24. október 2017

Nr. 583/2017 - Úrskurður

KÆRUNEFND ÚTLENDINGAMÁLA

Þann 24. október 2017 er kveðinn upp svohljóðandi

úrskurður nr. 583/2017

í stjórnsýslumáli nr. KNU17080006

Kæra [...]

á ákvörðun

Útlendingastofnunar

I. Kröfur, kærufrestir og kæruheimild

Þann 1. ágúst 2017 kærði [...], fd. [...], ríkisborgari [...] (hér eftir nefndur kærandi), þá ákvörðun Útlendingastofnunar, dags. 13. júlí 2017, að taka ekki til efnismeðferðar umsókn hans um alþjóðlega vernd og endursenda hann til Ungverjalands.

Þess er krafist að ákvörðun Útlendingastofnunar verði felld úr gildi og stofnuninni verði gert að taka umsókn kæranda um alþjóðlega vernd til efnislegrar meðferðar hér á landi með vísan til 1.-3. mgr. 36. gr. laga um útlendinga nr. 80/2016. Til vara er þess krafist að hin kærða ákvörðun verði felld úr gildi og Útlendingastofnun verði gert að taka málið til meðferðar að nýju með vísan til 10. gr. stjórnsýslulaga nr. 37/1993.

Fyrrgreind ákvörðun var kærð á grundvelli 7. gr. laga um útlendinga og barst kæran fyrir lok kærufrests.

II. Málsatvik og málsmeðferð

Í gögnum málsins greinir að kærandi hafi fyrst sótt um alþjóðlega vernd hjá lögreglustjóranum á höfuðborgarsvæðinu þann 22. apríl 2016. Kærandi hafi hins vegar yfirgefið landið áður en hægt hafi verið að taka viðtal við hann. Hafi hann verið skráður horfinn og málinu lokið hjá Útlendingastofnun. Þá hafi kærandi sótt um alþjóðlega vernd hér á landi öðru sinni þann 28. mars 2017 hjá lögreglunni á Suðurnesjum. Kærandi mætti til viðtals hjá Útlendingastofnun m.a. þann 28. apríl 2017, ásamt talsmanni sínum. Þann 13. júlí 2017 tók Útlendingastofnun ákvörðun í máli kæranda. Kærandi kærði þá ákvörðun til kærunefndar útlendingamála þann 1. ágúst 2017. Kærunefnd barst greinargerð kæranda þann 29. ágúst 2017, ásamt fylgigögnum.

III. Ákvörðun Útlendingastofnunar

Í ákvörðun sinni komst Útlendingastofnun að þeirri niðurstöðu að taka umsókn kæranda um alþjóðlega vernd ekki til efnislegrar meðferðar með vísan til a-liðar 1. mgr. 36. gr. laga um útlendinga. Í málinu lægi fyrir að kæranda hefði verið veitt réttarstaða flóttamanns í Ungverjalandi þann 2. júní 2015.

Við meðferð málsins bar kærandi m.a. fyrir sig að hann vildi ekki fara aftur til Ungverjalands því að þar væru mannréttindi ekki virk. Hann hefði fengið dvalarleyfi þar í landi en verið heimilislaus, atvinnulaus og án framfærslu. Þá fæli endursending hans þangað í sér brot gegn non-refoulement og sérstakar ástæður mæltu með því að mál hans yrði tekið til efnismeðferðar hér á landi. Þá bar kærandi fyrir sig að hann nyti ekki virkrar alþjóðlegrar verndar í Ungverjalandi þar sem hann hefði farið sjálfviljugur til heimaríkis. Í ákvörðun Útlendingastofnunar var byggt á því að kærandi nyti enn alþjóðlegrar verndar í Ungverjalandi. Það var mat Útlendingastofnunar að kærandi væri ekki í sérstaklega viðkvæmri stöðu sem myndi hafa áhrif í máli hans. Stofnunin byggði á því að kæranda hefði verið veitt alþjóðlega vernd í Ungverjalandi og þar með leyfi til að stunda atvinnu og afla sér húsnæðis. Þá var það mat stofnunarinnar að 42. gr. laga um útlendinga kæmi ekki í veg fyrir að kærandi yrði sendur aftur til Ungverjalands.

Með hinni kærðu ákvörðun var kæranda vísað frá landinu á grundvelli c-liðar 1. mgr. 106. gr. laga um útlendinga. Útlendingastofnun vísaði til þess að samkvæmt 1. mgr. 35. gr. laga um útlendinga frestaði kæra að meginreglu réttaráhrifum ákvörðunar um umsókn um alþjóðlega vernd. Með tilliti til atvika málsins var það niðurstaða Útlendingastofnunar að kæra skyldi fresta réttaráhrifum.

