.

Úrskurðarnefnd velferðarmála

Mál nr. 255/2019

Miðvikudaginn 12. febrúar 2020

A

gegn

Tryggingastofnun ríkisins

Ú R S K U R Ð U R

Mál þetta úrskurða Rakel Þorsteinsdóttir lögfræðingur, Eva Dís Pálmadóttir lögfræðingur og Ásmundur Helgason lögfræðingur.

Með rafrænni kæru, móttekinni 20. júní 2019, kærði A, , til úrskurðarnefndar velferðarmála ákvörðun Tryggingastofnunar ríkisins frá 22. maí 2019 um endurreikning og uppgjör tekjutengdra greiðslna ársins 2018.

I.  Málsatvik og málsmeðferð

Kærandi fékk greiddar tekjutengdar bætur frá Tryggingastofnun ríkisins á árinu 2018. Með bréfi Tryggingastofnunar, dags. 22. maí 2019, var kæranda tilkynnt um að endurreikningur á tekjutengdum bótagreiðslum til hennar á árinu 2018 hefði leitt í ljós ofgreiðslu að fjárhæð 500.257 kr. að teknu tilliti til endurgreiddrar staðgreiðslu. Undir rekstri málsins hjá úrskurðarnefndinni tók Tryggingastofnun nýja ákvörðun um endurreikning tekjutengdra greiðslna ársins 2018 og tilkynnti kæranda um hann með bréfi, dags. 4. nóvember 2019. Í bréfinu kemur fram að endurreikningurinn hafi leitt ljós að kærandi hefði fengið ofgreiddar bætur að fjárhæð 360.617 kr. að teknu tilliti til endurgreiddrar staðgreiðslu.

Rafræn kæra barst úrskurðarnefnd velferðarmála 20. júní 2019. Með bréfi, dags. 26. júní 2019, óskaði úrskurðarnefnd eftir greinargerð Tryggingastofnunar ríkisins ásamt gögnum málsins. Með bréfi, dags. 28. júní 2019, barst greinargerð stofnunarinnar og var hún send kæranda til kynningar með bréfi úrskurðarnefndar, dags. 1. júlí 2019. Með bréfi úrskurðarnefndar, dags. 16. október 2019, var kæranda gefinn kostur á að leggja fram gögn þar sem fram kæmi hvenær á árinu 2018 hagnaður af atvinnustarfsemi og reiknað endurgjald urðu til. Viðbótargögn kæranda voru móttekin 28. október 2019 og voru þau send Tryggingastofnun ríkisins til kynningar með bréfi, dags. 29. október 2019. Með bréfi Tryggingastofnunar ríkisins, dags. 22. nóvember 2019, barst viðbótargreinargerð stofnunarinnar þar sem fram kom að stofnunin hefði tekið nýja ákvörðun í málinu. Með bréfi úrskurðarnefndar, dagsettu sama dag, var óskað eftir afstöðu kæranda til nýrrar ákvörðunar í málinu og var bréfið ítrekað með bréfi úrskurðarnefndar, dags. 11. desember 2019. Frekari athugasemdir bárust ekki.

II.  Sjónarmið kæranda

Kærandi gerir ekki formlegar kröfur í málinu en ráða má af kæru að hún krefjist endurskoðunar á ákvörðun Tryggingastofnunar frá 22. maí 2019 um endurreikning og uppgjör tekjutengdra greiðslna ársins 2018.

Í kæru segir að kærandi hafi fengið metna tímabundna örorku í fjóra mánuði og fengið 2. júlí 2018 greiddar 238.044 kr. Þá hafi kærandi fengið greiddar 14.359 kr. þann 30. ágúst 2018, 238.044 kr. þann 1. ágúst 2018, 245.233 kr. þann 3. september 2018 og 245.233 kr. þann 1. október 2018. Það sé kæranda óskiljanlegt að af þessari fjárhæð eigi hún að endurgreiða 500.257 kr. Þess utan hafi kærandi verið með tekjur fram að þessu á árinu 2018 frá janúar fram í júlí upp á samtals 1.050.000 kr.

