Mál nr. 18/2016

Úrskurðarnefnd velferðarmála

Mál nr. 18/2016

Fimmtudaginn 9. júní 2016

A

gegn

Vinnumálastofnun

Ú R S K U R Ð U R

Mál þetta úrskurða Rakel Þorsteinsdóttir lögfræðingur, Arnar Kristinsson lögfræðingur og Agnar Bragi Bragason lögfræðingur.

Með kæru, móttekinni þann 13. janúar 2016, kærði A, til úrskurðarnefndar velferðarmála ákvörðun Vinnumálastofnunar, dags. 18. nóvember 2015, um að staðfesta fyrri ákvörðun um að stöðva greiðslur atvinnuleysisbóta til hans þar til hann hefur starfað að minnsta kosti í tólf mánuði á innlendum vinnumarkaði og innheimta ofgreiddar atvinnuleysisbætur að fjárhæð 1.761 kr. að meðtöldu 15% álagi.

I.  Málsatvik og málsmeðferð

Kærandi þáði greiðslur atvinnuleysistrygginga á árinu 2015. Með bréfi, dags. 6. ágúst 2015, var kæranda tilkynnt að við samkeyrslu tölvugagna Vinnumálastofnunar og ríkisskattstjóra hafi virst sem kærandi hafi haft tekjur í X frá B að fjárhæð 64.132 kr. án þess að gera grein fyrir þeim, á sama tíma og hann hafi þegið atvinnuleysisbætur frá Vinnumálastofnun. Þá var óskað eftir skýringum kæranda á framangreindum tekjum. Engar athugasemdir bárust frá kæranda samkvæmt samskiptasögu kæranda.

Með bréfi, dags. 9. september 2015, var kæranda tilkynnt um að stofnunin hefði ákveðið að stöðva greiðslur atvinnuleysisbóta til hans á grundvelli 60. gr. laga um atvinnuleysistryggingar og að hann skyldi ekki eiga rétt á atvinnuleysisbótum fyrr en hann hefði starfað a.m.k. tólf mánuði á innlendum vinnumarkaði þar sem hann hafi verið að vinna hjá B samhliða því að þiggja atvinnuleysisbætur án þess að tilkynna Vinnumálastofnun um vinnuna. Þá var kærandi krafinn um endurgreiðslu ofgreiddra atvinnuleysisbóta samtals að fjárhæð 1.761 kr. að meðtöldu 15% álagi á grundvelli 2. mgr. 39. gr. laganna.

Með umsókn, dags. 1. október 2015, sótti kærandi um atvinnuleysisbætur á ný en var synjað með bréfi Vinnumálastofnunar, dags. 14. október 2015, á þeim grundvelli að hann hefði ekki starfað í að minnsta kosti tólf mánuði á innlendum vinnumarkaði frá því að hann sætti viðurlögum á grundvelli 60. gr. laga um atvinnuleysistryggingar. Þann 9. nóvember 2015 sendi kærandi Vinnumálastofnun með tölvubréfi skýringar sínar á því að hann hafi ekki tilkynnt fyrrgreinda vinnu. Þar kemur fram að á upplýsingafundi hafi honum verið tjáð að ekki þyrfti að tilkynna launagreiðslur undir 200.000 kr. árlega. Í kjölfarið var mál kæranda tekið fyrir aftur. Var kæranda tilkynnt sú ákvörðun Vinnumálastofnunar að staðfesta fyrri ákvörðun með bréfi, dags. 18. nóvember 2015. Með bréfi, dags. 20. nóvember 2015, óskaði kærandi eftir rökstuðningi fyrir ákvörðun um beitingu viðurlaga samkvæmt 60. gr. laga um atvinnuleysistryggingar. Rökstuðningur var veittur með bréfi, dags. 27. nóvember 2015.

