Mál nr. 36/2015

Úrskurðarnefnd velferðarmála

Mál nr. 36/2015

Miðvikudaginn 14. september 2016

A og B

gegn

umboðsmanni skuldara

ÚRSKURÐUR

Mál þetta úrskurða Lára Sverrisdóttir formaður, Sigríður Ingvarsdóttir og Þórhildur Líndal.

Þann 26. nóvember 2015 barst kærunefnd greiðsluaðlögunarmála kæra A, og B. Kærð var ákvörðun umboðsmanns skuldara sem tilkynnt var með bréfi 2. október 2015 þar sem greiðsluaðlögunarumleitanir kærenda voru felldar niður.

Með bréfi 30. nóvember 2015 óskaði kærunefnd greiðsluaðlögunarmála eftir greinargerð umboðsmanns skuldara. Greinargerðin barst með bréfi 21. janúar 2016. Var hún send kærendum með bréfi 29. janúar 2016 og þeim boðið að gera athugasemdir. Engar athugasemdir bárust.

Þann 1. janúar 2016 tóku gildi lög nr. 85/2015 um úrskurðarnefnd velferðarmála og tók nefndin yfir frá þeim tíma þau mál sem áður voru til meðferðar hjá kærunefnd greiðsluaðlögunarmála, þ.m.t. mál kærenda, sbr. 1. gr. laga nr. 85/2015 og 32. gr. laga nr. 101/2010 um greiðsluaðlögun einstaklinga (lge.), sbr. 13. gr. laga nr. 85/2015.

I. Málsatvik og málsmeðferð

Kærendur eru fædd 1961 og 1957. Þau eru gift og búa í 96 fermetra leiguhúsnæði að C. Kærendur eru bæði öryrkjar. Í tekjur hafa kærendur bætur frá Tryggingastofnun, greiðslur frá lífeyrissjóði og húsaleigubætur.

Heildarskuldir kærenda samkvæmt greiðsluyfirliti umboðsmanns skuldara eru 3.643.571 króna.

Kærendur rekja fjárhagserfiðleika sína einkum til veikinda.

Kærendur sóttu um greiðsluaðlögun 2. júní 2014 og með ákvörðun umboðsmanns skuldara 5. september 2014 var þeim veitt heimild til að leita greiðsluaðlögunar og umsjónarmaður skipaður með greiðsluaðlögunarumleitunum þeirra. Í fylgiskjali með ákvörðun umboðsmanns var upplýst um skyldur skuldara við greiðsluaðlögun samkvæmt 12. gr. laga um greiðsluaðlögun einstaklinga nr. 101/2010 (lge.).

Með bréfi umsjónarmanns til umboðsmanns skuldara 3. febrúar 2015 var lagt til að greiðsluaðlögunarumleitanir kærenda yrðu felldar niður á grundvelli 15. gr. lge., sbr. a- lið 1. mgr. 12. gr. og 16. gr. lge. Umsjónarmaður hefði sent kærendum drög að frumvarpi til greiðsluaðlögunarsamnings 11. desember 2014 til að þau gætu tekið afstöðu til þess. Beiðni um afstöðu kærenda hefði verið ítrekuð bæði símleiðis og með tölvupósti. Umsjónarmaður hafi meðal annars gert kærendum grein fyrir því að þeim bæri skylda til að viðhafa samstarf við umsjónarmann og sýna ákveðinn samstarfsvilja. Engin svör hafi borist frá kærendum.

Í 12. gr. lge. komi fram hverjar skyldur skuldara séu meðan á greiðsluaðlögunarumleitunum standi. Samkvæmt a-lið 1. mgr. 12. gr. lge. skuli skuldari á þeim tíma leggja til hliðar af launum sínum og öðrum tekjum það fé sem sé umfram það sem hann þurfi til að sjá sér og fjölskyldu sinni farborða. Samkvæmt 2. mgr. 12. gr. lge. beri umsjónarmanni að fara þess á leit við umboðsmann skuldara að greiðsluaðlögunarumleitanir verði felldar niður samkvæmt 15. gr. lge., telji hann skuldara hafa brugðist skyldum sínum. Kærendur hafi upplýst umsjónarmann um að þau hafi ekkert lagt fyrir í greiðsluskjólinu en mánaðarleg greiðslugeta þeirra væri 72.064 krónur. Þau hafi heldur ekki lagt fram gögn er réttlæti vöntun á sparnaði og verði því að telja að þau hafi brotið skyldur sínar samkvæmt a-lið 1. mgr. 12. gr. lge.

