Nr. 95/2018 Úrskurður
KÆRUNEFND ÚTLENDINGAMÁLA
Þann 22. febrúar 2018 er kveðinn upp svohljóðandi
úrskurður nr. 95/2018
í stjórnsýslumáli nr. KNU17120043
Kæra [...]
á ákvörðunum
Útlendingastofnunar
I. Kröfur, kærufrestir og kæruheimild
Þann 22. desember 2017 kærði [...], fd. [...], ríkisborgari [...](hér eftir nefnd kærandi) ákvarðanir Útlendingastofnunar, dags. 15. desember 2017, um að synja henni og börnum hennar, [...], fd. [...], og [...], fd. [...], um alþjóðlega vernd á Íslandi ásamt því að synja þeim um dvalarleyfi á grundvelli 74. gr. laga nr. 80/2016 um útlendinga. Kærandi sótti um vernd hér á landi ásamt eiginmanni sínum.Kærandi krefst þess aðallega að hinar kærðu ákvarðanir verði felldar úr gildi og að kærendum verði veitt staða flóttamanna með vísan til 1. mgr. 37. gr. laga um útlendinga.Til vara er þess krafist að hinar kærðu ákvarðanir verði felldar úr gildi og að kærendum verði veitt viðbótarvernd með vísan til 2. mgr. 37. gr. laga um útlendinga.Til þrautavara er þess krafist að hinar kærðu ákvarðanir verði felldar úr gildi og að kærendum verði veitt dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða með vísan til 1. mgr. 74. gr. laga um útlendinga.Fyrrgreindar ákvarðanir eru kærðar á grundvelli 7. gr. laga um útlendinga og bárust kærurnar fyrir lok kærufrests.
II. Málsatvik og málsmeðferð
Kærandi sótti um alþjóðlega vernd hér á landi þann 24. júní 2017. Kærandi kom í viðtal hjá Útlendingastofnun m.a. þann 12. október 2017 ásamt talsmanni sínum. Með ákvörðunum, dags. 15. desember 2017, synjaði Útlendingastofnun kæranda og börnum hennar um alþjóðlega vernd ásamt því að synja þeim um dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða. Í ákvörðun Útlendingastofnunar var kæranda gefinn sjö daga frestur til sjálfviljugrar heimfarar. Kærandi kærði ákvarðanirnar til kærunefndar útlendingamála þann 22. desember 2017. Kærunefnd barst sameiginleg greinargerð kæranda og fjölskyldu hennar þann 5. janúar 2018.
III. Ákvörðun Útlendingastofnunar
Við meðferð máls kæranda hjá Útlendingastofnun byggði hún umsókn sína um alþjóðlega vernd á því að hún og fjölskylda hennar hafi orðið fyrir ofsóknum og hótunum í heimaríki. Eiginmaður kæranda hafi jafnframt orðið fyrir alvarlegu ofbeldi, sem mættir rekja til þess að hann væri frá [...]sem væri minnihlutahópur í [...]. Því hafi kærandi haft ástæðuríkan ótta við ofsóknir, auk þess sem brotið yrði gegn non-refoulement reglu þjóðaréttar ef kærandi yrði send aftur til [...].Niðurstaða ákvörðunar Útlendingastofnunar í máli kæranda var sú að hún sé ekki flóttamaður og henni skuli synjað um alþjóðlega vernd á Íslandi skv. ákvæðum 37. og 40. gr. laga um útlendinga. Kæranda var jafnframt synjað um dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða skv. 74. gr. laga um útlendinga. Þá taldi stofnunin að ákvæði 42. gr. laga um útlendinga stæði endursendingu til heimaríkis ekki í vegi.Í ákvörðunum Útlendingastofnunar í málum barna kæranda kom fram að þau væru svo ung að árum að ekki yrði talið tilefni til að taka viðtal við þau. Fram kom að umsóknir barna kæranda væru grundvallaðar á framburði foreldra þeirra og þeim hefði verið synjað um alþjóðlega vernd og dvalarleyfi á grundvelli 74. gr. laga um útlendinga. Í ákvörðunum foreldra þeirra hefði jafnframt verið tekin afstaða til aðstæðna barnanna og hvernig þær aðstæður horfi við einstökum þáttum ákvörðunarinnar. Var það niðurstaða Útlendingastofnunar með vísan til niðurstöðu í máli foreldra þeirra, að gættum ákvæðum samnings Sameinuðu þjóðanna um réttindi barnsins, útlendingalaga og barnaverndarlaga, að börnum kæranda væri ekki stefnt í hættu með því að fylgja foreldrum sínum til heimaríkis. Börnum kæranda var vísað frá landinu.
Kæranda og börnum hennar var vísað frá landinu á grundvelli c-liðar 1. mgr. 106. gr. laga um útlendinga. Kæranda var veittur sjö daga frestur til að yfirgefa landið. Þá var kæranda tilkynnt að yfirgæfi hún ekki landið innan veitts frests þá tæki ákvörðun um brottvísun og tveggja ára endurkomubann gildi, sbr. a-lið 2. mgr. 98. gr. laga um útlendinga og 6. mgr. 43. gr. reglugerðar um útlendinga. Útlendingastofnun tilkynnti kæranda jafnframt að kæra frestaði réttaráhrifum ákvörðunarinnar, sbr. 1. mgr. 35. gr. laga um útlendinga.
IV. Málsástæður og rök kæranda
Í greinargerð kæranda kemur fram að ástæða flótta hennar og fjölskyldu hennar frá heimaríki sé að þar hafi þau búið við ofsóknir og hótanir af hálfu aðila á vegum yfirvalda. Eiginmaður kæranda hafi leitað til lögreglu vegna þeirra hótana sem kærandi og fjölskylda hennar hafi orðið fyrir, en í kjölfarið hafi hann orðið fyrir alvarlegu ofbeldi. Telur kærandi að mögulega megi rekja þessar ofsóknir til uppruna eiginmanns hennar.
Í greinargerð kemur fram að Útlendingastofnun hafi ekki uppfyllt rannsóknarskyldu sína samkvæmt 10. gr. stjórnsýslulaga nr. 37/1993, en stofnunin hafi ekki rannsakað sérstaklega stöðu einstaklinga af [...] uppruna í [...]. Einnig hafi Útlendingastofnun ekki fjallað um þá líkamlegu áverka sem eiginmaður kæranda hafi orðið fyrir í ákvörðun sinni og ósanngjarnt hafi verið að telja frásögn kæranda og eiginmanns hennar ótrúverðuga á grundvelli þess að hún hafi lagt fram gögn til stuðnings henni. Þá er því mótmælt sem fram komi í ákvörðun Útlendingastofnunar að framburður kæranda hafi verið óskýr og ónákvæmur.
Aðalkrafa kæranda er að henni og börnum hennar verði veitt alþjóðleg vernd sem flóttamenn hér á landi á grundvelli 1. mgr. 37. gr. laga um útlendinga. Greinir kærandi frá því að hún óttist um líf sitt og fjölskyldu sinnar vegna hótana og árása sem hún og eiginmaður hennar hafi orðið fyrir af hálfu einstaklinga sem m.a. séu í lögreglunni og öryggissveitum [...]. Þessir einstaklingar hafi krafið fjölskylduna um fé, auk þess sem þeir hafi rænt eiginmanni kæranda og beitt hann alvarlegu ofbeldi í kjölfar þess að hann hafi leitað til lögreglunnar vegna hótananna. Því geti kærandi og fjölskylda hennar ekki leitað til lögreglunnar um aðstoð. Telur kærandi að Útlendingastofnun hafi ekki rannsakað stöðu sína í [...] nægilega vel, en eiginmaður kæranda tilheyri minnihlutahópi [...] sem kærandi telur að sé rót ofsóknanna á hendur sér og fjölskyldu sinni.
