Mál nr. 47/2013

Þriðjudaginn 11. febrúar 2014

A

gegn

Vinnumálastofnun-Fæðingarorlofssjóði

Úrskurður

Mál þetta úrskurða Haukur Guðmundsson hdl., Gunnlaugur Sigurjónsson læknir og Heiða Gestsdóttir lögfræðingur.

Þann 15. nóvember 2013 barst úrskurðarnefnd fæðingar- og foreldraorlofsmála kæra A, dags. 14. nóvember 2013. Kærð var ákvörðun Vinnumálastofnunar-Fæðingarorlofssjóðs (hér eftir nefndur Fæðingarorlofssjóður) sem tilkynnt var með bréfi, dags. 15. október 2013, þar sem hann var krafinn um endurgreiðslu útborgaðrar fjárhæðar frá Fæðingarorlofssjóði auk 15% álags.

Með bréfi, dags. 19. nóvember 2013, óskaði úrskurðarnefnd fæðingar- og foreldraorlofsmála eftir greinargerð Fæðingarorlofssjóðs sem barst með bréfi, dags. 3. desember 2013.

Greinargerðin var send kæranda til kynningar með bréfi, dags. 5. desember 2013, og honum gefinn kostur á að koma að athugasemdum. Engar frekari athugasemdir bárust.

I. Málsatvik.

Kærandi sendi Fæðingarorlofssjóði alls fjórar tilkynningar um tilhögun fæðingarorlofs. Í fyrstu tilkynningunni, dags. 8. júní 2012, var gert ráð fyrir 14 daga orlofi frá fæðingu barns og „Eftirstöðvar seinna“. Með tilkynningu, dags. 25. janúar 2013, tilkynnti kærandi Fæðingarorlofssjóði að hann hygðist taka fæðingarorlof frá 11. febrúar 2013 til 11. maí 2013. Með tilkynningu, dags. 23. júní 2013, tilkynnti hann sjóðnum um fæðingarorlof frá 22. júlí til 2. september. Með síðustu tilkynningunni, dags. 16. júlí 2013, tilkynnti hann um orlof frá 20. júlí 2013 til 3. ágúst sama ár.

Kærandi leit svo á að vinna utan þeirra daga sem hann var skráður í fæðingarorlof hefði ekki áhrif á greiðslur til hans úr Fæðingarorlofssjóði. Fæðingarorlofssjóður sendi kæranda greiðsluáskorun, dags. 15. október 2013, þar sem kærandi var krafinn um endurgreiðslu útborgaðrar fjárhæðar frá Fæðingarorlofssjóði auk 15% álags. Var um að ræða greiðslur vegna maímánaðar 2013. Leit sjóðurinn svo á að við útreikning hugsanlegri endurkröfu á hendur kæranda bæri að líta til heilla almanaksmánaða en ekki einstakra daga.

II. Sjónarmið kæranda.

Kærandi greinir frá því að honum hafi borist bréf frá Fæðingarorlofssjóði, dags. 20. september 2013, vegna hugsanlegrar ofgreiðslu í mái 2013. Kærandi hafi haft samband við sjóðinn eftir að hann hafi fengið sent bréfið og fengið þær upplýsingar að nægilegt væri að senda inn launaseðil fyrir viðkomandi mánuð. Það hafi ekki reynst nóg og því sendi kærandi nú tímaskýrslu fyrir maí 2013 þar sem fram komi hverjar unnar vinnustundir hafi verið á því tímabili sem kærandi hafi verið í fæðingarorlofi en orlofstímabili hafi lokið þann 10. maí 2013. Kærandi hafi unnið fjórar klukkustundir á dag fram til 10. maí 2013 og því verið í 50% orlofi á þeim tíma en ekki 20% fæðingarorlofi allan mánuðinn eins og fram komi í bréfi sjóðsins.

Frá Y. ágúst 2012 til 24. ágúst 2012 hafi kærandi verið í 100% fæðingarorlofi. Þá hafi kærandi farið að vinna en hafið fæðingarorlof þann 11. febrúar 2013 og verið í 50% fæðingarorlofi samhliða 50% vinnu. Eins og fram komi í gögnum sem liggi hjá Fæðingarorlofssjóði hafi þessu 50% fæðingarorlofi lokið þann 11. maí 2013. Eins og sjá megi á tímaskýrslu sem fylgi kæru hafi kærandi unnið 4 klst. á dag fram til 10. maí 2013. Eftir þann tíma hafi kærandi unni fulla vinnudaga samkvæmt samningi við vinnuveitanda auk 5,5 yfirvinnutíma. Kærandi hafi fengið greitt tímakaup eins og sjá megi af launaseðlum sem hafi verið lagðir fram og því fari fjöldi vinnustunda eftir fjölda vinnudaga þann mánuðinn.

