Mál nr. 147/2022-Úrskurður

Úrskurðarnefnd velferðarmála

Mál nr. 147/2022

Fimmtudaginn 7. júlí 2022

A

gegn

Vinnumálastofnun

Ú R S K U R Ð U R

Mál þetta úrskurða Hólmfríður Birna Guðmundsdóttir lögfræðingur, Agnar Bragi Bragason lögfræðingur og Arnar Kristinsson lögfræðingur.

Með kæru, dags. 10. mars 2022, kærði A, til úrskurðarnefndar velferðarmála ákvörðun Vinnumálastofnunar, dags. 27. febrúar 2022, um að stöðva greiðslur atvinnuleysisbóta til hans.

I.  Málsatvik og málsmeðferð

Kærandi sótti um greiðslur atvinnuleysisbóta hjá Vinnumálastofnun 8. september 2021. Með ákvörðun Vinnumálastofnunar, dags. 1. október 2021, var umsóknin samþykkt og bótaréttur kæranda metinn 100%. Þann 1. febrúar 2022 var kærandi boðaður í viðtal hjá Vinnumálastofnun sem fara átti fram daginn eftir. Tekið var fram að um skyldumætingu væri að ræða og að ótilkynnt forföll kynnu að leiða til sviptingar atvinnuleysisbóta. Kærandi boðaði forföll samdægurs. Með bréfi Vinnumálastofnunar, dags. 10. febrúar 2022, var óskað eftir skriflegri afstöðu kæranda fyrir því að hafa ekki mætt í boðað viðtal þann 2. febrúar 2022. Skýringar bárust frá kæranda samdægurs. Með ákvörðun Vinnumálastofnunar, dags. 27. febrúar 2022, var kæranda tilkynnt að greiðslur atvinnuleysisbóta til hans hefðu verið stöðvaðar á grundvelli 4. mgr. 58. gr. laga nr. 54/2006.

Kæra barst úrskurðarnefnd velferðarmála 10. mars 2022. Með bréfi, dags. 11. mars 2022, óskaði úrskurðarnefndin eftir greinargerð Vinnumálastofnunar ásamt gögnum málsins. Sú beiðni var ítrekuð þann 13. apríl 2022. Greinargerð Vinnumálastofnunar barst með bréfi, dags. 4. maí 2022, og var hún kynnt kæranda með bréfi úrskurðarnefndar, dags. 6. maí 2022. Athugasemdir bárust frá kæranda samdægurs og voru þær kynntar Vinnumálastofnun með bréfi úrskurðarnefndar, dags. 11. maí 2022. Frekari athugasemdir bárust ekki.

II.  Sjónarmið kæranda

Í kæru kemur fram að kærandi vilji koma því á framfæri að ákvörðun Vinnumálastofnunar frá 7. mars 2022 um að hann sé ekki í virkri atvinnuleit hafi ekki verið staðfest af hans hálfu. Í hverjum mánuði staðfesti kærandi atvinnuleit á heimasíðu Vinnumálastofnunar og upplýsi hversu margar atvinnuumsóknir hann hafi sent. Vinnumálastofnun hafi aldrei sent kæranda nein atvinnutilboð eða hjálpað honum að finna vinnu. Orð Vinnumálastofnunar haldi ekki vatni. Kærandi upplýsi alltaf um ferðir erlendis og um breytt heimilisfang.

Vinnumálastofnun hafi boðið kæranda á fund í B með eins dags fyrirvara þegar stofnunin viti að hann búi í C. Nú sé stofnunin að hafna umsókn kæranda um atvinnuleysisbætur næstu 24 mánuði vegna þess að hann hafi ekki mætt á fund stofnunarinnar. Þetta sé ekki sanngjarnt. Kærandi hafi hringt í Vinnumálastofnun og vandamál hafi verið varðandi þjóðerni kæranda. Það sé sorglegt á stríðstímum þegar allir eigi að sýna hver öðrum virðingu. Kærandi óski eftir aðstoð. Kærandi sé saklaus í þessu máli og Vinnumálastofnun hafi gert mistök. Kærandi sé að gera allt í samræmi við reglur. Kærandi óski eftir því að ákvörðun Vinnumálastofnunar verði endurskoðuð.