Samkvæmt framangreindu telji umsjónarmaður að fram séu komnar upplýsingar sem hindri að greiðsluaðlögun sé heimil í skilningi 15. gr. lge. og því beri umboðsmanni skuldara að fella greiðsluaðlögunarumleitanir kærenda niður.

Með bréfi umboðsmanns skuldara til kærenda 30. júní 2015 var þeim gefinn kostur á að láta álit sitt í ljós innan tilskilins frests og leggja fram frekari gögn áður en umboðsmaður skuldara tæki ákvörðun um hvort fella skyldi niður heimild kærenda til greiðsluaðlögunarumleitana, sbr. 1. mgr. 15. gr. lge.

Með bréfi til kærenda 2. október 2015 felldi umboðsmaður skuldara greiðsluaðlögunarumleitanir þeirra niður með vísan til 15. gr., sbr. a-lið 1. mgr. 12. gr. lge.

II. Sjónarmið kærenda

Kærendur gera ekki kröfur í málinu en skilja verður kæru þeirra svo að þau krefjist þess að ákvörðun umboðsmanns skuldara verði felld úr gildi.

Kærendur kveðast hafa sótt um niðurfellingu á skuldum sínum þar sem þau séu bæði öryrkjar og eigi ekki peninga til að greiða af skuldum. Þau skilji ekki af hverju skuldirnar séu ekki felldar niður eða þau gerð gjaldþrota.

III. Sjónarmið umboðsmanns skuldara

Af hálfu umboðsmanns skuldara er vísað til þess að komi fram upplýsingar, sem ætla megi að hindri að greiðsluaðlögun sé heimil á grundvelli lge., skuli umsjónarmaður tilkynna umboðsmanni skuldara um það sem í kjölfarið taki afstöðu til málsins með rökstuddri ákvörðun, sbr. 1. mgr. 15. gr. lge. Skuldara skuli gefið tækifæri til að láta álit sitt í ljós áður en slík ákvörðun sé tekin. Í 12. gr. lge. sé fjallað um skyldur skuldara meðan hann njóti greiðsluskjóls. Samkvæmt a-lið 1. mgr. 12. gr. lge. skuli skuldari leggja til hliðar af launum og öðrum tekjum sínum það fé sem sé umfram það sem hann þurfi til að sjá sér og fjölskyldu sinni farborða.

Skriflegar leiðbeiningar um 12. gr. lge. hafi fylgt með ákvörðun um samþykki umsóknar kærenda um greiðsluaðlögun sem þeim hafi borist með ábyrgðarbréfi. Auk þess séu skyldur skuldara í greiðsluskjóli ávallt útskýrðar og ítrekaðar á fyrsta fundi umsjónarmanns og skuldara. Þessar upplýsingar hafi enn fremur verið aðgengilegar á heimasíðu umboðsmanns skuldara. Loks hafi verið rætt við kærendur símleiðis 29. ágúst 2014 þar sem farið hafi verið yfir skyldur skuldara í greiðsluskjóli. Kærendum hafi því vel mátt vera ljóst að þau skyldu halda til haga þeim fjármunum sem þau hafi átt aflögu í lok hvers mánaðar til greiðslu af skuldum sínum þegar að því kæmi að semja við kröfuhafa.

Greiðsluskjól kærenda hafi staðið yfir í rúmlega átta mánuði miðað við tímabilið frá 1. október 2014 til 31. maí 2015. Í neðangreindum útreikningum sé miðað við að unnt sé að leggja fyrir mismun meðaltekna á mánuði og framfærslukostnaðar. Sú fjárhæð sé nefnd greiðslugeta.

Samkvæmt fyrirliggjandi gögnum, meðal annars úr staðgreiðsluskrá ríkisskattstjóra og skattframtölum, hafi kærendur haft neðangreindar tekjur á tímabilinu í krónum:

Samkvæmt gögnum málsins hafi kærendur samtals haft 3.660.538 krónur í heildartekjur á ofangreindu tímabili og hefðu átt að geta lagt fyrir 973.898 krónur. Hafi þá ekki verið tekið tillit til bílaláns sem kærendur kveðist hafa greitt af. Bifreiðin sé ekki í eigu þeirra heldur D Samkvæmt upplýsingum frá D 28. ágúst 2014 sé þriðji aðili skráður greiðandi bílalánsins og umráðamaður bílsins. Kærendum hafi verið gefinn kostur á að sýna fram á útgjöld vegna bílasamningsins en það hafi þau ekki gert. Því sé ekki hægt að leggja til grundvallar að kærendur hafi í raun greitt af bílaláninu. Þá hafi kærendur ekkert lagt fyrir á tímabilinu og ekki gefið aðrar skýringar á því en að húsaleigubætur hafi lækkað.