Eins og fram hafi komið í bréfi Fæðingarorlofssjóðs, dags. 20. september 2013, þá skuli greiðslur frá vinnuveitanda eingöngu fyrir það tímabil sem foreldri sé í fæðingarorlofi koma til frádráttar greiðslum úr Fæðingarorlofssjóði. Kærandi hafi einungis verið skráður í fæðingarorlof fyrstu 11 daga maímánaðar en ekki allan mánuðinn. Þar sem launagreiðslur falli til innan mánaðarins en þó eftir að orlofstímabili ljúki eigi þær ekki að koma til frádráttar greiðslum úr sjóðnum og því sé ekki um ofgreiðslu að ræða. Kærandi fari því fram á að endurkrafa að fjárhæð X kr. sem og greiðsluáskorun tengd henni, dags. 15. október 2013, verði felld niður.

III. Sjónarmið Fæðingarorlofssjóðs.

Af hálfu Fæðingarorlofssjóðs kemur fram að sjóðurinn hafi með bréfi til kæranda, dags. 20. september 2013, vakið athygli kæranda á því að stofnunin hafi verið með til meðferðar mál hans vegna hugsanlegrar ofgreiðslu fyrir maímánuð 2013. Með bréfinu hafi verið óskað eftir launaseðlum, tímaskýrslum, útskýringum vinnuveitanda og útskýringum og andmælum kæranda ásamt öðru því sem skýrt gæti málið.

Launaseðill hafi borist frá kæranda fyrir mánuðinn. Í kjölfarið hafi kæranda verið send greiðsluáskorun, dags. 15. október 2013, þar sem hann hafi verið krafinn um endurgreiðslu útborgaðrar fjárhæðar ásamt 15% álagi. Litið hafi verið svo á samkvæmt skrám RSK og innsendum launaseðli að kærandi hafi fengið ofgreitt úr Fæðingarorlofssjóði skv. 10. mgr. 13. gr. laga um fæðingar- og foreldraorlof, nr. 95/2000 (ffl.), sbr. og 2. mgr. 15. gr. a ffl.

Ákvörðun í þessu máli hafi verið tekin eftir álit setts umboðsmanns Alþingis í máli nr. 7022/2012 o.fl. frá 28. ágúst 2013 og sé í samræmi við framangreint álit og úrskurði úrskurðarnefndar fæðingar- og foreldraorlofsmála sem hafi verið kveðnir upp eftir álit setts umboðsmanns.

Athugun setts umboðsmanns Alþingis hafi lotið að því hvort sú aðferð sem Fæðingarorlofssjóður hafi beitt til að reikna út frádrátt í ofgreiðslumálum, og úrskurðarnefnd fæðingar- og foreldraorlofsmála hafi staðfest, hafi verið í samræmi við ákvæði 2. málsl. 10. mgr. 13. gr. ffl., þar sem mælt sé fyrir um að tilteknar greiðslur frá vinnuveitanda skuli koma til frádráttar greiðslum úr Fæðingarorlofssjóði. Settur umboðsmaður hafi talið að aðferðin hafi ekki verið í samræmi við lög og að nota ætti þá aðferð við útreikning sem leiddi beint af orðalagi ákvæðisins, þ.e. að einungis greiðslur vinnuveitanda til foreldris sem væru hærri en mismunur greiðslna úr Fæðingarorlofssjóði og meðaltals heildarlauna foreldris kæmu til frádráttar greiðslum úr Fæðingarorlofssjóði.

Samkvæmt 2. málsl. 10. mgr. 13. gr. ffl. og framangreindu áliti og úrskurðum úrskurðarnefndar sem hafi verið kveðnir upp í kjölfar álitsins skuli einungis greiðslur frá vinnuveitanda til foreldris í fæðingarorlofi sem séu hærri en nemi mismun greiðslna úr Fæðingarorlofssjóði og meðaltals heildarlauna foreldris skv. 2. eða 5. mgr. koma til frádráttar greiðslum úr Fæðingarorlofssjóði.