IV. Málsástæður og rök kæranda

Í greinargerð kæranda kemur fram að kærandi hafi komið hingað til lands þann 22. apríl 2016 og lagt fram umsókn um alþjóðlega vernd. Þjónustuviðtal hafi verið tekið við kæranda þann sama dag. Kærandi hafi þá yfirgefið Ísland en komið aftur hingað til lands með flugi frá Kaupmannahöfn þann 27. mars sl. og lagt fram umsókn um alþjóðlega vernd daginn eftir. Þann 10. apríl sl. hafi Útlendingastofnun sent beiðni um endurviðtöku á grundvelli Dyflinnarreglugerðarinnar til yfirvalda í Austurríki en þeirri beiðni hafi verið hafnað með vísan til þess að kærandi sé með alþjóðlega vernd í Ungverjalandi. Í svari austurrískra yfirvalda komi fram að kærandi hafi yfirgefið Austurríki sjálfviljugur og farið til [...] þann 9. september árið 2016. Enn fremur hafi verið meðfylgjandi eldra svar frá ungverskum stjórnvöldum þess efnis að kæranda hafi verið veitt alþjóðlega vernd í Ungverjalandi þann 2. júní 2015.

Í viðtali hjá Útlendingastofnun hafi kærandi greint frá því að hann sé fæddur í borginni [...] í suðurhluta [...] og hafi búið þar áður en hann hafi yfirgefið heimaríki sitt. Hafi hann flúið frá [...] vegna ofsókna sem hann hafi sætt af hendi stjórnvalda þar í landi vegna [...] sinnar en hann hafi [...]. Kærandi hafi komið til Ungverjalands þann 30. október 2014 og sótt þar um alþjóðlega vernd. Hafi hann fengið vernd í Ungverjalandi árið 2015 og dvalarleyfi til tíu ára sem félli úr gildi ef hann sneri aftur til heimaríkis. Í Ungverjalandi hafi hann dvalið í sjö mánuði en aðstæður hans þar hafi verið afar slæmar. Hann hafi ekki notið nokkurs stuðnings frá ungverskum yfirvöldum og verið upp á sjálfan sig kominn með fæði, klæði og húsnæði.

Þá hafi kærandi upplifað mikla fordóma frá ungversku samfélagi sem m.a. hafi komið fram í lögregluofbeldi. Lögreglan hafi eitt sinn tekið af honum skilríki og hrint honum niður rúllustiga á lestarstöð. Atvikið hafi náðst á myndband og sé meðal gagna málsins. Í kjölfarið hafi hann verið handtekinn og fluttur á lögreglustöð þar sem hann hafi verið beittur frekara ofbeldi. Þá hafi lögreglumenn eitt sinn kýlt hann í andlitið við það eitt að sjá nafn hans. Þegar kærandi hafi yfirgefið flóttamannabúðirnar hafi hann aðeins fengið 350 evrur sem hafi alls ekki verið næg upphæð til að leigja húsnæði, enda sé trygging fyrir húsnæði að jafnaði um 450 evrur. Kærandi hafi því hafst við á götunni og á lestarstöð og beðið í röð til að fá mat frá hjálparstofnunum. Þá sé heilsufar kæranda ekki gott. Hugsanir leiti á hann sem veki upp slæmar tilfinningar og hann finni stundum til í höfðinu.

Til stuðnings kröfu sinni um efnismeðferð byggir kærandi m.a. á því að alþjóðleg vernd sem honum hafi verið veitt í Ungverjalandi árið 2015 sé niður fallin þar sem hann hafi snúið aftur til heimaríkis árið 2016. Í málinu sé óumdeilt að kærandi hafi farið aftur til heimaríkis síns, [...], eftir að honum hafi verið veitt alþjóðleg vernd í Ungverjalandi. Samkvæmt ungverskum útlendingalögum falli alþjóðleg vernd niður fari handhafi alþjóðlegrar verndar aftur til heimaríkis. Um þetta sé jafnframt fjallað í skýrslu Asylum Information Database (AIDA) fyrir árið 2016. Enn hafi ekki borist svar við fyrirspurnum Útlendingastofnunar sem staðfesti að alþjóðleg vernd kæranda sé virk. Telji kærandi því að íslenskum stjórnvöldum sé ekki stætt á að ganga út frá því að kærandi njóti virkrar verndar í Ungverjalandi. Því til stuðnings vísar kærandi til úrskurðar kærunefndar nr. 424/2016 frá 10. nóvember 2016 í máli KNU16050037. Útlendingastofnun hafi borið að ganga úr skugga um það hvort kærandi njóti enn virkrar verndar í Ungverjalandi áður en ákvörðun hafi verið tekin í máli hans. Hafi svör ekki borist tímanlega hafi ekki verið annar kostur í stöðunni en að taka mál kæranda til efnismeðferðar.