III.  Sjónarmið Tryggingastofnunar ríkisins

Í greinargerð Tryggingastofnunar ríkisins segir að kærður sé endurreikningur tekjutengdra bóta 2018. Í greinargerðinni kemur fram að í 16. gr. laga nr. 100/2007 um almannatryggingar með síðari breytingum sé kveðið á um tilhögun útreiknings tekjutengdra bóta. Í 2. mgr. ákvæðisins sé vísað til laga nr. 90/2003 um tekjuskatt varðandi hvað skuli teljast til tekna. Til tekna samkvæmt III. kafla laga um almannatryggingar teljist tekjur samkvæmt II. kafla laga nr. 90/2003 um tekjuskatt, að teknu tilliti til ákvæða 28. gr. sömu laga um hvað ekki teljist til tekna og frádráttarliða samkvæmt 1., 3., 4. og 5. tölul. A-liðar 1. mgr. 30. gr. og 31. gr. sömu laga eða undantekninga og takmarkana samkvæmt öðrum sérlögum.

Tryggingastofnun greiði lífeyri á grundvelli áætlunar um tekjur viðkomandi árs, sbr. 5. mgr. 16. gr. laga um almannatryggingar. Bótaþegi beri ábyrgð á því að slík tekjuáætlun endurspegli árstekjur og beri að breyta áætluninni ef svo sé ekki, sbr. 1. mgr. 39. gr. sömu laga og 3. gr. reglugerðar nr. 598/2009 um útreikning, endurreikning og uppgjör tekjutengdra bóta og vistunarframlags, en þar komi fram að bótaþega sé skylt að veita Tryggingastofnun allar nauðsynlegar upplýsingar til að hægt sé að taka ákvörðun um bótarétt, fjárhæð og greiðslu bóta og endurskoðun þeirra. Að sama skapi sé bótaþega skylt að tilkynna Tryggingastofnun um breytingar á tekjum eða öðrum aðstæðum sem geti haft áhrif á greiðslur.

Í 7. mgr. 16. gr. laga um almannatryggingar komi fram að þegar endanlegar upplýsingar um tekjur bótagreiðsluársins liggi fyrir við álagningu skattyfirvalda á opinberum gjöldum, þá skuli Tryggingastofnun endurreikna bótafjárhæðir á grundvelli tekna. Einnig sé fjallað um endurreikning í reglugerð nr. 598/2009. Tryggingastofnun hafi ekki heimild til að líta framhjá tekjuupplýsingum sem fram komi í skattframtölum.

Samkvæmt 4. mgr. 4. gr. reglugerðar nr. 170/2009, sbr. breytingarreglugerð nr. 1118/2013, sé Tryggingastofnun ríkisins heimilt, leggi einstaklingur inn nýja umsókn um bætur, að miða útreikning bóta eingöngu við þær tekjur sem áætlað sé að aflað verði eftir að bótaréttur hafi stofnast. Unnt sé að beita þessari heimild bæði um nýja umsókn um örorkubætur/endurhæfingarlífeyri og um nýja umsókn um ellilífeyri hjá sama einstaklingi, enda sé ekki um samfellt bótatímabil að ræða. Heimildinni verði þó eingöngu beitt einu sinni um útreikning ellilífeyris. Þegar um endurhæfingar- eða örorkulífeyrisþega sé að ræða teljist umsókn vera ný ef liðin séu meira en tvö ár frá því að síðasta örorkumat hafi runnið út eða viðkomandi einstaklingur hafi verið í virkri endurhæfingu og/eða fengið greiðslur frá Tryggingastofnun.

Komi í ljós við endurreikning bóta að bætur hafi verið ofgreiddar fari um það samkvæmt 55. gr. laganna. Þar komi fram sú skylda Tryggingastofnunar að innheimta ofgreiddar bætur. Sú meginregla sé ítrekuð í 9. gr. reglugerðar nr. 598/2009.

