið á um tilhögun útreiknings tekjutengdra bóta. Í 2. mgr. ákvæðisins sé vísað til laga nr. 90/2003 um tekjuskatt varðandi hvað skuli teljast til tekna. Til tekna samkvæmt III. kafla laga um almannatryggingar teljist tekjur samkvæmt II. kafla laga um tekjuskatt, að teknu tilliti til ákvæða 28. gr. sömu laga um hvað teljist ekki til tekna og frádráttarliða samkvæmt 1., 3., 4. og 5. tölul. A-liðar 1. mgr. 30. gr. og 31. gr. sömu laga eða undantekninga og takmarkana samkvæmt öðrum sérlögum.

Tryggingastofnun greiði lífeyri á grundvelli áætlunar um tekjur viðkomandi árs, sbr. 5. mgr. 16. gr. laga um almannatryggingar. Bótaþegi beri ábyrgð á því að slík tekjuáætlun endurspegli árstekjur og beri að breyta áætluninni ef svo sé ekki, sbr. 1. mgr. 39. gr. sömu laga og 3. gr. reglugerðar nr. 598/2009 um útreikning, endurreikning og uppgjör tekjutengdra bóta og vistunarframlags, en þar komi fram að bótaþega sé skylt að veita Tryggingastofnun allar nauðsynlegar upplýsingar til að hægt sé að taka ákvörðun um bótarétt, fjárhæð og greiðslu bóta og endurskoðun þeirra. Að sama skapi sé bótaþega skylt að tilkynna Tryggingastofnun um breytingar á tekjum eða öðrum aðstæðum sem geti haft áhrif á greiðslur.

Í 7. mgr. 16. gr. laga um almannatryggingar komi fram að þegar endanlegar upplýsingar um tekjur bótagreiðsluársins liggi fyrir við álagningu skattyfirvalda á opinberum gjöldum skuli Tryggingastofnun endurreikna bótafjárhæðir á grundvelli tekna. Einnig sé fjallað um endurreikning í reglugerð nr. 598/2009. Tryggingastofnun hafi ekki heimild til að líta fram hjá tekjuupplýsingum sem fram komi í skattframtölum.

Komi í ljós við endurreikning bóta að bætur hafi verið ofgreiddar fari um það samkvæmt 55. gr. laganna. Þar komi fram sú skylda Tryggingastofnunar til að innheimta ofgreiddar bætur. Sú meginregla sé ítrekuð í 9. gr. reglugerðar nr. 598/2009.

Á árinu 2018 hafi kærandi verið með ellilífeyri allt árið og heimilisuppbót frá 1. júlí 2018 og út árið. Uppgjör tekjutengdra bóta ársins hafi leitt til 396.555 kr. ofgreiðslu að teknu tilliti til greiddrar staðgreiðslu. Ástæða þess að endurkrafa hafi myndast sé sú að við samkeyrslu við tekjuupplýsingar af skattframtali 2019 vegna tekjuársins 2018 hafi komið í ljós að tekjur kæranda hafi reynst hærri en tekjuáætlun hafði gert ráð fyrir. Endurreikningur byggist á upplýsingum úr skattframtölum bótaþega.

Kærandi hafi fengið senda tillögu að tekjuáætlun þann 17. janúar 2018. Samkvæmt tillögunni hafi verið gert ráð fyrir að árið 2018 væru lífeyrissjóðstekjur kæranda 572.076 kr. og sameiginlegar tekjur þeirra hjóna væru 113.664 kr. í vexti og verðbætur. Kæranda hafi verið greitt samkvæmt henni allt árið 2018.

Við bótauppgjör ársins 2018 hafi komið í ljós að kærandi hafði verið með 1.586.880 kr. í lífeyrissjóðstekjur og sameiginlegar tekjur þeirra hjóna höfðu verið 132.609 kr. í vexti og verðbætur. Niðurstaða endurreiknings tekjutengdra bóta ársins 2018 hafi verið sú að kærandi hafi fengið ofgreiðslur í bótaflokkunum ellilífeyrir, heimilisuppbót og orlofs- og desemberuppbætur.