Verði ekki fallist á aðalkröfu kæranda, krefst kærandi þess að henni og börnum hennar verði veitt viðbótarvernd á grundvelli 2. mgr. 37. gr. laga um útlendinga, sbr. 2. mgr. 45. gr. laganna. Vísar kærandi til þess að fyrrnefnda ákvæðið taki mið af tilskipun Evrópusambandsins nr. 2004/83/EB um lágmarksskilyrði þess að ríkisborgarar þriðju landa eða ríkisfangslausir einstaklingar teljist flóttamenn eða menn sem að öðru leyti þarfnist alþjóðlegrar verndar. Eiginmaður kæranda hafi orðið fyrir alvarlegu ofbeldi og beri líkamleg merki þess enn í dag á hálsi og baki. Einnig hafi hann fengið líflátshótanir. Telur kærandi að endursending hennar og fjölskyldu til [...] brjóti gegn non-refoulement reglu þjóðaréttar, sem lögfest sé í 1. mgr. 42. gr. laga um útlendinga. Telur kærandi eiginmann sinn vera í hættu á að sæta frekara ofbeldi af hálfu stjórnvalda sem teljist ómannúðleg og vanvirðandi meðferð, og eigi því rétt á viðbótarvernd á grundvelli 2. mgr. 37. gr. laga um útlendinga. Þá óski kærandi eftir alþjóðlegri vernd á grundvelli 2. mgr. 45. gr. laga um útlendinga fyrir sig og börn sín.
Þrautavarakrafa kæranda lýtur að því að henni verði veitt dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða, sbr. 1. mgr. 74. gr. laga um útlendinga. Vísar kærandi meðal annars til lögskýringargagna að baki ákvæðinu. Kærandi mótmælir því sem fram kemur í rökstuðningi Útlendingastofnunar um að stjórnvöld í heimaríki hennar séu í stakk búin að veita henni vernd. Kærandi og fjölskylda hennar hafi leitað til lögreglu vegna hótana og ofsókna en lögreglan hafi ekki aðstoðað þau. Þá hafi eiginmanni kæranda verið rænt eftir að hann hafi leitað til lögreglu og hann beittur ofbeldi. Þá vísar kærandi einnig til þess að hún sé í sérstaklega viðkvæmri stöðu samkvæmt 6. tölul. 3. gr. laga um útlendinga enda sé hún þunguð og komin u.þ.b. [...]. Jafnframt sé kærandi [...], sem sé alvarlegur sjúkdómur. Telur kærandi að Útlendingastofnun hafi brotið gegn rannsóknarreglu 10. gr. stjórnsýslulaga nr. 37/1993 þar sem stofnunin hafi ekki spurt hana nánar út í sjúkdóminn í viðtali við hana. Loks vísar kærandi til þess sem komi fram í athugasemdum með frumvarpi til laga um útlendinga að taka skuli sérstakt tillit til barna, hvort sem þau séu fylgdarlaus eða ekki.Hvað varðar börn kæranda er vísað til 2. mgr. 45. gr. laga um útlendinga í tengslum við þrautavarakröfu kæranda. Ennfremur bendir kærandi á að hann geti ekki flutt sig um set innanlands og hlotið vernd annars staðar í [...]. Almennt séu ekki forsendur til að kanna möguleika á flótta innan heimlands ef ljóst er að ríkið skorti vilja eða getu til að vernda einstaklinga gegn ofsóknum, enda dugar flutningur innan landsins í slíkum tilvikum ekki til að vernda hann.
V. Niðurstaða kærunefndar útlendingamála
Lagagrundvöllur
Í máli þessu gilda einkum ákvæði laga um útlendinga nr. 80/2016, reglugerð nr. 540/2017 um útlendinga, ákvæði stjórnsýslulaga nr. 37/1993, stjórnarskrá lýðveldisins Íslands nr. 33/1944 og mannréttindasáttmáli Evrópu, sbr. lög nr. 62/1994. Jafnframt ber að líta til ákvæða alþjóðasamnings um stöðu flóttamanna frá 1951, ásamt viðauka við samninginn frá 1967, og annarra alþjóðlegra skuldbindinga Íslands á sviði mannréttinda eftir því sem tilefni er til.
Auðkenni
Í ákvörðun Útlendingastofnunar kemur fram að til að sanna á sér deili hafi kærandi framvísað [...] vegabréfi fyrir sig og börn sín. Telur kærunefndin því ljóst að kærandi og börn hennar séu [...] ríkisborgarar.
Réttarstaða barna kæranda
Staða barna á flótta ræðst af viðeigandi reglum í þjóðarétti og landsrétti. Í 22. gr. samnings Sameinuðu þjóðanna um réttindi barnsins, sbr. lög nr. 19/2013, segir í fyrsta lagi að aðildarríki skuli gera viðeigandi ráðstafanir til að tryggja að barn sem leiti eftir réttarstöðu sem flóttamaður, eða sem talið sé flóttamaður samkvæmt viðeigandi reglum eða starfsháttum þjóðaréttar eða landslaga, fái, hvort sem það sé í fylgd foreldra eða annarra eða ekki, viðeigandi vernd og mannúðlega aðstoð við að nýta sér þau réttindi sem við eigi og kveðið sé á um í samningnum.
Í 2. mgr. 10. gr. laga um útlendinga nr. 80/2016 segir að ákvarðanir sem varði barn skuli teknar með það sem því sé fyrir bestu að leiðarljósi, því tryggður réttur til að tjá skoðanir sínar í málum sem það varði og tekið sé tillit til skoðana barnsins í samræmi við aldur þess og þroska. Í 3. mgr. 25. gr. laga um útlendinga kemur fram að við ákvörðun sem sé háð mati stjórnvalds skuli huga að öryggi barns, velferð þess og félagslegum þroska og möguleika þess til að sameinast fjölskyldu sinni.
Sérstaklega er fjallað um mat stjórnvalda á umsóknum barna um alþjóðlega vernd í 5. mgr. 37. gr. laga um útlendinga. Þar segir að við mat á því hvort barn teljist flóttamaður samkvæmt lögunum skuli það sem barninu sé fyrir bestu haft að leiðarljósi. Við mat á því hvað barni sé fyrir bestu skuli stjórnvöld líta til möguleika barns á fjölskyldusameiningu, öryggis þess, velferðar og félagslegs þroska auk þess sem taka skuli tillit til skoðana barnsins í samræmi við aldur þess og þroska. Við ákvörðun í máli er varðar hagsmuni barns skuli stjórnvöld taka skriflega afstöðu til þessara atriða.
Almennt er viðurkennt að eðlilegur þroski barns sé best tryggður með því að vernda fjölskylduna. Sé ólögráða barn í fylgd annars eða beggja foreldra sinna eða annars úr fjölskyldunni sem hefur það á framfæri sínu og sá fer fram á réttarstöðu flóttamanns, ber að fjalla um málið í samræmi við meginregluna um einingu fjölskyldunnar. Ljóst er að þau börn sem hér um ræðir eru í fylgd foreldra sinna.
