Nr. 637/2021 Úrskurður
KÆRUNEFND ÚTLENDINGAMÁLA
Þann 2. desember 2021 er kveðinn upp svohljóðandi
úrskurður nr. 637/2021
í stjórnsýslumáli nr. KNU21110076
Beiðni [...]um endurupptöku
I. Málsatvik
Þann 8. júlí 2021 staðfesti kærunefnd útlendingamála ákvörðun Útlendingastofnunar, dags. 18. mars 2021, um að taka umsókn einstaklings er kveðst heita [...], vera fæddur [...] og vera ríkisborgari Íraks (hér eftir nefndur kærandi), um alþjóðlega vernd á Íslandi ekki til efnismeðferðar og vísa honum frá landinu. Niðurstaða kærunefndar var birt kæranda þann 12. júlí 2021. Þann 19. júlí 2021 barst kærunefnd beiðni kæranda um frestun réttaráhrifa. Beiðni kæranda um frestun réttaráhrifa var synjað af kærunefnd þann 10. ágúst 2021.
Þann 7. október 2021 barst kærunefnd beiðni kæranda um endurupptöku. Upplýsingar um málsmeðferð í máli kæranda bárust kærunefnd frá Útlendingastofnun og stoðdeild ríkislögreglustjóra þann 23. nóvember 2021. Athugasemdir bárust frá kæranda þann 29. nóvember 2021.
Beiðni kæranda um endurupptöku máls hans byggir á 24. gr. stjórnsýslulaga nr. 37/1993.
II. Málsástæður og rök kæranda
Beiðni kæranda um endurupptöku málsins byggir á því að meira en 12 mánuðir séu nú liðnir frá því að hann lagði fram umsókn um alþjóðlega vernd hér á landi, en tafir á afgreiðslu málsins séu ekki á hans ábyrgð. Með vísan til 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga nr. 80/2016 skuli umsókn kæranda því tekin til efnismeðferðar hér á landi. Kærandi vísar til þess að samkvæmt stjórnsýsluframkvæmd hafi afgreiðsla umsóknar í skilningi framangreinds ákvæðis miðast við umsóknardag annars vegnar og hins vegar þegar endanleg niðurstaða stjórnvalda sé framkvæmd með flutningi til viðtökuríkis. Þar sem 12 mánuðir séu nú liðnir og kærandi sé enn á landinu telur hann að stjórnvöldum sé skylt að taka umsókn hans um alþjóðlega vernd á Íslandi til efnismeðferðar hér á landi.
III. Niðurstaða kærunefndar útlendingamála
Samkvæmt 24. gr. stjórnsýslulaga nr. 37/1993 á aðili máls rétt á því að mál sé tekið upp á ný ef ákvörðun hefur byggst á ófullnægjandi eða röngum upplýsingum um málsatvik eða íþyngjandi ákvörðun um boð eða bann hefur byggst á atvikum sem breyst hafa verulega frá því að ákvörðun var tekin.
Í 1. mgr. 40. gr. laga nr. 80/2016 um útlendinga kemur fram að flóttamaður skv. 37. gr. laganna, sem er hér á landi eða kemur hér að landi, hefur samkvæmt umsókn rétt á að fá hér alþjóðlega vernd. Stjórnvöldum er þó heimilt, á grundvelli a-, b- og c-liðar 1. mgr. 36. gr. laganna, að taka umsókn ekki til efnismeðferðar við þær aðstæður sem tilgreindar eru í umræddum stafliðum.
Í 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga kemur fram að ef svo standi á sem greini í 1. mgr. skuli þó taka umsókn um alþjóðlega vernd til efnismeðferðar ef útlendingurinn hefur slík sérstök tengsl við landið að nærtækast sé að hann fái hér vernd eða ef sérstakar ástæður mæli annars með því. Ef meira en 12 mánuðir hafa liðið frá því að umsókn um alþjóðlega vernd barst fyrst íslenskum stjórnvöldum og tafir á afgreiðslu hennar eru ekki á ábyrgð umsækjanda sjálfs skal taka hana til efnismeðferðar.