Í athugasemdum kæranda segir að þau gögn sem Vinnumálastofnun hafi sent úrskurðarnefndinni staðfesti það sem kærandi hafi áður sagt. Kærandi hafi sent Vinnumálastofnun tölvupósta um breytt heimilisfang og hann hafi einnig breytt heimilisfanginu 21. janúar 2022 í kerfinu hjá Vinnumálastofnun. Kærandi hafi breytt heimilisfanginu áður en hann hafi fengið fundarboðun á heimasíðu Vinnumálastofnunar og gögn sem kærandi hafi lagt fram sýni fram á þetta. Vinnumálastofnun hafi þar af leiðandi boðað kæranda á fund á vitlausan stað. Kærandi sé í atvinnuleit í hverjum mánuði og Vinnumálastofnun hafi aldrei sent kæranda nein atvinnutilboð. Nú sé kærandi atvinnulaus og án tekna og óski eftir því að úrskurðarnefndin samþykki skýringar hans. Kærandi hafi alltaf sent Vinnumálastofnun umbeðin gögn. Kærandi voni að Vinnumálastofnun greiði honum eins fljótt og auðið sé. Samkvæmt lögum eigi kærandi rétt á greiðslum til loka júní.

III.  Sjónarmið Vinnumálastofnunar

Í greinargerð Vinnumálastofnunar kemur fram að kærandi hafi síðast sótt um greiðslur atvinnuleysisbóta með umsókn, dags. 8. september 2021. Kærandi hafði áður fengið greiddar atvinnuleysisbætur á bótatímabilinu og þegar hann hafi sótt um atvinnuleysisbætur í september hafði hann nýtt rúmlega 20 mánuði af bótatímabili sínu. Með erindi, dags. 1. október 2021, hafi kæranda verið tilkynnt að umsókn hans um greiðslu atvinnuleysistrygginga hefði verið samþykkt og bótaréttur hans ákveðinn 100%.

Fulltrúi Vinnumálastofnunar hafi haft samband við kæranda 6. janúar 2022 til að bjóða honum þátttöku á námskeiði á vegum stofnunarinnar. Símtal hafi gefið til kynna að kærandi væri staddur erlendis. Kærandi hafi í kjölfarið verið boðaður með tölvupósti þann 10. janúar til að mæta á þjónustuskrifstofu stofnunarinnar í B þar sem kærandi hafi verið með skráð aðsetur hjá Vinnumálastofnun. Kæranda hafi verið gert að mæta klukkan 10:00 þann 11. janúar 2022.

Sama dag og kærandi hafi verið boðaður á fund hjá Vinnumálastofnun hafi kærandi skráð sig í orlof á mínum síðum stofnunarinnar. Samkvæmt skráningu kæranda hafi hann verið tímabundið staddur erlendis 11. til 15. janúar. Kæranda hafi verið bent á að skila afriti af flugfarseðlum. Þann 14. janúar 2022 hafi kærandi skráð sig í tímabundið orlof 16. janúar. Þann 16. janúar hafi kærandi skráð sig í orlof frá 18. til 23. janúar.

Þann 1. febrúar 2022 hafi kærandi aftur verið boðaður á fund Vinnumálastofnunar. Kæranda hafi verið gert að mæta á þjónustuskrifstofu stofnunarinnar í B á milli klukkan 10 og 11 þann 2. febrúar. Sama dag hafi svar borist frá kæranda þar sem hann hafi sagt að hann væri ekki lengur búsettur í B svo að hann gæti ekki mætt á fund stofnunarinnar. Stofnunin hafi í framhaldi haft samband við kæranda og spurt út í heimilisfang hans, enda hafi kærandi ekki breytt búsetuskráningu sinni hjá stofnuninni þegar hann hafi verið boðaður á fund á þjónustuskrifstofu. Kærandi hafi sagst vera búsettur í C.