Landaupplýsingar
Kærunefnd útlendingamála hefur lagt mat á aðstæður í [...] m.a. með hliðsjón af eftirfarandi skýrslum:
[...]
[...] er lýðræðisríki með um 3,7 milljónir íbúa. [...] gerðist aðili að Evrópuráðinu árið [...] og fullgilti mannréttindasáttmála Evrópu það sama ár. [...] gerðist aðili að flóttamannasamningi Sameinuðu þjóðanna þann [...], alþjóðasamningi um borgaraleg og stjórnmálaleg réttindi þann [...] og samningi Sameinuðu þjóðanna gegn pyndingum og annarri grimmilegri, ómannlegri eða vanvirðandi meðferð eða refsingu þann [...]. Þann [...] gekk í gildi samstarfssamningur milli Evrópusambandsins og [...], en með þeim samningi hefur [...] meðal annars skuldbundið sig til að efna víðtækar skuldbindingar á sviði lýðræðis, mannréttinda og réttarríkis. Þann [...] setti Útlendingastofnun [...] á lista stofnunarinnar yfir örugg upprunaríki.
Í stjórnarskrá [...] kveðið á um jafnrétti allra fyrir lögum og bann við hvers kyns mismunun á grundvelli kynþáttar, litarháttar, tungumáls, kyns, trúar- og lífsskoðana, stjórnmálaskoðana, félagslegrar stöðu eða tengsla, uppruna, búsetu eða efnahagslegrar stöðu. Í framangreindum gögnum og skýrslum kemur fram að árið 2014 hafi [...] þingið samþykkt yfirgripsmikla löggjöf sem banni hvers kyns mismunun og er slík mismunun refsiverð samkvæmt refsilöggjöf [...]. Árið 1997 var komið á fót sérstökum umboðsmanni (e. Public Defender (Ombudsman)) sem hafi eftirlit með mannréttindum og frelsi [...] borgara innan lögsögu ríkisins. Umboðsmaður sé sjálfstæð stofnun og heyri ekki undir aðrar greinar ríkisvaldsins. Til umboðsmanns geti allir leitað sem telji að þeir verði fyrir hvers kyns mannréttindabrotum. Ennfremur hafi ríkisstjórn [...] komið á fót aðgerðaráætlun um sókn í mannréttindamálum landsins sem gildir frá árinu 2014 til 2020, auk aðgerðaráætlunar um réttindi minnihlutahópa sem gildir frá árinu 2015 til 2020. Samkvæmt 2. mgr. 6. gr. stjórnarskrár [...] gangi alþjóðasamningar, sem undirritaðir hafa verið af hálfu [...], framar landslögum. Svo framarlega sem slíkir samningar gangi ekki gegn stjórnarskrá landsins sé hægt að beita þeim sem hluta af almennri löggjöf.
Framangreind gögn kveða á um að spilling sé þó nokkur í [...], þá einkum innan [...] stjórnkerfisins. Einkum hefur verið fundið að spillingu innan lögreglunnar og einnig að dómsvaldið sé ekki nægilega sjálfstætt frá öðrum greinum ríkisvaldsins. Á undanförnum árum hafi yfirvöld þó gripið til ýmissa aðgerða til að sporna við spillingu og skipulagðri glæpastarfsemi í landinu. Árið 2008 hafi verið komið á fót sérstakri nefnd sem hafi það hlutverk að samræma aðgerðir gegn spillingu meðal hagsmunaaðila og stjórnvalda þar í landi og hafa eftirlit með innleiðingu aðgerðaráætlana í þessum tilgangi. Árið 2012 hafi verið komið á laggirnar stofnun sem heyri undir innanríkisráðuneyti [...], hvers hlutverk er að taka á spillingu og vanrækslu opinberra starfsmanna í [...], auk þess að setja af stað aðgerðir til að draga úr spillingu hjá hinu opinbera. Þá hafi verið sett á fót sérstök landsáætlun til að sporna við skipulögðum glæpum í landinu, en áætlunin er í gildi fyrir árin 2015-2018. Stjórnvöldum beri að taka allar tilkynningar um misferli lögreglu til skoðunar og aðili sem telji að brotið sé á réttindum sínum geti kært til æðra stjórnvalds eða farið með mál sitt fyrir dómstóla. Einnig komi fram að stofnun sem heyri undir innanríkisráðuneyti landsins sé ábyrg fyrir því að rannsaka brot sem framin séu af lögreglumönnum og hafi sú stofnun heimild til að beita agaviðurlögum. Þótt margt hafi áunnist í þessum efnum á undanliðnum árum, bera framangreind gögn og skýrslur með sér að enn sé töluvert í land. Hefur meðal annars verið gagnrýnt að lítið gegnsæi sé í starfsemi þeirra stofnana sem vinna gegn spillingu auk þess sem þessar stofnanir séu nátengdar stjórnmálaflokkum og sjálfstæði þeirra sé lítið. Slíkt grafi undan trúverðugleika stofnananna, einkum þegar um er að ræða rannsóknir á spillingu á æðstu sviðum þjóðfélagsins.
[...] er formlega hluti af [...] en það er landlugt svæði sem staðsett er í suðurhluta [...], nyrst í [...]. Landamæri þess eru við [...] sem er hluti af [...]. Í framangreindum gögnum kemur meðal annars fram að ýmis togstreita, spenna og átök hafi ríkt í langan tíma á milli [...] annars vegar og [...] og [...] hins vegar. Árið [...] hafi brotist út stríð milli [...] og [...], en þeir síðarnefndu nutu stuðnings [...]. Átökin, sem hafi farið fram innan alþjóðlegra skilgreindra landamæra [...], hafi t.d. leitt af sér mannfall og eyðileggingu innviða, auk þess sem fjöldi fólks hafi misst heimili sín og lífsviðurværi. Vopnahlé hafi komist á fyrir tilstilli Evrópusambandsins þann [...]. [...] hafi í kjölfarið lýst yfir sjálfstæði sínu en það er almennt ekki viðurkennt af alþjóðasamfélaginu. Flestir [...] hafi flúið [...] í kjölfar átakanna árið [...] og eru íbúar svæðisins því flestir [...] sem vilji ekki vera undir stjórn [...] heldur vilji sjálfstæði og nánari tengsl við [...].
Ofangreindar skýrslur bera með sér að staða minnihlutahópa í [...] hafi almennt verið talin viðvarandi vandamál. Engu að síður njóta slíkir hópar lagalegrar verndar og hafa [...] stjórnvöld ennfremur unnið markvisst að því að auka réttindi þeirra og vernd með ýmsum hætti. Árið 2014 samþykkti [...] þingið ný lög um afnám hvers kyns mismununar en þau kveða á um að öll mismunun á grundvelli kynferðis, trúarbragða, tungumáls, þjóðernis, kynþáttar o.fl. sé bönnuð. Einnig má nefna að innanríkisráðuneyti [...] hefur meðal annars staðið fyrir sérstökum námskeiðum fyrir lögreglu þar í landi þar sem lögð hefur verið áhersla á virðingu fyrir mannréttindum og fjölþjóðasamfélaginu. Þá hefur ráðuneytið einnig staðið fyrir námskeiðum fyrir rannsakendur og saksóknara í málum sem tengjast hatursorðræðu og hatursglæpum. Við ákvörðun refsingar samkvæmt [...] refsilögunum skuli sérstaklega líta til þess hvort glæpur hafi beinst að kynþætti eða sé að öðru leyti byggður á kynþáttahatri.