Samkvæmt 4. mgr. 16. gr. lge. skuli umsjónarmaður notast við framfærsluviðmið sem umboðsmaður skuldara setji. Umsjónarmanni sé almennt óheimilt að miða við annan framfærslukostnað en þann sem reiknaður hafi verið fyrir skuldara með tilliti til fjölskylduaðstæðna. Framfærsluviðmið umboðsmanns skuldara byggist á hlutlægum viðmiðum um almenna framfærslu með tilliti til fjölskyldustærðar og taki mið af vísitölu. Að auki skuli lagt til grundvallar að við mat á því hvort skuldarar hafi sinnt skyldum sínum meðan á frestun greiðslna standi sé þeim jafnan játað nokkurt svigrúm til að mæta óvæntum útgjöldum í mánuði hverjum. Þá sé almennt tekið tillit til annarra útgjaldaliða sem fella megi undir venjulegan heimilisrekstur samkvæmt a-lið 1. mgr. 12. gr. lge., séu lögð fram gögn þar um.

Samkvæmt fyrirliggjandi gögnum megi ætla að mánaðarleg heildarútgjöld kærenda hafi verið 335.830 krónur á meðan þau hafi notið greiðsluskjóls. Miðað sé við nýjustu framfærsluviðmið kærendum í hag, þ.e. framfærslukostnað júnímánaðar 2015 fyrir hjón. Samkvæmt þessu sé gengið út frá því að kærendur hafi átt að geta lagt fyrir 973.898 krónur á fyrrnefndu tímabili.

Á meðan á greiðsluskjóli standi skuli skuldari greiða tilfallandi mánaðarlegan framfærslukostnað svo sem rafmagn, hita, fasteignagjöld, samskiptakostnað og fleira þess háttar. Í fylgiskjölum með ákvörðun umboðsmanns skuldara um heimild kærenda til greiðsluaðlögunar sé að finna greiðsluáætlun þar sem gert sé ráð fyrir þessum kostnaði í mánaðarlegum framfærslukostnaði þeirra. Meðan á frestun annarra greiðslna standi sé skuldara ætlað að greiða gjöld og kostnað vegna framfærslu sé greiðslugeta hans jákvæð í mánuði hverjum, enda markmið með greiðsluaðlögun að koma jafnvægi á skuldir og greiðslugetu.

Samkvæmt ofangreindu telji umboðsmaður skuldara að kærendur hafi brotið gegn skyldum sínum samkvæmt a-lið 1. mgr. 12. gr. lge. með því að leggja ekki til hliðar þá fjármuni sem hafi verið umfram framfærslukostnað í greiðsluskjóli.

Gera verði þá kröfu til einstaklinga, sem glími við svo verulega fjárhagserfiðleika að íhlutunar sé þörf, að þeir dragi úr útgjöldum sem ætla megi að hægt sé að komast hjá eða fresta og sérstaklega á meðan þeir standi í greiðsluaðlögunarumleitunum vegna endurskipulagningar fjármála sinna. Skuldurum í greiðsluaðlögun séu settar ákveðnar skorður á ráðstöfun fjár í greiðsluskjóli. Þeim sé í fyrsta lagi skylt að leggja fyrir það fé sem sé afgangs eftir að framfærslukostnaður hafi verið greiddur og í öðru lagi að ráðstafa ekki því fé sem gagnast gæti lánardrottnum sem greiðsla. Auk þess sé óheimilt að stofna til nýrra skulda á tímabilinu.

Að framangreindu virtu og með hliðsjón af gögnum málsins hafi ekki verið hjá því komist að fella niður heimild kærenda til greiðsluaðlögunar samkvæmt 15. gr., sbr. a- lið 1. mgr. 12. gr. lge.

Umboðsmaður skuldara fer fram á að hin kærða ákvörðun verði staðfest með vísan til forsendna sem fram komi í henni.

IV. Niðurstaða

Ákvörðun umboðsmanns skuldara byggist á 15. gr. lge. með vísan til a-liðar 1. mgr. 12. gr. lge., þar sem fjallað er um skyldur skuldara á meðan leitað er greiðsluaðlögunar.