Þann 10. febrúar 2022 hafi Vinnumálastofnun formlega óskað eftir skriflegum skýringum á ástæðum þess að kærandi hafi ekki mætt í boðað viðtal hjá stofnuninni þann 2. febrúar 2022. Óskað hafi verið eftir afriti af flugfarseðlum vegna ferðar hans erlendis þar sem komu- og brottfarartímar væru tilgreindir. Skýringar hafi borist frá kæranda ásamt farseðlum. Kærandi hafi greint frá því að hann væri ekki búsettur í B og hafi ekki getað mætt á fund þar. Kærandi hafi sagst hafa verið búinn að breyta skráningu sinni hjá Vinnumálastofnun. Vinnumálastofnun hafi fjallað um fjarveru kæranda á boðað námskeið. Með erindi, dags. 27. febrúar 2022, hafi kæranda verið tilkynnt að greiðslur atvinnuleysisbóta til hans yrðu stöðvaðar. Það hafi verið mat Vinnumálastofnunar að skýringar hans teldust ekki gildar í skilningi laga um atvinnuleysistryggingar. Þar sem kærandi hafi þegar þegið atvinnuleysisbætur í meira en 24 mánuði þegar umrædd atvik hafi átt sér stað hafi bótaréttur hans verið felldur niður. Kærandi hafi sent inn nýja umsókn um atvinnuleysisbætur 3. febrúar 2022. Sökum mistaka hafi sú umsókn verið afgreidd formlega með erindi, dags. 7. mars 2022, þó að kærandi væri þegar skráður hjá stofnuninni. Í erindi til kæranda hafi umsókn hans verið hafnað með vísan til þeirra viðurlaga sem höfðu verið birt kæranda með bréfi, dags. 27. febrúar 2022.

Lög nr. 54/2006 um atvinnuleysistryggingar gildi um atvinnuleysistryggingar launamanna og sjálfstætt starfandi einstaklinga á innlendum vinnumarkaði þegar þeir verði atvinnulausir, sbr. 1. gr. laganna. Ágreiningur í máli þessu snúi að því hvort rétt hafi verið að beita kæranda viðurlögum á grundvelli 58. gr. laga um atvinnuleysistryggingar vegna fjarveru hans á fundi Vinnumálastofnunar.

Í 13. gr. laga um atvinnuleysistryggingar sé kveðið á um almenn skilyrði fyrir atvinnuleysistryggingum launamanna. Í a-lið 1. mgr. 13. gr. sé kveðið á um það skilyrði að atvinnuleitandi skuli vera í virkri atvinnuleit. Samkvæmt h-lið 14. gr. felist virk atvinnuleit meðal annars í því að hafa vilja og getu til að taka þátt í þeim vinnumarkaðsaðgerðum er standi til boða. Í 13. gr. laga nr. 55/2006 um vinnumarkaðsaðgerðir komi einnig fram skylda þess sem teljist tryggður samkvæmt lögum um atvinnuleysistryggingar til að taka þátt í vinnumarkaðsúrræðum sem Vinnumálastofnun ákveði. Ákvæðið 13. gr. sé svohljóðandi:

„Atvinnuleitandi skal fylgja eftir áætlun um atvinnuleit og þátttöku í viðeigandi vinnumarkaðsúrræðum skv. 11. gr. og gera það sem í hans valdi stendur til að bæta vinnufærni sína til þess að verða virkur þátttakandi á vinnumarkaði. Þar á meðal skal atvinnuleitandi ávallt mæta í viðtöl til ráðgjafa Vinnumálastofnunar skv. 14. gr. og taka þátt í þeim vinnumarkaðsúrræðum er standa honum til boða. Atvinnuleitandi skal jafnframt tilkynna Vinnumálastofnun um þær breytingar sem kunna að verða á vinnufærni hans eða aðstæðum að öðru leyti án ástæðulausrar tafar.“

Í 3. mgr. 13. gr. laganna segi jafnframt að Vinnumálastofnun sé heimilt að boða þann tryggða til stofnunarinnar meðal annars til að kanna hvort breytingar hafi orðið á högum hans sem kunni að hafa áhrif á rétt hans samkvæmt lögunum. Atvinnuleitanda beri að vera reiðubúinn að mæta til stofnunarinnar með mjög skömmum fyrirvara.