Af ofangreindum skýrslum verður ráðið að einstaklingar af [...] [...] kunna að eiga erfitt uppdráttar í [...], einkum að þeim sé mismunað á ýmsum sviðum og verði fyrir hatursorðræðu í fjölmiðlum og á samfélagsmiðlum. Ekki sé þó um að ræða að einstaklingar af slíkum uppruna verði almennt fyrir ofsóknum eða ofbeldi á grundvelli uppruna þeirra. Þvert á móti er talið að einstaklingar af [...] uppruna hafi almennt aðlagast vel [...] samfélagi og raunar betur en aðrir þjóðernisminnihlutahópar.
Ákvæði 1. mgr. 37. gr. laga um útlendinga
Til að teljast flóttamaður hér á landi þarf kærandi að sýna fram á að aðstæður hans séu slíkar að þær falli undir 1. mgr. 37. gr. laga um útlendinga, sbr. flóttamannasamning Sameinuðu þjóðanna, eða 2. mgr. 37. gr. sömu laga. Kærandi reisir umsókn sína um alþjóðlega vernd á því að hún og fjölskylda hennar hafi orðið fyrir hótunum og ofsóknum í [...], en yfirvöld í heimaríki hans geti ekki veitt henni og fjölskyldu hennar viðhlítandi vernd. Auk þess hafi eiginmaður kæranda verið beittur alvarlegu líkamlegu ofbeldi.
Í 1. mgr. 37. gr. laga nr. 80/2016 um útlendinga, sem byggir á A-lið 1. gr. flóttamannasamningsins, segir:
Flóttamaður samkvæmt lögum þessum telst vera útlendingur sem er utan heimalands síns af ástæðuríkum ótta við að vera ofsóttur vegna kynþáttar, trúarbragða, þjóðernis, aðildar að tilteknum þjóðfélagshópi eða vegna stjórnmálaskoðana og getur ekki eða vill ekki vegna slíks ótta færa sér í nyt vernd þess lands; eða sá sem er ríkisfangslaus og er utan þess lands þar sem hann áður hafði reglulegt aðsetur vegna slíkra atburða og getur ekki eða vill ekki vegna slíks ótta hverfa aftur þangað, sbr. A-lið 1. gr. alþjóðasamnings um réttarstöðu flóttamanna frá 28. júlí 1951 og bókun við samninginn frá 31. janúar 1967, sbr. einnig 38. gr. laga þessara.
Í 38. gr. útlendingalaga eru sett fram viðmið um það hvað felist í hugtakinu ofsóknir skv. 1. mgr. 37. gr., á hvaða grundvelli ofsóknir geta byggst og hvaða aðilar geta verið valdir að þeim. Í 1. mgr. ákvæðisins segir:
Ofsóknir skv. 1. mgr. 37. gr. eru þær athafnir sem í eðli sínu eða vegna þess að þær eru endurteknar fela í sér alvarleg brot á grundvallarmannréttindum, einkum ófrávíkjanlegum grundvallarmannréttindum á borð við réttinn til lífs og bann við pyndingum eða ómannúðlegri eða vanvirðandi meðferð eða refsingu, bann við þrældómi og þrælkun og bann við refsingum án laga. Sama á við um samsafn athafna, þ.m.t. ólögmæta mismunun, sem hafa eða geta haft sömu eða sambærileg áhrif á einstakling.
Í 2. mgr. 38. gr. laga um útlendinga er fjallað um í hverju ofsóknir geta falist. Þá eru þær ástæður sem ofsóknir þurfa að tengjast skilgreindar nánar í 3. mgr. 38. gr. laganna.
Í 4. mgr. 38. gr. kemur fram að þeir aðilar sem geta verið valdir að ofsóknum eða ómannúðlegri eða vanvirðandi meðferð séu:
a. ríkið,
b. hópar eða samtök sem stjórna ríkinu eða verulegum hluta landsvæðis þess,
c. aðrir aðilar, sem ekki fara með ríkisvald, ef sýnt er fram á að ríkið eða hópar eða samtök skv. b-lið, þ.m.t. alþjóðastofnanir, geti ekki eða vilji ekki veita vernd gegn ofsóknum eða meðferð sem fellur undir 2. mgr. 37. gr., m.a. með því að ákæra og refsa fyrir athafnir sem fela í sér ofsóknir.
Almennt ber að telja ótta umsækjanda um alþjóðlega vernd ástæðuríkan ef hann getur á nægilega skýran hátt sýnt fram á að áframhaldandi dvöl í heimaríki sé honum óbærileg af ástæðum sem tilgreindar eru í 1. mgr. 37. gr. eða yrði óbærileg af sömu ástæðum ef hann sneri aftur. Hugtakið „ástæðuríkur ótti við ofsóknir“ inniheldur huglæga og hlutlæga þætti og þarf að taka tillit til hvors tveggja þegar mat er lagt á umsókn um alþjóðlega vernd. Mat á því hvort ótti umsækjanda sé ástæðuríkur getur verið byggt á persónulegri reynslu umsækjanda sem og á upplýsingum um ofsóknir sem aðrir í umhverfi hans eða þeir sem tilheyra sama hópi hafa orðið fyrir. Umsækjandi sem hefur sýnt fram á að hann hafi þegar orðið fyrir ofsóknum í heimaríki, sbr. 1. mgr. 38. gr. laga um útlendinga, eða beinum og marktækum hótunum um slíkar ofsóknir, yrði almennt talinn hafa sýnt fram á ástæðuríkan ótta við slíkar ofsóknir snúi hann aftur til heimaríkis nema talið verði að miklar líkur séu á því að slíkar ofsóknir yrðu ekki endurteknar, t.d. þar sem aðstæður í heimaríki hans hafi breyst. Þótt umsækjandi um alþjóðlega vernd skuli njóta vafa upp að ákveðnu marki, verður umsækjandinn a.m.k. að sýna fram á að ákveðnar líkur séu á að hans bíði ofsóknir í heimaríki. Frásögn umsækjanda og önnur gögn um einstaklingsbundnar aðstæður hans verða því almennt að fá stuðning í hlutlægum og áreiðanlegum upplýsingum um heimaríki umsækjanda, stjórnvöld, stjórnarfar og löggjöf þess. Þá er litið til sambærilegra upplýsinga um ástand, aðstöðu og verndarþörf þess hóps sem umsækjandi tilheyrir eða er talinn tilheyra.
Kærunefnd hefur við mat sitt á umsókn kæranda haft til hliðsjónar handbók Flóttamannastofnunar Sameinuðu þjóðanna um málsmeðferð og viðmið við mat á umsókn um alþjóðlega vernd (Handbook and Guidelines on Procedures and Criteria for Determining Refugee Status, Genf 2011). Þá hefur aðferðarfræði trúverðugleikamats kærunefndar tekið mið af skýrslu Flóttamannastofnunar Sameinuðu þjóðanna og Flóttamannasjóðs Evrópusambandsins um trúverðugleikamat, eftir því sem við á (Beyond Proof: Credibility Assessment in EU Asylum Systems, Brussel 2013).