Tryggingastofnun sé skylt lögum samkvæmt að framkvæma endurreikning ár hvert þegar endanlegar upplýsingar um tekjur bótagreiðsluársins liggi fyrir við álagningu skattyfirvalda á opinberum gjöldum. Tryggingastofnun sé ekki heimilt að horfa fram hjá tekjum sem birtist á framtali bótaþega eins og ítrekað hafi verið staðfest af úrskurðarnefnd og hafi einnig verið staðfest fyrir dómstólum.

Niðurstaða endurreiknings tekjutengdra bóta ársins 2018 hafi verið sú að kærandi hafði fengið greitt á árinu 3.135.750 kr. en hefði átt að fá greitt 2.506.898 kr. Þessi mismunur hafi leitt til ofgreiðslu að fjárhæð 396.555, að teknu tilliti til endurgreiddrar staðgreiðslu.

Kærandi segi í kæru og andmælum að hún hafi komið til Tryggingastofnunar með gögn er hafi varðað nýjar greiðslur úr lífeyrissjóðum og fengið uppgefið hvað hún fengi frá Tryggingastofnun.

Engin gögn eða upplýsingar liggi fyrir hjá Tryggingastofnun um að slíkum gögnum hafi verið skilað. Bótaþegi beri ábyrgð á því að tekjuáætlun endurspegli árstekjur og beri að breyta áætluninni ef svo sé ekki.

Með vísan til framanritaðs telji Tryggingastofnun ekki forsendur til að breyta kærðri ákvörðun.

IV.  Niðurstaða

Mál þetta varðar endurreikning og uppgjör á tekjutengdum bótum kæranda vegna ársins 2018 og innheimtu ofgreiddra bóta.

Kærandi fékk greiddan ellilífeyri frá Tryggingastofnun á árinu 2018. Samkvæmt 39. gr. laga nr. 100/2007 um almannatryggingar, með síðari breytingum, er umsækjanda eða greiðsluþega skylt að veita stofnuninni allar nauðsynlegar upplýsingar til að hægt sé að taka ákvörðun um bótarétt, fjárhæð og greiðslu bóta og annarra greiðslna samkvæmt lögunum og endurskoðun þeirra. Enn fremur er skylt að tilkynna stofnuninni um breytingar á tekjum eða öðrum aðstæðum sem geta haft áhrif á bætur eða greiðslur. Af framangreindu verður ráðið að sú skylda hvíli á greiðsluþegum að upplýsa Tryggingastofnun um tekjur á bótagreiðsluári sem kunna að hafa áhrif á bótarétt.

Í 16. gr. laga um almannatryggingar er kveðið á um tekjutengingu lífeyristrygginga og hvernig Tryggingastofnun ríkisins skuli standa að útreikningi bóta. Í 2. mgr. 16. gr. laga um almannatryggingar segir að til tekna samkvæmt III. kafla skuli telja tekjur samkvæmt II. kafla laga nr. 90/2003 um tekjuskatt með tilteknum undantekningum. Á grundvelli 7. mgr. 16. gr. þeirra laga ber Tryggingastofnun ríkisins að endurreikna bótafjárhæðir eftir að endanlegar upplýsingar um tekjur bótagreiðsluárs liggja fyrir við álagningu skattyfirvalda á opinberum gjöldum. Leiði endurreikningur í ljós að bætur hafi verið ofgreiddar ber Tryggingastofnun að innheimta þær samkvæmt 55. gr. laga um almannatryggingar. Sú meginregla er ítrekuð í 9. gr. reglugerðar nr. 598/2009 um útreikning, endurreikning og uppgjör tekjutengdra bóta og vistunarframlags.