Kæra barst úrskurðarnefnd velferðarmála þann 13. janúar 2016. Með bréfi, dags. 26. janúar 2016, óskaði úrskurðarnefndin eftir greinargerð Vinnumálastofnunar ásamt gögnum málsins. Greinargerð Vinnumálastofnunar barst með bréfi, dags. 1. mars 2016. Með bréfi úrskurðarnefndar, dags. 10. mars 2016, var greinargerð Vinnumálastofnunar send kæranda til kynningar. Frekari athugasemdir bárust ekki.

II.  Sjónarmið kæranda

Í kæru eru ekki settar fram sérstakar kröfur, en af kærunni og gögnum málsins má ráða að kærandi óski eftir endurskoðun á ákvörðun Vinnumálastofnunar.

III.  Sjónarmið Vinnumálastofnunar

Í greinargerð Vinnumálastofnunar kemur fram að af kæru kæranda megi ekki með afgerandi hætti ráða hvaða ákvörðun stofnunarinnar sæti kæru til úrskurðarnefndar velferðarmála. Af meðfylgjandi gögnum með kæru sé þó ljóst að ákvörðun varðandi 60. gr. laga um atvinnuleysistryggingar og síðar tilkomin synjun á umsókn kæranda sé tilefni kæru til nefndarinnar.

Samkvæmt 60. gr. laganna sé gert ráð fyrir því að Vinnumálastofnun beiti viðurlögum á grundvelli þess ef atvinnuleitandi starfi á innlendum vinnumarkaði á sama tíma og hann fái greiddar atvinnuleysisbætur án þess að tilkynna stofnuninni um að atvinnuleit sé hætt samkvæmt 35. gr. a eða 10. gr. laganna. Kæranda hafi verið gert að sæta viðurlögum á grundvelli ákvæðisins þann 9. september 2015.

Ljóst sé að þriggja mánaða frestur til að kæra ákvörðun Vinnumálastofnunar frá 9. september 2015 um viðurlög á grundvelli 60. gr. laga um atvinnuleysistryggingar hafi verið liðinn þegar kæra hafi borist úrskurðarnefnd velferðarmála. Eftir standi þá ákvörðun stofnunarinnar frá 14. október 2015 og síðari staðfesting á henni, dags. 18. nóvember 2015, um að hafna nýrri umsókn kæranda, þar sem hann hafi ekki starfað í tólf mánuði á innlendum vinnumarkaði frá því að fyrri viðurlagaákvörðun hafi verið tekin.

Fyrir liggi að kærandi hafi veirð látinn sæta viðurlögum samkvæmt 60. gr. laga um atvinnuleysistryggingar þann 9. september 2015. Ekki verði séð að kærandi hafi sýnt fram á að sú ákvörðun hafi verið byggð á röngum eða villandi upplýsingum. Ný umsókn hafi borist Vinnumálastofnun þann 1. október 2015. Ljóst sé því að kærandi uppfylli ekki þær kröfur sem 60. gr. laga um atvinnuleysistryggingar geri til þeirra sem sætt hafi viðurlögum á grundvelli ákvæðisins. Þar sem kærandi hafi ekki starfað í að minnsta kosti tólf mánuði á innlendum vinnumarkaði frá því að sú viðurlagaákvörðun hafi verið birt honum beri Vinnumálastofnun að hafna umsókn kæranda. Með vísan til framangreindra sjónarmiða sé það niðurstaða stofnunarinnar að staðfesta beri ákvörðun stofnunarinnar.