Kærandi kveður sig og fjölskyldu sína hafa orðið fyrir ofbeldi, hótunum og áreiti af hálfu einstaklinga sem eiginmaður kæranda telji vera á vegum [...] yfirvalda. Þegar eiginmaður kæranda hafi leitað til lögreglu vegna þessara atburða hafi honum verið rænt og beittur alvarlegu ofbeldi. Kærandi telji að ástæður ofsóknanna sem hann og fjölskylda hans hafi sætt sé annars vegar uppruni eiginmanns hennar, en hann sé frá [...], og hins vegar stríðið milli [...] og [...] árið [...].
Að mati kærunefndar var framburður kæranda og eiginmanns hennar óljós um ástæður hótana og ofbeldis sem eiginmaður kæranda kvaðst hafa orðið fyrir. Af heildstæðu mati á gögnum málsins og trúverðugleika frásagnar kæranda og eiginmanns hennar er það mat kærunefndar að ekki verði lagt til grundvallar að það áreiti sem kærandi kveðst hafa orðið fyrir verði rakið til uppruna eiginmanns kæranda. Í því sambandi hefur kærunefnd litið til þess að kærandi hefur jafnframt borið að hún, eiginmaður hennar og börn, hafi aldrei búið í [...].
Kærandi og eiginmaður hennar kváðust í viðtali hjá Útlendingastofnun ekki vita með vissu hverjir hefðu haft í hótunum við þau og beitt kæranda ofbeldi. Í ljósi framburðar kæranda og eiginmanns hennar verður ekki lagt til grundvallar að þeir aðilar sem kærandi kveður að hafi haft í hótunum við hana og beitt eiginmann hennar ofbeldi séu á vegum yfirvalda eða tengdir þeim. Í því sambandi er bent á að frásögn kæranda og eiginmanns hennar um þetta atriði var óljós og hefur kærandi ekki lagt fram önnur gögn sem styðja hana. Kærunefnd telur að ekkert bendi til þess að för kæranda frá [...] hafi borið svo brátt að að ósanngjarnt sé að gera þá kröfu að hún aflaði gagna sem legðu grunn að málsástæðum hennar.
Samkvæmt framansögðu verður ekki byggt á því að kærandi hafi sætt ofsóknum af hálfu [...] yfirvalda. Þá benda önnur gögn málsins ekki til þess að slíkar ofsóknir hafi átt sér stað eða að kærandi eigi þær á hættu. Kærandi kvaðst í viðtali hjá Útlendingastofnun hafa leitað til lögreglu í heimaríki sínu vegna nánar tilgreinds áreitis og að eiginmaður hennar hafi verið pyntaður í kjölfar þess. Síðan hafi hún ekki ekki treyst lögreglunni og ekki leitað til hennar. Kærunefnd hefur yfirfarið gögn málsins, svo og skýrslur opinberra stofnana og frjálsra félagasamtaka um aðstæður í [...]. Sú staðhæfing kæranda að hún fái ekki nauðsynlega aðstoð frá lögreglu í [...] fær lítinn stuðning í þeim gögnum sem kærunefndin hefur skoðað við meðferð málsins. Gögn bendi til þess að þeir ríkisborgarar [...] sem telja að á réttindum sínum sé brotið geti leitað sér aðstoðar og verndar yfirvalda þar í landi og fengið lausn sinna mála. Hægt sé m.a. að leita til stofnunar sem heyri undir innanríkisráðuneyti landsins sem og umboðsmanns (e. Public Defender (Ombudsman) of [...]).
Af þeim gögnum sem kærunefnd hefur tekið til skoðunar má ráða að þessi úrræði séu almennt raunhæf og árangursrík þó svo að úrbóta sé enn þörf að mati frjálsra félagasamtaka í landinu. Að mati kærunefndar hefur ekki verið sýnt fram á að stjórnvöld í heimaríki kæranda skorti vilja eða getu til að veita kæranda viðeigandi aðstoð og eða vernd gegn athöfnum sem feli í sér ofsóknir, m.a. með því að ákæra og refsa fyrir þær athafnir. Þó ekki sé hægt að útiloka að kærandi hafi orðið fyrir áreiti og hótunum af hálfu ótilgreindra aðila er það mat kærunefndar að kærandi hafi raunhæfan möguleika á að leita sér ásjár yfirvalda í heimaríki sínu.
Kærunefnd telur því að kærandi hafi ekki sýnt fram á með nægilega skýrum hætti að hún hafi ástæðuríkan ótta við ofsóknir í skilningi 1. mgr. 37. gr. laga um útlendinga.
Við þetta mat hefur kærunefnd, í samræmi við 5. mgr. 37. gr. laga um útlendinga, litið sérstaklega til hagsmuna barna kæranda og telur að öryggi þeirra, velferð og félagslegum þroska sé ekki hætta búin fylgi þau foreldrum sínum til heimaríkis þeirra.
Telur kærunefndin því ljóst að kærandi og börn hennar uppfylli ekki skilyrði 1. mgr. 37. gr. útlendingalaga fyrir viðurkenningu á stöðu sem flóttamenn hér á landi.
Ákvæði 2. mgr. 37. gr. laga um útlendinga
Samkvæmt 2. mgr. 37. gr. útlendingalaga er útlendingur einnig flóttamaður ef, verði hann sendur aftur til heimaríkis síns, raunhæf ástæða er til að ætla að hann eigi á hættu að sæta dauðarefsingu, pyndingum eða annarri ómannúðlegri eða vanvirðandi meðferð eða refsingu eða hann verði fyrir alvarlegum skaða af völdum árása í vopnuðum átökum þar sem ekki er greint á milli hernaðarlegra og borgaralegra skotmarka. Sama gildir um ríkisfangslausan einstakling.
Við mat á því hvort aðstæður kæranda séu slíkar að þær eigi undir 2. mgr. 37. gr. laga um útlendinga ber að líta til 3. gr. mannréttindasáttmála Evrópu. Mannréttindadómstóll Evrópu hefur fjallað um það mat sem þarf að fara fram þegar metið er hvort kærandi sé í raunverulegri hættu á að verða fyrir meðferð sem falli undir 3. gr. mannréttindasáttmála Evrópu sem bannar pyndingar og ómannlega eða vanvirðandi meðferð eða refsingu. Hefur dómstóllinn sagt að 3. gr. sáttmálans geti átt við þegar hættan stafar frá einstaklingum eða hópi fólks sem ekki séu fulltrúar stjórnvalda. Kærandi verður þó að geta sýnt fram á að gildar ástæður séu til að ætla að um raunverulega hættu sé að ræða og að stjórnvöld í ríkinu séu ekki í stakk búin til að veita viðeigandi vernd. Ekki sé nóg að aðeins sé um að ræða möguleika á illri meðferð og verður frásögn kæranda að fá stuðning í öðrum gögnum (sjá t.d. dóma Mannréttindadómstóls Evrópu í máli NA gegn Bretlandi (mál nr. 25904/07) frá 7. júlí 2008 og H.L.R. gegn Frakklandi (mál nr. 24573/94) frá 29. apríl frá 1997).