Kærandi bendi á að í ákvörðun Útlendingastofnunar komi m.a. fram að stofnunin hafi sent erindi til tengiliðs hjá ungversku útlendingastofnuninni sem hafi sent óformlegt svar til baka. Þá segi í neðanmálsgrein í ákvörðun Útlendingastofnunar að tölvupósturinn, dags. 20 júní 2017, sé meðal gagna málsins. Téður tölvupóstur hafi hins vegar ekki verið meðal gagna málsins. Talsmaður kæranda hafi fengið afrit af framangreindum tölvupósti, að beiðni, og þar hafi m.a. komið fram að einungis væri um óformlegt svar að ræða. Kærandi geri athugasemd við að Útlendingastofnun hafi byggt ákvörðun sína á gagni sem kæranda hafi ekki verið kunnugt um og hafi ekki verið gefið færi á að taka afstöðu til. Með þessu hafi kæranda verið gert ómögulegt að halda uppi tilhlýðilegum vörnum í máli sínu og andmælaréttur hans ekki virtur, sbr. 13. gr. stjórnsýslulaga. Í ákvörðun sinni vísar Útlendingastofnun enn fremur í tölvupóst frá ungverskum stjórnvöldum, dags. 3. október 2016, þar sem fram komi að ungversk yfirvöld svari ekki beiðnum um upplýsingar. Kærandi telji óforsvaranlegt fyrir íslensk stjórnvöld að senda kæranda til Ungverjalands án þess að hafa gengið úr skugga um hver staða hans sé þar í landi. Þá vísar kærandi til þess sem kemur fram í handbók Flóttamannastofnunar Sameinuðu þjóðanna um sönnunarfærslu í málum umsækjenda um alþjóðlega vernd.

Þá vísar kærandi í greinargerð sinni til 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga og lögskýringargagna að baki ákvæðinu, svo og 6. tölul. 3. gr. laga um útlendinga. Fram hafi komið að kærandi hafi verið sviptur frelsi sínu og beittur ofbeldi í varðhaldi í [...] vegna trúar sinnar. Þá leiti erfiðar hugsanir á hann og hann eigi erfitt með svefn vegna streitu og slæmra minninga. Í ljósi þess og óviðunandi aðbúnaðar flóttafólks í Ungverjalandi, sem og óljósrar réttarstöðu kæranda þar, telji hann því að íslenskum stjórnvöldum beri skylda til að taka umsókn hans til efnismeðferðar. Jafnframt byggir kærandi á því að ótækt sé að beita heimild í a-lið 1. mgr. 36. gr. laga um útlendinga í tilviki kæranda vegna grundvallarreglu þjóðaréttar um non-refoulement. Í því sambandi vísar kærandi til 3. mgr. 36. gr. laga um útlendinga, 42. gr. sömu laga og 3. gr. mannréttindasáttmála Evrópu, sbr. lög nr. 62/1994.

Að endingu gerir kærandi athugasemd við rannsókn og rökstuðning Útlendingastofnunar í máli hans og vísar í því sambandi til rannsóknarreglu 10. gr. stjórnsýslulaga, 1. mgr. 25. gr. laga um útlendinga og 6. tölul. 3. gr. sömu laga.

Þá bárust kærunefnd tölvubréf 24. október 2017 þess efnis að kærandi hefði [...] og leitað á sjúkrahús þann 21. september sl. Þá hefði kærandi hnigið niður þann 21. október sl. og í kjölfarið gengist undir rannsóknir á bráðamóttöku Landspítalans.

V. Niðurstaða kærunefndar útlendingamála

Í 1. mgr. 36. gr. laga nr. 80/2016 um útlendinga er mælt fyrir um að umsókn um alþjóðlega vernd skuli tekin til efnismeðferðar nema undantekningar sem greindar eru í a-, b- og c-liðum ákvæðisins eigi við. Samkvæmt a-lið 1. mgr. 36. gr. er stjórnvöldum heimilt að synja því að taka umsókn um alþjóðlega vernd til efnismeðferðar hafi umsækjandi komið til landsins að eigin frumkvæði eftir að hafa hlotið virka alþjóðlega vernd eða annars konar vernd í öðru ríki eða ef hann, eftir að hafa dvalist í ríki þar sem hann þurfti ekki að sæta ofsóknum, gat óskað eftir því að fá viðurkennda stöðu sem flóttamaður og, ef hann var talinn flóttamaður, fengið vernd í samræmi við alþjóðasamning um stöðu flóttamanna. Samkvæmt gögnum málsins var kæranda veitt alþjóðleg vernd í Ungverjalandi þann 2. júní 2015 en ekki liggur fyrir ákvörðun ungverskra yfirvalda þess efnis að verndin sé fallin úr gildi. Eru því skilyrði a-liðar 1. mgr. 36. gr. laga um útlendinga uppfyllt.