Í 3. málsl. 10. mgr. 13. gr. ffl. komi fram að eingöngu skuli greiðslur frá vinnuveitanda sem ætlaðar séu fyrir það tímabil sem foreldri sé í fæðingarorlofi koma til frádráttar greiðslum úr Fæðingarorlofssjóði. Úrskurðarnefnd fæðingar- og foreldraorlofsmála hafi staðfest í úrskurðum sínum að við túlkun á orðalaginu „tímabil sem foreldri er í fæðingarorlofi“ skuli miða við almanaksmánuði, sbr. til dæmis úrskurði nefndarinnar í málum nr. 49/2012 og 46/2013.

Á viðmiðunartímabili kæranda skv. 2. mgr. 13. gr. ffl. hafi viðmiðunarlaun hans verið X kr. á mánuði en frá því að viðmiðunartímabili lauk og fram að fæðingu barnsins hafi þau verið komin í X kr. sem miðað hafi verið við. Þannig hafi verið tekið mið af hækkuðum launum kæranda honum til hagsbóta við útreikning á hugsanlegri ofgreiðslu samkvæmt heimild til þess í 4. málsl. 10. mgr. 13. gr. ffl. Enga heimild sé að finna í ffl. eða í reglugerð um greiðslur úr Fæðingarorlofssjóði og greiðslu fæðingarstyrks, nr. 1218/2008, að taka tillit til launabreytinga foreldris eftir fæðingardag barns við mat á hugsanlegri ofgreiðslu.

Í maí 2013 hafi kærandi fengið greiddar X kr. úr Fæðingarorlofssjóði og hefði honum því verið heimilt að þiggja greiðslur frá vinnuveitanda sínum sem næmu mismuni á X kr. og fjárhæð greiðslu Fæðingarorlofssjóðs eða X kr. án þess að það kæmi til lækkunar á greiðslum úr sjóðnum, sbr. 2. málsl. 10. mgr. 13. gr. ffl.

Samkvæmt staðgreiðsluskrá RSK fyrir maí 2013 hafi kærandi þegið X kr. í laun. Á launaseðli hafi komið fram að kærandi hafi fengið greidda orlofsuppbót að fjárhæð X kr. í mánuðinum sem sé undanskilin við útreikning á ofgreiðslu, sbr. heimild til þess í 4. málsl. 10. mgr. 13. gr. ffl. Þannig hafi verið miðað við X kr. við útreikning á ofgreiðslu kæranda. Hann hafi því fengið X kr. hærri greiðslu frá vinnuveitanda sínum en hann hafi mátt og beri því að endurgreiða Fæðingarorlofssjóði. Ofgreiðsla fyrir maí 2013 sé því X kr. að teknu tilliti til staðgreiðslu og annarra launatengdra gjalda.

Í 15. gr. a ffl., sbr. 6. gr. laga nr. 90/2004, sé fjallað um leiðréttingar á greiðslum úr Fæðingarorlofssjóði. Í 2. mgr. komi fram að hafi foreldri fengið hærri greiðslur úr Fæðingarorlofssjóði en því bar samkvæmt álagningu skattyfirvalda eða af öðrum ástæðum beri foreldri að endurgreiða þá fjárhæð sem ofgreidd hafi verið að viðbættu 15% álagi. Fella skuli niður álagið samkvæmt málsgreininni hafi foreldri fært rök fyrir því að því verði eigi kennt um þá annmarka er leitt hafi til ákvörðunar Vinnumálastofnunar.

Samkvæmt ákvæðinu skuli leggja álagið á óháð huglægri afstöðu eða ásetningi foreldris og verði foreldri að færa fyrir því rök að því verði eigi kennt um annmarkann eigi að fella það niður. Fyrir liggi í gögnum málsins sem og í kæru kæranda að ofgreiðslan sé komin til vegna vinnu kæranda í maí 2013 sem leiði til þess að greiðslur frá vinnuveitanda sem séu hærri en nemi mismuni greiðslna úr Fæðingarorlofssjóði og meðaltali heildarlauna komi til frádráttar greiðslum úr sjóðnum. Verði því ekki séð að mati Fæðingarorlofssjóðs að tilefni sé til að fella niður álagið.

Samkvæmt öllu framangreindu hafi Fæðingarorlofssjóður því ofgreitt kæranda X kr. að viðbættu 15% álagi X kr. Alls sé því gerð krafa um að kærandi endurgreiði Fæðingarorlofssjóði X kr., sbr. greiðsluáskorun til hans ásamt sundurliðun á ofgreiðslu, dags. 15. október 2013.   