Í ljósi þess sem að framan er rakið og þeirra gagna sem liggja fyrir um heimaríki kæranda telur kærunefndin að aðstæður kæranda og barna hennar þar séu ekki þannig að þær falli undir ákvæði 2. mgr. 37. gr. laganna. Telur kærunefndin því ljóst að kærandi og börn hennar uppfylli heldur ekki skilyrði 2. mgr. 37. gr. útlendingalaga fyrir viðurkenningu á stöðu sem flóttamenn hér á landi.
Alþjóðleg vernd á grundvelli 40. gr. laga um útlendinga
Þar sem kærunefnd hefur komist að þeirri niðurstöðu að kærandi og börn hennar uppfylli ekki skilyrði 1. eða 2. mgr. 37. gr. laga um útlendinga á kærandi ekki rétt á alþjóðlegri vernd hér á landi, sbr. 40. gr. laga um útlendinga.
Dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða skv. 1. mgr. 74. gr. laga um útlendinga
Samkvæmt 6. mgr. 37. gr. laga um útlendinga skal stjórnvald sem kemst að því að ákvæði 1. eða 2. mgr. 37. gr. laganna eigi ekki við um útlending að eigin frumkvæði taka til skoðunar hvort veita eigi dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða skv. 74. gr. sömu laga. Þrátt fyrir að orðalag 1. mgr. 74. gr. kveði ekki með skýrum hætti á um veitingu dvalarleyfis má skilja af athugasemdum með frumvarpi til laga um útlendinga nr. 80/2016, fyrirsögn greinarinnar og af 6. mgr. 37. gr. laganna að það hafi þó verið ætlunin með ákvæðinu. Kærunefnd telur því rétt að túlka ákvæðið sem heimild til veitingar dvalarleyfis þegar skilyrði þess eru uppfyllt. Samkvæmt 1. mgr. 74. gr. laga um útlendinga má líta til mannúðarsjónarmiða ef útlendingur getur sýnt fram á ríka þörf fyrir vernd, t.d. af heilbrigðisástæðum eða vegna erfiðra félagslegra aðstæðna viðkomandi eða erfiðra almennra aðstæðna í heimaríki eða í landi sem honum yrði vísað til. Kærunefnd telur, með vísan til orðalags ákvæðisins um „ríka þörf fyrir vernd“ auk lögskýringargagna sem fylgdu greininni, að dvalarleyfi á grundvelli 1. mgr. 74. gr. laga um útlendinga verði ekki veitt nema aðstæður, bæði almennar og sérstakar m.t.t. heilsufars og félagslegra þátta, auk atvika sem þar er vísað til, nái ákveðnu alvarleikastigi þegar málið er virt í heild.
Í athugasemdum við 74. gr. frumvarps til laga um útlendinga kemur fram að í samræmi við ákvæði alþjóðlegra skuldbindinga og almennra laga sé lagt til að tekið sé sérstakt tillit til barna, hvort sem um er að ræða fylgdarlaus börn eða önnur börn. Í því ljósi og með hliðsjón af meginreglunni um að það sem barni er fyrir bestu skuli hafa forgang þegar teknar eru ákvarðanir um málefni þess, sbr. jafnframt 2. mgr. 10. gr. og 3. mgr. 25. gr. laga um útlendinga, telur kærunefnd að við mat á því hvort skilyrði 1. mgr. 74. gr. laganna séu fyrir hendi skuli taka sérstakt tillit til þess ef um barn er að ræða og skuli það sem er barni fyrir bestu haft að leiðarljósi við ákvörðun.Í athugasemdum við frumvarp til laga um útlendinga kemur fram að með ríkri þörf á vernd af heilbrigðisástæðum sé m.a. miðað við að um skyndilegan og lífshættulegan sjúkdóm sé að ræða og meðferð við honum væri aðgengileg hér á landi en ekki í heimaríki viðkomandi. Í þessu sambandi kemur jafnframt fram að meðferð teljist ekki óaðgengileg þótt greiða þurfi fyrir hana heldur er hér átt við þau tilvik þar sem meðferð sé til í heimaríkinu en viðkomandi eigi ekki rétt á henni. Þá kunna að falla undir 1. mgr. 74. gr. mjög alvarlegir sjúkdómar sem ekki teljast lífshættulegir, svo sem ef sýnt þykir að þeir muni valda alvarlegu óbætanlegu heilsutjóni eða óbærilegum þjáningum. Ef um langvarandi sjúkdóm sé að ræða væru ríkari verndarsjónarmið fyrir hendi ef sjúkdómur væri á lokastigi. Jafnframt væri rétt að líta til þess hvort meðferð hafi hafist hér á landi og ekki væri læknisfræðilega forsvaranlegt að rjúfa meðferð, sem og til atriða sem varði félagslegar aðstæður útlendings og horfur hans.
Samkvæmt gögnum málsins er kærandi barnshafandi og [...]. Í framangreindum gögnum kemur fram að [...] stjórnvöld hafi sett á fót aðgerðaráætlun í samstarfi við Alþjóðaheilbrigðisstofnunina sem miði að því að bæta þjónustu til barnshafandi kvenna og ungra mæðra. Aðgerðaráætlunin feli í sér að um allt landið verði upplýsingagjöf til barnshafandi kvenna bætt og þá skal jafnframt bæta heilbrigðisþjónustu fyrir þær konur sem taldar eru í mestum áhættuhóp. Auk þess skuli barnshafandi konum standa til boða ýmis konar námskeið á meðan á meðgöngu stendur. Árið 2013 kynntu [...] stjórnvöld aðgerðaráætlun um útrýmingu [...] í landinu, en aðgerðaráætlunin er í gildi frá 2016-2020. Talið sé að rúmlega 7% þjóðarinnar séu smituð af sjúkdómnum og hefur verið gagnrýnt hve lyfjameðferð við sjúkdómnum sé dýr, en sjúklingarnir hafa iðulega þurft að greiða sjálfir fyrir lyfjameðferðina. Samkvæmt aðgerðaráætluninni þá munu verða opnaðar fleiri þjónustustöðvar þar sem einstaklingar geta sótt meðferð og fengið lyf við sjúkdómnum, auk þess sem draga á úr þeim kostnaði sem einstaklingar þurfa að greiða. Gögn benda ekki til annars en að börn kæranda séu við góða heilsu. Með vísan til framburðar kæranda og gagna um heilbrigðisaðstæður í [...] og á grundvelli heildstæðs mats á aðstæðum hennar telur kærunefnd að kærandi geti fengið aðstoð stjórnvalda í heimaríki vegna aðstæðna sinna leiti hún eftir því.
Kærunefnd hefur þegar komist að þeirri niðurstöðu að kærandi og börn hennar uppfylli ekki skilyrði 1. eða 2. mgr. 37. gr. laga um útlendinga til að teljast flóttamenn og eigi því ekki rétt á alþjóðlegri vernd. Þegar upplýsingar um heimaríki kæranda og gögn málsins eru virt í heild er það niðurstaða kærunefndar að kærandi hafi ekki sýnt fram á aðstæður sem ná því alvarleikastigi að hann teljist hafa ríka þörf á vernd líkt og kveðið er á um í 1. mgr. 74. gr. laga um útlendinga. Því er fallist á það með Útlendingastofnun, að teknu tilliti til hagsmuna barnanna, að aðstæður þeirra í heimaríki séu ekki með þeim hætti að veita beri kæranda og börnum hennar dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða, sbr. 1. mgr. 74. gr. laga um útlendinga. Við þetta mat hefur kærunefnd tekið sérstakt tillit til hagsmuna barna kæranda.