Samkvæmt a-lið 1. mgr. 12. gr. lge. skal skuldari leggja til hliðar af launum og öðrum tekjum það fé sem er umfram það sem hann þarf til að sjá sér og fjölskyldu sinni farborða. Í 2. mgr. 12. gr. kemur fram að telji umsjónarmaður að skuldari hafi brugðist skyldum sínum skuli hann óska þess við umboðsmann skuldara að greiðsluaðlögunarumleitanir verði felldar niður samkvæmt 15. gr. lge.

Með bréfi 3. febrúar 2015 fór umsjónarmaður þess á leit við umboðsmann skuldara að greiðsluaðlögunarumleitanir kærenda yrðu felldar niður, meðal annars á grundvelli a-liðar 1. mgr. 12. gr., sbr. 1. mgr. 15. gr. lge. Umboðsmaður skuldara felldi greiðsluaðlögunarumleitanir kærenda niður 2. október 2015.

Ákvörðun umboðsmanns skuldara byggist á því að kærendur hafi ekki lagt til hliðar þá fjármuni sem þau hafi átt að geta lagt til hliðar á því tímabili sem þau nutu greiðsluskjóls.

Í 1. mgr. 11. gr. lge. kemur fram að frestun greiðslna, svokallað greiðsluskjól, hefjist þegar umboðsmaður skuldara hefur samþykkt umsókn til greiðsluaðlögunar. Kærendum bar því að virða skyldur sínar samkvæmt 12. gr. laganna strax eftir að umsókn þeirra var samþykkt hjá umboðsmanni skuldara. Samkvæmt gögnum málsins hafa kærendur verið upplýst um skyldur sínar samkvæmt a-lið 1. mgr. 12. gr. lge.

Að mati umboðsmanns skuldara hefðu kærendur átt að leggja til hliðar 973.898 krónur frá því að umsókn þeirra um greiðsluaðlögun var samþykkt, eða allt frá 5. september 2014 til 31. maí 2015. Kærendur hafa ekkert lagt til hliðar.

Samkvæmt fyrirliggjandi skattframtölum, álagningarseðlum og launaupplýsingum ríkisskattstjóra, sem eru meðal gagna málsins, hafa mánaðartekjur kærenda í krónum verið eftirfarandi í greiðsluskjóli á neðangreindu tímabili:

Sé miðað við framfærslukostnað samkvæmt ákvörðun umboðsmanns skuldara, tekjur kærenda, bætur og leigutekjur var greiðslugeta kærenda þessi í greiðsluskjóli í krónum:

Samkvæmt framangreindu ætti sparnaður kærenda að vera 1.411.641 krónur en þau hafa ekki sýnt fram á neinn sparnað.

Við mat á því hvaða fjárhæð skuldarar eiga að leggja til hliðar af launum sínum í greiðsluskjóli ber samkvæmt 4. mgr. 16. gr. lge. að notast við framfærsluviðmið sem umboðsmaður skuldara setur. Þegar metið er hvort skuldari hafi sinnt skyldum sínum meðan á frestun greiðslna stendur er gert ráð fyrir svigrúmi til að mæta óvæntum útgjöldum.

Það er mat kærunefndarinnar að kærendum hafi mátt vera það ljóst, með vísan til leiðbeininga umboðsmanns skuldara og þeirrar greiðsluáætlunar sem þau fengu í hendur, að þeim hafi borið skylda til þess samkvæmt a-lið 1. mgr. 12. gr. lge. að leggja fé til hliðar af tekjum sínum á tímabili greiðsluskjóls. Þau hafa þó ekkert lagt til hliðar.

Samkvæmt þessu fellst kærunefndin á þá niðurstöðu umboðsmanns skuldara að kærendur hafi ekki sinnt skyldum sínum samkvæmt a-lið 1. mgr. 12. gr. lge. á meðan þau nutu greiðsluskjóls.

Í ljósi alls þessa verður að líta svo á að umboðsmanni skuldara hafi borið samkvæmt 1. mgr. 15. gr., sbr. a-lið 1. mgr. 12. gr. lge., að fella greiðsluaðlögunarumleitanir kærenda niður. Hin kærða ákvörðun er með vísan til þess staðfest.

ÚRSKURÐARORÐ

Ákvörðun umboðsmanns skuldara um að fella niður greiðsluaðlögunarumleitanir A og B er staðfest.

Lára Sverrisdóttir

Sigríður Ingvarsdóttir

Þórhildur Líndal