Í 1. mgr. 58. gr. laga nr. 54/2006 um atvinnuleysistryggingar segi svo:

„Sá sem hafnar þátttöku í vinnumarkaðsaðgerðum, sbr. lög um vinnumarkaðsaðgerðir, samkvæmt ákvörðun Vinnumálastofnunar eftir að hafa verið í atvinnuleit í a.m.k. fjórar vikur frá móttöku Vinnumálastofnunar á umsókn um atvinnuleysisbætur skal ekki eiga rétt á greiðslu atvinnuleysisbóta skv. VII. kafla fyrr en að tveimur mánuðum liðnum, sem ella hefðu verið greiddar bætur fyrir, frá þeim degi er viðurlagaákvörðun Vinnumálastofnunar er tilkynnt aðila, , sbr. þó 4. mgr. Hið sama gildir þegar hinn tryggði mætir ekki til Vinnumálastofnunar á áður boðuðum tíma skv. 6. mgr. 9. gr., 3. mgr. 13. gr. eða 3. mgr. 18. gr.“

Ljóst sé af 58. gr. laga um atvinnuleysistryggingar að ef einstaklingur hafni þátttöku í vinnumarkaðsaðgerðum, án gildra ástæðna, beri honum að sæta viðurlögum á grundvelli ákvæðisins. Fyrir liggi að kærandi hafi ekki mætt á boðaðan fund hjá stofnuninni 2. febrúar 2022. Kærandi hafi verið boðaður á fund með tölvupósti og í uppgefið símanúmer þann 1. febrúar 2022. Athygli hafi verið vakin á því að fjarvera gæti valdið viðurlögum á grundvelli laga um atvinnuleysistryggingar. Í skýringum kæranda til Vinnumálastofnunar hafi kærandi sagt að hann væri ekki lengur búsettur í B og gæti því ekki mætt á þjónustuskrifstofu stofnunarinnar þar. Vinnumálastofnun hafi ekki borist tilkynning um breytingu á heimilisfangi kæranda þegar hann hafi verið boðaður á fund. Áður hafi kærandi verið boðaður á fund en ekki mætt. Kærandi hafi þá skráð sig í tímabundna dvöl erlendis þegar boðun hafi verið send.

Það sé grundvallarskilyrði þess að unnt sé að aðstoða umsækjanda um atvinnuleysisbætur við að fá starf við hæfi og gefa honum kost á þátttöku í viðeigandi vinnumarkaðsaðgerðum að atvinnuleitandi sinni þeim boðunum og ábendingum sem sannanlega séu send honum með viðurkenndum hætti og tilkynni stofnuninni um breytingar á heimilisfesti og símanúmerum. Vinnumálastofnun líti svo á að það teljist liður í virkri atvinnuleit að upplýsa stofnunina um þær breytingar sem verði á högum atvinnuleitenda, hafi þær breytingar bein áhrif á getu atvinnuleitandans til að taka þátt í vinnumarkaðsúrræðum og sinna starfsviðtölum sem stofnunin boði til með sannanlegum hætti. Samkvæmt h-lið 1. mgr. 14. gr. laga um atvinnuleysistryggingar teljist sá í virkri atvinnuleit sem sé reiðubúinn að gefa Vinnumálastofnun nauðsynlegar upplýsingar til að auka líkur hans á að fá starf við hæfi og gefa honum kost á þátttöku í vinnumarkaðsaðgerðum. Þá beri atvinnuleitanda að tilkynna Vinnumálastofnun, án ástæðulauss dráttar, um þær breytingar sem kunni að verða á vinnufærni eða aðstæðum að öðru leyti, sbr. 2. mgr. 14. gr. laga nr. 54/2006 um atvinnuleysistryggingar.

Rík skylda hvíli á atvinnuleitendum að mæta á boðaða fundi stofnunarinnar og að tilkynna Vinnumálastofnun um allar þær breytingar sem verði á högum þeirra innan gefinna tímamarka. Vinnumálastofnun telji að síðari tilkomnar tilkynningar á aðsetri atvinnuleitanda nægi ekki til að leysa hann undan þeirri skyldu. Þá hafi kærandi ekki sýnt vilja til að mæta á fundi hjá stofnuninni. Það sé mat Vinnumálastofnunar að skýringar þær sem kærandi hafi tekið fram í samskiptum sínum við stofnunina geti ekki réttlætt fjarveru kæranda á fundi stofnunarinnar og að kærandi hafi brugðist skyldum sínum samkvæmt 58. gr. laganna og því skuli hann sæta viðurlögum á grundvelli ákvæðisins.