IV. Niðurstaða.

Kærð er ákvörðun Fæðingarorlofssjóðs um að endurkrefja kæranda um greiðslur úr Fæðingarorlofssjóði vegna fæðingar barns hinn Y. ágúst 2012.

Í hinni kærðu ákvörðun er á því byggt að kærandi hafi þegið greiðslur frá vinnuveitanda sínum í maí 2013 á sama tíma og hann þáði greiðslur frá Fæðingarorlofssjóði. Séu þessar greiðslur frá vinnuveitanda svo háar og þess eðlis að þær leiði til lækkunar á rétti til greiðslna úr Fæðingarorlofssjóði.

Kærandi byggir á því að umrædd greiðsla hafi ekki verið fyrir sama tímabil og hann hafi verið í fæðingarorlofi. Fæðingarorlofi kæranda hafi lokið þann 10. maí 2013 en téð greiðsla sé vegna alls maímánaðar.  

Ákvæði 10. mgr. 13. gr. ffl. mælir fyrir um að greiðslur frá vinnuveitanda til foreldris í fæðingarorlofi sem eru hærri en nemur mismun greiðslna úr Fæðingarorlofssjóði og meðaltals heildarlauna foreldris skv. 2. eða 5. mgr. skuli koma til frádráttar greiðslum úr Fæðingarorlofssjóði. Til þess að unnt sé að beita þessari reglu þarf að liggja fyrir hvaða tímabil á að miða við í þessu sambandi, en það er ekki tekið skýrt fram í ffl. Með vísan til markmiðsskýringar, með því að líta til þess tilgangs ffl. að gera foreldri kleift að leggja niður launuð störf í fæðingarorlofi án þess að fjárhagsleg hagnaðarsjónarmið liggi þar að baki, hefur úrskurðarnefnd miðað við almanaksmánuði í þessu sambandi. Einnig hefur úrskurðarnefndin talið sig þurfa að túlka ákvæðið til samræmis við önnur ákvæði ffl. en önnur ákvæði laganna miða við almanaksmánuði, t.a.m. þegar mánaðarleg greiðsla og starfshlutfall er ákveðið, en nefndin telur þessi atriði nátengd þeim atriðum sem á reynir við túlkun á 10. mgr. 13. gr. og mat á hugsanlegri endurgreiðsluskyldu foreldris.

Að mati nefndarinnar myndi önnur túlkun fara gegn þeim tilgangi ffl. sem reifaður var hér að framan. Lögin heimila þannig ekki að foreldri geti valið að vera í fæðingarorlofi hluta dags eða hluta mánaðar og lagt niður vinnu þann tíma en síðan bætt upp það tekjutap sem af því hlýst með frekari vinnu, til dæmis með yfirvinnu, seinni hluta sama dags eða mánaðar og það leiði þannig til þess að greiðslur úr Fæðingarorlofssjóði komi í raun til viðbótar við greiðslur frá vinnuveitanda að hluta eða öllu leyti. Væri ekki miðað við almanaksmánuð í þessu samhengi gæti foreldri unnið upp það tekjutap sem foreldrið yrði fyrir með því að færa verkefni sín yfir á þann hluta mánaðarins sem það væri ekki í fæðingarorlofi og vinna þannig upp, til dæmis með yfirvinnu, það tekjutap sem það hefði orðið fyrir með því að leggja niður störf, auk þess að fá umrætt tekjutap bætt úr Fæðingarorlofssjóði. Með þeim hætti væri tilgangi greiðslna úr Fæðingarorlofssjóði ekki náð að mati nefndarinnar, sem sé að gera foreldrum kleift að leggja niður launuð störf í fæðingarorlofi án þess að fjárhagsleg hagnaðarsjónarmið liggi þar að baki.

Með vísan til þessara sjónarmiða verður ekki fallist á þá málsástæðu kæranda að laun sem hann hafði í maí 2013 hafi ekki áhrif á heimildir hans til greiðslna úr Fæðingarorlofssjóði fyrir viðkomandi mánuð.

Þar sem kærandi þáði greiðslur frá Fæðingarorlofssjóði í maí 2013 var honum einungis heimilt að þiggja greiðslur frá vinnuveitanda sem námu mismuni meðaltals heildarlauna hans eins og þau voru hækkuð skv. 10. mgr. 13. gr. ffl. og greiðslna frá Fæðingarorlofssjóði án þess að greiðslur vinnuveitanda til hans kæmu til frádráttar greiðslum úr Fæðingarorlofssjóði.