Bann við endursendingu skv. 42. gr. laga um útlendinga
Samkvæmt 1. mgr. 42. gr. laga um útlendinga er ekki heimilt að senda útlending eða ríkisfangslausan einstakling til svæðis þar sem hann hefur ástæðu til að óttast ofsóknir, sbr. 37. og 38. gr., eða vegna svipaðra aðstæðna og greinir í flóttamannahugtakinu er í yfirvofandi hættu á að láta lífið eða verða fyrir ómannúðlegri eða vanvirðandi meðferð. Samkvæmt 2. mgr. sömu greinar er einnig óheimilt að senda útlending til svæðis þar sem ekki er tryggt að hann verði ekki sendur áfram til slíks svæðis sem greinir í 1. mgr.
Með vísan til umfjöllunar að framan um heimaríki kæranda telur kærunefnd að þær aðstæður sem ákvæðið tekur til ekki eiga við í máli kæranda. Kærunefnd telur því að ákvæði 42. gr. laga um útlendinga standi ekki í vegi fyrir endursendingu kæranda þangað.
Frávísun, brottvísun og endurkomubann
Í ákvörðun Útlendingastofnunar, undir fyrirsögninni „frávísun“, kemur fram að kæranda sé vísað frá landinu á grundvelli c-liðar 1. mgr. 106. gr., sbr. 3. mgr. 106. gr. laga um útlendinga, og veittur sjö daga frestur til að yfirgefa landið, sbr. 2. mgr. 104. gr. laganna.
Í framhaldi af þessari niðurstöðu stofnunarinnar er í ákvörðuninni vísað til 6. mgr. 43. gr. reglugerðar um útlendinga nr. 540/2017 þar sem komi fram að samhliða veitingu frests til sjálfviljugrar heimfarar skuli tekin afstaða til þess í ákvörðun hvort skilyrði til brottvísunar skv. a-lið 2. mgr. 98. gr. laga um útlendinga séu uppfyllt yfirgefi umsækjandi ekki landið eða óski aðstoðar til sjálfviljugrar heimfarar innan veitts frests. Þá er í ákvörðuninni fjallað með almennum hætti um skilyrði brottvísunar skv. a-lið 2. mgr. 98. gr. laga um útlendinga. Jafnframt er gerð grein fyrir andmælum kæranda varðandi mat á því hvort brottvísun fæli í sér ósanngjarna ráðstöfun gagnvart henni eða öðrum aðstandendum hennar og lýst því mati Útlendingastofnunar að ekki sé um að ræða ósanngjarna ráðstöfun í skilningi 3. mgr. 102. gr. laga um útlendinga verði kæranda ákveðin brottvísun og endurkomubann.
Niðurstaðan í rökstuðningi Útlendingastofnunar varðandi þennan þátt málsins er að kæranda skuli gefinn sjö daga frestur til að yfirgefa landið. Þá segir: „Fari hún ekki innan þess tíma skal henni vísað frá landi og skal hún sæta endurkomubanni í tvö ár. Lögreglu er því heimilt að færa umsækjanda úr landi, sbr. 5. mgr. 104. gr. útlendingalaga, að sjö dögum liðnum“. Í svonefndum ákvörðunarorðum er svo lýst þeim réttaráhrifum að yfirgefi kærandi ekki landið innan veitts frests taki ákvörðun um brottvísun og tveggja ára endurkomubann gildi, sbr. a-lið 2. mgr. 98. gr. útlendingalaga og 6. mgr. 43. gr. reglugerðar um útlendinga.
Að mati kærunefndar er framangreindur rökstuðningur í ákvörðun Útlendingastofnunar óskýr að því er varðar niðurstöðu málsins og réttaráhrif ákvörðunarinnar. Þannig er í rökstuðningi einungis að finna lýsingu á lagagrundvelli brottvísunar skv. a-lið 2. mgr. 98. gr. laga um útlendinga en ekki heimfærslu á hvort tilvik kæranda falli þar undir. Þá er að mati kærunefndar óljóst hvort með ákvörðuninni sé ætlunin að beita samhliða frávísun skv. 106. gr. og brottvísun skv. 98. gr. laganna, eða hvort einungis sé um að ræða frávísun í tilviki kæranda, og þá á hvaða lagagrundvelli væntanleg ákvörðun um brottvísun er byggð.
Samkvæmt lögmætisreglu stjórnsýsluréttar þurfa ákvarðanir stjórnvalda að byggja á viðhlítandi lagagrundvelli. Þegar lög mæla fyrir um skilyrði fyrir því að stjórnvald geti tekið ákvörðun verður sú ákvörðun ekki tekin nema fyrir liggi atvik sem leggja grundvöll að ályktun stjórnvalds um að skilyrðin séu fyrir hendi.
Ákvörðun um brottvísun samkvæmt 98. gr. laga um útlendinga verður ekki tekin nema fyrir liggi atvik sem verða heimfærð undir einhver af skilyrðum ákvæðisins. Eins og að framan greinir er í rökstuðningi í máli kæranda vísað til a-liðar 2. mgr. 98. gr. laga um útlendinga en atvik í máli hennar eru ekki heimfærð undir ákvæðið. Fyrir liggur að þegar ákvörðunin var tekin hafði kæranda verið veittur sjö daga frestur til að yfirgefa landið sjálfviljugri, sbr. 2. mgr. 104. gr. laga um útlendinga. Að mati kærunefndar verður ekki litið svo á að skilyrði a-liðar 2. mgr. 98. gr. laga um útlendinga, um að hún sé án dvalarleyfis og hafi ekki yfirgefið landið innan veitts frests, séu uppfyllt á meðan hún hefur enn slíkan frest til að yfirgefa landið sjálfviljug. Liggur því fyrir að skilyrði brottvísunar voru ekki fyrir hendi í máli kæranda og verður sá þáttur ákvörðunar Útlendingastofnunar því felldur úr gildi.
Samkvæmt 2. mgr. 101. gr. laga um útlendinga felur brottvísun í sér bann við komu til landsins síðar. Þar sem ekki liggur fyrir ákvörðun um brottvísun í máli kæranda verður ákvörðun um endurkomubann felld úr gildi. Vegna ákvörðunar Útlendingastofnunar áréttar kærunefnd að frávísun skv. 104. gr. laga um útlendinga fylgir ekki bann við komu til landsins síðar og gerir kærunefnd því athugasemd við framsetningu rökstuðnings í máli kæranda sem ber með sér að kæranda verði frávísað með endurkomubanni.
Kærandi sótti um vernd hér á landi þann 24. júní 2017 ásamt börnum sínum. Eins og að framan greinir hefur umsókn hennar og barna hennar um vernd og dvalarleyfi hér á landi verið synjað og hafa þau því ekki tilskilin leyfi til dvalar enda verður að líta á umsókn þeirra um alþjóðlega vernd sem áform um að dveljast í landinu í meira en 90 daga, sbr. til hliðsjónar 3. mgr. 42. gr. reglugerðar um útlendinga nr. 540/2017. Verður kæranda og börnum hennar því vísað frá landinu á grundvelli c-liðar 1. mgr. 106. gr. laga um útlendinga, sbr. 2. og 5. mgr. 106. gr. laganna.