Í 2. mgr. 36. gr. laganna segir að ef svo standi á sem greini í 1. mgr. skuli þó taka umsókn um alþjóðlega vernd til efnismeðferðar ef útlendingurinn hefur slík sérstök tengsl við landið að nærtækast sé að hann fái hér vernd eða ef sérstakar ástæður mæli annars með því. Ef meira en 12 mánuðir hafa liðið frá því að umsókn um alþjóðlega vernd barst fyrst íslenskum stjórnvöldum og tafir á afgreiðslu hennar eru ekki á ábyrgð umsækjanda sjálfs skal taka hana til efnismeðferðar.

Ákvæði 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga nr. 80/2016 veitir stjórnvöldum ríkt svigrúm til mats á því hvað felist í sérstökum ástæðum í skilningi ákvæðisins, á hvaða sjónarmiðum skuli byggt við þetta mat og hvert skuli vera vægi þeirra. Stjórnvöld eru þó ávallt bundin af réttmætisreglu stjórnsýsluréttar en af henni leiðir að sjónarmiðin skulu vera málefnaleg. Þá gerir jafnræðisreglan þá kröfu að við úrlausn mála skuli stjórnvöld gæta samræmis og jafnræðis í lagalegu tilliti.

Þegar afmarka skal nánar á hvaða málefnalegu sjónarmiðum skuli byggt og vægi þeirra við framangreint mat verður að líta til lagagrundvallar málsins, en í því sambandi er áréttað að heimild ráðherra í 4. mgr. 36. gr. laga um útlendinga hefur ekki verið nýtt til að setja í reglugerð ákvæði um framkvæmd 2. mgr. 36. gr. laganna.

Að mati kærunefndar bendir forsaga ákvæðisins til þess að 1. málsl. 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga skuli að mestu leyti framkvæma með sambærilegum hætti og 2. mgr. 46. gr. a eldri laga um útlendinga nr. 96/2002 enda var orðalag niðurlags 1. málsl. óbreytt frá eldri lögum. Samkvæmt framkvæmd á grundvelli eldri laga fengu sjónarmið sem varða skilvirkni við meðferð umsókna og mikilvægi samvinnu aðildarríkja Dyflinnarsamstarfsins nokkuð mikið vægi. Við mat sjónarmiða sem tengdust stöðu einstakra umsækjenda var gengið út frá því að ástand og aðstæður í viðtökuríki og fyrri reynsla kæranda þyrftu að vera bæði sérstakar og af ákveðnu alvarleikastigi sem segja má að hafi verið talsvert hátt svo til greina kæmi að beita þágildandi 2. mgr. 46. gr. a eldri laga um útlendinga.

Tilteknar breytingar á framsetningu 36. gr. laga um útlendinga nr. 80/2016 hafa þó leitt til þess að nefndin hefur talið að veita bæri sjónarmiðum sem tengjast stöðu einstakra umsækjenda aukið vægi í þessu heildarmati. Frá gildistöku laga um útlendinga nr. 80/2016 hefur kærunefnd litið til innra samræmis 36. gr. laga um útlendinga og þeirra breytinga sem voru gerðar á framsetningu 1. mgr. 36. gr. laganna, með hliðsjón af áðurgildandi 1. mgr. 46. gr. a eldri laga um útlendinga svo og þeirra breytinga sem fólust í framsetningu þeirra reglu sem nú er í 3. mgr. 36. gr. laga um útlendinga. Þá hefur kærunefnd litið til þeirra lögskýringargagna sem tengdust breytingu á ákvæðinu í meðförum þingsins, n.t.t. nefndaráliti meirihluta þingnefndar og ræðu framsögumanns meirihlutans, en í því sambandi er áréttað að kærunefnd hefur hvorki litið til orðalags ákvæðis 2. mgr. 36. gr. eins og það hljóðaði í upphaflegri mynd frumvarps til laga um útlendinga né athugasemda sem fylgdu ákvæðinu í ljósi þeirra breytinga sem urðu á því ákvæði frumvarpsins í meðförum þingsins. Með vísan til lögskýringargagna hefur kærunefnd litið svo á að það hvort einstaklingur teljist í sérstaklega viðkvæmri stöðu sé eitt af þeim sjónarmiðum sem líta verður til við mat á því hvort sérstakar ástæður séu fyrir hendi í málinu. Við það mat skuli jafnframt bæði litið til aðstæðna einstaklings og aðstæðna og ástands í viðtökuríki. Kærunefnd hefur þó jafnframt lagt nokkra áherslu á forsögu ákvæðisins og litið til þess að ekki hafi verið um að ræða grundvallarbreytingu frá framkvæmd á grundvelli eldri laga um útlendinga að því er varðar vægi hinna kerfislægu sjónarmiða. Í framkvæmd nefndarinnar frá gildistöku laga nr. 80/2016 hefur þetta leitt til þess að málum sem tekin hafa verið til meðferðar á grundvelli sérstakra ástæðna hefur fjölgað lítillega. Þó má segja að skilvirkni umsóknarferilsins og mikilvægi samvinnu aðildarríkja Dyflinnarsamstarfsins hafi áfram vegið þungt í mati nefndarinnar.