Á árinu 2018 hafi kærandi verið með endurhæfingarlífeyri og tengdar greiðslur í júlí, ágúst, september og október. Í samræmi við ákvæði 4. mgr. 4. gr. reglugerðar nr. 598/2009, hafi allar tekjur kæranda á tímabilinu 1. júlí 2018 til 31. október 2018 áhrif á réttindi kæranda. Uppgjör tekjutengdra bóta ársins hafi leitt til 500.257 kr. ofgreiðslu að teknu tilliti til greiddrar staðgreiðslu. Ástæða þess að endurkrafa hafi myndast sé að við samkeyrslu við tekjuupplýsingar af skattframtali 2019 vegna tekjuársins 2018, hafi komið í ljós að tekjur kæranda hafi reynst hærri en tekjuáætlun hefði gert ráð fyrir. Endurreikningur hafi byggst á upplýsingum úr skattframtali bótaþega. Kærandi hafi sent inn tekjuáætlun þann 31. maí 2018 þar sem ekki hafi verið gert ráð fyrir neinum tekjum. Tryggingastofnun hafi fallist á þá tekjuáætlun ásamt því að gera ráð fyrir 6.600 kr. í vexti og verðbætur. Kæranda hafi verið greitt samkvæmt henni út október 2018.

Við reglulegt eftirlit Tryggingastofnunar í október hafi komið í ljós að misræmi væri á milli tekjuáætlunar kæranda og upplýsinga úr staðgreiðsluskrá ríkisskattstjóra. Tryggingastofnun hafi búið til nýja tillögu að tekjuáætlun á grundvelli upplýsinganna úr staðgreiðsluskrá og kæranda hafi verið sent bréf þann 12. október 2018 þar sem henni hafi verið tilkynnt um hina nýju tillögu að tekjuáætlun og í því sama bréfi hafi henni verið tilkynnt  um að búið væri að áætla á hana kröfu, að fjárhæð 186.121 kr. vegna ofgreiddra bóta á tímabilinu 1. janúar til 31. október 2018. Í nýrri tillögu Tryggingastofnunar að tekjuáætlun kæranda hafi verið gert ráð fyrir því að kærandi hefði, allt árið 2018, 285.740 kr. í launatekjur og 6.600 kr. í vexti og verðbætur. Engar athugasemdir hafi borist frá kæranda vegna þessarar tekjuáætlunar.

Í maí 2019 hafi árið verið gert upp. Kærandi hafi lokið endurhæfingartímabili sínu þann 31. október 2018 og í samræmi við ákvæði 4. mgr. 4. gr. reglugerðar nr. 598/2009, hafi allar tekjur kæranda á tímabilinu 1. júlí 2018 til 31. október 2018 haft áhrif á réttindi kæranda. Tekjuáætlun Tryggingastofnunar hafi gert ráð fyrir því að á því tímabili hefði kærandi 171.444 kr. í launatekjur og 2.200 kr. í vexti og verðbætur.

Við bótauppgjör ársins 2018 hafi komið í ljós að á tímabilinu 1. júlí 2018 til 31. október 2018 hafi kærandi verið með 947.173 kr. í launatekjur, 214.000 kr. í reiknað endurgjald, 55.656 kr. í hagnað af atvinnustarfsemi og 1.584 kr. í vexti og verðbætur. Niðurstaða endurreiknings tekjutengdra bóta ársins 2018 hafi verið að kæranda hefði verið ofgreitt í bótaflokkunum grunnlífeyri, tekjutryggingu, aldurstengdri örorkuuppbót, orlofs- og desemberuppbót og sérstakri uppbót til framfærslu.

Tryggingastofnun sé skylt lögum samkvæmt að framkvæma endurreikning ár hvert þegar endanlegar upplýsingar um tekjur bótagreiðsluársins liggi fyrir við álagningu skattyfirvalda á opinberum gjöldum. Tryggingastofnun sé ekki heimilt að horfa framhjá tekjum sem birtist á framtali bótaþega, eins og ítrekað hafi verið staðfest af úrskurðarnefnd og hafi einnig verið staðfest fyrir dómstólum.

Niðurstaða endurreiknings tekjutengdra bóta ársins 2018 hafi verið að kærandi hefði fengið greitt 809.139 kr. á árinu en hefði átt að fá greitt 495.003 kr. Þessi mismunur hafi leitt til ofgreiðslu að fjárhæð 314.136 kr. að teknu tilliti til endurgreiddrar staðgreiðslu. Áður mynduð krafa vegna ársins 2018 hafi verið 186.121 kr. og því hafi krafa samtals verið 500.257 kr. að teknu tilliti til endurgreiddrar staðgreiðslu.