Í samræmi við 1. og 2. málsl. 2. mgr. 104. gr. laga um útlendinga er lagt fyrir kæranda að hverfa af landi brott. Kærandi hefur 7 daga frá birtingu úrskurðar þessa til að yfirgefa landið sjálfviljugur.
Kæranda er leiðbeint um að samkvæmt 1. málsl. 7. mgr. 104. gr. laga um útlendinga annast lögregla og Útlendingastofnun framkvæmd ákvarðana um frávísun og brottvísun. Í 5. málsl. 7. mgr. 104. gr. laga um útlendinga segir að útlendingur skuli tilkynna Útlendingastofnun um fyrirhugaða brottför sína og leggja fram sönnun þess að hann hafi yfirgefið landið. Þar segir jafnframt að ef útlendingurinn fer ekki úr landi svo sem fyrir hann er lagt eða líkur eru á að hann muni ekki fara sjálfviljugur má lögregla færa hann úr landi. Athygli kæranda er jafnframt vakin á því að ef hún yfirgefur ekki landið innan frests kann að vera heimilt að brottvísa henni. Brottvísun felur í sér bann við komu til landsins síðar og skal endurkomubann að jafnaði ekki gilda skemur en tvö ár, sbr. a-lið 2. mgr. 98. gr. og 2. mgr. 101. gr. laga um útlendinga.
Athugasemdir kæranda við ákvörðun Útlendingastofnunar
Kærandi gerði í greinargerð sinni athugasemdir við málsmeðferð Útlendingastofnunar. Kærandi telur að stofnunin hafi ekki fullnægt rannsóknarskyldu sinni, sbr. 10. gr. stjórnsýslulaga, annars vegar hafi stofnunin ekki rannsakað sérstaka stöðu eiginmanns kæranda sem einstakling af [...] uppruna í [...] og hins vegar hafi stofnunin ekki rannsakað nægilega vel það ofbeldi sem hann kvaðst hafa orðið fyrir í heimaríki. Eiginmaður kæranda hafi meðal annars sýnt áverka í viðtali við Útlendingastofnun sem renni stoðum undir það.
Samkvæmt 10. gr. stjórnsýslulaga skal stjórnvald sjá til þess að mál sé nægilega upplýst áður en ákvörðun er tekin í því og afla í því skyni nauðsynlegra upplýsinga. Mál telst nægilega rannsakað þegar þeirra upplýsinga hefur verið aflað sem nauðsynlegar eru til þess að hægt sé að taka efnislega rétta ákvörðun í því. Um frekari afmörkun á því hversu ítarlega beri að rannsaka mál, ber m.a. að líta til þess hversu mikilvægt það er. Því tilfinnanlegri eða meira íþyngjandi sem stjórnvaldsákvörðun er, þeim mun strangari kröfur verður að gera til rannsóknar á þeim atvikum sem leiða til niðurstöðunnar. Markmið rannsóknarreglunnar er að tryggja að stjórnvaldsákvarðanir verði bæði löglegar og réttar. Í þeim tilvikum þegar ákvörðun stjórnvalds byggist á mati verður að afla þeirra upplýsinga sem nauðsynlegar eru svo hægt sé að beita þeim sjónarmiðum sem ætlunin er að byggja stjórnvaldsákvörðun á. Þá segir í 2. mgr. 23. gr. laga um útlendinga kemur fram að Útlendingastofnun skuli af sjálfsdáðum afla nauðsynlegra og aðgengilegra upplýsinga vegna málsmeðferðar umsóknar um alþjóðlega vernd.
Af ákvörðun Útlendingastofnunar verður ekki annað ráðið en að stofnunin hafi kynnt sér aðgengileg gögn opinberra stofnana og frjálsra félagasamtaka um heimaríki kæranda og komist að niðurstöðu í máli hennar á grundvelli skoðunar á þeim. Að mati kærunefndar hefur ekkert komið fram í málinu sem bendir til þess að skort hafi á að nauðsynlegar upplýsingar lægju fyrir um ástand í heimaríki kæranda við ákvörðunartöku hjá Útlendingastofnun. Í því sambandi er tekið fram að kærunefnd hefur yfirfarið þau gögn sem aflað var við rekstur málsins, svo og skýrslur opinberra stofnana, og komist að sömu niðurstöðu og Útlendingastofnun. Það er því mat kærunefndar að málsmeðferð Útlendingastofnunar í máli kæranda hafi verið í samræmi við 10. gr. stjórnsýslulaga og 2. mgr. 23. gr. laga um útlendinga.
Samantekt
Með vísan til alls þess sem að framan er rakið og forsendna hinna kærðu ákvarðana þykir rétt að staðfesta ákvarðanir Útlendingastofnunar að því er varðar umsókn um alþjóðlega vernd og dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða. Felld er úr gildi ákvörðun stofnunarinnar um brottvísun og endurkomubann. Ákvarðanir um frávísun eru staðfestar. Lagt er fyrir kæranda og börn hennar að hverfa af landi brott. Kæranda og börnum hennar er veittur 7 daga frestur til að yfirgefa landið sjálfviljugum.
Athygli kæranda er vakin á því að skv. 6. mgr. 104. gr. laga um útlendinga frestar málshöfðun fyrir dómstólum til ógildingar á endanlegri ákvörðun um að útlendingur skuli yfirgefa landið ekki framkvæmd hennar. Að kröfu útlendings getur kærunefnd útlendingamála þó ákveðið að fresta réttaráhrifum endanlegrar ákvörðunar sé talin ástæða til þess. Krafa þess efnis skal gerð ekki síðar en sjö dögum eftir birtingu endanlegrar ákvörðunar. Skal frestun bundin því skilyrði að útlendingur beri málið undir dómstóla innan fimm daga frá birtingu ákvörðunar um frestun réttaráhrifa úrskurðar og óski eftir að það hljóti flýtimeðferð. Nú er beiðni um flýtimeðferð synjað og skal þá mál höfðað innan sjö daga frá þeirri synjun. Þó getur kærunefnd útlendingamála tekið ákvörðun um að fresta framkvæmd ákvörðunarinnar ef sýnt er fram á að verulega breyttar aðstæður hafi skapast frá því að endanleg ákvörðun var tekin.
Úrskurðarorð
Ákvarðanir Útlendingastofnunar að því er varðar umsókn um alþjóðlega vernd, dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða og frávísun eru staðfestar. Felld er úr gildi ákvörðun um brottvísun og endurkomubann. Lagt er fyrir Útlendingastofnun að gera ríkislögreglustjóra viðvart um niðurstöðu kærunefndar. Lagt er fyrir kæranda og börn hennar að hverfa af landi brott. Kæranda er veittur 7 daga frestur til að yfirgefa landið sjálfviljugri.
The decisions of the Directorate of Immigration regarding the application for international protection, residence permit on humanitarian grounds and refusal of entry are affirmed. The Directorate’s decision on expulsion and re-entry ban is vacated. The Directorate is instructed to inform the National Commissioner of the Icelandic Police about this decision. The appellant and her children are requested to leave the country. The appellant has 7 days to leave the country voluntarily.
Hjörtur Bragi Sverrisson
Anna Tryggvadóttir Pétur Dam Leifsson