Frá gildistöku laga nr. 81/2017 telur kærunefnd rétt að líta til þeirra gagna sem urðu til við meðferð laganna á Alþingi er varða túlkun á 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga. Hér er um að ræða athugasemdir við frumvarpið, sem samið var að frumkvæði þingmanna og lagt fram sem þáttur í samkomulagi um þinglok, álit meirihluta allsherjar- og menntamálanefndar og framsöguræðu nefndarmanns sem kynnti álitið við 2. umræðu frumvarpsins. Þrátt fyrir að þau lögskýringargögn tengist ekki beint setningu laga um útlendinga nr. 80/2016 eru þau samt sem áður sett fram í tilefni breytinga á inntaki 2. mgr. 36. gr. laganna og því nægilega tengd efni málsgreinarinnar til að hafa áhrif á túlkun hennar.

Í athugasemdum við frumvarpið sem varð að lögum nr. 81/2017 var áréttaður „sá vilji löggjafans að ávallt skuli taka til efnislegrar meðferðar umsóknir um alþjóðlega vernd ef umsækjandi er í sérstaklega viðkvæmri stöðu, sbr. 6. tölul. 3. gr. laga um útlendinga, líkt og fram kom í athugasemdum við 2. mgr. 36. gr. frumvarps þess sem varð að gildandi lögum um útlendinga.“

Kærunefnd telur að líta verði til þess að álit meirihluta allsherjar- og menntamálanefndar gefur skýrlega til kynna vægi tiltekinna sjónarmiða sem líta eigi til við beitingu ákvæðis 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga. Í því áliti kemur eftirfarandi fram:

Fyrir nefndinni var rætt um texta í greinargerð með frumvarpinu þar sem áréttaður er sá vilji löggjafans að ávallt skuli taka til efnislegrar meðferðar umsóknir um alþjóðlega vernd ef umsækjandi er í sérstaklega viðkvæmri stöðu, sbr. 6. tölul. 3. gr. laga um útlendinga. Bent var á að lögskýringargögn væru ekki skýr um þetta atriði og varhugavert geti verið að nýtt þing árétti vilja fyrri þinga án þess að því fylgi breytingar á lögum. Meirihlutinn bendir á að með þessu er áréttað, líkt og fram kom í frumvarpi því er varð að lögum um útlendinga, nr. 80/2016, að taka skuli til efnislegrar meðferðar umsóknir um alþjóðlega vernd ef umsækjandi hefur slík sérstök tengsl við landið að nærtækt sé að hann fái vernd hér á landi eða ef sérstakar ástæður mæla með því að taka skuli mál til efnismeðferðar. Getur þetta átt við í tilfellum útlendinga sem eiga ættingja á Íslandi en ekki í því landi sem þeir yrðu sendir aftur til. Þetta getur einnig átt við í öðrum tilfellum þar sem tengsl eru ríkari en við viðtökuland, svo sem vegna fyrri dvalar. Með sérstökum aðstæðum er vísað til þess að einstaklingar geta verið í viðkvæmri stöðu sem leiði til þess að þeir muni eiga erfitt uppdráttar í viðtökulandi svo sem vegna heilsufars, aldurs, þungunar eða mismununar sem viðkomandi einstaklingur verður fyrir sökum kynhneigðar, kynþáttar eða kyns, eða fyrri reynslu einstaklinga, t.d. fórnarlömb mansals, ofbeldis og pyndinga.