Kærandi segi í kæru sinni að hún hafi verið með tekjur frá janúar til júlí 2018 að fjárhæð 1.050.000 kr. og því sé óskiljanlegt að hún þurfi að greiða til baka 500.257 kr. Samkvæmt staðgreiðsluskrá hafi launatekjur kæranda verið 947.173 kr. á tímabilinu 1. júlí 2018 til 31. október 2018 en frá 1. janúar 2018 til 1. júlí 2018 séu engar launatekjur tilgreindar í staðgreiðsluskrá. Á skattframtali kæranda 2019, vegna tekna ársins 2018, komi fram að kærandi hafi verið með 642.000 kr. í reiknað endurgjald og 166.972 kr. í tekjur af atvinnurekstri. Engar upplýsingar liggi fyrir um hvenær ársins þær tekjur hafi orðið til og því hafi þeim verið dreift jafnt yfir árið og á tímabilinu frá 1. júlí 2018 til 31. október 2018 reiknist þær 214.000 kr. í reiknað endurgjald og 55.656 kr. í hagnað af atvinnustarfsemi. Í samræmi við ákvæði 4. mgr. 4. gr. reglugerðar nr. 598/2009, hafi allar tekjur kæranda á tímabilinu 1. júlí 2018 til 31. október 2018 áhrif á réttindi kæranda. Með vísan til framangreinds telji Tryggingastofnun ekki forsendur til að breyta fyrri ákvörðun sinni.

Í viðbótargreinargerð Tryggingastofnunar ríkisins, dags. 22. nóvember 2019, segir að stofnuninni hafi borist viðbótargögn í máli kæranda en um hafi verið að ræða skattframtal kæranda frá árinu 2019 vegna tekna ársins 2018. Samkvæmt upplýsingum á skattframtali kæranda hafi tekjur vegna reiknaðs endurgjalds komið til fyrir töku endurhæfingarlífeyris hjá Tryggingastofnun og hafi stofnunin ákveðið að endurreikna greiðslur ársins 2018 vegna þeirra upplýsinga. Samkvæmt þeim endurreikningi hafi krafa kæranda lækkað úr fjárhæð 500.257 kr. í 360.617 kr.

Áfram sé gert ráð fyrir hagnaði af atvinnurekstri, en hann sé skoðaður á ársgrundvelli og hafi hlutfallsleg áhrif í uppgjöri Tryggingastofnunar. Þá hafi launatekjur kæranda samkvæmt staðgreiðsluskrá verið 947.173 kr. á tímabilinu 1. júlí 2018 til 31. október 2018. Tryggingastofnun ríkisins vísi til fyrri greinargerðar sinnar varðandi áhrif þeirra tekna á greiðslur kæranda á árinu 2018.

IV.  Niðurstaða

Mál þetta varðar nýjan endurreikning og uppgjör Tryggingastofnunar ríkisins á tekjutengdum bótagreiðslum ársins 2018, sem kæranda var tilkynnt um með bréfi, dags. 4. nóvember 2019.

Samkvæmt 39. gr. laga nr. 100/2007 um almannatryggingar, með síðari breytingum, er umsækjanda eða greiðsluþega skylt að veita Tryggingastofnun þær upplýsingar sem nauðsynlegar eru svo að unnt sé að taka ákvörðun um bótarétt, fjárhæð og greiðslu bóta og endurskoðun þeirra. Þá er honum einnig skylt að tilkynna um breytingar á tekjum eða öðrum aðstæðum sem geti haft áhrif á bætur eða greiðslur. Tryggingastofnun er heimilt, að fengnu samþykki viðkomandi, að afla nauðsynlegra upplýsinga um tekjur umsækjanda og greiðsluþega hjá skattyfirvöldum og fleirum, sbr. 40. gr. laga um almannatryggingar.

Í 16. gr. laga um almannatryggingar er kveðið á um tekjutengingu lífeyristrygginga og hvernig Tryggingastofnun ríkisins skuli standa að útreikningi bóta. Í 2. mgr. 16. gr. segir að til tekna samkvæmt III. kafla skuli telja tekjur samkvæmt II. kafla laga nr. 90/2003 um tekjuskatt með undantekningum. Á grundvelli 7. mgr. 16. gr. ber Tryggingastofnun ríkisins að endurreikna bótafjárhæðir þegar endanlegar upplýsingar um tekjur bótagreiðsluárs liggja fyrir við álagningu skattyfirvalda á opinberum gjöldum. Ef í ljós kemur við endurreikning að bætur hafi verið ofgreiddar ber Tryggingastofnun að innheimta þær samkvæmt 55. gr. laga um almannatryggingar.