Er rétt að mati úrskurðarnefndar að miða endurgreiðslukröfu á hendur kæranda við meðaltals heildarlaun að fjárhæð X kr. Samkvæmt gögnum málsins fékk kærandi greiðslu úr Fæðingarorlofssjóði að fjárhæð X kr. í maí 2013 og var honum því heimilt að þiggja greiðslur frá vinnuveitanda sínum að fjárhæð X kr. í maí 2013 án þess að það kæmi til lækkunar á greiðslum úr sjóðnum. Er þessi túlkun í samræmi við álit umboðsmanns Alþingis í máli nr. 7022/2012 o.fl. frá 28. ágúst 2013. Samkvæmt gögnum málsins fékk kærandi greidd laun frá vinnuveitanda sínum í maí 2013 að fjárhæð X kr. Það er því ljóst að kærandi þáði hærri greiðslur úr Fæðingarorlofssjóði en honum var heimilt fyrir maí 2013.

Af gögnum málsins má sjá að Fæðingarorlofssjóður byggir hina kærðu ákvörðun á framangreindri frádráttarreglu 10. mgr. 13. gr. ffl. og er því staðfest að kæranda ber að endurgreiða sjóðnum X kr. vegna ofgreidds fæðingarorlofs í maí 2013.

Í 2. mgr. 15. gr. a ffl., sbr. 6. gr. laga nr. 90/2004 og 5. gr. laga nr. 155/2006, segir að hafi foreldri fengið hærri greiðslur úr Fæðingarorlofssjóði en því bar samkvæmt álagningu skattyfirvalda eða af öðrum ástæðum beri foreldri að endurgreiða þá fjárhæð sem ofgreidd var að viðbættu 15% álagi. Þá segir jafnframt að fella skuli niður álagið færi foreldri rök fyrir því að því verði eigi kennt um þá annmarka er leiddu til ákvörðunar Vinnumálastofnunar. Með umsókn kæranda um fæðingarorlof veitti hann ýmsar upplýsingar vegna fyrirhugaðs orlofs. Í umsókninni er feitletraður og undirstrikaður texti með yfirlýsingu umsækjanda um að hann heimili Vinnumálastofnun að afla gagna úr skattskrám og að hann sé upplýstur um að þessi gögn verði notuð til eftirlits. Þá segir orðrétt: „Með undirskrift minni staðfesti ég einnig að láta Fæðingarorlofssjóð vita um allar breytingar sem kunna að hafa áhrif á afgreiðslu umsóknar þessarar og/eða greiðslur samkvæmt henni.“ Í umsókninni gaf kærandi engar upplýsingar um tekjur og ekki er þar tekið fram að breytingar á þeim séu á meðal þess sem tilkynna beri um. Í framhaldi af þessari umsókn var kæranda send greiðsluáætlun þar sem sérstaklega var tiltekið að greiðslur sjóðsins miðist við „hlutfall af meðaltekjum þínum samkvæmt skrám skattyfirvalda á 12 mánaða samfelldu tímabili sem lýkur 6 mánuðum fyrir fæðingarmánuð barns“ og var því beint til kæranda að yfirfara upplýsingar um tekjur á þessu tímabili sem fylgdu áætluninni. Í smáu letri sem fylgdi kom fram að yrðu „breytingar á lágmarksgreiðslu, skatthlutfalli, persónuafslætti eða öðrum forsendum sem hafa áhrif á greiðslur geta fjárhæðir breyst“. Hvergi var á hinn bóginn minnst á breytingar á tekjum eftir að umræddu tímabili lauk eða að þær gætu skipt máli. Þegar þessi samskipti kæranda og stjórnvaldsins eru skoðuð heildstætt er útilokað að leggja ábyrgðina á því að kærandi upplýsti ekki sjóðinn um breyttar tekjur sínar á kæranda. Verður því hafnað að leggja 15% álag á endurgreiðsluna.

ÚRSKURÐARORÐ:

Kærandi, A skal endurgreiða Fæðingarorlofssjóði X kr. vegna ofgreidds fæðingarorlofs. Hafnað er að leggja 15% álag á endurkröfu á hendur kæranda.

Haukur Guðmundsson

Heiða Gestsdóttir

Gunnlaugur Sigurjónsson