Af orðalagi 2. málsl. 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga leiðir að umrætt 12 mánaða tímabil hefst þegar umsækjandi leggur fyrst fram umsókn um alþjóðlega vernd hjá stjórnvöldum. Þá hefur í úrskurðum kærunefndar verið lagt til grundvallar að tímabilinu ljúki þegar endanleg niðurstaða stjórnvalda er framkvæmd með flutningi umsækjanda til viðtökuríkis eða þegar kærandi fer úr landi sjálfviljugur eftir að ákvörðun í máli hans hefur verið tekin.
Kærunefnd telur að túlka beri 2. málsl. 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga á þann hátt að þó að 12 mánaða fresturinn sé liðinn verði umsókn ekki tekin til efnismeðferðar af þeim sökum ef tafir á málsmeðferð eða flutningi verði fyrst og fremst raktar til athafna eða athafnaleysis umsækjanda sem hann ber sjálfur ábyrgð á, nema þær tafir hafi verið óverulegar og ljóst er að hægt hefði verið að flytja kæranda áður en 12 mánaða fresturinn var liðinn.
Kærandi sótti um alþjóðlega vernd á Íslandi þann 6. október 2020 og rann því umræddur 12 mánaða frestur út á miðnætti þann 6. október 2021. Kemur því til skoðunar hvort tafir á afgreiðslu umsóknar kæranda séu á ábyrgð hans sjálfs, sbr. 2. málsl. 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga.
Þann 23. nóvember 2021 óskaði kærunefnd útlendingamála eftir upplýsingum frá Útlendingastofnun og stoðdeild. Sneri fyrirspurn nefndarinnar að því hvort tafir hefðu orðið á meðferð umsóknar kæranda og ef svo væri, hvort tafir væru á ábyrgð kæranda, sbr. 2. málsl. 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga. Í svari Útlendingastofnunar, sem barst þann sama dag, kemur fram Útlendingastofnun líti ekki svo á að kærandi hafi tafið mál sitt.
Í svari stoðdeildar, dags. 23. nóvember 2021, kemur fram að kærandi hafi átt pantaðan tíma í Covid-19 sýnatöku á Göngudeild sóttvarna þann 4. október 2021. Þá kemur fram að þann 1. október 2021 hafi stoðdeild haft samband við starfsmann hjá félagsþjónustunni í Hafnarfirði og beðið hann um að boða kæranda til viðtals í Bæjarhraun 18 klukkan 11 til að birta fyrir honum eyðublað um samvinnu við lögreglu vegna frávísunar. Þá hafi starfsmanni félagsþjónustunnar verið falið að útskýra fyrir kæranda að Covid-19 sýnatakan væri þann 4. október 2021 vegna fyrirhugaðrar ferðar daginn eftir. Stoðdeild hafi sent framangreint eyðublað til starfsmanns félagsþjónustunnar í Hafnarfirði þar sem stæði til að kynna eyðublaðið fyrir kæranda með aðstoð túlks. Starfsmaður félagsþjónustunnar hafi tilkynnt stoðdeild að kærandi hafi neitað að koma með þeim til viðtals í Bæjarhraun 18, þar sem hann hafi talið að hann yrði handtekinn. Kærandi hafi greint frá því að ætla í felur í viku og slökkva á síma þar sem hann hafi viku í viðbót hér á landi þar til mál hans yrði tekið fyrir. Kæranda hafi þá verið látinn vita að lögreglan kæmi til hans og honum boðið að skrifa undir eyðublaðið í bílnum hjá starfsmanni félagsþjónustunnar ásamt túlki. Þá hafi starfsmaður félagsþjónustunnar hringt í stoðdeild og tilkynnt að kærandi muni ekki koma og að hann væri farinn í felur. Starfsmaður félagsþjónustunnar hafi verið beðinn um að þýða blaðið fyrir kæranda, fá afstöðu hans, kvitta og votta ef hann myndi hitta kæranda. Kærandi hafi svo mætt til félagsþjónustunnar í Hafnarfirði síðar sama dag þar sem eyðublaðið hafi verið útskýrt fyrir honum og hann hakað við að hann ætlaði ekki að sýna samstarfsvilja með íslenskum yfirvöldum.