Í 7. gr. reglugerðar nr. 598/2009, um útreikning, endurreikning og uppgjör tekjutengdra bóta og vistunarframlags, er fjallað um endurreikning bóta við breyttar aðstæður innan bótagreiðsluárs. Ákvæði 1. mgr. 7. gr. reglugerðarinnar hljóðar svo:

„Við endurreikning bóta til þeirra sem fengu greiðslur hluta úr bótagreiðsluári gildir eftirfarandi:

a) Byggja skal á upplýsingum úr staðgreiðsluskrá skattyfirvalda þegar um er að ræða tekjur sem eru staðgreiðsluskyldar samkvæmt lögum nr. 45/1987 um staðgreiðslu opinberra gjalda. Eingöngu ber að líta til tekna þeirra mánaða sem bótaréttur var fyrir hendi í.

b) Aðrar tekjur en þær sem greinir í a-lið skulu hafa áhrif á endurreikning bótafjárhæða í hlutfalli við fjölda þeirra mánaða sem réttur til bóta var fyrir hendi í.“

Samkvæmt gögnum málsins gerði tekjuáætlun kæranda fyrir árið 2018, dags. 31. maí 2018, ekki ráð fyrir neinum tekjum. Samkvæmt tillögu að tekjuáætlun 2018, dags. 12. október 2018, sem Tryggingastofnun gerði á grundvelli upplýsinga úr staðgreiðsluskrá, var gert ráð fyrir launatekjum að fjárhæð 285.740 kr. og vöxtum og verðbótum að fjárhæð 6.600 kr. Engar athugasemdir bárust við þá tekjuáætlun. Samkvæmt upplýsingum úr skattframtali kæranda vegna tekjuársins 2018 reyndust launatekjur hennar á tímabilinu júlí til október hins vegar vera 947.173 kr. Vextir og verðbætur voru 4.752 kr. vegna ársins 2018. Þá reyndist hagnaður kæranda af atvinnustarfsemi vera 166.972 kr. á árinu samkvæmt skattframtali. Þar sem ekki kom fram í skattframtali hvenær ársins þær tekjur urðu til var þeim dreift jafnt yfir árið við útreikning Tryggingastofnunar ríkisins.

Úrskurðarnefnd velferðarmála gaf kæranda kost á að leggja fram gögn sem sýndu fram á hvenær reiknað endurgjald og hagnaður af atvinnustarfsemi varð til á árinu. Kærandi lagði fram allar upplýsingar úr skattframtali hennar vegna ársins 2018. Á grundvelli framangreindra upplýsinga féllst Tryggingastofnun ríkisins á að reiknað endurgjald kæranda hefði fallið til einungis í janúar, febrúar og mars 2018. Úrskurðarnefnd velferðarmála telur að hagnaður af atvinnustarfsemi kæranda standi í svo nánu sambandi við reiknað endurgjald af atvinnustarfseminni að ekki séu rök til þess að telja hagnaðinn hafa fallið til á öðru tímabili heldur en hið reiknaða endurgjald.

Þar sem Tryggingastofnun ríkisins hefur fallist á að reiknað endurgjald kæranda hafi fallið til á tímabilinu janúar til mars 2018 telur úrskurðarnefndin rétt að líta svo á að hagnaður af atvinnustarfsemi hafi orðið til á sama tímabili.

Að framangreindu virtu er það niðurstaða úrskurðarnefndar velferðarmála að fella úr gildi endurreikning og uppgjör Tryggingastofnunar ríkisins á tekjutengdum bótum ársins 2018. Málinu er vísað aftur til stofnunarinnar til framkvæmdar á nýjum endurreikningi.

Ú R S K U R Ð A R O R Ð

Ákvörðun Tryggingastofnunar ríkisins frá 4. nóvember 2019 um endurreikning og uppgjör tekjutengdra greiðslna A, vegna ársins 2018, er felld úr gildi. Málinu er vísað aftur til Tryggingastofnunar ríkisins til framkvæmdar á nýjum endurreikningi.

F.h. úrskurðarnefndar velferðarmála

                                                                                                                                                                                            Rakel Þorsteinsdóttir