Í framsöguræðu við 2. umræðu voru þessi sjónarmið árréttuð og hnykkt á með þeim ummælum að ekki ætti „að vera neinn vafi á því hvað átt sé við með sérstakri stöðu.“

Að mati kærunefndar lýsa þessi lögskýringargögn því með nægilega skýrum hætti bæði þeim sjónarmiðum sem löggjafinn telur að stjórnvöldum beri að beita við mat samkvæmt ákvæðinu og að nokkru leyti vægi sjónarmiðanna. Nefndin telur sjónarmiðin málefnaleg og að þau rúmist innan þess mats sem texti ákvæðisins felur stjórnvöldum, sérstaklega í ljósi þess að reglugerðarheimild skv. 4. mgr. 36. gr. laga um útlendinga hefur ekki verið nýtt. Að mati kærunefndar gefa ummæli í þessum lögskýringargögnum með nægilega skýrum hætti til kynna að viðkvæm staða umsækjenda skuli hafa aukið vægi andspænis sjónarmiðum sem tengjast m.a. skilvirkni við meðferð umsókna og mikilvægis samvinnu aðildarríkja Dyflinnarsamstarfsins. Í ljósi mismunar á orðalagi og inntaki athugasemda í frumvarpi því er varð að lögum nr. 81/2017 og umfjöllun meirihluta allsherjar- og menntamálanefndar um þetta atriði er það þó mat kærunefndar að ekki sé skýrt af lögskýringargögnum að ávallt beri að taka umsóknir frá einstaklingum í sérstaklega viðkvæmri stöðu til efnismeðferðar, þótt það sjónarmið skuli hafa aukið vægi andspænis öðrum sjónarmiðum, sé miðað við þá framkvæmd sem tíðkast hefur fram að þessu. Aftur á móti telur kærunefnd að þegar viðkvæm staða umsækjenda verður að mati stjórnvalda talin leiða til þess að hann muni eiga erfitt uppdráttar í viðtökulandi svo sem vegna heilsufars, aldurs, þungunar eða mismununar sem viðkomandi einstaklingur verður fyrir sökum kynhneigðar, kynþáttar eða kyns, eða fyrri reynslu einstaklinga, t.d. fórnarlömb mansals, ofbeldis og pyndinga, skuli það sjónarmið hafa mikið vægi við matið. Í þeim tilvikum beri að líta svo á að sérstakar ástæður séu fyrir hendi í málinu og að það skuli almennt tekið til efnismeðferðar.

Kærandi er ungur, einhleypur karlmaður. Í viðtali hjá Útlendingastofnun, dags. 28. apríl 2017, kvað kærandi líkamlega heilsu sína vera góða en hann fyndi þó stundum til í höfðinu. Í framlögðum samskiptaseðli frá Göngudeild sóttvarna, dags. 6. apríl 2017, kemur jafnframt fram að kærandi eigi erfitt með svefn vegna streitu og slæmra minninga. Sem fyrr segir bárust kærunefnd tölvubréf, þann 24. október 2017, þess efnis að kærandi hefði [...] þann 21. september sl. Þá hafi kærandi hnigið niður þann 21. október sl. og í kjölfarið gengist undir rannsóknir á bráðamóttöku Landspítalans. Að mati kærunefndar bera læknisfræðileg gögn sem kærandi hefur lagt fram vegna þessa ekki með sér að veikindi kæranda séu alvarleg og þess eðlis að kærandi teljist vera í sérstaklega viðkvæmri stöðu, enda fær kærunefnd ekki séð að aðstæður hans séu þess eðlis að hann hafi sérstakar þarfir sem taka þarf tillit til við meðferð máls hér eða að hann geti ekki að fullu eða með engu móti nýtt sér rétt eða uppfyllt skyldur sem kveðið er á um í lögum um útlendinga án aðstoðar eða sérstaks tillits, sbr. 6. tölul. 3. gr. og 25. gr. laga um útlendinga.

Samkvæmt framansögðu er lagt til grundvallar í máli kæranda að hann njóti alþjóðlegrar verndar í Ungverjalandi. Til stuðnings kröfu sinni byggir kærandi m.a. á því að í máli hans séu fyrir hendi sérstakar ástæður, sbr. 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga. Kærandi hafi orðið fyrir mismunun og fordómum í Ungverjalandi af hálfu almennings og lögregluyfirvalda og þá glími hann við streitu og slæmar minningar.