Í 4. mgr. 58. gr. laga um atvinnuleysistryggingar sé mælt fyrir um sérstök viðurlög í þeim tilfellum sem atvinnuleitandi hafi fengið greiddar atvinnuleysisbætur í samtals 24 mánuði eða lengur á sama bótatímabili. Í ákvæðinu segi að þegar svo háttar skuli atvinnuleitandi ekki eiga rétt á greiðslu atvinnuleysisbóta fyrr en hann uppfylli skilyrði 31. gr laganna en 31. gr. laga um atvinnuleysistryggingar mæli fyrir um það hvernig nýtt bótatímabil hefjist áður en fyrra tímabili ljúki að fullu. Samkvæmt ákvæðinu þurfi atvinnuleitandi að hafa starfað samfellt á innlendum vinnumarkaði í að minnsta kosti 24 mánuði frá því að hann hafi síðast fengið greiddar atvinnuleysisbætur til að öðlast rétt á nýju bótatímabili.

Kærandi hafi fengið greiddar atvinnuleysisbætur í tæplega 25 mánuði á bótatímabili sínu þegar atvik hafi átt sér stað í febrúar 2022. Kærandi skuli því sæta viðurlögum á grundvelli 4. mgr. 58. gr. laga um atvinnuleysistryggingar. Kærandi geti því fyrst átt rétt á atvinnuleysisbótum að nýju eftir að hafa starfað samfellt á innlendum vinnumarkaði í að minnsta kosti 24 mánuði.

Með vísan til ofangreindra sjónarmiða sé það afstaða Vinnumálastofnunar að stöðva skuli greiðslur atvinnuleysisbóta til kæranda og að hann geti fyrst átt rétt á greiðslum atvinnuleysisbóta þegar hann hafi starfað samfellt á innlendum vinnumarkaði í að minnsta kosti 24 mánuði frá því að hann hafi síðast fengið greiddar atvinnuleysisbætur.

IV.  Niðurstaða

Ágreiningur í máli þessu lýtur að ákvörðun Vinnumálastofnunar um að stöðva greiðslur atvinnuleysisbóta til kæranda á grundvelli 4. mgr. 58. gr. laga nr. 54/2006 um atvinnuleysistryggingar.

Í 58. gr. laga nr. 54/2006 er kveðið á um viðurlög við því ef þátttöku í vinnumarkaðsaðgerðum er hafnað. Segir þar í 1. mgr. að sá sem hafnar þátttöku í vinnumarkaðsaðgerðum, sbr. lög um vinnumarkaðsaðgerðir, samkvæmt ákvörðun Vinnumálastofnunar eftir að hafa verið í atvinnuleit í að minnsta kosti fjórar vikur frá móttöku Vinnumálastofnunar á umsókn um atvinnuleysisbætur, skuli ekki eiga rétt á greiðslu atvinnuleysisbóta samkvæmt VII. kafla laganna fyrr en að tveimur mánuðum liðnum, sem ella hefðu verið greiddar bætur fyrir, frá þeim degi er viðurlagaákvörðun Vinnumálastofnunar er tilkynnt aðila. Hið sama gildir þegar hinn tryggði mætir ekki til Vinnumálastofnunar á áður boðuðum tíma samkvæmt 6. mgr. 9. gr., nú 7. mgr. 9. gr.,  3. mgr. 13. gr. eða 3. mgr. 18. gr. laganna. Þá segir í 4. mgr. 58. gr. að hafi hinn tryggði fengið greiddar atvinnuleysisbætur í samtals 24 mánuði eða lengur á sama tímabili samkvæmt 29. gr. þegar atvik sem lýst sé í 1. mgr. eigi sér stað skuli hinn tryggði ekki eiga rétt á greiðslu atvinnuleysisbóta fyrr en hann uppfyllir skilyrði 31. gr.

Í athugasemdum greinargerðar við frumvarp það er varð að lögum nr. 134/2009, um breytingu á lögum nr. 54/2006, segir meðal annars um viðurlög við að virða ekki boðun Vinnumálastofnunar:

„Í ljósi þess að mikilvægt er að Vinnumálastofnun geti haldið reglulegu sambandi við þá sem fá greiddar atvinnuleysisbætur, ekki síst til að geta fylgst með gangi atvinnuleitar og hvort stofnunin þurfi að koma að frekari stuðningi við viðkomandi, er lagt til að það kunni að varða viðurlögum á grundvelli laganna í þeim tilvikum er atvinnuleitendur virða ekki boðun stofnunarinnar skv. 1. gr. frumvarps þessa. Á þetta ekki síst við þegar fá störf eru í boði og auknar líkur eru á að atvinnuleitin dragist á langinn. Jafnframt er lagt til að sama gildi þegar atvinnuleitendur eru boðaðir til stofnunarinnar í því skyni að kanna hvort sá hinn sami uppfylli enn skilyrði laganna, sbr. 4. og 6. gr. frumvarps þessa. Er því gert ráð fyrir að sömu viðurlög komi til og eiga við þegar þátttöku í vinnumarkaðsaðgerðum er hafnað.“

Í 7. mgr. 9. gr. kemur fram að sá sem telst tryggður á grundvelli laganna skuli eftir að umsókn hans hafi verið samþykkt og á þeim tíma sem hann fái greiddar atvinnuleysisbætur eða sæti biðtíma eða viðurlögum samkvæmt lögunum hafa reglulegt samband við Vinnumálastofnun eftir nánara fyrirkomulagi sem stofnunin ákveði. Þegar Vinnumálastofnun upplýsi umsækjanda um að stofnunin hafi samþykkt umsókn um atvinnuleysisbætur skuli stofnunin jafnframt upplýsa hlutaðeigandi um með hvaða hætti hún muni koma upplýsingum eða öðrum boðum til hans meðan á atvinnuleit hans standi. Komi Vinnumálastofnun upplýsingum eða boðum til umsækjanda með þeim hætti sem stofnunin hafi tiltekið við hlutaðeigandi teljast upplýsingarnar eða boðin hafa borist með sannanlegum hætti.

Þá segir í 3. mgr. 13. gr. laga nr. 54/2006 að Vinnumálastofnun sé heimilt að boða þann tryggða til stofnunarinnar með sannanlegum hætti á þeim tíma sem hann fái greiddar atvinnuleysisbætur eða sæti biðtíma eða viðurlögum samkvæmt lögunum, meðal annars til að kanna hvort breytingar hafi orðið á högum hans sem kunni að hafa áhrif á rétt hans samkvæmt lögunum. Hinn tryggði skuli þá vera reiðubúinn að mæta til stofnunarinnar með mjög skömmum fyrirvara.

Samkvæmt gögnum málsins var kærandi boðaður í viðtal hjá Vinnumálastofnun 1. febrúar 2022 sem fara átti fram daginn eftir. Kærandi boðaði forföll samdægurs og bar því við að hann byggi ekki í B og það væri skráð hjá Vinnumálastofnun. Því hafi það verið ómögulegt fyrir kæranda að koma á fundinn þar sem það væri of löng vegalengd fyrir hann. Vegna þessa tók Vinnumálaastofnun þá ákvörðun, á grundvelli 58. gr. laga nr. 54/2006, að fella niður bótarétt kæranda með vísan til þess að hann hefði ekki mætt í boðað viðtal.

Úrskurðarnefndin bendir á að beiting viðurlaga samkvæmt 58. gr. laganna er íþyngjandi ákvörðun og verður því að mati nefndarinnar að gera þær kröfur að fyrirliggjandi gögn bendi eindregið til þess að rétt sé að beita því úrræði. Fyrir liggur að í kjölfar viðtalsboðunar tjáði kærandi Vinnumálastofnun að hann væri ekki búsettur í B og því kæmist hann ekki í viðtal þar. Ekki liggur fyrir að kæranda hafi verið boðið að mæta í viðtal á aðra þjónustuskrifstofu Vinnumálastofnunar en úrskurðarnefndin telur að fullt tilefni hafi verið til þess í kjölfar skýringa kæranda. Þar sem kærandi  tilkynnti Vinnumálastofnun um forföll vegna boðaðra viðtala er það mat úrskurðarnefndarinnar að ekki hafi verið heimilt að beita viðurlögum á grundvelli 58. gr. laga nr. 54/2006. Að því virtu er hin kærða ákvörðun felld úr gildi.

Ú R S K U R Ð A R O R Ð

Ákvörðun Vinnumálastofnunar, dags. 27. febrúar 2022, um að stöðva greiðslur atvinnuleysisbóta til A, er felld úr gildi.

F.h. úrskurðarnefndar velferðarmála

Hólmfríður Birna Guðmundsdóttir