Við úrlausn þessa máls hefur úrskurðarnefnd velferðarmála hliðsjón af þeim lagaákvæðum sem tilgreind hafa verið hér að framan.

Með bréfi Tryggingastofnunar, dags. 17. janúar 2018, var kæranda send tekjuáætlun vegna ársins 2018 þar sem gert var ráð fyrir 572.076 kr. í lífeyrissjóðstekjur og 113.664 kr. sameiginlegar fjármagnstekjur kæranda og maka hennar. Kærandi gerði ekki athugasemdir við þá áætlun. Bótaréttindi voru reiknuð og bætur greiddar út miðað við þær forsendur allt árið 2018. Samkvæmt upplýsingum skattyfirvalda vegna tekjuársins 2018 reyndist kærandi vera með 1.586.880 kr. í lífeyrissjóðstekjur og 132.609 kr. í fjármagnstekjur. Endurreikningur Tryggingastofnunar á tekjutengdum bótagreiðslum vegna ársins leiddi í ljós að ellilífeyrir, heimilisuppbót og orlofs- og desemberuppbætur voru ofgreiddar að samtals 396.555 kr., að teknu tilliti til endurgreiddrar staðgreiðslu.

Óumdeilt er að Tryggingastofnun greiddi kæranda bætur í samræmi við tekjuáætlun, dags. 17. janúar 2018. Þá er ljóst að tekjur kæranda reyndust vera hærri á árinu 2018 en gert hafði verið ráð fyrir í þeirri tekjuáætlun. Um var að ræða lífeyrissjóðstekjur og fjármagnstekjur sem hafa áhrif við útreikning Tryggingastofnunar á bótafjárhæð, sbr. 2. mgr. 16. gr. laga um almannatryggingar og C-lið og 2. tölul. A-liðar 7. gr. laga um tekjuskatt. Einnig er ljóst að stofnuninni ber að endurreikna bótafjárhæðir eftir að endanlegar upplýsingar um tekjur bótagreiðsluárs liggja fyrir við álagningu skattyfirvalda á opinberum gjöldum, sbr. 7. mgr. 16. gr. laga um almannatryggingar, og innheimta ofgreiddar bætur.

Að framangreindu virtu er það niðurstaða úrskurðarnefndar velferðarmála að staðfesta ákvörðun um endurreikning og uppgjör Tryggingastofnunar ríkisins á tekjutengdum bótum ársins 2018 og þá ákvörðun að krefja kæranda um endurgreiðslu þeirrar ofgreiðslu.

Kærandi gerir í raun ekki athugasemdir við endurreikning Tryggingastofnunar heldur virðist hún vera ósátt með innheimtuna þar sem hún byggir á því að hún hafi upplýst stofnunina um auknar lífeyrissjóðstekjur sínar. Í ljósi þess telur úrskurðarnefndin rétt að benda kæranda á að hún getur lagt inn beiðni um niðurfellingu endurgreiðslukröfunnar til Tryggingastofnunar ríkisins á grundvelli undanþáguákvæðis 11. gr. reglugerðar nr. 598/2009 um útreikning, endurreikning og uppgjör tekjutengdra bóta og vistunarframlags, telji hún skilyrði ákvæðisins uppfyllt. Þar kemur fram að heimilt sé að falla frá endurkröfu að fullu eða að hluta ef alveg sérstakar aðstæður séu fyrir hendi. Einkum skuli litið til fjárhagslegra og félagslegra aðstæðna greiðsluþega og þess hvort hann hafi verið í góðri trú um greiðslurétt sinn.

Ú R S K U R Ð A R O R Ð

Ákvarðanir Tryggingastofnunar ríkisins um endurreikning og uppgjör á tekjutengdum bótum A, á árinu 2018 og innheimtu ofgreiddra bóta, eru staðfestar.

F.h. úrskurðarnefndar velferðarmála

Rakel Þorsteinsdóttir