Kærunefnd útlendingamála hefur lagt mat á aðstæður í Ungverjalandi m.a. með hliðsjón af eftirfarandi skýrslum og gögnum:

Asylum Information Database National Country Report: Hungary (European Council on Refugees and Exiles, febrúar 2017);
2016 Country Reports on Human Rights Practices - Hungary (U.S. Department of State, 3. mars 2017);
Hungary: Definition of hate crime according to Hungarian law; recourse available to victims (2015-March 2017) (Immigration and Refugee Board of Canada, 29. mars 2017);
Amnesty International Report 2016/17 – Hungary (Amnesty International, 22. febrúar 2017);
Freedom in the World 2017 – Hungary (Freedom House, 19. maí 2017);
Hungary as a country of asylum: Observations on restrictive measures and subsequent practice implemented between July 2015 and March 2016 (UNHCR, maí 2016);
Description of the Hungarian Asylum System (European Asylum Support Office, 18. maí 2015);
Asylum in Hungary: Damaged Beyond Repair? ECRE‘s call for states to end transfers to Hungary under Dublin and bilateral arrangements (European Council on Refugees and Exiles, 2017);
Hungary: Legal amendments to detain all asylum-seekers a deliberate new attack on the rights of refugees and migrants (Amnesty International, 9. mars 2017); Hungary Immigration Detention Profile (Global Detention Project, september 2016);
Progress Report mid-2016. Beyond Detention: A Global Strategy to support governments to end the detention of asylum-seekers and refugees, 2014-2019 (UN High Commissioner for Refugees, ágúst 2016);
Hungary: Locked Up for seeking Asylum (Human Rights Watch, 1. desember 2015);
ECRI Report on Hungary (European Commission against Racism and Intolerance, 9. júní 2015);
Report by Nils Muižnieks Commissioner for Human Rights of the Council of Europe Following his Visit to Hungary from 1 to 4 July 2014 (Council of Europe, 16. desember 2014).

Í gögnum málsins kemur fram að kærandi hafi greint frá því að aðstæður hans í Ungverjalandi hafi verið afar slæmar og hann hafi ekki notið nokkurs stuðnings frá ungverskum yfirvöldum. Kærandi hafi ýmist hafst við á götunni eða á lestarstöð og fengið mat hjá hjálparstofnunum. Samkvæmt ofangreindum skýrslum og gögnum fá einstaklingar með alþjóðlega vernd í Ungverjalandi ekki útgefin dvalarleyfi heldur ungversk skilríki. Útgáfa framangreindra skilríkja tekur í það minnsta einn mánuð frá því að ákvörðun um veitingu verndar hefur verið tekin. Flóttamenn mega aðeins dvelja í móttökumiðstöðvum í 30 daga eftir að ákvörðun hefur verið tekin. Séu þeir skilríkjalausir reynist þeim erfitt að afla atvinnu og húsnæðis. Öflun ótímabundins dvalarleyfis og ríkisborgararéttar í Ungverjalandi er erfiðleikum bundin fyrir flóttamenn m.a. vegna skilyrða á borð við framvísun gilds vegabréfs og ungverskukunnáttu. Flóttamenn fá útgefin ferðaskilríki og njóta ferðafrelsis í Ungverjalandi en frjáls félagasamtök og kirkjur halda úti gistiskýlum í Búdapest. Því dvelja flestir flóttamenn í höfuðborginni. Í skýrslu Asylum Information Database kemur m.a. fram að árið 2016 hafi stjórnvöld ákveðið að binda enda á úrræði á borð við húsnæði og uppihald sem ætlað var að styðja við aðlögun flóttamanna að ungversku samfélagi. Sem fyrr segir hafa flóttamenn þó aðgang að endurgjaldslausri gistingu á vegum félagasamtaka og kirkna. Enn fremur hafa flóttamenn aðgang að vinnumarkaðnum en glíma þó við ýmsar hindranir þar m.a. vegna tungumálaörðugleika. Því standa margir flóttamenn í reynd frammi fyrir atvinnuleysi og heimilisskorti í Ungverjalandi. Þá geta þeir átt yfir höfði sér refsingu fyrir að hafast við á götunni. Flóttamenn í Ungverjalandi hafa, að sex mánuðum liðnum frá veitingu verndar, aðgang að heilbrigðisþjónustu til jafns við ungverska ríkisborgara en fram að því njóta þeir sömu réttinda og umsækjendur um alþjóðlega vernd. Þeir glíma þó við ýmsar hindranir við nýtingu þjónustunnar sökum tungumálaörðugleika og þekkingarleysis á ungverskum lögum og stjórnsýslu. Alþjóðleg vernd sætir kerfisbundinni endurskoðun á þriggja ára fresti. Ungversk yfirvöld geta bundið enda á réttarstöðu flóttamanns að ákveðnum skilyrðum uppfylltum en þó aðeins með formlegri ákvörðun, að undangengnu viðtali. Þá sætir slík ákvörðun endurskoðun dómstóla, sé mál höfðað eigi síðar en átta dögum eftir birtingu hennar.