Með tölvubréfi kærunefndar, dags. 23. nóvember 2021, var kærandi upplýstur um afstöðu Útlendingastofnunar og stoðdeildar og gefinn frestur til að koma að andmælum í samræmi við 13. gr. stjórnsýslulaga. Andmæli kæranda bárust kærunefnd þann 29. nóvember 2021. Í svari kæranda kemur fram að hann telji ljóst að þær tafir sem hafi orðið á afgreiðslu umsóknar hans séu ekki á hans ábyrgð. Í fyrsta lagi hafi ferðalög milli landa sætt miklum takmörkunum og verið bundin ströngum skilyrðum vegna ráðstafana ríkja í tengslum við Covid-19 faraldurinn. Kærandi beri enga ábyrgð á þeim skilyrðum sem hafi verið sett, takmörkunum og þeirri óvissu sem faraldurinn hafi valdið. Í öðru lagi hafi kærandi greint stjórnvöldum hér á landi frá því að hann sé mótfallinn því að fara til Grikklands en flutningur úr landi sé íþyngjandi ákvörðun og því eðlilegt að hann sé mótfallinn því að snúa aftur til Grikklands. Í þriðja lagi geti stjórnvöld ekki gert þá kröfu að kærandi undirgangist líkamsrannsókn til þess að stjórnvöld geti sinnt verkefnum sínum, sem þau beri sjálf ábyrgð á, án þess að fyrir liggi þvingunarheimild í þeim tilgangi. Í færslu stoðdeildar, dags. 28. september 2021, komi fram að kærandi eigi pantaðan tíma í Covid-19 sýnatöku mánudaginn 4. október 2021 hjá Göngudeild sóttvarna. Kærandi vísar til þess að þessari færslu fylgi engar skýringar eða tilvísanir til þess að hann hafi á nokkrum tímapunkti samþykkt að gangast undir slíka sýnatöku svo sem lögbundið sé. Eðli máls samkvæmt þurfi ríkar kröfur að gera til nauðsynjar og lögmætis slíkra líkamsrannsókna en bann sé lagt við því að neyða menn í líkamsrannsókn í 2. mgr. 71. gr. stjórnarskrárinnar, sbr. lög nr. 33/1944. Þá kunni sannfæring, menning og trúarlegar ástæður einstaklingsins að spila inn í sem nauðsynlegt sé að taka tillit til. Í fjórða lagi vísar kærandi til úrskurðar kærunefndar í máli nr. KNU21070020 frá 26. ágúst 2021, máli sínu til stuðnings og telur að aðstæður í því máli séu sambærilegar aðstæðum kæranda.
Þá vísar kærandi til þess að allt frá því að niðurstaða í máli hans hafi legið fyrir hafi hann verið í þjónustu á vegum Hafnarfjarðarbæjar og því hafi verið auðvelt að setja sig í samband við hann og hafa uppi á honum. Af svari stoðdeildar sé ljóst að deildinni hafi borist verkbeiðni vegna kæranda þann 19. ágúst 2021 en stoðdeild hafi ekkert aðhafst fyrr en fimm dagar hafi verið þangað til 12 mánaða frestur í máli kæranda leið. Kærandi telur að framangreind vinnubrögð séu í andstöðu við markmið laga um útlendinga um skilvirkni og mannúð. Kærandi telur að þær tafir sem hafi orðið á flutningi hans séu ekki á hans ábyrgð heldur fyrst og fremst á ábyrgð yfirvalda sem hafi skýra heimild til að framkvæma ákvörðun um frávísun þegar í stað, sbr. 1. mgr. 103. gr. laga um útlendinga. Stjórnvöld hafi hins vegar heimild til þess að fresta framkvæmd frávísunar um hæfilegan tíma ef það teljist nauðsynlegt vegna sérstakra aðstæðna eða ómögulegt sé að framkvæma ákvörðun að svo stöddu, sbr. 2. mgr. 103. gr. laga um útlendinga. Telji stjórnvöld að kærandi beri ábyrgð á því að hafa ekki verið fluttur úr landi áður en 12 mánaða frestur var liðinn frá umsókn hans telur kærandi ljóst með vísan til heimildar til að fresta frávísun í 2. mgr. 103. gr. laga um útlendinga að það sé á ábyrgð stoðdeildar að sýna fram á að flutningur hafi ekki verið tækur fyrr og jafnframt rökstyðja með hvaða hætti aðstæður hafi breyst þannig að ekki hafi lengur verið fyrir hendi ómöguleiki á framkvæmd ákvörðunar þegar loks hafi verið haft samband við kæranda. Þá vísar kærandi til þess að hann hafi ekki verið bólusettur gegn Covid-19 og því sé ekki hægt að meta það honum í óhag að skila ekki inn bólusetningarvottorði vegna fyrirhugaðs flutnings hans úr landi.