IV.  Niðurstaða

Með kæru til úrskurðarnefndar velferðarmála fylgdu nokkrar ákvarðanir Vinnumálastofnunar. Úrskurðarnefndin telur að af gögnum málsins megi ráða að kæra lúti að ákvörðun stofnunarinnar, dags. 18. nóvember 2015, þar sem fyrri ákvörðun stofnunarinnar var staðfest. Úrskurðarnefndin telur að með framangreindu orðalagi í hinni kærðu ákvörðun sé vísað til þess að ákvörðun stofnunarinnar sem kynnt var kæranda með bréfi, dags. 9. september 2015, þess efnis að stöðva greiðslur atvinnuleysisbóta til kæranda þar til hann hefur starfað í að minnsta kosti tólf mánuði á innlendum vinnumarkaði samkvæmt 60. gr. laga nr. 54/2006 um atvinnuleysistryggingar og innheimta ofgreiddar atvinnuleysisbætur að fjárhæð 1.761 kr. að meðtöldu 15% álagi samkvæmt 2. mgr. 39. gr. laganna, sé staðfest.  

Í rökstuðningi Vinnumálastofnunar, dags. 27. nóvember 2015, kemur fram að með hinni kærðu ákvörðun stofnunarinnar, dags. 18. nóvember 2015, hafi endurupptökubeiðni kæranda verið hafnað. Í ákvörðuninni segir hins vegar að málið hafi verið tekið fyrir að nýju með tilliti til nýrra gagna. Þá kemur fram að í kjölfar endurupptöku stofnunarinnar á máli kæranda í samræmi við 24. gr. stjórnsýslulaga nr. 37/1993 sé fyrri ákvörðun staðfest. Að mati úrskurðarnefndarinnar má ráða af framangreindu orðalagi að ákvörðun stofnunarinnar, dags. 9. september 2015, hafi verið endurupptekin vegna nýrra gagna en þau hafi ekki leitt til breyttrar niðurstöðu. Því hafi nýr þriggja mánaða kærufrestur byrjað að líða þegar hin kærða ákvörðun var tilkynnt kæranda, sbr. 1. mgr. 5. gr. laga nr. 85/2015 um úrskurðarnefnd velferðarmála.   

Samkvæmt framgreindu lýtur ágreiningur máls þessa að þeirri ákvörðun Vinnumálastofnunar að stöðva greiðslur atvinnuleysisbóta til kæranda þar til hann hefur starfað að minnsta kosti tólf mánuði á innlendum vinnumarkaði samkvæmt 60. gr. laga nr. 54/2006 um atvinnuleysistryggingar og krefja hann um endurgreiðslu ofgreiddra atvinnuleysisbóta samkvæmt 2. mgr. 39. gr. laganna.

Ákvæði 60. gr. laga um atvinnuleysistryggingar, með síðari breytingum, hljóðar svo:

„Sá sem lætur vísvitandi hjá líða að tilkynna Vinnumálastofnun um þær breytingar sem kunna að verða á högum hans á því tímabili sem hann fær greiddar atvinnuleysisbætur eða sætir biðtíma eða viðurlögum samkvæmt lögum þessum eða veitir vísvitandi rangar upplýsingar sem leiða til þess að hann telst ranglega tryggður að fullu eða að hluta samkvæmt lögum þessum skal ekki eiga rétt á greiðslu atvinnuleysisbóta fyrr en hann hefur starfað a.m.k. tólf mánuði á innlendum vinnumarkaði áður en hann sækir aftur um atvinnuleysisbætur. Hið sama gildir um þann sem starfar á innlendum vinnumarkaði á sama tíma og hann fær greiddar atvinnuleysisbætur eða sætir biðtíma eða viðurlögum samkvæmt lögum þessum án þess að hafa tilkynnt Vinnumálastofnun um að atvinnuleit sé hætt skv. 10. gr. eða um tilfallandi vinnu skv. 35. gr. a. Skal honum jafnframt verða gert að endurgreiða ofgreiddar atvinnuleysisbætur skv. 39. gr.“

Af gögnum málsins verður ráðið að hin kærða ákvörðun sé byggð á 2. málsl. 60. gr. laganna. Í dómi Héraðsdóms Reykjavíkur frá 15. mars 2016 (E-2547/2015) var leyst úr ágreiningi sem varðaði ákvörðun Vinnumálastofnunar um beitingu viðurlaga samkvæmt 2. málsl. 60. gr. laganna. Í dóminum var fjallað ítarlega um túlkun framangreinds ákvæðis. Í niðurstöðunni segir meðal annars svo:

„Samkvæmt framangreindu verður fallist á þá efnislegu niðurstöðu umboðsmanns Alþingis, í fyrrgreindu áliti hans, að miða verði við að í verknaðarlýsingu 2. málsliðar 60. gr. laga nr. 54/2006 felist krafa um atvinnuleitandi hafi ætlað að afla sér atvinnuleysisbóta með sviksamlegum hætti. Af hálfu stefndu er því ómótmælt að mál stefnanda hafi ekki verið rannsakað sérstaklega með hliðsjón af huglægri afstöðu hans, enda byggir málatilbúnaður þeirra á því að slík afstaða hafi ekki haft þýðingu um meðferð og niðurstöðu stjórnsýslumálsins. Að virtri framagreindri niðurstöðu um skýringu 2. málsliðar 60. gr. laga nr. 54/2006 liggur þannig fyrir að verulegir annmarkar voru á málsmeðferð stefnda Vinnumálastofnunar og úrskurðarnefndar atvinnuleysistrygginga svo og rökstuðningi ákvarðana. Er jafnframt ljóst að umræddir annmarkar voru til þess fallnir að hafa áhrif á niðurstöðu málsins. Verður því að fallist á kröfu stefnanda um að umræddar stjórnvaldsákvarðanir stefndu Vinnumálastofnunar og úrskurðarnefndar atvinnuleysistrygginga um sviptingu bótaréttar stefnanda verði felldar úr gildi.“ 

Samkvæmt framangreindu er það skilyrði fyrir beitingu viðurlaga á grundvelli 2. málsl. 60. gr. að atvinnuleitandi hafi aflað sér atvinnuleysisbóta með sviksamlegum hætti. Úrskurðarnefnd velferðarmála telur að af gögnum málsins verði ráðið að Vinnumálastofnun hafi beitt kæranda viðurlögum á grundvelli framangreinds ákvæðis þar sem hann hafi starfað á innlendum vinnumarkaði á sama tíma og hann hafi fengið greiddar atvinnuleysisbætur án þess að hafa tilkynnt stofnuninni um vinnuna. Því virðist huglæg afstaða kæranda ekki hafa verið könnuð áður en ákvörðun um beitingu viðurlaga var tekin. Með hliðsjón af framangreindu er það mat úrskurðarnefndar velferðarmála að málið hafi ekki verið nægjanlega upplýst áður en Vinnumálastofnun tók hina kærðu ákvörðun, sbr. 10. gr. stjórnsýslulaga nr. 37/1993. Því verður ekki hjá því komist að fella hina kærðu ákvörðun úr gildi og vísa málinu til baka til mats á því hvort kærandi hafi aflað sér atvinnuleysisbóta með sviksamlegum hætti.

Með vísan til þess sem hér hefur verið rakið er ákvörðun Vinnumálastofnunar um beitingu viðurlaga og innheimtu ofgreiddra bóta felld úr gildi og málinu vísað aftur til stofnunarinnar til nýrrar meðferðar.

Ú R S K U R Ð A R O R Ð

Ákvörðun Vinnumálastofnunar frá 18. nóvember 2015, í máli A, um að staðfesta fyrri ákvörðun um að stöðva greiðslur atvinnuleysisbóta til kæranda þar til hann hefur starfað í að minnsta kosti tólf mánuði á innlendum vinnumarkaði og innheimtu ofgreiddra atvinnuleysisbóta samtals að fjárhæð 1.761 kr. að meðtöldu 15% álagi, er felld úr gildi. Málinu er vísað aftur til stofnunarinnar til nýrrar meðferðar.

F.h. úrskurðarnefndar velferðarmála

Rakel Þorsteinsdóttir