Kærandi kveður að hann hafi upplifað mikla fordóma í ungversku samfélagi sem m.a. hafi birst í lögregluofbeldi gagnvart honum. Því til stuðnings vísi kærandi m.a. til myndbands sem sé meðal gagna málsins og sýni fram á atvik þar sem lögreglan hafi tekið af honum skilríki og hrint honum niður rúllustiga. Af framangreindum gögnum má ráða að á síðustu árum hafi orðið gríðarleg aukning umsókna um alþjóðlega vernd í Ungverjalandi og í kjölfarið hefur orðið vart við óþol og hatursorðræðu gagnvart þessum hópi, svo og flóttamönnum og innflytjendum. Hatursglæpir (e. violence against a community) og hatursorðræða eru refsiverð skv. ungverskum hegningarlögum en eftirfylgni með löggjöfinni skortir. Þá er kynþáttahyggja ekki bundin við öfgahópa á hægri væng stjórnmálanna heldur er hún höfð í frammi þvert á stjórnmálaflokka. Í skjóli þess refsileysis sem viðgengst í málaflokknum hefur hatursorðræða rutt sér til rúms á opinberum vettvangi og ofbeldi gegn innflytjendum, umsækjendum um alþjóðlega vernd og flóttamönnum hefur aukist til muna.

Af framangreindum skýrslum verður ráðið að ungversk yfirvöld hafa átt við margvíslegan vanda að etja við móttöku umsækjenda um alþjóðlega vernd og hefur hæliskerfið í Ungverjalandi verið harðlega gagnrýnt, þ. á m. óhófleg beiting varðhalds gagnvart umsækjendum um alþjóðlega vernd. Flóttamannastofnun Sameinuðu þjóðanna hefur lagst gegn endursendingum umsækjenda til Ungverjalands en ekki endursendingum þeirra sem þegar hafa hlotið vernd í landinu.

Fram kemur í greinargerð kæranda og framangreindu viðtali hjá Útlendingastofnun að viðhorf Ungverja í garð flóttamanna sé slæmt og að kærandi hafi orðið fyrir mismunun og ofbeldi vegna stöðu sinnar og uppruna. Þá hafi hann ekki fengið nokkra aðstoð frá ungverskum yfirvöldum og hafst við á götunni. Framburður kæranda fær að þessu leyti stoð í skýrslum opinberra stofnana og alþjóðlegra félagasamtaka, sem kærunefnd hefur yfirfarið. Samkvæmt gögnum málsins hefur kærandi, sem flóttamaður af [...] uppruna, orðið fyrir mismunun og ofbeldi í Ungverjalandi. Fyrir liggur að að kærandi hefur ekki notið stuðnings við aðlögun ungversku samfélagi m.a. varðandi tungumálakennslu. Í ljósi uppruna kæranda og með hliðsjón af upplýsingum um þær aðstæður sem bíða hans í Ungverjalandi er það mat kærunefndar að hann muni eiga erfitt uppdráttar í viðtökuríki sökum mismununar vegna kynþáttar og aðstæðna hans sem einstaklings með alþjóðlega vernd. Er það niðurstaða kærunefndar einkum með hliðsjón af gildistöku laga nr. 81/2017 um breytingu á lögum um útlendinga og þeim lögskýringagögnum sem liggja að baki frumvarpinu, sem áður voru rakin, þá sérstaklega ofangreindu áliti meirihluta allsherjar– og menntamálanefndar, að taka beri umsókn kæranda um alþjóðlega vernd til efnismeðferðar.

Í ljósi alls framangreinds er það mat kærunefndar að í máli kæranda séu fyrir hendi sérstakar aðstæður í skilningi 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga. Þrátt fyrir að fyrir ungversk stjórnvöld hafi þegar veitt kæranda alþjóðlega vernd er það mat kærunefndar, m.t.t. gildistöku laga nr. 81/2017 og lögskýringargagna þar að lútandi, að rétt sé að taka umsókn kæranda til efnismeðferðar. Niðurstaða kærunefndar er byggð á heildstæðu mati á viðkvæmri stöðu kæranda, aðstæðum hans og fyrirliggjandi gögnum um stöðu einstaklinga sem hafa hlotið alþjóðlega vernd í Ungverjalandi.

Samantekt

Með vísan til alls þess sem að framan er rakið er það niðurstaða kærunefndar útlendingamála, eins og hér stendur á, að fella ákvörðun Útlendingastofnunar úr gildi. Lagt er fyrir Útlendingastofnun að taka mál kæranda til efnismeðferðar.

Úrskurðarorð

Ákvörðun Útlendingastofnunar er felld úr gildi. Lagt er fyrir Útlendingastofnun að taka umsókn kæranda til efnismeðferðar.

The decision of the Directorate of Immigration is vacated. The Directorate of Immigration shall examine the merits of the application of the applicant for asylum in Iceland.

Anna Tryggvadóttir

Erna Kristín Blöndal Þorbjörg Inga Jónsdóttir