Af svari stoðdeildar má ráða að þau samskipti sem hafi átt sér stað milli kæranda og stoðdeildar hafi snúið að því að kanna afstöðu kæranda til fyrirhugaðs flutnings til Grikklands auk þess sem kærandi var sérstaklega boðaður til sýnatöku þann 4. október 2021, klukkan 8:30. Þá var kæranda kynnt eyðublaðið Tilkynning um framkvæmd ákvörðunar um frávísun frá Íslandi til Grikklands. Þar hafi kærandi hakað í svarreit að hann ætlaði ekki að sýna samstarfsvilja með stjórnvöldum í tengslum við flutning sinn til Grikklands. Þá hafi kærandi einnig hakað við svarreit um að hann ætlaði ekki að undirgangast Covid-19 sýnatöku vegna fyrirhugaðrar framkvæmdar en á eyðublaðinu kemur fram að umrædd sýnataka hafi átt að fara fram þann 4. október 2021, klukkan 8:30. Kærandi hafi svo skrifað nafn sitt undir eyðublaðið og það verið vottað af starfsmönnum félagsþjónustunnar í Hafnarfirði.
Kærunefnd tekur fram að flutningur umsækjenda um alþjóðlega vernd sem fengið hafa neikvæða niðurstöðu hér á landi í máli sínu er íþyngjandi ákvörðun og því eðlilegt að umsækjendur séu mótfallnir slíkum flutningi. Líkt og að framan greinir leið 12 mánaða fresturinn í máli kæranda þann 6. október 2021. Ljóst er að kærandi mætti ekki í fyrirhugaða sýnatöku þann 4. október 2021 og lýsti þeirri afstöðu sinni að hann hygðist ekki gera það. Þannig kom kærandi í veg fyrir flutning sinn úr landi og tafði málsmeðferðina. Með háttsemi sinni og skýrum yfirlýsingum gerði hann framkvæmd endanlegrar ákvörðunar á stjórnsýslustigi ómögulega innan tilgreindra tímamarka. Jafnvel þótt slík háttsemi kunni að vera skiljanleg, svo sem að framan greinir, telur kærunefnd ljóst að hún felur í sér tafir af hálfu kæranda enda gerir hún stjórnvöldum ókleift að framkvæma flutning.
Með hliðsjón af framangreindu telur kærunefnd að tafir á afgreiðslu umsóknar kæranda hafi verið á hans ábyrgð, sbr. 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga. Af framangreindu leiðir að skilyrði 2. málsl. 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga er ekki uppfyllt.
Vegna tilvísunar í úrskurð kærunefndar í máli nr. KNU21070020 frá 26. ágúst 2021, tekur kærunefnd fram að hún telur málsatvik í máli kæranda ekki sambærileg fyrrgreindum úrskurði. Í fyrrgreindu máli taldi kærunefnd að þau samskipti sem hafi átt sér stað milli kæranda og stoðdeildar hafi einungis snúið að því að kanna almennt afstöðu kæranda til fyrirhugaðs flutnings til Grikklands. Í fyrirliggjandi máli kæranda var honum tjáð að hann ætti að mæta í sýnatöku þann 4. október 2021 vegna fyrirhugaðs brottflutnings daginn eftir. Kærandi lýsti afstöðu sinni að hann hygðist ekki ætla að fara í umrædda sýnatöku né fara til Grikklands.
Í ljósi framangreinds er því ekki fallist á að atvik hafi breyst verulega í máli kæranda á þann hátt að hann eigi rétt á endurupptöku á máli sínu, sbr. 1. mgr. 24. gr. stjórnsýslulaga. Endurupptöku á máli hans er þar með hafnað.
Úrskurðarorð:
Kröfu kæranda er hafnað.
The appellant‘s request is denied.
Tómas Hrafn Sveinsson
Bjarnveig Eiríksdóttir Sandra Hlíf Ocares